монгол ном

1. СОЁЛ УРАЛГИЙН ИХ СУРГУУЛИЙН НОМЫН САНГИЙН
ЭЧНЭЭ АНГИЙН 2-Р КУРС
БИЕ ДААЛТ
Сэдэв: ДЭЛХИЙН БҮС НУТГИЙН ӨВД ОРСОН МОНГОЛ НОМД
Удирдах багш: Д. Оюунбилэг
Гүйцэтгэсэн: Ж.Гансувд
Заагч багш: Д. Оюунбилэг
Утасны дугаар:99169912
Мэйл хаяг: oyuna_bpc@yahoo.com
2017.ОН

2. ДЭЛХИЙН БҮС НУТГИЙН ӨВД ОРСОН МОНГОЛ НОМД
Удиртгал
“Монгол шунхан Данжуур” дэлхийн баримтат өвд бүртгэгдсэн байна. Өнгөрсөн
тавдугаар сарын 22-25-нд ИБУИНВУ-ын Манчестер хотод болсон тус хурал дэлхийн
хосгүй үнэт 45 өвийг дэлхийн баримтат өвд бүртгэсэн ажээ. Эдгээр бүтээлийг дэлхийн
баримтат өвд бүртгэсэн батламжийг ЮНЕСКО-гийн ерөнхий захирал Ирина Бокова
наадмын үеэр манай улсад айлчлахдаа Ерөнхий сайдад гардуулжээ. “Лу Алтан товч”,
“Монгол шунхан Данжуур” нь дэлхийн баримтат өвд бүртгүүлсэн Монголын анхны бүтээл
болсноороо онцлогтой юм. Уг жагсаалтад одоогоор 238 баримтат өв бүртгэлтэй байдаг
ажээ. Өнгөрсөн онд тус байгууллагын гишүүн орнуудаас 80 гаруй баримтат өвийг
бүртгүүлэхээр материалаа илгээснээс 45-н бүтээл шалгарч дэлхийд данстай болсон бай
1.“Лу. Алтан товч” (2011 он)
2.“Монгол шунхан Данжуур” (2011 он)
3.“Есөн эрдэнийн Ганжуур” (2012 он)
4.“Сахиусан Дара эх” (2014 он) (2011 он)
Агуулага
“Лу Алтан товч” судар
“Лу Алтан товч” нь XVII зууны алдарт эрдэмтэн гүүш Лувсанданзан 1651 онд
“Эртний хаадын үндэслэсэн төрт ёсны зохиолыг товчлон хураасан Алтан товч оршвой”
хэмээх шастир туурвиж, Чингисээс Лигдэн хааны үеийг өгүүлсэн байдаг нь монголч
эрдэмтдийн дунд “Лу Алтан товч” хэмээн алдаршжээ. Уг бүтээлийг “Монголын нууц
товчоо”-ны монгол эхийн нэг хувилбар гэж эрдэмтэд үздэг бөгөөд “Алтан товч”- ийн эх
зохиол болох хулсан үзгийн бичмэлийг Судар бичгийн хүрээлэнгийн дарга Онгодын
Жамъян агсан 1926 онд Дорнод аймгийн Баянтүмэн хошууны тайж Дариас авсан гэлцдэг.
Ингэснээр “Лу Алтан товч” Монголын түүхэн уран зохиолын судалгааны үнэт дурсгал
болон мөнхөрсөн юм.

