गुरुचरित्र स्थाने ह्यांच्या प्रवास वर्णन

1. आम्ही, पौष पौर्णिमा, २३ जानेवारी २०१६ रोजी कारंजा ह्या
श्री गुरं च्या जन्मस्थानापासून आमचा प्रवास सुु के ाा.
श्री नरससिंह सरस्वती
भ्रमण

2. सहप्रवासी
• श्री. अरववंद आठल्ये, पुणे
• श्री.शशांक जोशी ,नागपूर
• श्री.ददवाकर सावरकर ,नागपूर
• सौ.श्यामाा आठल्ये ,पुणे
• प्रवास दद.२३ जानेवारी २०१६ ,पौष पौर्णिमा ,ते ३ माचि २०१६ .
• कारंजा ते श्रीशैाम आर्ण पुणे
• मोबाईा नंबर : श्री.अरववंद आठल्ये - +91 9657715713
• श्री.शशांक जोशी - +91 9422333238
• श्री.ददवाकर सावरकर - +91 9422103502

3. कारंजा

4. • श्रींचा जन्म कारंजााा ज्या वाड्यात झााा तो वाडा आता श्री घुडे ह्यांच्या मााकीचा आहे.
तयांचे वंशज श्री प्रकाश घुडे ह्या दठकाणी वास्तव्यास असून तयांच्याजव श्रींच्या
जन्मस्थानाचा कसा शोध ाागाा याचे सववस्तर वणिन असाेाी टंकलार्ित मू कागदपत्रे
आहेत. मुख्य बाब म्हणजे श्री वासुदेवानंद सरस्वती महाराजांच्या वे च्या घुडे वंशातीा
कु टुंबप्रमुिाची तया कागदपत्रांवर मोडीलापीत सही आहे.
• तयाच वाड्यातीा पदहल्या मजल्यावर श्रींचे जन्मस्थान आहे. या जन्मस्थानााा ाागूनच
“नरहरीची ल ंत” आहे.
• कारंजा गावाच्या पुरातन चार वेशी आहेत. तया वेशी दारव्हा वेस, मंगर वेस, पोहा वेस
आर्ण ददल्ाी वेस नावांनी ओ िल्या जातात. श्रींची मौंज झाल्यावर ते दोन
वषाांनंतर ददल्ाी वेशीतून काशीाा गेाे. कारंजाच्या गावाबाहेर ऋषी ताावाच्या तीरावर
पुरातन महादेवाच्या मंददर आहे. श्री महाराज काशीहून तीस वषाांनंतर परत आल्यावर
पदहल्यांदा ह्या मंददरात आाे. फार पूवीपासून अशी परंपरा होती की कु टुंबातीा एिादा पुु ष
बऱ्याच वषाांनी आपल्या घरी परत येत असे तेव्हा तो प्रथमत: गावाबाहेरीा महादेव मंददरात
येत असे व ततथे तो आपल्या कु टुंबबयांना ेटत असे. परंतु ही पदहाी ेट परातीत तेा
ओतून तयाच्यात तया पुु षाची प्रततबबंबाद्वारे पदहल्यांदा होत असे. तयाच पद्धतीने श्रींनीही
ह्या गांवाबाहेरीा एकमेव महादेव मंददरात येऊन आपल्या मातावपतयांना ेट घेताी असावी.

5. कारंजा गुु मंददर

6. घुडे वाडा

7. महाराज जन्मिोाी

8. महाराजांची
जन्मिोाी

9. घुडे वाडा चौक

10. नरहरीची ल ंत

11. जुनीगाववेस

12. जुनीगाववेस

13. महादेव मंददर,करंज तााव

14. महादेव
मंददर
करंज
तााव

15. िोाातीा
महादेव
मंददर

16. त्र्यंबके श्वर

17. • श्रीगुु चररत्रातीा १३ व्या अध्यायात वणिन
के ल्याप्रमाणे श्रींनी कारंजााा आपल्या माता-
वपतयांची ेट घेताी. तयानंतर आपल्या लशषयांसह
तयांनी जगदोद्धाराथि दक्षिण ददशेकडे प्रस्थान के ाे
आर्ण त्र्यंबके श्वर तीथििेत्री आाे, जेथे गौतमऋषींनी
आपल्या तप:सामर्थयािने गौतमी ककं वा गोदावरीाा
चराचराचा उद्धार करण्यासाठी ह्या िेत्री आणाे.
येथे देशातीा बारा ज्योततलाांगांपैकी एक लांग येथे
आहे. गवान शंकराचे हे अततशय सुंदर मंददर,
तसेच येथे कु शावति तीथिस्थानही आहे.

18. त्रंबके श्वर मंददर

19. महादेव वपंड

20. कु शावति तीथि

21. कु शावति तीथि

22. प्रवेशद्वार

23. मंजरथ

24. • अहमदनगर पासून साधारणत: १२०-१२५ कक.मी. अंतरावर गोदातटी मंजरथ हे एक
छोटेसे गांव आहे. ह्या गांवाचे नांव श्रीगुु चररत्राप्रमाणे मंजररका असे आहे. या गांवााा
दक्षिण प्रयाग संबोधाे जाते. या दठकाणी गोदावरी, लसंधुफणा आर्ण गुप्त सरस्वती
या तीन नद्यांचा संगम आहे. तसेच ह्या दठकाणााा गोदावरीचे हृदयस्थान मानाे
जाते. या गांवााा कांही पौरार्णक कथांची पाश्वि ूमी आहे.
• मंजररका या शब्दाचा अथि मांजर असा आहे. श्रीगुु चररत्राच्या १३ व्या अध्यायात
उल्ाेि के ल्याप्रमाणे श्रींची माधवारण्य मुनींची जी ेट झााी ती ह्याच गोदातटीच्या
मंजररका ह्या गांवी झााी. माधवारण्य मुनीं नरलसंव्हाची तनतय मानस पूजा करीत
असत. तयांची व श्रींची जेव्हा पदहल्यांदा ेट झााी तेव्हा तया ेटीत श्रींनी तयांना
नरलसंव्हाच्या रपात दशिन ददाे होते.
• श्री माधवारण्यांच्या तनतय पूजेतीा श्री नरलसंव्हाची मूतति आज तयांचे वंशज श्री
कल्याण देवीदासराव बोठे यांच्या तनतय पूजेत आहे.
• मंजरथमध्ये एक पुरातन हेमाडपंथी श्रीाक्ष्मी-बत्रववक्रमाचे अततशय सुंदर मंददर आहे.
या मंददराच्या बांधकामााा एक महत्त्वपूणि इततहास आहे.
• या गोदातटी महादेवाचे प्राचीन मंददर आहे.

