توجه و احترام به آداب و رسوم مذهبی و اعتقادی آحاد جامعه، یکی از حقوق اساسی آنان به شمار می رود. در بین ۴۹ کشور مسلمان نشین دنیا، ایران تنها کشوری است که با توجه به این موضوع و اهميت اقامه نماز، در برنامه ریزی حرکت قطار های آن، توقف جهت ادای این فریضه در نظر گرفته می شود. به جهت آن که از سویی احداث، نگهداری و بهره برداری نمازخانه ها و تاسیسات وابسته به آن هزینه بر بوده و از سوی دیگر زمان توقف قطار در ایستگاه های نماز دارای محدودیت است، ظرفیت نمازخانه و تاسیسات مرتبط باید به نحوی پیش بینی گردد که ضمن افزایش حس رضایتمندی مسافران از خدمات ایستگاهی راه آهن و فراهم آمدن امکان اقامه توأم با آرامش نماز ، برای تمامی نمازگزاران و جلوگیری از تاخیرهای ناخواسته ی قطار، هزینه های فوق الذکر به حداقل و بهره وری فضا به حداکثر برسد. در پژوهشی که با حمایت اداره کل ساختمان و تاسیسات راه آهن ج.ا.ا و با همکاری مهندسین مشاور توسعه اعتماد کار آفرین در سالهای 1392 و 93 صورت پذیرفت، رفتار 4706 نفر از مسافران محور تهران- مشهد در خصوص اقامه نماز، در سه وعده ی مختلف نماز و به تفکیک جنسیت مورد بررسی قرار گرفت و پس از بررسی استانداردهای مختلف داخلی و خارجی، تحلیل نتایج برداشتهای میدانی و ارزیابی میزان رضایت مسافران بر اساس مطالعات پرسشنامه ای، معادله ای جهت محاسبه مساحت بهینه نمازخانه در یک ایستگاه نماز پیشنهاد گردید. مقاله حاضر چکیده ای از روش محاسبه و نتایج این مطالعات را ارائه می دهد.

1. ‫چهارمین‬‫آهن‬ ‫راه‬ ‫مهندسی‬ ‫در‬ ‫اخیر‬ ‫پیشرفتهای‬ ‫المللی‬ ‫بین‬ ‫کنفرانس‬ICRARE2015-
‫ايران‬-‫تهران‬،‫تهران‬ ‫المللی‬ ‫بین‬ ‫های‬ ‫نمايشگاه‬ ‫دائم‬ ‫محل‬،28‫و‬29‫ارديبهشت‬1394
‫تع‬‫یی‬‫ن‬‫ا‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ي‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫مطالعه‬ ‫آهن؛‬ ‫راه‬ ‫نماز‬‫ی‬
‫مورد‬‫ی‬‫تهران‬ ‫محور‬-‫مشهد‬
‫س‬‫ی‬‫د‬‫مهد‬‫ی‬‫شر‬‫ي‬‫ف‬‫ی‬‫کاخک‬ ‫مقدم‬‫ی‬1،‫ثامن‬ ‫خادم‬ ‫محمد‬‫ی‬2،‫ملک‬ ‫سامان‬‫ی‬3‫سع‬ ،‫ی‬‫د‬‫مج‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫پرست‬4
1‫رئیس‬‫گروه‬‫ر‬ ‫برنامه‬ ‫و‬ ‫مطالعات‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫تاس‬ ‫و‬ ‫ساختمان‬ ‫کل‬ ‫اداره‬‫ی‬‫سات‬‫ج.ا.ا‬ ‫آهن‬ ‫راه‬‫؛‬-e
mail: mahdi_sharifi@ymail.com
2‫پروژه‬ ‫مدیر‬ ‫و‬ ‫پژوهشگر‬‫شرکت‬‫مهندس‬‫ی‬‫ن‬‫آفر‬ ‫کار‬ ‫اعتماد‬ ‫توسعه‬ ‫مشاور‬‫ی‬‫ن‬‫؛‬email:
mohammadsameni1@gmail.com
3‫کارشناس‬‫ر‬ ‫برنامه‬ ‫و‬ ‫مطالعات‬ ‫گروه‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫تاس‬ ‫و‬ ‫ساختمان‬ ‫کل‬ ‫اداره‬‫ی‬‫سات‬‫ج.ا.ا‬ ‫آهن‬ ‫راه‬‫؛‬
saman_maleki20@yahoo.com:e-mail
4‫پژوهشگر‬‫شرکت‬‫مهندس‬‫ی‬‫ن‬‫آفر‬ ‫کار‬ ‫اعتماد‬ ‫توسعه‬ ‫مشاور‬‫ی‬‫ن‬‫؛‬saeed1368majidi@yahoo.commail:-e
‫چکیده‬
‫مذهب‬ ‫رسوم‬ ‫و‬ ‫آداب‬ ‫به‬ ‫احترام‬ ‫و‬ ‫توجه‬‫ی‬‫اعتقاد‬ ‫و‬‫ی‬،‫جامعه‬ ‫آحاد‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫اساس‬ ‫حقوق‬ ‫از‬‫ی‬
‫م‬ ‫شمار‬ ‫به‬ ‫آنان‬‫ی‬‫ب‬ ‫در‬ .‫رود‬‫ی‬‫ن‬۴۹‫نش‬ ‫مسلمان‬ ‫کشور‬‫ی‬‫ن‬‫دن‬‫ی‬،‫ا‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫کشور‬ ‫تنها‬‫ی‬‫است‬
‫ا‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫که‬‫ی‬‫ن‬‫ر‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ،‫نماز‬ ‫اقامه‬ ‫اهمیت‬ ‫و‬ ‫موضوع‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫ها‬ ‫قطار‬ ‫حرکت‬‫ی‬
‫ادا‬ ‫جهت‬ ‫توقف‬ ،‫آن‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫فر‬‫ی‬‫ضه‬‫نظ‬ ‫در‬‫ر‬‫م‬ ‫گرفته‬‫ی‬‫سو‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫جهت‬ ‫به‬ .‫شود‬‫یی‬
‫نگهدار‬ ،‫احداث‬‫ی‬‫بردار‬ ‫بهره‬ ‫و‬‫ی‬‫تاس‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫سات‬‫هز‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫وابسته‬‫ی‬‫نه‬‫بر‬
‫سو‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫گر‬‫د‬ ‫قطار‬ ‫توقف‬ ‫زمان‬‫ا‬ ‫ر‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫دارا‬ ‫نماز‬‫ی‬‫محدود‬‫ی‬‫ت‬،‫است‬
‫ظرف‬‫ی‬‫ت‬‫تاس‬ ‫و‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫سات‬‫با‬ ‫مرتبط‬‫ی‬‫د‬‫نحو‬ ‫به‬‫ی‬‫پ‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫افزا‬ ‫ضمن‬ ‫که‬ ‫گردد‬‫ی‬‫ش‬‫ح‬‫س‬
‫رضا‬‫ی‬‫تمند‬‫ی‬‫ا‬ ‫خدمات‬ ‫از‬ ‫مسافران‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ی‬‫اقامه‬ ‫امکان‬ ‫آمدن‬ ‫فراهم‬ ‫و‬ ‫آهن‬ ‫راه‬‫توأم‬
‫برا‬ ، ‫نماز‬ ‫آرامش‬ ‫با‬‫ی‬‫تمام‬‫ی‬‫جلوگ‬ ‫و‬ ‫نمازگزاران‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫تاخ‬ ‫از‬‫ی‬‫رها‬‫ی‬‫ناخواسته‬‫ی‬
‫هز‬ ،‫قطار‬‫ی‬‫نه‬‫ها‬‫ی‬‫ور‬ ‫بهره‬ ‫و‬ ‫حداقل‬ ‫به‬ ‫الذکر‬ ‫فوق‬‫ی‬.‫برسد‬ ‫حداکثر‬ ‫به‬ ‫فضا‬
‫در‬‫پژوهش‬‫ی‬‫حما‬ ‫با‬ ‫که‬‫ی‬‫ت‬‫تاس‬ ‫و‬ ‫ساختمان‬ ‫کل‬ ‫اداره‬‫ی‬‫سات‬‫با‬ ‫و‬ ‫ج.ا.ا‬ ‫آهن‬ ‫راه‬
‫همکار‬‫ی‬‫مهندس‬‫ی‬‫ن‬‫آفر‬ ‫کار‬ ‫اعتماد‬ ‫توسعه‬ ‫مشاور‬‫ی‬‫ن‬‫سالها‬ ‫در‬‫ی‬1392‫و‬93‫پذ‬ ‫صورت‬‫ی‬،‫رفت‬
‫رفتار‬4706‫تهران‬ ‫محور‬ ‫مسافران‬ ‫از‬ ‫نفر‬-‫مشهد‬‫وعده‬ ‫سه‬ ‫در‬ ،‫نماز‬ ‫اقامه‬ ‫خصوص‬ ‫در‬
‫ی‬‫تفک‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نماز‬ ‫مختلف‬‫ی‬‫ک‬‫جنس‬‫ی‬‫ت‬‫بر‬ ‫مورد‬‫رس‬‫ی‬‫بررس‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫گرفت‬ ‫قرار‬‫ی‬
‫استانداردها‬‫ی‬‫داخل‬ ‫مختلف‬‫ی‬‫خارج‬ ‫و‬‫ی‬،‫تحل‬‫ی‬‫ل‬‫نتا‬‫ی‬‫ج‬‫برداشتها‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫دان‬‫ی‬‫ارز‬ ‫و‬‫ی‬‫اب‬‫ی‬
