Η παρουσίαση αυτή αξιοποιήθηκε σε σενάριο διδασκαλίας με τίτλο : : «Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα»,το οποίο εκπονήθηκε κατά την επιμόρφωσή μου στο Επιμορφωτικό Πρόγραμμα για Εκπαιδευτικούς Φιλολόγους «Εκπαιδευτικοί και Δια Βίου Μάθηση»2015-6 του ΕΑΠ.

1. Οι επιπτώσεις από την άφιξη
των προσφύγων
Λύχνου Ευτέρπη ΠΕ02
Γυμνάσιο –Λ.Τ. Παξών
2015-16

2. Α. Εξωτερική πολιτική
• Η ανταλλαγή των πληθυσμών επέδρασε θετικά /αρνητικά στις
σχέσεις των δύο χωρών γιατί ………………............................
…………………………………………………………....
(συζήτηση, ερωτήσεις-απαντήσεις με βάση τις προηγούμενες γνώσεις)
«Η επίσημη αποδοχή της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών
δημιούργησε στην Ελλάδα κύμα διαμαρτυριών. Παρά τις διαμαρτυρίες
αυτές όμως η λύση που δέχτηκε ο Βενιζέλος στη Λωζάννη δεν ήταν μόνο η
καλύτερη δυνατή σε σχέση με το τετελεσμένο γεγονός της μικρασιατικής
καταστροφής, αλλά και η μόνη που μπορούσε να εξασφαλίζει, με την
αναχώρηση των μουσουλμανικών κατοίκων της Μακεδονίας, της
Θεσσαλίας και της Κρήτης, τη δυνατότητα αποκαταστάσεως των
προσφύγων.» ΙΕΕ.ΙΕ΄,σελ.267

3. Β.
Πληθυσμός
• Αύξηση του πληθυσμού
20% (1920-1928)
• Διπλασιασμός του
πληθυσμού της
πρωτεύουσας-διαμόρφωση
ενιαίου πολεοδομικού
συστήματος
• Αύξηση της
αστικοποίησης(Αθήνα,
Πειραιάς, Θεσσαλονίκη)

4. Εθνολογική σύσταση • " Η εισροή τόσο μεγάλου αριθμού
προσφύγων και η εγκατάστασή τους κυρίως
στα προσφάτως κτηθέντα εδάφη της " Νέας"
Ελλάδας μετέβαλε σημαντικά την εθνολογική
ισορροπία της χώρας. Οι Έλληνες της
ελληνικής Μακεδονίας, που αποτελούσαν
μειονότητα αμέσως μετά τους Βαλκανικούς
πολέμους, τώρα έγιναν μια σαφής
πλειονότητα. Η απογραφή του 1928
κατέγραψε ότι σχεδόν οι μισοί κάτοικοι της
Μακεδονίας ήταν προσφυγικής καταγωγής.
Στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι
Έλληνες αποτελούσαν λιγότερο απο το 20%
του πληθυσμού της δυτικής Θράκης. Με την
ολοκλήρωση της ανταλλαγής, ανήλθαν σε
ποσοστό υψηλότερο του 60%.
• Η Ελλάδα έγινε έτσι μια πό τις πιο
ομοιογενείς, από εθνολογική άποψη, χώρες
των Βαλκανίων, έστω κι αν το ζήτημα των
μικρών μειονοτήτων των μουσουλμάνων
(κυρίως τουρκικής καταγωγής), Εβραίων,
Σλαβομακεδόνων, Βλάχων και Αλβανών θα
παρέμενε ευαίσθητο. "
(Richard Clogg, Συνοπτική Ιστορία της
Ελλάδας 1770- 2000)
•Μη έλληνες ορθόδοξοι
(1920) 20% (1928) 6%
•Αύξηση του ελληνικού πληθυσμού
στη Δυτική Θράκη (…..% έλληνες) &
στην Ήπειρο
•Κρήτη, Λέσβος , Λήμνος = εξελληνίστηκαν
πλήρως
•Μακεδονία :
μη έλληνες ορθόδοξοι
(1920) 48% (1928) 12%
Πρόσφυγες ήταν ………….κάτοικοί της.
διατήρηση της εδαφικής
ακεραιότητας της Ελλάδας
•Αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας
Ελλάδας εποικίστηκαν από πρόσφυγες
Κατοχυρώθηκαν οι νέες περιοχές
που ενσωματώθηκαν μετά τους Βαλκανικούς
πολέμους