25. मंजरथ
घाट

26. महादेव मंददर

27. ाक्ष्मी बत्रववक्रम मंददर

28. मंददर क स

29. उजवी बाजू

30. महतवाचा
आधार
दगड

31. आताे द्रुषय

32. ववठ्ठा
रिुमाई

33. नृलसंह मूती

34. ववषणू ाक्ष्मी

35. कोरीव िांब

36. माधवारण्य
स्वामी
नरलसंह मूती

37. माधवारण्य
यांचे वंशज

38. अंबेजोगाई

39. • पर ी वैजनाथपासून २४ कक.मी. अंतरावर असाेल्या
अतयंत तनसगिरम्य दठकाणी वसाेाे अंबाजोगई हे प्राचीन
तीथििेत्र आहे. ह्या तीथििेत्रााा फार प्राचीन इततहास आहे.
श्रीगु चररत्रात चौदाव्या व सो ाव्या अध्यायात ह्या
स्थानाचा व वैजनाथ / वैजेश्वर या स्थानाचा उल्ाेि
असून ह्या दठकाणी श्रींनी गुप्तपणे वास के ाेाा आहे.
श्रीगुु चररत्रात अंबाजोगाई तीथििेत्राचा उल्ाेि
आरोग्य वानी असा आाेाा आहे.
• अंबाजोगाई हे श्री योगेश्वरी ककं वा अंबा वानीचे माहेर
मानाे जाते आर्ण ततच्या वैजेश्वराशी वववाहासंद ाित
पौरार्णक कथा या दठकाणी प्रचलात आहे.

40. योगेश्वरी मंददर

41. प्रवेशद्वार

42. योगेश्वरी देवी

43. रेणुका मंददर

44. रेणुका माता

45. देवीचे माहेर

46. देवीचे माहेर

47. नरलसंह मंददर

48. पररसर

49. दासोपंतांचे चररत्र

50. दासोपन्तांचा वाडा

51. दत्ांच्या २४
मूती

52. ववहंगम दृषय

53. आद्यकवी मुकुं दराज समाधी

54. समाधी
गुहा

55. गुहेची
वाट

56. नागनाथ

57. पर ी
वैजनाथ

58. • पर ी वैजनाथ हे १२ ज्योततलाांगांपैकी
एक आहे. श्रींगुु चररत्राच्या १४ व १६ व्या
अध्यायांप्रमाणे श्रींनी पर ी वैजनाथ
आर्ण अंबाजोगाई दठकाणी गुप्तपणे
वास्तव्य के ाे होते.

59. पर ी वैजनाथ मंददर

60. पर ी वैजनाथ लांग

61. बासर

62. • नांदेड जजल्ह्याच्या धमािबाद गांवापासून के व १९ कक.मी. अंतरावर
असाेाे हे तेांगणा प्रदेशातीा गांव. आंध्र व तेांगणा प्रदेशात बासरचे
महत्त्व येथे असाेल्या श्रीज्ञानसरस्वतीच्या मंददरामु े. या दठकाणी प्रथा
अशी आहे की ाहान मुाााा / मुाीाा पदहल्यांदा शा ेत घााण्यापूवी
तयााा वसंत पचंमीच्या ददवशी ह्या श्रीज्ञानसरस्वती मंददरात आणून
येथीा ब्राह्मणांकडून तया मुााची / मुाीची ववधीपूविक अिराभ्यासाची
सुरवात के ाी जाते व सरस्वती पूजन के ाे जाते.
• या गांवाचे दुसरे महत्त्व म्हणजे श्रींचे या दठकाणी अनुषठान स्थ आहे.
ह्याच दठकाणी श्रीगुु चररत्रात १३ व १४ व्या अध्यायात उल्ाेर्िाेल्या
पोटशु ाने त्रस्त असाेल्या ब्राह्मणााा श्रींच्या लशषयांनी तयााा
आतमहतयेपासून परावृत् करन श्रींसमोर आणाे आर्ण तयाच वे ी तया
दठकाणी सायंदेवही श्रींच्या दशिनाथि आाे. पुढीा प्रसंग आपणासवाांना
मादहत आहेच. तरीही श्रींच्या अनुषठानस्थ ी तया प्रसंगाचे थोडक्यात वणिन
करणारा जो फाक ाावाा आहे तयाचे एक छायाचचत्र पुढे ददाेाे आहे.

63. बाहेरीा
फाक

64. तनवास स्थान

65. तनवास मंददर

66. आतीा ाग

67. ध्यान मंददर

68. बाहेरीा दृषय

69. मंददर

70. ज्ञानसरस्वती
मंददर,बासर

71. ब्रम्हेश्वर

72. • बासर पासून साधारणत: ३७ कक.मी.
अंतरावर गोदातटी असेाेाे हे ब्रह्मेश्वर.
हेमाडपंथी रचना असाेाे येथीा मुख्य
प्राचीन मंददर श्री हररहराचे आहे.
• श्रीगुु चररत्रात १३ व १४ या स्थानाचा
उल्ाेि येथीा एका ब्राह्मणाची पोटशु ाची
व्याधी श्रींनी दूर के ाी असा आहे.

73. हररहर

74. हररहर

75. सरस्वती
मूती

76. दत्मूती

77. मनोहर दशिन

78. कल्पवृि

79. ववषणूमूती

80. ाक्ष्मीमूती

81. स्वामी सतयानंद सरस्वती

82. नरसोबाची वाडी
(नृलसंहवाडी)

83. • लमरजपासून १७-१८ कक.मी. वर कृ षणातटावर असाेाे हे तीथििेत्र नृलसंहवाडी ह्या नावानेही ओ िाे जाते. ह्या
दठकाणी श्रीदत्ात्रेयाच्या मनोहर पादुकांचे मंददर आहे. तसेच या दठकाणी श्रीगुु चररत्रात उल्ाेि के ाेाी शुक्ा तीथि,
पापववनाशी तीथि, काम्य तीथि, लसद्धवरद तीथि, अमर तीथि, कोटी तीथि, शजक्त तीथि आर्ण प्रयाग तीथि अशी
अषटतीथे आहेत. श्रींनी हे िेत्र सोडण्यापूवी चौसषट योगीनींना आश्वस्त करन तयांच्यासाठी श्रीदत्ात्रेयांच्या मनोहर
पादुका, अन्नपूणाि आर्ण जाह्नवी मूततांची स्थापना के ाी. याबाबत सववस्तर उल्ाेि श्रीगुु चररत्रात आाेाा आहेच.
• या पववत्रस्थ ी माघ पौर्णिमा ते माघ वद्य पंचमीपयांत गोपााकाल्याचा उतसव असतो. ह्या उतसवात रोज रात्री १२
वाजता पदहल्यांदा मनोहर पादुकांची यथासांग महापूजा, धूपारती आर्ण तयानंतर पाािी असा संपूणि सोह ा सका ी
४ वाजेपयांत चाातो. या पाच ददवसांत श्रींचे या दठकाणी तयांनी ददाेल्या आश्वासनाप्रमाणे २४ तास वास्तव्य असते.
हा उतसव शेकडो वषाांपासून सुर आहे.
• येथे ववशेष अशी मादहती लम ााी की येथीा मनोहर पादुकांची स्थापना श्रींनी हे तीथििेत्र सोडण्यापूवी अजश्वन वद्य
द्वादशी (गुु द्वादशी) रोजी के ाी. ही ततथी श्री श्रीपाद वल्ा यांच्या तनजानंद गमनाची आहे. श्रींनी श्री श्रीपाद
वल्ा यांच्या मनोहर पादुकांची स्थापना स्वत: आाास गावच्या श्री बदहराम ट नांवाच्या साधारण ८० वषाांच्या
पुरादहताकडून करवून घेताी. ह्याबाबतची सववस्तर मादहती श्री वासुदेवानंद सरस्वती स्वामींच्या आदेशानुसार श्री
शंकरस्वामी – श्री गु वणी महाराजांचे ज्येषठ बंधुंनी आपल्या “गुु प्रसाद” या ग्रंथात ददाेाी आहे.
• येथे श्रीदत्ात्रेयाच्या मनोहर पादुका मंददराच्या पररसरातच सुरवातीााच श्रीपाद श्रीवल्ा स्वामींचे लशषय श्री
रामचंद्रयोगी यांची संजीवन समाचध आहे. श्रींची ेट होईपयांत तयांनी याच दठकाणी तपश्चयाि / साधना के ाी. तसेच
श्रींचे लशषय श्री नारायणस्वामींची समाचध मंददर आहे. ते सदेह वैकुं ठााा गेाे. श्री नारायणस्वामींचे लशषय श्री
कृ षणानंदस्वामींचेही तया दठकाणी समाचध मंददर आहे. श्री नारायण-स्वामींचे दुसरे लशषय श्री गोपा स्वामी यांचीही
येथे संजीवन समाचध आहे. तसेच श्री मौनीबाबांचेही समाचध मंददर आहे. ववशेषत: येथे श्री वासुदेवानंद सरस्वती
यांच्या वास्तव्याचीही जागा याच पररसरात आहे.
• श्रीदत्ात्रेयाच्या मनोहर पादुका मंददराच्या बाजुााच दरवषी रथसप्तमी ते माघपौर्णिमेपयांत श्रीकृ षणावेणीचा दरवषी
मोठा उतसव असतो.