‫م‬‫ی‬‫زان‬‫رضا‬‫ی‬‫ت‬‫ا‬ ‫پرسشنامه‬ ‫مطالعات‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫مسافران‬‫ی‬،‫ا‬ ‫معادله‬‫ی‬‫مساحت‬ ‫محاسبه‬ ‫جهت‬
‫به‬‫ی‬‫نه‬‫در‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫ک‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫پ‬ ‫نماز‬‫ی‬‫شنهاد‬‫گرد‬‫ی‬‫د‬‫چک‬ ‫حاضر‬ ‫مقاله‬ .‫ی‬‫ده‬‫ا‬‫ی‬‫از‬
‫محا‬ ‫روش‬‫سبه‬‫نتا‬ ‫و‬‫ی‬‫ج‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫م‬ ‫ارائه‬ ‫را‬ ‫مطالعات‬‫ی‬.‫دهد‬
‫کلیدی‬ ‫کلمات‬:‫ا‬ ،‫آهن‬ ‫راه‬‫ی‬،‫ستگاه‬‫به‬ ،‫نماز‬ ،‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫نه‬‫ساز‬‫ی‬،‫معمار‬‫ی‬
‫مقدمه‬‫مساله‬ ‫بیان‬ ‫و‬
‫در‬ ‫موثر‬ ‫عوامل‬ ‫مهمترین‬ ‫از‬‫طراح‬‫ی‬‫معماری‬‫فضاها‬‫ی‬‫عموم‬‫ی‬،‫پ‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫میزان‬‫تقاضا‬‫ی‬
‫آن‬ ‫از‬ ‫استفاده‬‫باشد‬ ‫می‬ ‫فضا‬ ‫مساحت‬ ‫تعیین‬ ‫و‬،‫که‬‫امر‬‫ی‬‫برانگ‬ ‫چالش‬‫ی‬‫ز‬‫مستلزم‬ ‫و‬
‫درایت‬‫است‬.‫از‬ ‫همواره‬ ‫طراحان‬‫از‬‫ی‬‫ک‬‫ز‬ ‫ازدحام‬ ‫نگران‬ ‫سو‬‫ی‬‫اد‬‫جمعیت‬‫سو‬ ‫از‬ ‫و‬‫یی‬
‫د‬‫ی‬‫گر‬‫نگران‬‫افزایش‬‫هز‬‫ی‬‫نه‬‫ها‬‫ی‬‫ساخت‬ ‫کالن‬‫این‬‫دل‬ ‫به‬ .‫هستند‬ ‫فضاها‬‫ی‬‫ل‬‫میهن‬ ‫پهناوری‬
‫و‬ ‫عزیزمان‬‫گستردگ‬‫ی‬‫شبکه‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫آن‬ ‫در‬‫ت‬ ‫آن‬ ‫تبع‬ ‫به‬ ‫و‬‫عدد‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫و‬ ‫نماز‬
‫هز‬‫ی‬‫نه‬‫ها‬‫ی‬‫باالی‬‫بردار‬ ‫بهره‬ ‫و‬ ‫ساخت‬‫ی‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫از‬‫ایستگاهها‬ ‫ی‬،‫تعیین‬‫روش‬‫ی‬
‫محاسبه‬ ‫جهت‬ ‫اصولی‬ ‫و‬ ‫علمی‬‫مساحت‬‫بهینه‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫ضرور‬ ،‫ی‬‫م‬‫ی‬‫نمای‬.‫د‬
‫به‬‫محدود‬ ‫زمان‬ ‫مدت‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫جهت‬‫ی‬‫برای‬‫ا‬ ‫در‬ ‫قطار‬ ‫توقف‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫پ‬ ‫نماز‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬
‫م‬‫ی‬‫ا‬ ،‫شود‬‫ی‬‫جاد‬‫ظرف‬‫ی‬‫ت‬‫کاف‬‫ی‬‫تاخ‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬‫ی‬‫رها‬‫ی‬‫ناخواسته‬‫ی‬‫قطارها‬
‫جلوگ‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫همچن‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫خواهد‬‫ی‬‫ن‬‫افزا‬ ‫باعث‬‫ی‬‫ش‬‫رضا‬ ‫حس‬‫ی‬‫تمند‬‫ی‬‫خدمات‬ ‫از‬ ‫مسافران‬
‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ی‬.‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫آهن‬ ‫راه‬‫ایستگاهها‬ ‫نمازخانه‬ ‫بهینه‬ ‫ظرفیت‬‫بایستی‬‫نحوی‬ ‫به‬
‫گردد‬ ‫تعیین‬‫میان‬ ‫تعادلی‬ ‫که‬‫حداقل‬ ‫به‬ ‫کل‬ ‫هزینه‬ ‫و‬ ‫گردیده‬ ‫برقرار‬ ‫زیر‬ ‫های‬ ‫هزینه‬
:‫برسد‬
1)‫احداث‬ ‫های‬ ‫هزینه‬:‫احداث‬ ‫بر‬ ‫مشتمل‬‫کلیه‬‫سازه‬‫نماز‬ ‫توقف‬ ‫به‬ ‫وابسته‬ ‫های‬
)...‫و‬ ‫سرویسها‬ ،‫نمازخانه‬ ،‫گذر‬ ‫زیر‬ ،‫(سکو‬،‫احداث‬،‫حرارتی‬ ‫تاسیسات‬
،‫برودتی‬،‫برقی‬‫تصویری‬ ‫و‬ ‫صوتی‬‫آن‬ ‫نظایر‬ ‫و‬ ‫آبرسانی‬ ،
2)‫نگهداری‬ ‫های‬ ‫هزینه‬:‫کلیه‬ ‫تعمیرات‬ ‫و‬ ‫نگهداری‬ ‫شامل‬‫و‬ ‫بناها‬‫تاسیسات‬
‫شده‬ ‫احداث‬
3)‫بردای‬ ‫بهره‬ ‫های‬ ‫هزینه‬:‫و‬ ‫سرمایش‬ ‫و‬ ‫گرمایش‬ ‫جهت‬ ‫انرژی‬ ‫مصرف‬ ‫از‬ ‫اعم‬
،‫روشنایی‬،‫نظافت‬...‫و‬ )‫انسانی‬ ‫(نیروی‬ ‫راهبری‬ ،‫سازی‬ ‫زیبا‬

2. 2
4)‫قطار‬ ‫توقف‬ ‫با‬ ‫مرتبط‬ ‫های‬ ‫هزینه‬:،‫واگن‬ ‫و‬ ‫لکوموتیو‬ ‫وری‬ ‫بهره‬ ‫کاهش‬ ‫نظیر‬
...‫و‬ ‫شیکه‬ ‫ظرفیت‬ ‫کاهش‬
5)‫مسافر‬ ‫رضایت‬ ‫عدم‬ ‫از‬ ‫ناشی‬ ‫های‬ ‫هزینه‬:‫حوادث‬ ‫افزایش‬ ،‫تقاضا‬ ‫کاهش‬ ‫نظیر‬
‫و‬ ‫سیاسی‬ ‫و‬ ‫عمومی‬ ‫فشارهای‬ ‫افزایش‬ ،‫ایستگاه‬ ‫در‬ ‫مسافرین‬ ‫تردد‬ ‫از‬ ‫ناشی‬
‫غیره‬
‫بنابر‬‫الذکر‬ ‫فوق‬ ‫ضرورتهای‬‫با‬ ‫پژوهش‬ ‫این‬‫تع‬ ‫هدف‬‫یی‬‫ن‬‫به‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫نه‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬
‫حداکثر‬ ‫برحسب‬‫تعداد‬‫کل‬‫مسافر‬‫قطارهای‬ ‫ان‬‫ا‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫متوقف‬‫ی‬‫ستگاه‬‫نماز‬ ‫اقامه‬ ‫جهت‬،
‫پذیرفت‬ ‫انجام‬.‫برداری‬ ‫بهره‬ ‫شرایط‬ ،‫مسافران‬ ‫جنسیت‬ ‫نظیر‬ ‫عواملی‬ ‫اثر‬ ‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫در‬
‫سنی‬ ‫اختالف‬ ،‫نمازخانه‬ ‫معماری‬ ،‫نمازخانه‬ ‫فضای‬ ‫از‬‫در‬ ‫مسافران‬ ‫مذهبی‬ ‫تفاوتهای‬ ‫و‬
.‫است‬ ‫شده‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬
‫و‬ ‫تطبیقی‬ ‫مطالعات‬‫پژوهش‬ ‫سوابق‬ ‫بررسی‬
)‫الف‬‫وضع‬‫ی‬‫ت‬‫در‬ ‫نماز‬ ‫اقامه‬‫در‬ ‫ریلی‬ ‫سفرهای‬‫کشورها‬ ‫آهن‬ ‫راه‬‫ی‬‫مختلف‬
‫ط‬‫ی‬‫تحق‬‫ی‬‫قات‬‫مکاتبات‬ ‫و‬‫ی‬‫کشورها‬ ‫با‬ ‫که‬‫ی‬‫نشین‬ ‫مسلمان‬‫ترک‬‫ی‬،‫ه‬،‫مصر‬ ،‫سنگاپور‬
‫اندونز‬‫ی‬،‫الجزا‬ ،‫تونس‬‫ی‬‫ر‬‫گرفت‬ ‫صورت‬ ‫هندوستان‬ ‫و‬،‫گرد‬ ‫مشخص‬‫ی‬‫د‬‫ه‬ ‫آهن‬ ‫راه‬ ‫در‬ ‫که‬‫ی‬‫چ‬
‫ا‬ ‫از‬ ‫کدام‬‫ی‬‫ن‬‫کشورها‬‫قطارها‬‫توقف‬‫ی‬‫صرفا‬‫ادا‬ ‫جهت‬‫ی‬‫فر‬‫ی‬‫ضه‬‫ی‬‫نماز‬‫ندار‬‫ن‬‫چن‬ ‫هم‬ .‫د‬‫ی‬‫ن‬
‫کشورها‬ ‫در‬‫ی‬‫مالز‬‫ی‬،‫سعود‬ ‫عربستان‬ ‫و‬ ‫پاکستان‬‫ی‬‫قطا‬ ‫داخل‬ ‫در‬ ‫نماز‬‫ر‬‫حرکت‬ ‫حال‬ ‫در‬،
‫م‬ ‫خوانده‬‫ی‬‫بنابرا‬ .‫شود‬‫ی‬‫ن‬‫مطالعات‬‫حاضر‬‫اولین‬‫جهان‬ ‫در‬ ‫پژوهش‬‫تعیین‬ ‫جهت‬
‫استاندارد‬‫ی‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫به‬ ‫راجع‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫آهن‬ ‫راه‬ ‫نماز‬‫و‬ ‫بوده‬‫کاملی‬ ‫منبع‬
‫مستقیم‬ ‫استفاده‬ ‫جهت‬‫آن‬ ‫نتایج‬‫مطالعه‬ ‫این‬ ‫در‬،‫نشد‬ ‫یافت‬.