5. Γ. Οικονομία
Για ένα διάστημα οι πρόσφυγες ήταν δυσβάσταχτο φορτίο για
την ελληνική οικονομία. Στη συνέχεια όμως :
1. ΓΕΩΡΓΙΑ
• Αναδιάρθρωση καλλιεργειών
• Πολλαπλασιασμός αγροτικής
παραγωγής
• 50% αύξηση των
καλλιεργούμενων εκτάσεων
• Διπλασιασμός γεωργικής
παραγωγής
• Επάρκεια σε σιτηρά
• Αμειψισπορά
• Πολυκαλλιέργεια
• Μικρή γεωργική ιδιοκτησία
• Εγγειοβελτιωτικά έργα
(κυρίως στη
Μακεδονία)=αύξηση
καλλιεργήσιμων εκτάσεων
• Νέες καλλιέργειες/επέκταση
των παλιών
• Κτηνοτροφία, πτηνοτροφία
=ποσοτική και ποιοτική
βελτίωση
• Δενδροκομία, σηροτροφία,
αλιεία =αναπτύχθηκαν

6. «Η αλλαγή αυτή στο συνολικό όγκο της γεωργικής παραγωγής είναι
εμφανής, ήδη από το 1923,όταν αρχίζουν να λειτουργούν σε συνδυασμό
η αγροτική μεταρρύθμιση και ο εποικισμός των προσφύγων στην
ύπαιθρο της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Κρήτης, όπως
προκύπτει από τον ακόλουθο πίνακα (Παραγωγή δημητριακών, καπνού
και βάμβακος –σε χιλιάδες τόνους):
ΙΕΕ,ΙΕ’ ΣΕΛ.297
Έτος Δημητριακά Καπνός Βαμβάκι
1919 632,6 29,6 7,3
1920 661,1 31,6 4,4
1921 624,8 23,3 3,8
1922 534,8 19,8 5,0
1923 602,3 37,8 8,0
1924 683,0 50,2 10,2
1925 708,7 60,8 10,5

7. 2. Βιομηχανία
• Νέο, φθηνό, ειδικευμένο
εργατικό δυναμικό
• Διεύρυνση καταναλωτικής
αγοράς
• Επιχειρηματικές ικανότητες
• Διπλασιασμός των βιομηχανικών
μονάδων(1922-1932)
• «Νέα ώθηση στη βιομηχανική
παραγωγή θα δώσει μετά το
1922/3 η εισροή των
προσφύγων, που είχε ως
αποτέλεσμα την υπερπροσφορά
εργασίας, πράγμα που σήμαινε
χαμηλά ημερομίσθια και κατά
συνέπεια χαμηλότερο αναλογικά
κόστος παραγωγής.(Οι
πραγματικές αμοιβές των
εργαζομένων στη βιομηχανία και
στη βιοτεχνία ήταν μικρότερες
κατά την περίοδο μετά το 1922
από εκείνες της προπολεμικής
εποχής.)
ΙΕΕ,ΙΕ΄,298

8. Τομείς δραστηριοποίησης των
προσφύγων
• "Για την ελληνική βιομηχανία αστοί και αγρότες
πρόσφυγες αποτέλεσαν μια πολύτιμη κινητήριο
δύναμη, καθώς συνέβαλαν στην ανάπτυξή της
πολλαπλά. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε
σημαντικά με την ενσωμάτωση ενάμισι
εκατομμυρίου νέων κατοίκων στο ελληνικό κράτος,
ενώ οι ανάγκες των χιλιάδων νέων αγροτικών
νοικοκυριών αύξησαν σημαντικά τη ζήτηση για
χημικά λιπάσματα, μηχανήματα και γεωργικά
εργαλεία… Μεγάλη ανάπτυξη παρατηρήθηκε στην
παραγωγή οικοδομικών υλικών, γεγονός που
οφείλεται στις ανάγκες που δημιουργήθηκαν τα
πρώτα ιδίως χρόνια, όταν χτίστηκαν περίπου
28.000 οικίες από την ΕΑΠ για να στεγαστεί ένα
μέρος των προσφύγων…Παράλληλα, ιδρύθηκαν
πολλά εργοστάσια επεξεργασίας δερμάτων,
παραγωγής ενδυμάτων και αλευροβιομηχανικών
προϊόντων τόσο στον παραδοσιακό βιομηχανικό
άξονα της οδού Πειραιώς όσο και σε κάθε σημείο
της πόλης όπου είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες.
Σημαντικός αριθμός προσφύγων απασχολήθηκε σε
εργασίες που είχαν να κάνουν με τον οικοδομικό
οργασμό της πρώτης μεσοπολεμικής δεκαετίας,
καθώς και ως εργάτες στα μεγάλα δημόσια έργα
της εποχής.
(Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού)

9. Λόγοι υπεροχής των προσφύγων έναντι
των γηγενών στο χώρο της οικονομίας
Επιχειρημ
ατικό
πνεύμα
Εκπαίδευση
Κατάρτιση
Προοδευτι
κές
αντιλήψεις
Κοσμοπολιτι
σμός
Ξένες
γλώσσες
Επαφές
με την
Ευρώπη
πείρα
Αποσπάσματα από το
ντοκιμαντέρ
• https://www.youtube.co
m/watch?v=_axThLIwsUI
που αποδεικνύει την
υπεροχή των μικρασιατών,
ειδικά των κατοίκων της
Σμύρνης.