84. नृलसंहवाडी
मुिवटा

85. दत् मंददर

86. दत् मंददर

87. नारायणस्वामी मंददर

88. नारायण
स्वामी
मंददर

89. कृ षणावेणी
मूती

90. अमरेश्वर

91. • अमरेश्वर हे कृ षणा नदीच्या पूवि तीरावर असून ततथे अमरेश्वराचे मंददर
आहे. तयाच प्रमाणे ह्या लशवलांगाच्या मागच्या ागााा ाागूनच
चौसषट योगीनींच्या प्रततकातमक आठ मूततांचे मंददर आहे. ह्याबाबतचा
सववस्तर उल्ाेि श्रीगुु चररत्रातीा १८ व्या अध्यायात आाेाा आहेच.
या मंददरातच एका बाजुाा श्री वासुदेवानंद सरस्वतीस्वामींचे पीठ आहे.
ते तयांचे पट्टलशषय श्री नरलसंहसरस्वती ददक्षित महाराजांनी स्थापन
के ाेाे आहे.
• श्रीगुु चररत्रातीा १८ व्या अध्यायात ल िुक ब्राह्मण श्री कु ाकणी
यांच्या घरी श्री ल िेसाठी आाे असता जाताना तयांनी तयांच्या
अंगणातीा घेवड्याचा वेा उपटून तयांच्या कु ाचा उद्धार
के ल्याबाबतची सववस्तर घटना आाेाी आहे. तया कु ाकण्याांची ११ वी
वपढी आजही तया जागी असून तया जागेची तनतय पूजा करतात आर्ण
येणाऱ्या क्तांना आजतमयतेने सवि मादहती सांगतात.

92. अमरेश्वर मंददर

93. अमरेश्वर

94. घेवडा वेा स्थान

95. घेवडा वेा मंददर

96. नदीकाठ

97. लशरो

98. • नरसोबाच्यावाडीपासून ५ कक.मी.
अंतरावरचे हे गांव. येथे श्री
ोजनपात्र दत्मंददर आहे.
याबाबतची सववस्तर मादहती देणारा
फाक या मंददराच्या दशिनी ागात
ाावाा आहे. तयाचे छायाचचत्र पुढे
ददाेाे आहे.

99. लशरो
महातम्य

100. लशरो ल िा मंददर

101. दगडी ल िापात्र

102. मादहती फाक

103. ल ावडी

104. • सांगाीपासून साधारण १८ कक.मी. अंतरावरीा कृ षणामाईच्या काठी असाेाे
आर्ण श्री चरणांनी पुनीत झााेाे हे गांव. येथे कृ षणेच्या पूवि तटावर
श्री ुवनेश्वरीचे फार प्राचीन पण सुंदर मंददर आहे आर्ण तया मंददराजव च
श्रीदत्ात्रेयाच्या पादुकांचेही एक छोटेसे पण फार पुरातन मंददर आहे. आपल्या
वास्तव्य का ात श्री पदहल्यांदा ह्या मंददरात थांबत आर्ण नंतर पुढे
श्री ुवनेश्वरीच्या दशिनासाठी जात असत अशी येथे धारणा आहे. सध्या ह्या
मंददरात गेल्या ३४ वषाांपासून ८०-८२ वषीय सतपुु ष श्री हंसा े श्री दत्ात्रेयांच्या
पादुकांची मनो ावे अिंड सेवा करीत आहेत.
• श्रीगुु चररत्राच्या अध्यायात करवीरपूरचा (कोल्हापूरचा) एका मततमंद ब्राह्मण
आपल्या मततमंदपणााा उद्वेगून ल ल्ावडीच्या श्री ुवनेश्वरी देवीच्या मंददरात
आाा आर्ण देवीाा ज्ञानप्राप्तीसाठी आपाी जजव्हाही कापून प्राथिना के ाी. परंतु
ततने तयााा स्वप्नात दृषटांत देऊन स्वत:च्या उद्धराथि कृ षणेच्या पजश्चम
तटावर औदुंबरत ी असाेल्या श्रींना ेटायाा सांचगताे आर्ण तयाप्रमाणे तो
श्रींच्या दशिनाथि गेाा असता श्रींनी तयाचा उद्धार के ल्याची घटना सववस्तरपणे
ददाेाी आहे.

105. ुवनेश्वरी
मंददर

106. ुवनेश्वरी
मंददर

107. ुवनेश्वरी
देवी

108. मंददर पररसर

109. मू पादुका

110. औदुंबर

111. • ल ावडीपासून ५-६ कक.मी.
अंतरावर कृ षणामाईच्या पजश्चम
तटावर असाेाे हे गांव. श्री
गुप्तरपाने एक चातुमािस औदुंबराा
वास्तव्यााा होते. या दठकाणी
श्रीदत्गुु चे मंददर असून तेथे ववमा
पादुकांही आहेत

112. मुख्य मंददर

113. आतीा मूती
ववमा पादुका

114. नदीचे ववहंगम दृषय

115. कोल्हापूर

116. • श्री दत्तभीक्षा स िंगस्थान :-
या प्राचीन व ऐततहालसकक गांवात श्री
दत् ीिा लांगस्थान आहे. हया स्थानी
आजही माध्यान्ही श्रीदत्गुु ीिेसाठी
येतात अशी ाववकांमध्ये श्रध्दा असून
येथे तनतय श्रीदत्गुरं ची क्ती ावाने
आरती व पुजा के ाी जाते.

117. दत् ल िालांग मंददर

118. पाािी

119. मंददर द्वार

120. धुनी

121. मंददर

122. दत्मूती

123. बाह्य मंददर

124. •प्रयाग दक्षिण काशी

125. • कोल्हापुर शहरापासून साधारण १० कक.मी.
अंतरावर असाेाे हे पववत्र तीथििेत्र. याच
दठकाणी लशवा, द्रा, ोगावती, कुं ी,
सरस्वती या पाच नद्यांचा मनोहर संगम
आहे. या तीथििेत्राचे महत्त्व व वणिन
श्रीगुु चररत्राच्या १५ व्या व १९ व्या
अध्यायात आाेाे आहे.