)‫ب‬‫مقررات‬ ‫و‬ ‫ضوابط‬‫با‬ ‫مرتبط‬‫نمازخانه‬ ‫احداث‬
‫مبنای‬ ‫بر‬‫اقتصاد‬ ‫توسعه‬ ‫پنجم‬ ‫برنامه‬ ‫قانون‬‫ی‬،‫اجتماع‬‫ی‬‫فرهنگ‬ ‫و‬‫ی‬‫آ‬ ،‫کشور‬‫یی‬‫ن‬‫نامه‬
‫ا‬‫ی‬‫رعا‬ ‫و‬ ‫حفظ‬ ‫جهت‬‫ی‬‫ت‬‫ترو‬ ،‫نمازگزاران‬ ‫کرامت‬‫ی‬‫ج‬،‫جامعه‬ ‫در‬ ‫آن‬ ‫اشاعه‬ ‫و‬ ‫نماز‬ ‫فرهنگ‬
‫ا‬ ‫انجام‬ ‫به‬ ‫توجه‬‫ی‬‫ن‬‫فر‬‫ی‬‫ضه‬‫ارتقا‬ ،‫مقرر‬ ‫زمان‬ ‫در‬‫ی‬‫عموم‬ ‫فرهنگ‬‫ی‬‫رعا‬ ‫و‬‫ی‬‫ت‬‫الگو‬‫ی‬
‫رفتار‬‫ی‬‫ها‬ ‫آموزه‬ ‫با‬ ‫منطبق‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫ن‬‫مب‬‫ی‬‫ن‬‫اسالم‬،‫تدو‬‫ی‬‫ن‬‫گرد‬‫ی‬‫ده‬‫اساس‬ ‫بر‬ .‫است‬
‫دستورالعمل‬‫اداري‬ ‫هاي‬ ‫كاربري‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫احداث‬،‫تجاري‬‫و‬‫خدماتي‬‫(مصوب‬
12/4/1392‫شورا‬‫ی‬‫عال‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬‫شهرساز‬ ‫و‬‫ی‬)‫ضوابط‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫احداث‬‫فضاهای‬ ‫در‬
‫الذکر‬ ‫فوق‬‫حداقل‬ ‫مساحت‬ ‫با‬500‫مربع‬ ‫متر‬،‫دارد‬ ‫وجود‬‫آن‬ ‫گزیده‬ ‫که‬‫ز‬ ‫شرح‬ ‫به‬‫ی‬‫ر‬
‫است‬:
1.،‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ز‬ ‫مساحت‬ ‫اساس‬ ‫بر‬‫ی‬‫ربنا‬‫ی‬‫ساختمان‬‫و‬‫جدول‬ ‫شرح‬ ‫به‬
‫ز‬‫ی‬‫ر‬‫تع‬‫یی‬‫ن‬‫م‬‫ی‬‫گردد‬:
‫جدول‬1:‫آ‬ ‫طبق‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫یی‬‫ن‬‫شورا‬ ‫نامه‬‫ی‬‫عال‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬‫شهرساز‬ ‫و‬‫ی‬
‫رديف‬‫(متر‬ ‫زيربنا‬ ‫مساحت‬
)‫مربع‬
‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬
)‫(درصد‬
1‫از‬500‫تا‬1000‫متر‬
‫مربع‬
10%
2‫از‬1000‫تا‬2000‫متر‬
‫مربع‬
8%
3‫از‬2000‫تا‬5000‫متر‬
‫مربع‬
4%
4‫از‬5000‫تا‬10000‫متر‬
‫مربع‬
3%
5‫از‬10000‫به‬ ‫مربع‬ ‫متر‬
‫باال‬
2%
2.‫پ‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫سرو‬‫ی‬‫س‬‫بهداشت‬‫ی‬‫عموم‬‫ی‬‫مجزا‬ ‫وضوخانه‬ ‫و‬‫ی‬‫مردانه‬ ‫و‬ ‫زنانه‬
‫حداقل‬ ‫معادل‬2%‫ز‬ ‫مساحت‬ ‫کل‬‫ی‬‫ربنا‬‫الزام‬‫ی‬.‫است‬
3.‫نبا‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫د‬‫سرو‬ ‫با‬‫ی‬‫س‬‫بهداشت‬‫ی‬‫دارا‬‫ی‬‫د‬‫ی‬‫وار‬‫پ‬ ‫و‬‫ی‬‫ش‬‫فضا‬‫ی‬‫مشترک‬
.‫باشد‬
4.‫با‬ ‫وضوخانه‬‫ی‬‫ست‬‫ی‬‫سرو‬ ‫از‬‫ی‬‫س‬‫بهداشت‬‫ی‬.‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫منفک‬
5.‫با‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫ست‬‫ی‬‫دارا‬‫ی‬‫مربع‬ ‫پالن‬‫ی‬‫ا‬‫مستط‬‫ی‬‫ل‬‫حت‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫خالص‬‫ی‬‫االمکان‬
‫بر‬ ‫قبله‬ ‫جهت‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫اصل‬ ‫اضالع‬ ‫از‬‫ی‬‫پالن‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫صورت‬ ‫در‬ .‫باشد‬ ‫منطبق‬
‫مستط‬‫ی‬‫ل‬‫نبا‬ ‫بزرگ‬ ‫اضالع‬ ‫طول‬‫ی‬‫د‬‫ب‬‫ی‬‫ش‬.‫باشد‬ ‫کوچک‬ ‫اضالع‬ ‫برابر‬ ‫دو‬ ‫از‬

3. 3
6.‫ز‬ ‫در‬ ‫نمازخانه‬ ‫احداث‬‫ی‬‫رزم‬‫ی‬‫ن‬‫پ‬ ‫و‬‫ی‬‫لوت‬.‫است‬ ‫ممنوع‬
7.‫(ضلع‬ ‫نمازخانه‬ ‫قبله‬ ‫جبهه‬ ‫از‬ ‫نمازخانه‬ ‫به‬ ‫ورود‬‫ی‬‫نماز‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫رو‬ ‫که‬
‫م‬ ‫خوانده‬‫ی‬‫توص‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫ممنوع‬ )‫شود‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫ورود‬ ‫در‬ ،‫اضطرار‬ ‫حالت‬ ‫در‬ ‫گردد‬‫ی‬
‫منته‬ ‫در‬‫ی‬‫ال‬‫ی‬‫ه‬‫ا‬ ‫گوشه‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫گ‬ ‫قرار‬ ‫ضلع‬‫ی‬‫رد‬.