3. “Монгол шунхан данжуур” судар
“Монгол шунхан данжуур” нь “Ганжуур”-ын тайлбар болох “Данжуур” судар
хэмээх эль бүтээл 226 боть бөгөөд энэтхэг, төвд эрдэмтдийн бичсэн их, бага арван
ухааны шастирууд, 3427 төрлийн зохиолыг багтаасан 107839 хуудастай, 23х72.5 см
хэмжээтэй их хөлгөн судар юм. “Монгол шунхан Данжуур”-ыг II Жанжаа хутагт
Ролбийдорж, Ширээт хутагт Лувсан дамбийням тэргүүтэй 200 орчим гүүш төвдөөс монгол
хэлнээ орчуулан, 226 боть болгон 1742-1749 онд Бээжинд модон бараар хэвлэсэн хамтын
бүтээл юм.
“Данжуур” бол уран зохиол, толь бичиг, хэлний зүй, гүн ухаан, газар зүй зэрэг олон
зүйлийг багтаасан шинжлэх ухааны судар хэмээдэг. Монголын Үндэсний номын санд
хадгалагдаж буй “Монгол шунхан данжуур” нь дэлхийн хэмжээнд цорын ганц хувь аж.
Халхын ван Наянтын хувийн номын санд байсан уг бүтээлийг мөн л Онгодын Жамъян гүн,
Ширнэндамдин жонон ван нар 1925 онд Наянт вангаас авч, Улсын номын санд
хадгалуулсан түүхтэй. Эл бүтээлийг хадгалах тухай Наянт вантай хийсэн тусгай гэрээг
чулуун дээр сийлж, тус номын сангийн үүдэнд тавьсан нь эдүгээ хадгалагдаж байдаг
ажээ.
“Есөн эрдэнийн Ганжуур” судар
1819 онд бүтээгдсэн “Есөн эрдэнийн Ганжуур” судар нь 110 боть бүхий их хөлгөн
судар юм.Ганжуур нь Буддын шашны дээдийн дээд ном тул Монголчууд эрт үеэс
өөрсдийн дээдэлж эрхэмлэж ирсэн үнэт эрдэнэс болох алт, мөнгө, шүр, сувд, номин,
оюугаас гадна зэс, ган таныг нарийн жороор боловсруулж, далан түрүү, банлиг, замбага
цэцэг зэрэг ургамлыг ашиглан тусгай арга технологийн дагуу бүтээсэн хар цаасыг 4-9
давхарлан нааж,эрдэнүүдээ тодорхой дэс дараалалтайгаар эгнээ эгнээгээр нь бичсэн нэн
ховор судар юм. “Есөн эрдэнийн Ганжуур” нь урлагийн сонгодог өв, эрдэнээр бүтээсэн
ном судруудын оргил бүтээл болж үлдсэн бөгөөд ийм хэмжээний хөлгөн их судар урьд
өмнө ч, өнөө хэр ч өрнө дорно дахины улс түмэнд бүтээгдэж байгаагүй билээ.
Уг судар нь хуучин Их хүрээний Зүүн дацан буюу Дашчойнпил дацанд залагдаж
байсан байгаад 1937-1938 оны МУҮНС-гийн сан хөмрөгт шилжжээ.Монгол Улсын Засгийн
газрын 2002 оны 118 дугээр тогтоолоор “ХОСГҮЙ ҮНЭТ” өвөөр батлагдсан байна.
“Есөн эрдэнийн Ганжуур” судрыг 2012 оны 4 сард Монголын үндэсний номын сан,
ЮНЕСКО-гийн Монголын Үндэсний хороо, “Дэлхийн Дурсамж” хөтөлбөрийн Монголын

4. Үндэсний комисс эрдэмтэн судлаачидтай хамтран тодорхойлолтыг боловсруулж,
ЮНЕСКО-гийн олон улсын өвийн жагсаалтад бүртгүүлэхээр нэр дэвшүүлсэн юм. БНСУ-
ын Гуанжоу хотноо 2013 оны 6-р сарын 18-21-ний өдрүүдэд болсон ЮНЕСКО-гийн олон
улсын зөвлөлдөх комиссын 11-р хурлын шийдвэрээр “Есөн эрдэнийн Ганжуур” судрыг
ЮНЕСКО-гийн “Дэлхийн Дурсамж” хөтөлбөрийн хүрээнд олон улсын өвөөр бүртгэгдсэнийг
албан ёсоор зарлан, захирал хатагтай Ирина Бокова батламжилжээ. Дэлхий дахины
баримтат өвийн хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулах, сурталчлан таниулах зорилготой
ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн Дурсамж хөтөлбөр 1992оноос хойш үйл ажиллагаа явуулж байгаа
бөгөөд Есөн эрдэнийн Ганжуур судар нь уг хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол улсаас
бүртгэгдсэн гурав дахь өв болж байна.
“Сахиусан дара эх” судар
Монголын хосгүй үнэт дурсгал болох баримтат өв "Сахиусан дара эх" судрыг
ЮНЕСКО-гийн "Дэлхийн дурсамж" хөтөлбөрийн бүс нутгийн өвд бүртгэжээ.
Уг судар нь дэлхийн хамгийн жижиг номд зүй ёсоор тооцогдох бүтээл бөгөөд дэлхийн өвд
бүртгэсэн нь манай улсын соёлын түүхэнд бичигдэх онцгой үйл явдал болсон юм.
Энэхүү судрыг БНХАУ-ын Гуанжоу хотод болсон ЮНЕСКО-гийн "Дэлхийн дурсамж"
хөтөлбөрийн Ази Номхон далайн бүсийн зургадугаар ээлжит хурлаар бүртгэж авсан
байна. Тус судрыг бүртгүүлэхээр ЮНЕСКО-гийн Монголын үндэсний комисс, "Дэлхийн
дурсамж" хөтөлбөрийн Монголын үндэсний хороо, Үндэсний номын сан хамтран
ажиллажээ.Дашрамд дурдахад, "Сахиусан дара эх" судрын хамт 16 бүтээлийг шинээр
.дэлхийн соёлын өвд бүртгэсэн байна.
Гүйцэтгэсэн: Ж.Гансувд