126. प्रयाग दत् मूती

127. प्रयाग महातम्य

128. संगम

129. संगम

130. संगम

131. संगम

132. नरलसंहपूर

133. • श्रीगुु चररत्राच्या १५ व्या अध्यायात श्रींनी
आपल्या लशषयांना ज्या तीथििेत्रांची यात्रा करन
येण्यास सांचगताे तयापैकी कृ षणानदीच्या काठी
असेाेल्या कोल्हग्राम (नरलसंहपूर, जज.सांगाी)
तीथििेत्राच्या नरलसंहदेवाचा उल्ाेि के ाेाा आहे.
येथीा श्री नरलसंव्हाच्या मूततिचे छायाचचत्र पुढे
ददाेाे आहे. तयात श्री नरलसंव्हाची प्र ाव
स्पषटपणे ददसते. या िेत्राची ववस्तृत मादहती
देणारा फाक या मंददरात ाावाेाा आहे.

134. नरलसंहपूर
इततहास

135. ७००० वषे पुरातन नृलसंह मूती

136. सुंदर कृ षणाकाठ

137. सुंदर कृ षणाकाठ

138. ववषणूमूती

139. सुंदर मूती

140. लसद्धेश्वर
समाधी

141. लसद्धेश्वर
समाधी

142. मुख्य प्रवेश
द्वार

143. नृलसंह मूती

144. श्री िेत्र
गाणगापूर

145. • गाणगापूरची गािंव वेस :-
श्री नरसोबाच्या वाडीतीा आपाे १२ वषाांचे वास्तव्य
संपवून गाणगापूराा आाे. प्रथमत: ते संगमावर रादहाे.
पण वांझ म्हशीाा दु ती के ल्याच्या चमतकारामु े ते
प्रलसध्दीस आाे. तयामु े गाणगापूरचा यवन राजा
तयांचा क्त झााा. तयानेच श्रींना आग्रह करन तयांना
वाजत गाजत ज्या वेशीतून गाणगापूर नगरांत आणाे
ती ही वेस. याबाबतचा उल्ाेि श्रीगुु चररत्राच्या २३ व्या
अध्यायात आाेाा आहे.

146. गाणगापूर वेस

147. • श्री दत्त मिंददर :-
• श्रींची कमि ूमी. श्रींच्या अनेक ाीाांनी पुतनत झााेाे हे तीथििेत्र. श्री
दत्ात्रेय देवस्थानी श्रींच्या तनगुिण पादुका आहेत.
• आजचा ददवस श्री क्तांसाठी ववशेष महत्त्वाचा. आजच्या ददवशीच
श्रींनी आपाे अवतार कायि संपवून गाणगापूरहून तनजानंद
गमनासाठी आपल्या चार लशषयांसह श्रीशैाकडे प्रस्थान के ाे.
• “सिसिर ऋतु माघमासीिं | अससतपक्ष प्रततपदेसी |
िुक्रवार िं पुण्यददवसीिं | श्रीगुरु बैस े तनजानिंद ||”
• “श्रीगुरु म्हणती सिषयािंसी | जातों आम्ह तनज मठासी |
पावतािं खूण तुम्हािंसी | प्रसादपुषपें पाठववतों ||”

148. तनगुिण
पादुका
मुख्य मंददर

149. तनगुिण
पादुका

150. तनगुिण पादुका

151. बत्रमूती
मुिवटा

152. उतसव
मूती

153. अश्वतथ वृि
रािसमुक्ती स्थान

154. • श्रीिंचे पुषपरूपाने पुनरागमन
• या पंचक्रोशीत श्री क्तांमध्ये माघ कृ षण चतुथीचा ददवस अतयंत महत्त्वाचा मानाा जातो.
• माघ कृ षण प्रततपदा (गुु प्रततपदा), शुक्रवार या पुण्य ददवशी श्रींनी गाणगापूरहून तनजानंद
गमनासाठी आपल्या चार वप्रय लशषयांसह श्रीशैाकडे प्रस्थान करण्यापूवी श्रींनी दु:र्ित
क्तांना, ाौकककाथािने येथून जात असाो तरी आपाा तनतय वास गाणगापूरीच असेा आर्ण
क्तांचा जसा ाव असेा तयाप्रमाणे मी तयाना माझे दशिन घडेा, असे आश्वास ददाे होते.
• पाता गंगेत पुषपासनावर बसल्यावर श्रींनी आपल्या सोबत आाेल्या लशषयांना आश्वालसत
के ाे की आपण तनजानंदी पोहचल्याची िूण म्हणून चार शेवंतीची पुषपें पाठववतो ती प्रसाद
म्हणून स्वीकारावी तयांची अिंड पूजा करावी. श्रींच्या आश्वासनाप्रमाणे शेवंतीची चार फु ां
गंगेतून वाहात आाी. तो ददवस म्हणजे माघ कृ षण चतुथीचा होता.
• आजच्या ददवशी श्रींच्या पुषपरपी पुनरागमनावप्रतयथि येथे दु.१२.३० वाजता श्रींचा पाािी
सोह ा असतो. पंचक्रोशीतीा हजारो श्री क्त या रोमांचकारी पाािी सोहळ्यााा श्रींच्या
दशिनासाठी, तयांच्या स्वागतासाठी, मोठ्या जक्त ावाने उपजस्थत असतात.
• ही पाािी अषटतीथाांपैकी एक ु द्रपाद तीथािपयांत वाजत-गाजत येते. या तीथाांत श्रींच्या
पादुकांना तीथिस्नान असते. श्री क्तही या दठकाणी आजच्या ददवशी या पववत्र तीथाांत स्नान
करन पुण्य लम वतात. सोहळ्यााा हजारो क्तांची उपजस्थती असाी तरी अततशय शांतपणे
हा सोह ा संपन्न होतो. या ाराेल्या वातावरणाचे वणिन शब्दांत करणे कठीण आहे.

155. दहीहंडी

156. दहीहंडी

157. पाािी

158. पाािी मूती

159. स्नानासाठी जमाेाी गदी

160. स्नानासाठी जमाेाी गदी

161. • श्री कल् ेश्वर मिंददर :-
श्री िेत्र गाणगापुरातीा आठव्या मन्मथ तीथाांचे स्नान
करन या स्थानी श्री कल्ाेश्वरााा ु द्राल षेक के ल्यास
श्रीमजल्ाकाजुिन तीथािचे पुण्य लम ते अशी श्रद्धा
ाववकांमध्ये आहे. या मंददर पररसरात श्री पंचमुिी
गणेश, श्रीदुगािपाविती, नवग्रह आर्ण शमीवृिातून प्रकट
झााेाे शनेश्वर इ. देवतांची मंददरे आहेत.
श्रीगुु चररत्राच्या .... अध्यायात या स्थानाचे महत्त्व
सांगणारा उल्ाेि श्री क्तांना ज्ञात आहेच.