8.‫م‬ ‫نمازخانه‬ ‫محل‬‫ی‬‫با‬‫ی‬‫ست‬‫برا‬‫ی‬‫مراجع‬‫ی‬‫ن‬‫شناسا‬ ‫قابل‬‫یی‬‫نصب‬ ‫و‬ ‫باشد‬
‫تابلوها‬‫ی‬‫برا‬ ‫راهنما‬‫ی‬‫جهت‬‫ی‬‫اب‬‫ی‬‫الزام‬‫ی‬.‫است‬
9.‫واحدها‬‫ی‬‫نبا‬ ‫نمازخانه‬ ‫مجاور‬‫ی‬‫د‬‫م‬ ‫از‬‫ی‬‫ان‬‫کاربر‬‫ی‬‫ها‬‫ی‬‫دارا‬‫ی‬‫صدا‬ ‫سرو‬
‫ز‬‫ی‬‫اد‬.‫باشد‬
)‫ج‬‫و‬ ‫موجود‬ ‫استانداردهای‬‫سرانه‬‫ی‬‫ن‬ ‫مورد‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫از‬‫نمازگزاران‬
‫در‬‫علمی‬ ‫منابع‬ ‫برخی‬‫اشاراتی‬ ‫معماری‬‫شده‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫و‬ ‫مساجد‬ ‫طراحی‬ ‫اصول‬ ‫به‬
.‫است‬‫در‬‫كتاب‬«‫معمار‬ ‫اطالعات‬‫ی‬‫ن‬‫و‬‫ی‬‫فرت‬1»‫بخشی‬‫کوچکی‬‫موضوع‬ ‫به‬‫طراحی‬‫مسجد‬
‫اختصاص‬‫استاندارد‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫داده‬،‫است‬ ‫گردیده‬ ‫ارائه‬ ‫مساجد‬ ‫ابعادی‬ ‫طراحی‬ ‫جهت‬ ‫هایی‬
:‫باشد‬ ‫می‬ ‫زیر‬ ‫شکل‬ ‫مطابق‬ ‫نمازگزاران‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫فضای‬ ‫سرانه‬ ‫آنها‬ ‫مهمترین‬ ‫که‬
‫شکل‬1:‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫فضای‬‫ی‬‫ک‬‫نمازگزار‬]1[
‫در‬‫كتب‬«‫مد‬ ‫استاندارد‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫ت‬‫زمان‬»2‫و‬«‫استاندارد‬‫های‬‫تصویری‬‫معماری‬»3‫به‬ ‫تنها‬
‫مفهومی‬ ‫طراحی‬‫گردیده‬ ‫اشاره‬ ‫فضاها‬ ‫این‬‫و‬‫کتب‬ ‫این‬‫فاقد‬‫گونه‬ ‫هر‬‫و‬ ‫استاندارد‬
‫داده‬‫ا‬‫ی‬‫محاسبه‬ ‫خصوص‬ ‫در‬‫ابعاد‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫م‬‫ی‬‫باش‬‫ن‬‫د‬.‫از‬ ‫ای‬ ‫نمونه‬ ‫زیر‬ ‫شکل‬
.‫آنهاست‬
‫شکل‬2:‫نمازگزاران‬ ‫صفوف‬ ‫ترتیب‬‫نماز‬
‫ابراه‬ ‫حازم‬ ‫دكتر‬‫ی‬‫م‬‫و‬ ‫شماره‬ ‫در‬‫ی‬‫ژه‬‫م‬‫جله‬«‫البناء‬4»،‫ی‬‫ك‬‫ی‬‫از‬‫نشریات‬‫معتبر‬
‫معمار‬‫ی‬‫كشور‬ ‫حوزه‬ ‫در‬‫ها‬‫ی‬‫عرب‬‫ی‬‫اسالم‬ ‫و‬‫ی‬،‫مقاله‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫مسجد‬ ‫موضوع‬ ‫با‬‫ا‬‫ی‬‫عنوان‬ ‫با‬
«‫تخم‬‫ی‬‫ن‬‫سرانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫ك‬‫مسجد‬ ‫در‬ ‫نفر‬»‫م‬‫ی‬‫نو‬‫ی‬‫سد‬:«‫مساحت‬‫ی‬‫ك‬‫جد‬ ‫مسجد‬‫ی‬‫د‬‫بستگ‬‫ی‬
‫ظرف‬ ‫و‬ ‫نمازگزاران‬ ‫تعداد‬ ‫به‬ ‫دارد‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫سا‬ ‫كه‬‫ی‬‫ر‬‫ناح‬ ‫آن‬ ‫موجود‬ ‫مساجد‬‫ی‬‫ه‬‫جا‬ ‫خود‬ ‫در‬‫ی‬
‫م‬‫ی‬‫دهند‬‫ترت‬ ‫به‬ ‫و‬‫ی‬‫ب‬‫ذ‬‫ی‬‫ل‬‫كل‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫به‬‫ا‬‫زا‬‫ی‬‫م‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نفر‬ ‫هر‬‫ی‬‫آ‬‫ی‬‫د‬.‫مساجد‬‫حسب‬ ‫به‬
‫مع‬ ‫تعداد‬ ‫به‬ ‫مساحت‬ ‫مقدار‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫خدمت‬ ‫مردم‬ ‫از‬‫رسان‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫كنند‬‫مردان‬ ‫تعداد‬ ‫حسب‬ ‫بر‬ ‫و‬
‫ح‬‫ی‬‫طه‬‫سن‬‫ی‬‫تخم‬ ‫نمازگزاران‬‫ی‬‫ن‬‫م‬ ‫زده‬‫ی‬‫شود‬».‫سرانه‬ ‫استاندارد‬ ‫او‬‫فضای‬‫را‬ ‫نفر‬ ‫هر‬
‫چن‬‫ی‬‫ن‬‫ب‬‫ی‬‫ان‬‫م‬‫ی‬‫كند‬«‫ازا‬ ‫به‬‫ی‬‫نفر‬ ‫هر‬‫ی‬‫ك‬‫ن‬ ‫مورد‬ ‫مربع‬ ‫متر‬‫ی‬‫از‬‫مستط‬ ‫كه‬ .‫است‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫به‬
‫عرض‬80‫سانت‬‫ی‬‫توسط‬ ‫شده‬ ‫اشغال‬ ‫(عرض‬ ‫متر‬‫ی‬‫ك‬‫طول‬ ‫و‬ )‫نشسته‬ ‫فرد‬120‫سانت‬‫ی‬‫(طول‬ ‫متر‬
‫م‬ )‫سجده‬ ‫حالت‬ ‫در‬ ‫بدن‬‫ی‬‫باشد‬».
‫داخل‬ ‫منابع‬‫ی‬‫زم‬ ‫در‬‫ی‬‫نه‬‫توص‬ ‫به‬ ‫اغلب‬ ،‫مساجد‬ ‫ساخت‬‫ی‬‫ه‬‫ها‬‫ی‬‫كل‬‫ی‬‫پرداخته‬‫در‬ ‫تنها‬ ‫و‬
‫چند‬‫مورد‬‫محدود‬‫به‬‫جزئیات‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫اشاره‬ ‫موضوع‬‫در‬‫سا‬‫ی‬‫ت‬‫وزارت‬‫راه‬‫شهر‬ ‫و‬
1 Neufert
2 Time-Saver Standards for Architectural Design
3 Architectural Graphic Standards
4 Albenaa Magazine

4. 4
‫ساز‬‫ی‬‫ای‬ ‫صفحه‬‫عنوان‬ ‫با‬«‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫آسمان‬‫ی‬»‫مشاور‬ ‫همت‬ ‫به‬ ‫كه‬‫وزارت‬ ‫مقام‬‫امور‬ ‫در‬
‫مساجد‬‫گردآوری‬‫بود‬ ‫گردیده‬‫پا‬ ‫بخش‬ ‫در‬ ،‫ی‬‫ه‬‫طراح‬ ‫اصول‬ ‫و‬‫ی‬‫مسجد‬‫متفاوت‬ ‫ای‬ ‫توصیه‬
‫نموده‬ ‫ارائه‬:‫است‬«‫بهتر‬ ‫در‬ ‫نمازگزار‬ ‫محدوده‬ ‫معموال‬‫ی‬‫ن‬‫مستط‬ ،‫وجه‬‫ی‬‫ل‬‫كش‬‫ی‬‫ده‬‫در‬
‫نمازگزا‬ ‫سرانه‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫صفوف‬ ‫جهت‬‫شرا‬ ‫در‬ ‫ران‬‫ی‬‫ط‬‫عاد‬‫ی‬‫حدود‬6/0‫م‬ ‫مربع‬ ‫متر‬‫ی‬‫باشد‬».
‫همچن‬‫ی‬‫ن‬‫در‬‫گزارش‬‫مطالعات‬‫سازی‬ ‫استاندارد‬‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫فضای‬ ‫آهن‬ ‫راه‬ ‫ایستگاههای‬
‫نمازگزار‬‫زیر‬ ‫شکل‬ ‫مطابق‬:‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬
‫شکل‬3:‫ا‬‫بعاد‬‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫فضای‬‫ی‬‫ک‬‫جماعت‬ ‫و‬ ‫جمعه‬ ‫نماز‬ ‫در‬ ‫نمازگزار‬]6[
‫نمازگزار‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫مدوالر‬ ‫فضای‬
‫با‬‫ا‬ ‫به‬ ‫توجه‬‫ی‬‫نكه‬‫سرانه‬،‫نمازگزار‬ ‫فضای‬‫پا‬ ‫مدول‬‫ی‬‫ه‬‫طراح‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬‫مسجد‬‫بوده‬
‫و‬‫فضا‬‫ی‬‫اصل‬‫ی‬‫مسجد‬‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫ب‬ ‫شبستان‬‫مبنای‬ ‫ر‬‫تع‬ ‫آن‬‫یی‬‫ن‬‫به‬ ‫و‬‫تبع‬‫سا‬ ،‫آن‬‫ی‬‫ر‬‫فضا‬‫مشخص‬ ‫ها‬
‫م‬‫ی‬‫شوند‬،‫سرانه‬ ‫مساحت‬ ‫این‬‫اهم‬ ‫از‬‫ی‬‫ت‬‫ای‬ ‫ویژه‬.‫است‬ ‫برخوردار‬
‫مسجد‬‫اسالمی‬ ‫شریعت‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫نمازخانه‬ ‫و‬‫محل‬‫جهت‬ ‫ی‬‫اجتماع‬‫عبادت‬ ‫و‬‫مسلمانان‬‫به‬
‫آید‬ ‫می‬ ‫شمار‬،‫در‬ ‫خود‬ ‫نقش‬ ‫بهینه‬ ‫ایفای‬ ‫جهت‬‫كاركرد‬‫ها‬‫ی‬‫فرهنگ‬‫ی‬‫اجتماع‬ ‫و‬‫ی‬‫متنوع‬،
‫کارکردها‬ ‫کلیه‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫شرایط‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫یکی‬ .‫باشد‬ ‫متعددی‬ ‫شرایط‬ ‫دارای‬ ‫بایستی‬،
،‫الزامیست‬ ‫عبادت‬ ‫یعنی‬ ‫آن‬ ‫اصلی‬ ‫کارکرد‬ ‫بویژه‬‫است‬ ‫مناسب‬ ‫مساحت‬ ‫و‬ ‫فضا‬ ‫داشتن‬.