10. Ένταξη των γυναικών στον ενεργό
πληθυσμό
• Μόλις τρία χρόνια μετά την
έλευση των προσφύγων, το
1926, στις προσφυγικές
συνοικίες της Αθήνας
λειτουργούσαν 36 εργοστάσια,
που απασχολούσαν περίπου
5.000 πρόσφυγες, κυρίως
γυναίκες…Ανάλογη ανάπτυξη
παρατηρήθηκε και στην
παραγωγή ταπήτων (από τα 36
εργοστάσια που είχαν ιδρυθεί
το 1926 στις προσφυγικές
συνοικίες τα 27 ήταν
ταπητοβιομηχανίες),
βαμβακερών υφασμάτων και
νημάτων.
(Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού)

11. Δ. Πολιτισμός
[...]Το ξεκίνημα έγινε από τους χώρους όπου σημειώθηκαν οι
πρώτες συγκεντρώσεις αστικών πληθυσμών, όπως ήταν η
Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη και η Θεσσαλονίκη. Εκεί, ήδη
από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, εμφανίζεται το νέο
δημιούργημα των Ελλήνων, το αστικό τραγούδι, που θα
καλύψει τις ανάγκες έκφρασης των νεοσύστατων πληθυσμών.
Οι διάφορες εκδοχές του θα αποκτήσουν ποικίλες ονομασίες
όπως: μόρτικο, μάγκικο, βλάμικο, αλανιάρικο, σερέτικο [...]
κ.ά, μέχρι να οριστικοποιηθεί, στις αρχές του 20ού αιώνα, το
ονομα “ρεμπέτικο”, με τις ποικίλες προεκτάσεις και διεισδύσεις
του στα άλλα είδη μουσικής.
Το ρεμπέτικο, στο ξεκίνημα του, υπήρξε δημιούργημα των πρώτων
γενιών των εσωτερικών μεταναστών από τις αγροτικές περιοχές
προς τις πόλεις. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα που, κατ' αρχάς,
το διαφοροποιεί από το δημοτικό είναι η πολυσυλλεκτικότητα
του κοινωνικού χώρου που καλείται να εκφράσει, σε αντίθεση
με το δημοτικό τραγούδι που υπήρξε δημιούργημα κλειστών
τοπικών αγροτικών κοινωνιών, με ιδιαίτερα γνωρίσματα όπως
το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, η κοινή φυλετική προέλευση
κ.ά.[...]
ΠΗΓΗ 2.4 : Το ρεμπέτικο τραγούδι
http://www.de.sch.gr/mikrasia/keimen10.htm
1. Μουσική
• Έκφραση λαϊκών στρωμάτων
• Λαϊκή μουσική της
πόλης(ρεμπέτικα)
• Καλομοίρης
2. Λογοτέχνες
• Σεφέρης
• Βενέζης
• Πολίτης
• Θεοτοκάς
• Δούκας
3. Ζωγραφική
• Κόντογλου

12. Πνευματική κίνηση και λογοτεχνία
Οι Έλληνες, παράλληλα προς την
προσπάθεια για την προσαρμογή τους
στη νέα πραγματικότητα, δεν αμέλησαν
να στραφούν και προς άλλα
πνευματικότερα έργα πολιτισμού[...]
Μέσα στην περίοδο αυτή που
εξετάσαμε ανήκουν οι πεζογράφοι
Στρατής Μυριβήλης, που γίνεται
γνωστός κυρίως με το αντιπολεμικό
μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάφω», ο
Φώτης Κόντογλου, με την τάση του προς
το πρωτογονικό, το παράξενο και την
περιπετειώδη ζωή των ναυτικών, οι
ποιητές Άγγελος Σικελιανός, ο
εμπνευσμένος από την αρχαία
τραγωδία και από τη δελφική ιδέα, ο
πολύμορφος και βαθύς στοχαστής,
ποιητής και πεζογράφος Νίκος
Καζαντζάκης, ο ποιητής Κώστας
Καρυωτάκης με την έντονη ως τον
σαρκασμό απαισιοδοξία του και την
απογοήτευση του από τις ανθρώπινες
σχέσεις και την υπαλληλική του ζωή, ο
Κώστας Ουρανής με τη διάχυτη μέσα
στο έργο του νοσταλγία και μελαγχολία,
ο Κώστας Βάρναλης με την πλούσια
εσωτερική του ορμή και το ενδιαφέρον
του για τους φτωχούς και
βασανισμένους και ο Κωνσταντίνος
Καβάφης, με τον λιτό και υποβλητικό
του στίχο[...]
ΠΗΓΗ 2.13 : Απ. Βακαλόπουλος, Νέα
Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ, 388-389,
εκδόσεις Βάνια,Θεσσαλονίκη,1997

13. Ευχαριστώ για την προσοχή και τη
συνεργασία σας!!!