162. कल्ाेश्वर मंददर

163. कल्ाेश्वर
महातम्य

164. कल्ाेश्वर

165. कल्ाेश्वर
मंददर

166. शनी मंददर

167. नवग्रह मंददर

168. संगमेश्वर

169. • श्रीगु चररत्रात ४९व्या अध्यायात या पववत्र स्थानांतीा तीथाांचे
महातम्य सांचगताे आहे. या दठकाणी अमरजा व ीमा नदीचा संगम
आहे. या संगमाच्या पजश्चमेाा श्री संगमेश्वर (श्रीशंकराचे) मंददर
आहे. श्री येथे तनतय अनुषठानासाठी येत असत.
• “कल्पवृिातें पूजोतन | मग जावे शंकर ुवनीं |
संगमेश्वर असे बत्रनयनी | पूजा करावी मनो ावें ||३९||
• जैसा पविती मजल्ाकाजुिन | तैसा संगमीं ु द्र आपण ||
जक्तपूविक प्रदक्षिणा | करावी तुम्ही अवधारा ||४०||

170. संगम प्रवेशद्वार

171. संगम
औदुंबर वृि

172. ीमा अमरजा संगम

173. शुषक काषठ मंददर

174. शुषक काषठ मंददर

175. शुषककाषठ
पल्ाववत,
संगम

176. संगम गुु चररत्र वाचन

177. संगमेश्वर
मंददर

178. संगमेश्वर
मंददर

179. संगमेश्वर मंददर

180. संगमेश्वर

181. कल्पवृि स्थान

182. संगमेश्वर

183. संगमेश्वर

184. संगमेश्वर

185. संगमेश्वर

186. • अषटतीथथ स्थाने
ूमीवर असंख्य पववत्र तीथिस्थाने असतानाही श्रींनी गाणगापूर िेत्रीच का वास्तव्य के ाे याबाबत
श्रीगु चररत्रात ४९व्या अध्यायात सववस्तर उल्ाेि असून येथीा अषटतीथाांचा मदहमा सांचगताेाा
आहे. ती अषटतीथें पुढीाप्रमाणे आहेत.
१. षट्कु ळ तीथथ
ीमा व अमरजा संगमाच्या पजश्चम तटावरीा औदुंबरवृिासमोर असाेाे हे षट्कु तीथि. हे प्रयाग
तीथािसमान आहे.
२. श्री नरससिंह तीथथ
ीमा व अमरजा संगमाच्या पजश्चम तटावरीा कल्पवृिासमोर असाेाे हे श्री नरलसंह तीथि.
३. भागीरथी तीथथ
काशीप्रमाणेच येथे काही अंतावर असाेल्या मर्णकर्णिका कुं डातून तनघााेाे पाणी ीमा नदीाा
जाऊन लम ते ते दठकाण म्हणजे ागीरथी तीथि. हे काशीसमान तीथि आहे.
४. पापववनािी तीथथ
“ऐसे प्रख्यात तीथि देिा | नाम पापववनाशी ऐका |
जे कररती स्नान जक्तपूविका | सप्तजन्मींचीं पापें जाती ||८४||

187. षट्कु ळ तीथथ

188. षट्कु ळ तीथथ
• आजश्वन वद्य चतुदिशीसी | दीपवा ी पविणीसी | श्रीगुु म्हणती लशषयांसी | स्नान करावें बत्रस्थ ीचें ||६|| गया-प्रयाग-वाराणशीसी |
चाा यात्रे पुत्रकात्रेंसी | ववप्र म्हणती श्रीगुु सी | आइती करणें म्हणोतनया ||७|| ऐकोन श्रीगुु हांसती | ग्रामाजव ी तीथे असती |
करणें न ाागे तुम्हां आइती | चाा नेईन तुम्हांसी ||८|| ऐसें म्हणोतन क्तांसी | गेाे अमरजासंगमासी | प्रयागसमान पररयेसीं |
षट्कु ामध्यें स्नान करणें ||१०||
• या दठकाणी श्रींनी लशषयांना पुराणाताी जाांदर नामक रािसाची कथा सांचगताी असून तयात या रािासाच्या तनदािानाथि सूरवरांना
जजवंत करण्याकरीता संजीवन उदक – अमृताचा - उपयोग के ाा गेाा आर्ण ते उदक पुन्हा स्वगाित घेऊन जाताना ते एकाएकी जलमनीवर
पडाे. तयाचा प्रवाह ूमीवर आाा व तयातून संजीवन नदी तनमािण झााी व ती अमरजा नदी म्हणून प्रलसध्द झााी. तयामु ेच -
•
• या कारणें या नदीसी | जे स्नान कररती क्तींसी | का मृतयु न बाधे तयासी | अपमृतयु घडे के वी ||२७|| शतायुषी पुु ष होती |
रोगराई न पीडडती | अपस्मारादद रोग जाती | ब्रह्महतयादद पातके ||२८|| अमृतनदी नाम ततयेसी | संगम झााा ीमरथीसी | तीथि
झााें प्रयागसरसी | बत्रवेणीचा संगम ||२९||
•
• या तीथाित के व्हा स्नान करावे याबद्दाही असे सांचगताे की –
•
• काततिकादद माघमासीं | स्नान कररती क्तींसी | इह सौख्य परााोकासी | मोिस्थाना पावती ||३०||
• सोम-सूयि-ग्रहणासी | संक्रमण सोम-अमावास्येसी | पुण्यततचथ एकादशीसी | स्नान करावें अनंत पुण्य ् ||३१|| साचधतां प्रततददवस जरी |
सदा करावें मनोहरी | समस्त दोष जाती दूरी | शतायुषी श्रीयायुक्त ् होय ||३२||

189. श्री नरससिंह तीथथ

190. श्री नरलसंह तीथि
• या तीथी स्नान के लाया | मनोहर पाववजे काया | कल्पवृिस्थानीं
अनुपम्या | कजल्पाें फ पाववजे ||३४|| अश्वतथ नव्हे हा कल्पतु |
जाणावें तुम्हीं तनधािु | जें जें चचंततती मनीं नु | पावती काम्यें अवधारा
||३५|| ऐसें मनोहर तीथि | ठावें असे प्रख्यात | सन्मुि असे अश्वतथ |
सदा असो याचचया गुणें ||३६|| जे जन येऊतन सेवा कररती | तयांचे
मनोरथ पुरती | न धरावा संदेह आता चचत्ीं | ऐसें म्हणती श्रीगुु नाथ
||३७|| आम्ही वसतों सदा येथें | ऐसें जाणा तुम्ही तनु तें | दृषटीं पडतां
मुजक्त होते | िूण तुम्हां सांगेन ||३८|| कल्पवृिातें पूजोतन | मन जावें
शंकर ुवनीं | संगमेश्वर असे बत्रनयनी | पूजा करावी मनो ावें ||३९||
जैसा पविती मजल्ाकाजुिन | तैसा संगमी ु द्र आपण | जक्तपूविक प्रदक्षिणा
| करावी तुम्ही अवधारा ||४०||