‫ی‬‫عن‬‫ی‬‫بایستی‬‫م‬‫ی‬‫زان‬‫فضا‬‫ی‬‫كاف‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫تمام‬‫ی‬‫فضا‬ ‫کاربران‬‫نحو‬ ‫به‬‫ی‬‫تام‬‫ی‬‫ن‬‫كه‬ ‫شود‬
‫بدون‬‫ایجاد‬‫مزاحمت‬‫یکدیگر‬ ‫برای‬‫اعمال‬ ‫به‬‫عبادی‬‫بپردازند‬ ‫خود‬‫بعالوه‬ ،‫به‬ ‫فضا‬
‫قدر‬‫ی‬.‫باشد‬ ‫كمرنگ‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫مردم‬ ‫حضور‬ ‫شكوه‬ ‫كه‬ ‫نباشد‬ ‫بزرگ‬‫فضا‬ ‫چه‬ ‫هر‬ ‫این‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬
‫شرایط‬ ‫تامین‬ ‫شود‬ ‫بزرگتر‬‫مناسب‬‫و‬ ‫گرمایش‬ ‫نظیر‬ ‫محیطی‬‫نور‬ ‫و‬ ‫سرمایش‬‫دهی‬‫تر‬ ‫سخت‬ ،
.‫شود‬ ‫می‬‫ناکافی‬ ‫فضای‬ ‫سویی‬ ‫از‬‫سلب‬ ‫نمازگزار‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫عبادت‬ ‫امکان‬ ‫حتی‬ ‫یا‬ ‫آرامش‬ ،
.‫نمود‬ ‫خواهد‬
‫استاندارد‬‫نمازگزار‬ ‫فضای‬ ‫سرانه‬‫آنتروپومتري‬ ‫با‬ ‫مستقیمي‬ ‫رابطه‬‫یعنی‬‫ابعاد‬
‫بدن‬‫بررس‬ ‫در‬ .‫دارد‬ ‫دینامیك‬ ‫آنتروپومتري‬ ‫خصوصا‬ ‫ایران‬ ‫مردم‬‫ی‬‫عباد‬ ‫اعمال‬‫ی‬‫مسجد‬ ‫در‬
‫م‬‫ی‬‫توان‬‫در‬‫ی‬‫افت‬‫فضا‬ ‫كه‬‫ی‬‫شده‬ ‫اشغال‬‫فرد‬ ‫هر‬‫بص‬‫ورت‬‫مستط‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫م‬ ‫قبله‬ ‫جهت‬ ‫در‬‫ی‬‫باشد‬.

5. 5
‫ب‬‫ی‬‫شتر‬‫ی‬‫ن‬‫برا‬ ‫مسجد‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫اشغال‬ ‫عرض‬‫ی‬‫فرد‬‫در‬‫زانو‬ ‫چهار‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نشسته‬ ‫حالت‬
‫م‬‫ی‬‫باشد‬‫كه‬‫فرد‬‫دعا‬ ‫خواندن‬ ‫هنگام‬‫ی‬‫ا‬‫سخنران‬ ‫به‬ ‫كردن‬ ‫گوش‬‫ی‬‫خود‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫حالت‬ ‫این‬
.‫گیرد‬ ‫می‬‫ب‬‫ی‬‫شتر‬‫ی‬‫ن‬‫هنگام‬ ‫شده‬ ‫اشغال‬ ‫طول‬‫ی‬‫شخص‬ ‫كه‬ ‫است‬‫مشغول‬‫نماز‬‫و‬‫سجده‬ ‫حالت‬ ‫در‬
‫م‬‫ی‬‫باشد‬‫كه‬‫برابر‬‫حداقل‬‫ن‬ ‫جماعت‬ ‫نماز‬ ‫صف‬ ‫دو‬ ‫فاصله‬‫ی‬‫ز‬‫م‬‫ی‬‫باشد‬‫ا‬ .‫ی‬‫ن‬‫را‬ ‫ابعاد‬
‫م‬‫ی‬‫توان‬‫آنتروپومتر‬ ‫اساس‬ ‫بر‬‫ی‬‫(ارز‬‫ی‬‫اب‬‫ی‬‫سنج‬ ‫تن‬‫ی‬‫ا‬ )‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫و‬ ‫ابعاد‬ .‫آورد‬ ‫بدست‬
‫اندازه‬‫ها‬‫ی‬‫آنتروپومتر‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫كم‬ ‫توسط‬‫ی‬‫ته‬‫تخصص‬‫ی‬‫طراح‬ ‫ضوابط‬‫ی‬«‫م‬‫دوالر‬»‫برا‬‫ی‬
‫تحق‬ ‫مركز‬ ‫توسط‬ ‫ساختمان‬‫ی‬‫قات‬‫آ‬ ‫و‬ ‫استانداردها‬ ‫مجموعه‬ ‫در‬ ‫مسكن‬ ‫و‬ ‫ساختمان‬‫یی‬‫ن‬
‫نامه‬‫ها‬‫ی‬‫ساختمان‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫پ‬‫ی‬‫شنهاد‬.‫است‬ ‫شده‬‫اساس‬ ‫این‬ ‫بر‬‫فرد‬ ‫توسط‬ ‫شده‬ ‫اشغال‬ ‫طول‬
‫كننده‬ ‫سجده‬110‫سانت‬‫ی‬‫متر‬‫زانو‬ ‫چهار‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫شخص‬ ‫توسط‬ ‫شده‬ ‫اشغال‬ ‫عرض‬ ‫و‬75
‫سانت‬‫ی‬‫متر‬‫اعال‬‫است‬ ‫شده‬ ‫م‬.
‫لذا‬‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫منبع‬ ‫این‬ ‫کافی‬ ‫اعتبار‬‫ابعاد‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫و‬‫ابالغ‬‫در‬ ‫شده‬‫ضوابط‬
‫اداري‬ ‫هاي‬ ‫ساختمان‬ ‫طراحي‬‫(نشریه‬178‫ر‬ ‫برنامه‬ ‫معاونت‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫راهبرد‬ ‫نظارت‬ ‫و‬‫ی‬‫ر‬‫یاست‬
‫جمهور‬)‫ی‬‫م‬‫ی‬‫توان‬‫مستط‬‫ی‬‫ل‬‫مدو‬‫ابعاد‬ ‫به‬ ‫الر‬150×80‫سانت‬‫ی‬‫متر‬‫را‬‫قبله‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫كه‬
‫م‬‫ی‬‫باشد‬،‫برا‬‫ی‬‫طراح‬‫ی‬.‫گرفت‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫فضا‬ ‫اشغال‬ ‫سرانه‬ ‫استاندارد‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬
‫افزا‬‫ی‬‫ش‬‫ا‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫ب‬ ‫مرور‬ ‫و‬ ‫عبور‬ ‫جهت‬ ‫به‬ ‫مدول‬ ‫ن‬‫ی‬‫شتر‬‫فضا‬ ‫در‬‫ی‬‫نمازخانه‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ی‬
‫ز‬ ،‫است‬‫ی‬‫را‬‫فراد‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫نماز‬ ،‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬ ‫عمدتا‬‫ی‬‫م‬ ‫اقامه‬‫ی‬‫و‬ ‫شروع‬ ‫و‬ ‫شود‬
‫با‬ ‫افراد‬ ‫نماز‬ ‫اتمام‬‫ی‬‫کد‬‫ی‬‫گر‬‫انطباق‬‫ی‬‫جهت‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫ندارد‬‫ح‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫آن‬‫ی‬‫ن‬،‫آمد‬ ‫و‬ ‫رفت‬
‫مض‬ ‫در‬ ‫افراد‬‫ی‬‫قه‬‫بزرگتر‬ ‫مساحت‬ ‫نباشند‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫پ‬ ‫مدول‬‫ی‬‫ش‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫نت‬ ‫در‬ .‫شود‬‫ی‬‫جه‬
‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫در‬‫فضا‬‫ی‬‫سرانه‬‫ی‬2/1‫متر‬‫مربع‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫نماز‬ ‫اقامه‬‫نفر‬ ‫هر‬‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬
‫م‬‫ی‬.‫شود‬
‫مسئله‬ ‫حل‬ ‫روش‬
‫جهت‬‫ی‬‫افتن‬‫م‬‫ی‬‫زان‬‫ن‬ ‫مورد‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫از‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬،‫آهن‬ ‫راه‬ ‫نماز‬
‫پژوهش‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫دان‬‫ی‬‫ا‬ ‫در‬ .‫گرفت‬ ‫صورت‬‫ی‬‫ن‬‫خروج‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫پژوهش‬‫ی‬‫ورود‬ ‫و‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫به‬
‫ها‬ ‫فاصله‬ ‫در‬‫ی‬‫زمان‬‫ی‬‫دق‬ ‫دو‬‫ی‬‫قه‬‫ا‬‫ی‬‫تفک‬ ‫به‬‫ی‬‫ک‬‫قطار‬ ‫هر‬)‫همزمان‬ ‫قطار‬ ‫چند‬ ‫(یا‬‫و‬
‫جنس‬‫ی‬‫ت‬‫ها‬ ‫فرم‬ ‫در‬ ‫افراد‬‫ی‬‫مخصوص‬‫ی‬‫محاسبه‬ ‫با‬ ‫سپس‬ .‫شدند‬ ‫ثبت‬‫ی‬‫تعداد‬‫داخل‬ ‫افراد‬
‫ف‬ ‫در‬ ‫نمازخانه‬‫و‬‫اصل‬‫زمان‬‫ی‬‫دق‬ ‫دو‬‫ی‬‫قه‬‫ا‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫نمودار‬ ‫رسم‬ ‫و‬
‫حداکثر‬ ،‫زمان‬ ‫به‬‫تعداد‬‫(قله‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬‫ی‬)‫نمودار‬‫آمد‬ ‫بدست‬.‫هر‬ ‫در‬
‫لحظه‬‫تعداد‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫حداکثر‬ ‫نسبت‬‫کل‬‫قطار‬ ‫آن‬ ‫مسافران‬‫ضریب‬ ،
‫شود‬ ‫می‬ ‫نامیده‬ ‫نمازگزار‬‫و‬‫با‬a‫شود‬ ‫می‬ ‫داده‬ ‫نشان‬.‫از‬ ‫نمازگزار‬ ‫ضریب‬ ‫حداکثر‬
‫تقسیم‬‫آمده‬ ‫بدست‬ ‫الذکر‬ ‫فوق‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫نمازگزار‬ ‫تعداد‬ ‫حداکثر‬
.‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫حاصل‬ ‫قطار‬ ‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫تعداد‬ ‫بر‬ ‫است‬
‫در‬‫صورت‬‫ی‬‫دو‬ ‫که‬‫ی‬‫ا‬‫ا‬ ‫در‬ ‫قطار‬ ‫چند‬‫ی‬‫ستگاه‬‫برا‬ ‫همزمان‬ ‫طور‬ ‫به‬‫ی‬‫اقامه‬‫ی‬‫نماز‬