191. भागीरथी तीथथ

192. भागगरथी तीथथ – वाराणिी ककिं वा कािी तीथथ
• याचे वणिन श्रीगुु चररत्रात असे आहे-
• पुढें तीथि वाराणशी | अधि कोश पररयेसीं | ग्राम असे नागेशी | तेथोतन उद् व असे जाण ||४६|| तयाचे असे आख्यान |
कथा नव्हे प्रतयि जाण | होता एक ब्राह्मण | ारद्वाज गोत्राचा ||४७||
• तयाचे ईश्वर
• आर्ण पांडुरंगेश्वर असे दोघे ाऊ काशीाा जायाा तनघााे तेव्हा या ब्राहमणाने तयांना काशीस का जाता असे म्हणून ववश्वेश्वर
आपल्याजव च आहे असे सांगतो. ते दोघे ाऊ दशिनाची इच्छा प्रकट करतात. तेव्हा तया ब्राह्मणाने लशवाचे ध्यान के ाे.
तयाच्या जव ईश्वर आाे तेव्हा तो तयांच्या चरणी ाागाा आर्ण ववनंती के ाी की आम्हााा इथे तनतय ् काशी पादहजे आर्ण
ववश्वेश्वराचे दशिन व्हावे. तयाबाबत वणिन असे आहे:-
•
• ईश्वर ो ा चक्रवती | प्रसन्न झााा अततप्रीतीं | ददसें तीच काशी तवररतीं | मर्णकर्णिका कुं ड झााे ||५८|| ववश्वेश्वराची
मूतति एक | तनघााी कुं डीं ववशेि | नदी उत्रे ददसे तनका | एकबाणप्रमाण असे ||५९|| उदक तनघााे कुं डांतून | जैसें गीरथी
गहन | ज्या ज्या असती काशींत िुणा | समस्त असती तयासी ||६०|| संगम झााा नदी ीमा | तीथि असे काशी उत्मा |
आचार कररती सप्रेमा | बंधु ज्ञानी म्हणती मग ||६१||
• श्रीगुु पुढे सांगतात-
• प्रततवषी काततिकीसी | येथे यावें तनधािरेंसी | तीथि असे ववशेषीं | ऐसें म्हणे ब्राह्मण ||६५|| श्रीगुु म्हणती क्तासी |
काशीतीथ ्ि प्रगटाें ऐसी | न धरावा संशय तुम्हीं मानसी | वाराणसी प्रतयि ही ||६६||

193. मनकर्णिका कुं ड

194. पापववनािी तीथथ

195. पापववनािी ततथथ
• श्रीगुु म्हणती सकल कांसी | तीथि दाववती पापववनाशी | स्नानमात्रें पाप
नाशी | जैसा तृणा अजग्न ाागे ||६८||
• या दठकाणी श्रींनी आपल्या बदहणीचे – रतनाईचे – पूवि जन्माच्या पापामु े या
जन्मी आाेाे श्वेत कु षठ तताा या पापववनाशी तीथािस स्नान करण्यास
सांगून घााववाे व पुढे तताा सांचगताे की –
• तनतय् करीं हो येथें स्नान | सप्तजन्मींचे दोष दहन | संदेश न कररतां होय
अनुमान | म्हणोतन सांगती श्रीगुु ||८२||

196. मनकर्णिका कुं डाचे
जव ीा मंददर

197. ५. कोट तीथथ
“सोम-सूयिग्रहाणासी | अथवा संक्रततपविणीसी |
अमापौर्णिमा प्रततपदेसी | स्नान तेथें करावे ||८८||
सवतसेसी धेनु देिा | साांकृ त करोतन ऐका |
दान द्यावें जव्दजा तनका | एके क दान कोदटसरसे ||८९||
६. रुद्रपादतीथथ
हे तीथिस्थान गया तीथिसारिे आहे. ु द्रपदाची पूजा के ल्याने कोदट जन्मांची पापे जातात.
७. चक्रतीथथ
येथे स्नान के ल्याने पाप्यााा ज्ञान होते व व्दारका तीथािसारिे पुण्य लम ते येथे अजस्थ चक्रांककत होतात. या
तीथािजव के शवदेवाचे मंददर आहे.
८. मन्मथ तीथथ
“ग्रामपूवि ागेसी | कल्ाेश्वर देव पररयेसीं |
जैसे गोकणिमहाब ेश्वरासी | समान िेत्र पररयेसा ||९७||
मन्मथ तीथीं स्नान करावे | क्ााेश्वरातें पूजावें |
प्रजावृध्दी होय बरवें | अषटैश्वयें पाववजे ||९८||”

198. कोट तीथथ

199. कोदट तीथथ
• पुढें कादटतीथि देिा | श्रीगुु दाववती सकल कां | स्नानमात्रें होय तनका |
याचें आख्यान बहु असे ||८६|| जंबुद्वीपीं जजतकी तीथे | एके क मदहमा
अपलमतें | इतुककया वास कोदटतीथें | ववस्तार असे सांगतां ||८७|| सोम-
सूयि-ग्रहणासी | अथवा संक्रांततपविणीसी | अमापौर्णिमा प्रततपदेसी | स्नान
येथे करावे ||८८||
• तीथिमदहमा आहे कै सी | स्नान के लाया अनंत फ पावसी | एके क दान
कोटीसरसी | दान तीथी करावें ||९०||

200. रुद्रपादतीथथ

201. रुद्रपाद तीथथथ
• पुढे तीथि ु द्रपद | कथा असे अततववनोद |
गयातीथि समप्रद | तेथें असे अवधारा ||९१||
जे जे आचार गयेसी | करावे तेथे पररयेसीं |
पूजा करा ु द्रपदाची | कोदट जन्मींची पापें
जाती ||९२||

202. चक्रतीथथ

203. चक्रतीथथ
• पुढे असे चक्रतीथि | अततववशेष पववत्र | के शव
देव सजन्नध तत्र | पुण्यराशीस्थान असे
||९३|| या तीथीं स्नान कररता | ज्ञान होय
पतततां | अजस्थ होती चक्रांककता |
द्वारावतीसमान देिा ||९४|| या तीथी स्नान
करोतन | पूजा करावी के शवचरणीं | द्वारावती
चतुगुिणी | पुण्य् असे अवधारा ||९४||

204. चक्रतीथि
नजीकचे श्री
के शवदेव मंददर

205. मन्मथ तीथथ

206. मन्मथ तीथथ
• पुढें मन्मथ तीथािबददा श्रीगुु सांगतात –
• ग्रामपूवि ागेसी | कल्ाेश्वर देव पररयेसीं | जैसें गोकणिमहाब ेश्वरासी | समान िेत्र
पररयेसा ||९७|| मन्मथ तीथीं स्नान करावें | कल्ाेश्वरातें पूजावें | प्रजावृद्धी होय
बरवें | अषटैश्वयें पाववजे ||९८|| आषाढ श्रावण मासीं | अल षेक करावा देवासी |
दीपाराधना काततिकमासीं | अनंत पुण्य् अवधारा ||९९||
•
• अशा प्रकारे श्रीगुु ंनी येथे आपल्या लशषयांना गाणगापुरांतीा अषटतीथाांचे महत्त्व्
सांचगताे आहे.

207. • ववश्रािंती कट्टा :-
श्रीगुु चररत्राच्या ४८ व्या अध्यायात
एका शुद्र शेतकऱ्याच्या क्तीने
संतोष पावून श्रींनी तयाच्यावर कृ पा
के ल्याबाबतची सववस्तर घटना
सांचगताी आहे.

208. ववश्रांतीकट्टा

209. • नागेशी
श्रीगुु चररत्राच्या १३ व १४ व्या अध्यायात श्रींच्या व ज्या
सायंदेव नावाच्या ब्राह्मणाच्या ेटीचा व श्रींनी
यवनापासून तयााा ददाेल्या अ याबाबतचा उल्ाेि
आाेाा आहे तो ब्राह्मण श्रींनी ददाेल्या आश्वासनानुसार
२५ वषाांनंतर गाणगापुरात श्रींच्या दशिनाथि आाा ते श्रींची
सेवा करण्याच्या तनधािराने. तया क्ताचे अंत:करण
पाहण्यासाठी श्रींनी श्री सायंदेवांची परीिा घेताी.
तयाबाबतची घटना ४१ व्या अध्यायात सववस्तर आाेाी
आहे. ती घटना ज्या स्थानी घडाी ते स्थान म्हणजे
नागेशी.