‫نما‬ ‫توقف‬‫ی‬،‫ند‬‫پ‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫ها‬ ‫داده‬ ‫ثبت‬‫ی‬‫وسته‬‫ادا‬‫م‬ ‫مه‬‫ی‬‫ی‬‫ابد‬‫تا‬‫تعداد‬‫داخل‬ ‫افراد‬
‫ا‬ ‫در‬ .‫برسد‬ ‫صفر‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫ن‬‫فاصله‬ ‫به‬ ‫بسته‬ ،‫توقف‬ ‫حالت‬‫ی‬‫سکو‬ ‫و‬ ‫قطارها‬ ‫توقف‬‫ی‬
‫ب‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ،‫ها‬ ‫آن‬‫ی‬‫ش‬‫از‬‫ی‬‫ک‬‫نم‬ ‫در‬ ‫قله‬‫ودار‬‫ا‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫شود‬ ‫مشاهده‬‫ی‬‫ن‬‫هرکدام‬ ‫صورت‬
‫ها‬ ‫قله‬ ‫از‬‫ورود‬ ‫زمان‬ ‫تفاوت‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫خروج‬ ‫و‬،‫ایستگاه‬ ‫به‬ ‫قطارها‬‫قطار‬ ‫با‬
‫سنج‬ ‫خود‬ ‫متناظر‬‫ی‬‫ده‬‫م‬‫ی‬‫غ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شود‬‫ی‬‫ر‬‫ا‬‫ی‬‫نصورت‬‫محاسبه‬ ‫جهت‬‫ی‬‫ضر‬ ‫حداکثر‬‫ی‬‫ب‬‫نمازگزار‬،
‫م‬‫ی‬‫با‬‫ی‬‫ست‬‫همه‬ ‫مسافران‬ ‫تعداد‬ ‫مجموع‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫نمودار‬ ‫حداکثر‬ ‫عدد‬‫ی‬‫قطار‬‫های‬‫متوقف‬
‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ستگاه‬‫تقس‬‫ی‬‫م‬.‫کرد‬
‫بعد‬‫برا‬ ،‫قطار‬ ‫آن‬ ‫مسافران‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫حداکثر‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫از‬‫ی‬
‫همه‬‫ی‬‫گرد‬ ‫محاسبه‬ ‫قطارها‬‫ی‬،‫د‬‫م‬‫ی‬‫انگ‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬‫ا‬ ‫از‬ ‫دار‬ ‫وزن‬‫ی‬‫ن‬‫تفک‬ ‫با‬ ‫نسبت‬‫ی‬‫ک‬‫جنس‬‫ی‬‫ت‬
‫م‬ ‫گرفته‬‫ی‬‫طب‬ .‫شود‬‫ی‬‫عتا‬‫ا‬ ‫وزن‬‫ی‬‫ن‬‫م‬‫ی‬‫انگ‬‫ی‬‫ن‬‫م‬ ‫قطار‬ ‫هر‬ ‫مسافران‬ ‫تعداد‬‫ی‬.‫باشد‬
‫به‬‫دال‬‫ی‬‫ل‬،‫جمله‬ ‫از‬ ‫گوناگون‬،‫دربها‬ ‫محل‬‫انسداد‬‫تردد‬ ‫مسیر‬،‫بی‬‫نظم‬‫ی‬‫استفاده‬ ‫در‬
‫فضا‬ ‫از‬‫ی‬‫نمازخ‬ ‫محراب‬ ‫محل‬ ،‫ها‬ ‫ستون‬ ‫وجود‬ ،‫نمازخانه‬‫جا‬ ‫و‬ ‫کن‬ ‫کفش‬ ،‫انه‬‫ی‬‫و‬ ‫مهر‬
،...‫و‬ ‫قرآن‬‫اقامه‬ ‫جهت‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬ ‫کل‬‫ی‬‫نم‬ ‫استفاده‬ ‫نماز‬‫ی‬‫به‬ ‫و‬ ،‫شود‬
‫هم‬‫ی‬‫ن‬‫دل‬‫ی‬‫ل‬‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫معادل‬17/1‫برا‬‫ی‬‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬‫اثر‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫موارد‬‫محاسبات‬ ‫در‬‫در‬
.‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬(85‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫مساحت‬ ‫درصد‬‫ی‬‫مف‬ ‫مساحت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬،‫د‬
‫گ‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬‫ی‬‫رد‬).
‫همچن‬‫ی‬‫ن‬‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫اطم‬‫ی‬‫نان‬‫ی‬‫معاد‬‫ل‬5/1‫برا‬‫ی‬‫د‬ ‫اثرات‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬‫ی‬‫گر‬(‫میانگین‬ ‫اختالف‬
‫مذهبی‬ ‫تفاوتهای‬ ‫و‬ ‫سنی‬‫نماز‬ ‫اقامه‬ ‫عادات‬ ‫اختالف‬ ‫و‬،‫مسافران‬ ‫در‬‫تغ‬‫یی‬‫رات‬‫نسبت‬
‫جنس‬‫ی‬‫ت‬‫افزا‬ ،‫قطارها‬ ‫در‬‫ی‬‫ش‬‫ن‬ ‫مورد‬ ‫مساحت‬ ‫مقدار‬ ‫در‬ )...‫و‬ ‫نمازگزاران‬ ‫درصد‬‫ی‬‫از‬‫ضرب‬
‫م‬‫ی‬.‫شود‬
‫وجود‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫در‬ ‫اختالف‬‫نماز‬ ‫عادات‬،‫مختلف‬ ‫های‬ ‫وعده‬ ‫در‬ ‫گزاران‬‫درصورت‬‫ی‬‫که‬
‫فاحش‬ ‫اختالف‬‫ی‬‫ب‬‫ی‬‫ن‬‫مقاد‬‫ی‬‫ر‬‫شده‬ ‫گیری‬ ‫اندازه‬‫ها‬ ‫وعده‬ ‫به‬ ‫مربوط‬‫ی‬‫مشاهده‬ ‫نماز‬ ‫مختلف‬
‫م‬ ‫شد‬‫ی‬‫ها‬ ‫مساحت‬ ،‫توان‬‫ی‬‫مختلف‬‫ی‬‫برا‬ ‫را‬‫ی‬‫همه‬ ‫چون‬ ،‫داد‬ ‫ارائه‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬

6. 6
‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫برا‬ ،‫نماز‬‫ی‬‫تمام‬‫ی‬‫ها‬ ‫وعده‬‫ی‬‫طراح‬ ‫نماز‬‫ی‬‫نم‬‫ی‬‫شوند‬‫به‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫و‬
‫برا‬ ‫تنها‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬‫ی‬‫ا‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫قطارها‬ ،‫صبح‬ ‫نماز‬‫ی‬‫ستگاه‬.‫کنند‬ ‫توقف‬
‫در‬‫بررس‬‫ی‬‫اندازه‬‫ی‬‫نمونه‬‫ی‬‫اطم‬ ‫سطح‬ ‫مقدار‬ ،‫استفاده‬ ‫مورد‬‫ی‬‫نان‬95‫درصد‬،‫با‬
‫لحاظ‬‫کل‬ ‫تعداد‬‫سال‬‫ی‬‫انه‬‫ر‬ ‫خط‬ ‫مسافران‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫تهران‬-‫مشهد‬‫مقدار‬ ‫به‬13،000،000‫نفر‬،
‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬‫شد‬.‫این‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬‫بررس‬ ‫جهت‬‫ی‬‫وضع‬‫ی‬‫ت‬‫فعل‬‫ی‬‫آهن‬ ‫راه‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬
‫ا‬ ‫مسافران‬ ‫از‬‫ی‬‫ن‬‫نظرسنج‬ ‫محور‬‫ی‬‫آمد‬ ‫عمل‬ ‫به‬.‫نتا‬‫ی‬‫ج‬‫سنجی‬ ‫نظر‬ ‫این‬‫ادامه‬ ‫در‬‫ارائه‬
‫بررسی‬ ‫و‬.‫شد‬ ‫خواهد‬
‫ها‬ ‫داده‬ ‫برداشت‬
‫برداشت‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬ ‫داده‬‫ی‬‫زنانه‬ ‫و‬ ‫مردانه‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫آهن‬ ‫راه‬‫تار‬ ‫در‬ ‫سمنان‬‫ی‬‫خ‬
‫ها‬‫ی‬‫ت‬ ‫ششم‬ ‫و‬ ‫پنجم‬‫ی‬‫رماه‬1393‫ها‬ ‫وعده‬ ‫در‬‫ی‬‫عشا‬ ‫و‬ ‫مغرب‬ ‫و‬ ‫عصر‬ ‫و‬ ‫ظهر‬ ،‫صبح‬ ‫نماز‬
‫ا‬ ‫در‬ .‫گرفت‬ ‫صورت‬‫ی‬‫ستگاه‬‫نمازخانه‬ ‫دو‬ ‫سمنان‬‫ی‬207‫متر‬‫مربع‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫و‬ ‫ها‬ ‫خانم‬
‫آقا‬‫ی‬‫ان‬.‫دارد‬ ‫وجود‬‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ن‬‫رفتار‬ ‫پژوهش‬4706‫ر‬ ‫محور‬ ‫مسافر‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫تهران‬-‫مورد‬ ‫مشهد‬
‫بررس‬‫ی‬.‫گرفت‬ ‫قرار‬
‫افراد‬‫در‬ ‫مستقر‬‫ورودی‬ ‫درب‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫زنانه‬ ‫و‬ ‫مردانه‬،،‫قطارها‬ ‫توقف‬ ‫از‬ ‫پس‬
‫اول‬ ‫ورود‬ ‫زمان‬ ‫از‬‫ی‬‫ن‬‫مسافر‬‫نمازخانه‬ ‫به‬‫ورود‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫ثبت‬ ‫به‬ ‫اقدام‬‫ی‬‫خروج‬ ‫و‬‫ی‬
‫ها‬ ‫فاصله‬ ‫در‬‫ی‬‫زمان‬‫ی‬‫دق‬ ‫دو‬‫ی‬‫قه‬‫ا‬‫ی‬‫کردند‬.‫پس‬‫در‬ ‫قطارها‬ ‫خروج‬ ‫و‬ ‫شمارش‬ ‫پایان‬ ‫از‬
،‫دوره‬ ‫هر‬‫فاصله‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬‫ی‬‫زمان‬‫ی‬‫د‬ ‫دو‬‫ق‬‫ی‬‫قه‬‫ا‬‫ی‬‫محاسبه‬
‫گردید‬‫بعد‬ .،‫کنترلی‬ ‫های‬ ‫داده‬ ‫توسط‬ ‫اطالعات‬ ‫صحت‬ ‫کنترل‬ ‫از‬‫ا‬‫ی‬‫مقاد‬ ‫ن‬‫ی‬‫ر‬‫در‬
‫نمودارها‬‫یی‬‫ا‬ ‫نمونه‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫رسم‬‫ی‬‫از‬‫آن‬‫ز‬ ‫درشکل‬ ‫را‬‫ی‬‫ر‬‫قابل‬‫مشاهده‬‫است‬.
‫شکل‬4:‫شماره‬ ‫(قطار‬ ‫زمان‬ ‫برحسب‬ ‫زنانه‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫نمودار‬
323‫مورخ‬5/4/93‫سمنان‬ ‫ایستگاه‬)
‫شماره‬ ‫درجدول‬‫ی‬،‫ک‬‫ا‬ ‫خالصه‬‫ی‬‫از‬‫کل‬‫ا‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫ثبت‬ ‫اطالعات‬‫ی‬‫ستگاه‬‫مذکور‬‫وعده‬ ‫در‬
‫ها‬‫ی‬‫قطارها‬ ‫و‬ ‫نماز‬ ‫مختلف‬‫ی‬‫متفاوت‬‫آورده‬.‫است‬ ‫شده‬
‫جدول‬2:‫نمازخانه‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫ثبت‬ ‫اطالعات‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫آهن‬ ‫راه‬‫سمنان‬
‫شماره‬
‫قطار‬
‫وعده‬
‫نماز‬
‫تعداد‬
‫مسافران‬
‫تعداد‬
‫نمازگزار‬
‫مرد‬
‫تعداد‬
‫نمازگزار‬
‫زن‬
‫درصد‬
‫نمازگزار‬
‫حداکثر‬
‫افراد‬
‫داخل‬
‫نمازخانه‬
‫مردانه‬
‫حداکثر‬
‫افراد‬
‫داخل‬
‫نمازخانه‬
‫زنانه‬
383
‫و‬ ‫ظهر‬
‫عصر‬
1070
51328845%
11876
318
‫و‬ ‫ظهر‬
‫عصر‬
7146554
0
10
20
30
40
50
60
0 2 4 6 8 10 12 14 16
‫نانه‬‫ز‬ ‫خانه‬ ‫نماز‬‫داخل‬ ‫اد‬‫ر‬‫اف‬ ‫تعداد‬
)‫(دقیقه‬ ‫زمان‬

7. 7
323
‫مغرب‬
‫و‬
‫عشاء‬
400789042%4752
336
‫مغرب‬
‫و‬
‫عشاء‬
3521034943%3722
480‫صبح‬540
21011820%
7063
339‫صبح‬560
482‫صبح‬5904441
180‫صبح‬480687530%3846
‫اعداد‬‫جدول‬ ‫در‬ ‫مشترک‬‫فوق‬‫معن‬ ‫به‬‫ی‬‫م‬ ‫قطارها‬ ‫همزمان‬ ‫توقف‬‫ی‬‫همچن‬ .‫باشد‬‫ی‬‫ن‬‫درصد‬
،‫نمازگزار‬ ‫افراد‬‫حاصل‬‫تقس‬‫ی‬‫م‬‫بر‬ ‫مرد‬ ‫و‬ ‫زن‬ ‫نمازگزاران‬ ‫مجموع‬‫کل‬ ‫جمع‬‫مسافران‬
‫متوقف‬ ‫قطارهای‬ ‫تمامی‬‫ز‬ ‫تعداد‬ ‫مطمئنا‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫گرفته‬ ‫درنظر‬‫ی‬‫اد‬‫ی‬‫غ‬ ‫افراد‬ ‫از‬‫ی‬‫ر‬
‫ن‬ ‫مکلف‬‫ی‬‫ز‬‫برا‬ ‫که‬ ‫دارند‬ ‫حضور‬ ‫قطار‬ ‫داخل‬ ‫در‬‫ی‬‫نم‬ ‫اقدام‬ ‫نماز‬‫ی‬‫ک‬‫نند‬‫محاسبه‬ .‫ی‬
‫ا‬ ‫تعداد‬‫ی‬‫ن‬‫ا‬ ‫اهداف‬ ‫از‬ ‫خارج‬ ، ‫افراد‬‫ی‬‫ن‬‫مقاله‬‫خوبی‬ ‫به‬ ‫نتایج‬ ‫در‬ ‫آن‬ ‫اثر‬ ‫اما‬ ‫است‬
‫است‬ ‫مشهود‬.‫و‬ ‫در‬ ‫نتایج‬ ‫معنادار‬ ‫تغییرات‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫الحال‬ ‫علی‬‫مختلف‬ ‫های‬ ‫عده‬
،‫نماز‬‫اطالعات‬.‫رسد‬ ‫می‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫وثوق‬ ‫قابل‬‫نتایج‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫جدول‬‫فوق‬‫حداکثر‬
‫درصد‬‫تهران‬ ‫محور‬ ‫در‬ ‫نمازگزار‬-‫مشهد‬45/0‫ب‬.‫آید‬ ‫می‬ ‫دست‬‫این‬ ‫اینکه‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫مختلف‬ ‫ایام‬ ‫در‬ ‫افراد‬ ‫مذهبی‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫پذیرفته‬ ‫انجام‬ ‫سال‬ ‫از‬ ‫مشخصی‬ ‫فصل‬ ‫در‬ ‫مطالعات‬
‫است‬ ‫متفاوت‬ ‫سال‬،‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬‫محرم‬ ‫و‬ ‫رمضان‬ ‫نظیر‬ ‫ماههایی‬ ‫در‬‫افراد‬ ‫تمایل‬‫به‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫بیشتر‬ ‫عبادت‬ ‫انجام‬،‫این‬ ‫از‬ ‫بیشتر‬ ‫نمازگزار‬ ‫درصد‬ ‫حداکثر‬ ‫مقدار‬ ‫است‬ ‫ممکن‬
‫اطمینان‬ ‫ضریب‬ ‫از‬ ‫مترقبه‬ ‫غیر‬ ‫عوامل‬ ‫سایر‬ ‫آثار‬ ‫و‬ ‫اثر‬ ‫این‬ ‫حذف‬ ‫برای‬ ‫که‬ ‫باشد‬ ‫مقدار‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫فرمول‬ ‫در‬.