210. नागेशी मंददर

211. नागेशी मूती

212. • सती कट्टा :-
माहूरच्या एका धतनकाच्या दत् नावाच्या मुाााा तयाच्या
वववाहानंतर चार वषाांनी िय व्याधी झााी. ती बरी व्हावी
म्हणून अनेक उपाय के ाे पण व्याधी ववकोपााा गेाी.
सरतेशेवटी तयाची पतनी तयााा घेऊन श्रींच्या दशिनाथि
गाणगापूराा येताच तयाचे प्राणोतक्रमण झााे. (यासंबंधाने
श्रीगुु चररत्रात ३०, ३१ व ३२ सववस्तर वणिन आाेाे आहे.)
धमािचारणाप्रमाणे ततने सती जाण्याची ज्या स्थानी सवि
तयारी के ाी ती ही जागा.

213. सती कट्टा

214. सती कट्टा

215. कु मसी

216. • श्रीगुु चररत्राच्या २३ व २४ व्या अध्यायात
कु मसी ग्रामाच्या तीन वेद जाणणाऱ्या
बत्रववक्रम ारती तपस्वीबाबतची घटना वणिन
के ाेाी आहे. श्रींनी कु मसी गांवी बत्रववक्रम
ारतींना ज्या स्थानी ववश्वरप दशिन ददाे तया
स्थानाची छायाचचत्रे सोबत ददाेाी आहेत. हे
स्थान गाणगापूरपासून ३७ कक.मी. अंतरावर
ीमा नदी तटावर आहे.

217. ववश्वरप दशिन
मंददर

218. ववश्वरप दशिन मंददर

219. बत्रववक्रम ारती समाधी

220. बत्रववक्रम ारती समाधी

221. दहप्परगी
(मंदेवाा)

222. • गाणगापूरपासून ३९ कक.मी. अंतरावर
ववजापूर जजल्ह्यातीा हे एक छोटेसे गांव
आहे.
• श्रीगुु चररत्रातीा ४६ व्या अध्यायात
नरहरी कववबाबत या स्थानी घडाेल्या
घटनेचा उल्ाेि आहे. पुढे नरहरी कवव श्रींचे
क्त झााे आर्ण गाणगापुरात श्रींवर
स्तुतीपर अनेक कवने करन तयांच्या अिंड
सेवेत रादहाे.

223. कल्ाेश्वर मंददर, दहप्परगी

224. कल्ाेश्वर, दहप्परगी

225. बाहेरीा दृषय

226. नवनाथ

227. • तिंतुके श्वर मिंददर :-
श्रीगुु चररत्राच्या ४८ व्या अध्यायात
तंतुकाबाबतची (ववणकर) घटना आाी आहे.
श्रींनी एका क्त तंतुकााा महालशवरात्रीच्या
ददवशी श्रीशैल्ययात्रा घडववल्याबाबतची ही
घटना आहे. ज्या मंददरात ही घटना घडाी
तया मंददरााा पुढे तंतुकश्वराचे मंददर असे
नांव पडाे.

228. तंतुके श्वर मंददर

229. तंतुके श्वर

230. तंतुके श्वर

231. तंतुके श्वर मंददर ओसऱ्या

232. कडगंजी

233. • येथे श्रीदत्ात्रेयाचे मंददर आहे. मंददरातीा मूती अततशय
सुंदर आहे. या मंददराच्या मागच्याच बाजुाा श्रींचे लशषय
श्री सायंदेवस्वामींचे घर असून तयांचे वंशज येथे राहतात.
• श्रीगुु चररत्राचे लार्ित प्रकटीकरण श्रींचे वप्रय लशषय श्री
सायंदेवस्वामींच्या पाचव्या वपढीतीा श्री गंगाधर सरस्वती
यांनी या दठकाणी के ाे. श्रींच्या चररत्राची पदहाी मू प्रत
सायंदेवांचे वंशज श्री कु ाकणी (सािरे) यांच्याकडे बरीच
जीणािवस्थेत असाी तरी आजही जपून ठेवण्यात आाेाी
आहे. ही मू प्रत श्री क्तांना दशिनासाठी श्री
सायंदेवस्वामींच्या घरातीा देवघरात ठेवण्यात आाेाी
आहे.

234. कडगंजी येथीा
मूती

235. सायंदेवाचे घर

236. मू हस्तलार्ित गुु चररत्र पोथी

237. मू हस्तलािीत

238. मू हस्तलािीत

239. बीदर

240. • श्रींनी श्रीपाद श्रीवल्ा अवतारात एका क्त रजकााा तयाच्या मनीची राजवै व
उप ोगण्याची, वासना पूणि होण्याबाबत वर ददाेाा होता आर्ण पुनि ेटीचे आश्वासन ददाे
होते. तयाप्रमाणे कााांतराने तो रजक पुढल्या जन्मी बीदराा यवनांचा राजा झााा.
स्फोटकाच्या व्याधीने ग्रासाेाा यवन राजा ब्राह्मणांबद्दा ववशेष आदर असल्यामु े
तयांच्या सल्ल्याप्रमाणे व्याधी तनवारणाथि पापववनाशी तीथािवर स्नानास गेाा असता
तेथीा एका संन्यासाने तयााा गाणगापूराा श्रींच्या ेटीस पाठववाे. श्रींनी तयााा तयाच्या
पूवि जन्माची आठवण करन ददाी आर्ण पदहल्या ेटीतच तयाची व्याधी दूर के ाी. तेव्हा
तया यवन राजाने श्रींना आग्रह करन बीदराा बोााववाे. तया राजाने श्रींच्या
आगमनावप्रतयथि सारे नगर सजववाे आर्ण बीदर नगराबाहेर असाेल्या पापववनाशी
तीथािवरन श्रींना वाजत गाजत आपल्या राजवाड्यात आणाे आर्ण पायघड्यांवरन श्रींना
अंत:पुरात नेऊन लसंहासनावर बसववाे. ततपूवी श्रींना बीदरमध्ये वास्तव्यास असाेल्या श्री
सायंदेवाच्या ज्येषठ मुााने – नागनाथाने – श्रींचे दशिन घेऊन तयांना आपल्या घरी नेऊन
तयांची षोडशेपचारें तयांची पूजा, आरती के ाी व सहस्र ोजन घाताे. बीदरच्या प्रवासात
श्रींसोबत श्री सायंदेवांसह चार लशषयही होते.
• ह्या राजाचा राजवाडा आता बराच ग्न अवस्थेत आहे. परंतु तयाच्या पुढच्या वपढीने
बांधाेाा राजवाडा जुना झााा असाा तरीही पुराततव वव ागांतगित तो उत्म अवस्थेत
आहे.
• पापववनाश तीथि आर्ण राजमहाााची छायाचचत्रे पुढे ददाेाी आहेत.

241. बबदरचा राजवाडा

242. बबदरचा राजवाडा

243. राजवाडा प्रवेशद्वार

244. मुख्य वेस

245. जुना राजवाडा

246. जुना राजवाडा

247. पापववनाशी
तीथि

248. पापववनाशी तीथि लशव मंददर

249. पापववनाशी तीथि लशववपंड

250. मुख्य
प्रवेशद्वार

251. ववठ्ठााचे
पाऊा

252. श्री िेत्र
श्रीशैाम

253. • बीदरच्या राजाची घटना श्रीगुरचररत्राच्या ५० व्या अध्यायात आाेाी आहे. ५१ व्या
अध्यायात बीदरच्या राजाच्या ेटीनंतर श्रींचा मदहमा / ख्याती सविदूर पसराी.
तयामु े श्रींच्या मनात ववचार आाा की राजा व तयासोबत इतर यवन सतत आपल्या
ेटीसाठी यापुढे गाणगापुरांत येतीा व तयामु े येथीा ब्राह्मणांना त्रास होईा. म्हणून
तयांनी श्रीशैा यात्रेच्या तनलमतयाने तयांनी गाणगापूर सोडण्याचे ठरववाे. तयाप्रमाणे
माघ, गुु प्रततपदा, शुक्रवार या पुण्य ततथीाा ठरववल्याप्रमाणे श्री गाणगापूर सोडून
श्रीशैा यात्रेाा तनघााे. तयांच्यासोबत तयांनी चार लशषयांनाही घेताे. श्रीशैा पविताच्या
पायर्थयाशी कृ षणा नदीकाठी आाे. पैातीरावर श्री मजल्ाकाजुिनााा ेटण्यासाठी
पाता गंगेतून पुषपासनावर बसाे व आपल्या चार लशषयांचा तनरोप घेऊन तयांना
आश्वालसत के ाे की ाौकककाथािने जरी आम्ही जात असाी तरी आमचा सदैव वास
गाणगापुरातच राहीा आर्ण पुढे असेही सांचगताे की मी तनजानंदी पोहचताच प्रसाद
म्हणून शेवंतीची चार पुषपे पाठवीन ती आपण स्वीकारावी व तयांचे तनतय पूजन करावे
तयामु े ाक्ष्मीचा तनतय वास तुमच्या घरी राहीा. गायन करणाऱ्यांवर माझी ववशेष
प्रीती राहीा. श्री तनजानंदी जाताना तयांच्या लशषयांची मन:जस्थती कशी असेा असा
ववचार जरी मनात आाा तरी मन हेाावते.

254. श्रीशैाम मंददर

255. श्रीशैाम मंददर लशिर

256. श्रीशैाम घाट

257. ववहंगम श्रीशैाम आकाश पा णे

258. श्रीशैाम धरण

259. अक्कम्मादेवी
गुहा

260. अक्कम्मादेवी
गुहा प्रवेशद्वार

261. अक्कम्मादेवी
मूती

262. अक्कम्मादेवी
जुनी मूती

263. गुहेतीा
लशववपंड

264. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

265. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

266. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

267. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

268. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

269. श्रीशैाम ववहंगम दृषय

270. पुणे

271. • क्तांच्या प्रवासातीा शेवटच्या टप्प्यात, श्रींच्या शैागमनानंतर तयांनी
तयांच्या चार वप्रय लशषयांसाठी पाठवाेल्या प्रसाद पुषपांतीा एका पुषपाचे
दशिन घेण्याचा योग आज पुण्यात आाा.
• तया पुषपातीा एक पुषप प्रसाद म्हणून श्रींचे वप्रय लशषय श्री नंददनामा यांना
लम ााे. श्री नंददनामांचा श्रीगुरु चररत्राती ४५ व्या अध्यायात सववस्तर
वणिन के ाेाे आहे. ते कु षठव्याधी तनवारणाथि श्रींकडे गाणगापूराा आाे होते
आर्ण श्रीकृ पेने तया व्याधीचा एक छोटा अंश तयांचे मन शंककत असल्यामु े
लशल्ाक रादहाे आर्ण ते पूणिपणे जाण्यासाठी आपल्यावर स्तुतीपर कववतव
करण्यासाठी श्रींनी तयांना सांचगताे. परंतु लादहता वाचता येत नसल्याचे
तयांनी सांचगतल्यावर श्रींनी तयांच्या जी ेवर कृ पादृषटीने वव ुतीचे प्रोिण
करताच तयांना ज्ञान प्राप्त झााे. नंतर तयांनी श्रींच्या सजन्नध्दच राहून श्रींवर
स्तुतीपर कवने के ाी. तयातीा काही कवने आजही श्रींच्या पाािीच्या वे ी
गातयाी जातात.
• अशा या श्री नंददनामा कवींच्या वंशाकडे (१४व्या वपढीत) पुण्यात ते पुषप
श्रींच्या आज्ञेप्रमाणे अजूनही जतन करन ठेवाे असून तयाचे तनतय पूजन होत

272. नृलसंहसरस्वतींचे चचत्र
नंददनामाने वणिन
के ल्याप्रमाणे काढाेाे
तयांच्या वंशजाने
काढाेाे चचत्र.

273. नंददनामाच्या
वंशजांचे
देवघर

274. प्रसाद
पुषप पात्र

275. आ ा र
• सवथप्रथम श्रीसद्गुरुिंनी ह्या वव क्षण प्रवासासाठी आम्हा ा जी प्रेरणा दद , जी इच्छािक्ती तनमाथण के आणण सिंपूणथ प्रवासात
दठकदठकाणी ज्याप्रकारे अप्रत्यक्षपणे मदत के त्याबदद आम्ह त्यािंच्या प्रती कृ तज्ञता व्यक्त थ करतो.
• या अद्भुत प्रवासात श्रीसदगुरु सतत आपल्या सोबतच आहेत अिी जाणीव होत होती. महत्त्वाचे म्हणजे आम्ह श्रीसद्गुरुिंच्या ज्या
ज्या स्थानािंवर पोहचत असू तो नेमका ततथीनुसार त्या त्या स्थानािंचा महत्त्वाचा ददवस असे.
• ह्या प्रवासात आम्हा ा स्थातनक ोकािंकडूनह सवथप्रकारचे भरभक्कम सहाय्य समळत होते. त्यामुळे मनात असे भाव तनमाथण होत
की श्रीसदगुरुच त्यािंच्यात आहेत आणण तेच ह्या ोकािंच्या रूपाने आम्हा ा सहाय्य कर त आहेत.
•
• ह्या सिवाय अनेक अनोळखी ोकािंनीह आम्हा ा भरघोस मदत के ककिं बहुना ते आमच्या प्रवासात े एक महत्त्वाचे घटक बन े.
ह्या सवथ ोकािंना आम्ह मन:पूवथक धन्यवाद देतो.
• ह्या प्रवासाच्या पाश्वथभूमीवर आम्ह मोबाई वर श्रीभक्तािंचा एक Whats App. समूह तयार के ा व त्यािंना आमचे सहप्रवासी
बनवून आमच्या प्रवासाची तत्परतेने खडान थ खडा मादहती छायागचत्रािंसदहत रोज उप ब्ध करून देत होतो. त्यािंनाह आमचे
सहप्रवासी म्हणून प्रवास चा ा आहे असे वाटायचे. त्या सवथ भक्तािंकडून आम्हा ा प्रचिंड प्रेरणा सतत समळत असे .
• आम्ह ज्या वाहनाने ७००० कक.मी .इतका प्रवास के ा त्याने कु ठेह , कधीह कस ाच त्रास दद ा नाह हेह महत्त्वाचे आहे.
• हा सिंपूणथ प्रवास म्हणजे श्रीसद्गुरुिंनी आम्हा ा एकप्रकारे कृ पाप्रसादच दद ा आहे असे वाटते.
• श्रीगुरू कृ पेचा सगळयािंवर असाच वषाथव होऊ दे अिी त्यािंच्या चरणी ववनम्रथ प्राथथना !