‫گرد‬ ‫ذکر‬ ‫که‬ ‫همانگونه‬،‫ید‬‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ن‬‫ا‬ ‫پرسشنامه‬ ‫پژوهش‬‫ی‬‫گ‬ ‫اندازه‬ ‫هدف‬ ‫با‬‫ی‬‫ر‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫زان‬
‫رضا‬‫ی‬‫تمند‬‫ی‬‫ا‬ ‫خدمات‬ ‫از‬ ‫مسافران‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ی‬‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫توسط‬ ‫نماز‬100‫از‬ ‫تن‬
‫مسافر‬‫ی‬‫ن‬‫تهران‬ ‫محور‬-‫تکم‬ ‫مشهد‬‫ی‬‫ل‬‫نتا‬ .‫شد‬‫ی‬‫ج‬‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫ز‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫پرسشنامه‬‫ی‬‫ر‬‫م‬‫ی‬‫باشد‬:
‫جدول‬3:‫نظرسنج‬ ‫سواالت‬‫ی‬‫درصدها‬ ‫و‬‫ی‬‫ها‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫پاسخ‬
‫ردی‬
‫ف‬
‫سوال‬‫اصال‬‫کم‬‫متوس‬
‫ط‬
‫زی‬
‫اد‬
‫خیلی‬
‫زياد‬
1‫رضایت‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫به‬ ‫دسترسی‬ ‫از‬ ‫میزان‬ ‫چه‬
‫دارید؟‬
1%8%55%30
%
6%
2‫چه‬ ‫تا‬ ،‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫پاکیزگی‬ ‫و‬ ‫نظافت‬ ‫از‬
‫دارید؟‬ ‫رضایت‬ ‫میزان‬
1%7%45%33
%
14%
3‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬ ‫ازدحام‬ ‫میزان‬ ‫از‬ ‫حد‬ ‫چه‬ ‫تا‬
‫دارید؟‬ ‫رضایت‬
5%12
%
56%23
%
4%
4‫از‬،‫نماز‬ ‫ی‬ ‫فریضه‬ ‫ادای‬ ‫برای‬ ‫کنونی‬ ‫وضعیت‬
‫و‬ ‫پیاده‬ ،‫فریضه‬ ‫ادای‬ ‫برای‬ ‫توقف‬ ‫شامل‬
‫بهداشتی‬ ‫سرویس‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ،‫مجدد‬ ‫سوارشدن‬
‫دارید؟‬ ‫رضایت‬ ...‫و‬ ‫قطار‬ ‫خارج‬
4%11
%
43%30
%
12%
5‫داخل‬ ‫در‬ ‫نمازخواندن‬ ‫امکان‬ ‫که‬ ‫درصورتی‬
‫تا‬ ،‫باشد‬ ‫مهیا‬ ‫عملی‬ ‫و‬ ‫شرعی‬ ‫لحاظ‬ ‫از‬ ‫قطار‬
‫به‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫میزان‬ ‫چه‬‫قطار‬ ‫از‬ ‫خروج‬ ‫و‬ ‫توقف‬
‫دهید؟‬ ‫می‬ ‫ترجیح‬
4%11
%
21%28
%
36%
60‫نظرسنج‬ ‫در‬ ‫کنندگان‬ ‫شرکت‬ ‫از‬ ‫درصد‬‫ی‬‫و‬ ‫مرد‬40.‫هستند‬ ‫زن‬ ‫ها‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫درصد‬
‫م‬‫ی‬‫انگ‬‫ی‬‫ن‬‫سن‬‫ی‬‫شوندگان‬ ‫پرسش‬30‫همچن‬ .‫است‬ ‫سال‬‫ی‬‫ن‬‫م‬‫ی‬‫زان‬‫تحص‬‫ی‬‫الت‬‫تکم‬‫ی‬‫ل‬‫کنندگان‬
‫ز‬ ‫جدول‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ،‫پرسشنامه‬‫ی‬‫ر‬‫م‬‫ی‬.‫باشد‬
‫جدول‬4:‫م‬ ‫درصد‬‫ی‬‫زان‬‫تحص‬‫ی‬‫الت‬‫سنج‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫کننده‬ ‫شرکت‬ ‫افراد‬‫ی‬
‫تحصیالت‬ ‫میزان‬‫درصد‬
‫سواد‬ ‫بی‬0

8. 8
‫ابتدايی‬5
‫سیکل‬5
‫ديپلم‬26
‫کارشناسی‬45
‫ارشد‬ ‫کارشناس‬15
‫دکترا‬4
‫تحل‬‫ی‬‫ل‬‫ها‬ ‫داده‬
‫جهت‬‫محاسبه‬‫ی‬‫حداکثر‬‫ضر‬‫ا‬‫نمازگزار‬ ‫یب‬‫ز‬ ‫جدول‬‫ی‬‫ر‬‫بررسیهای‬ ‫نتایج‬ ‫خالصه‬ ‫حاوی‬ ‫که‬
،‫است‬ ‫میدانی‬‫گردید‬ ‫تهیه‬.
‫جدول‬5:‫محاسبه‬‫ی‬‫ضر‬‫ی‬‫ب‬a‫برا‬ ،‫ی‬‫محاسبه‬‫ی‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬
‫شماره‬
‫قطار‬
‫وعده‬
‫نماز‬
‫تعداد‬
‫کل‬
‫مسافران‬
‫ضر‬‫ي‬‫ب‬‫نماز‬
‫مرد‬ ‫گزاران‬
(𝒂 𝒎)
‫ضر‬‫ي‬‫ب‬‫نماز‬
‫زن‬ ‫گزاران‬
(𝒂 𝒇)
‫وزنی‬ ‫میانگین‬
‫ضر‬‫ا‬‫ي‬‫ب‬‫نماز‬
‫گزار‬(𝒂 𝒂)
‫مردانه‬‫زنانه‬
383
‫و‬ ‫ظهر‬
‫عصر‬
10700.1100.071
0.1050.080
318
‫و‬ ‫ظهر‬
‫عصر‬
7140.0910.076
323
‫و‬ ‫مغرب‬
‫عشاء‬
4000.1170.13
336
‫و‬ ‫مغرب‬
‫عشاء‬
3520.1050.062
480‫صبح‬540
0.0630.057
0.0700.069
339‫صبح‬560
482‫صبح‬5900.0750.069
180‫صبح‬4800.0790.096
‫فوق‬ ‫جدول‬ ‫در‬‫برابر‬ ‫مرد‬ ‫گزاران‬ ‫نماز‬ ‫ضریب‬‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫حداکثر‬ ‫نسبت‬
‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫به‬ ‫مردانه‬ ‫نمازخانه‬‫با‬ ‫که‬ ‫است‬𝑎 𝑚‫و‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫داده‬ ‫نمایش‬‫نماز‬ ‫ضریب‬
‫برابر‬ ‫زن‬ ‫گزاران‬‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫به‬ ‫زنانه‬ ‫نمازخانه‬ ‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫حداکثر‬ ‫نسبت‬
‫با‬ ‫که‬ ‫است‬𝑎 𝑓‫شود‬ ‫می‬ ‫داده‬ ‫نمایش‬.‫به‬‫دل‬‫ی‬‫ل‬‫داخل‬ ‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫حداکثر‬ ‫نسبت‬ ‫که‬ ‫آن‬
‫ها‬ ‫وعده‬ ‫در‬ ‫قطار‬ ‫مسافران‬ ‫تعداد‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫نماز‬‫ی‬،‫عشاء‬ ‫و‬ ‫مغرب‬ ‫و‬ ‫عصر‬ ‫و‬ ‫ظهر‬
‫با‬‫ی‬‫کد‬‫ی‬‫گر‬‫ز‬ ‫اختالف‬‫ی‬‫اد‬‫ی‬‫نداشتند؛‬‫ی‬‫ک‬‫م‬‫ی‬‫انگ‬‫ی‬‫ن‬‫وزن‬‫ی‬‫که‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫گرفته‬ ‫ها‬ ‫آن‬ ‫از‬
‫نت‬‫ی‬‫جه‬‫ی‬‫آن‬‫ی‬‫ک‬‫برا‬ ‫فرمول‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫آقا‬‫ی‬‫ان‬‫و‬‫ی‬‫ک‬‫برا‬ ‫فرمول‬‫ی‬‫مساحت‬
‫نمازخانه‬‫ی‬‫همچن‬ .‫آمد‬ ‫خواهد‬ ‫بدست‬ ‫عشاء‬ ‫و‬ ‫مغرب‬ ‫و‬ ‫عصر‬ ‫و‬ ‫ظهر‬ ‫نماز‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫خانم‬‫ی‬‫ن‬
‫دل‬ ‫به‬‫ی‬‫ل‬‫نزد‬‫ی‬‫ک‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫انگ‬‫ی‬‫ن‬( ‫صبح‬ ‫نماز‬ ‫در‬ ‫زنانه‬ ‫و‬ ‫مردانه‬0.070‫و‬0.069)‫ی‬‫ک‬‫فرمول‬
‫برا‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫گاه‬ ‫صبح‬‫ی‬.‫آمد‬ ‫خواهد‬ ‫بدست‬‫تمامی‬ ‫اینکه‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫نمازخانه‬ ‫وارد‬ ‫همزمان‬ ‫بطور‬ ‫نمازگزاران‬‫در‬ ‫نمازگزاران‬ ‫حضور‬ ‫درصد‬ ‫و‬ ‫شوند‬ ‫نمی‬
‫از‬ ‫زنانه‬ ‫و‬ ‫مردانه‬ ‫های‬ ‫نمازخانه‬ ‫سویی‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫نرمال‬ ‫منحنی‬ ‫شکل‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬
‫اند‬ ‫شده‬ ‫تفکیک‬ ‫یکدیگر‬،‫که‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫مشاهده‬‫کسری‬ ‫نمازگزار‬ ‫ضریب‬‫در‬ ‫مردان‬ ‫(برای‬
‫حدود‬ ‫وعده‬ ‫شلوغترین‬27/0)‫نمازگزار‬ ‫درصد‬ ‫از‬‫توجه‬ ‫قابل‬ ‫نکته‬ ‫این‬ ‫همچنین‬ .‫است‬
‫ا‬‫زن‬ ‫نمازگزاران‬ ‫ضریب‬ ‫شلوغ‬ ‫های‬ ‫وعده‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ست‬‫حدود‬80‫نمازگزاران‬ ‫ضریب‬ ‫درصد‬
.‫است‬ ‫مرد‬
،‫فوق‬ ‫مطالعات‬ ‫مبنای‬ ‫بر‬‫فرمول‬‫محاسبه‬‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫آهن‬ ‫راه‬ ‫ایستگاههای‬ ‫های‬
‫ز‬ ‫صورت‬ ‫به‬‫ی‬‫ر‬‫گردد‬ ‫می‬ ‫پیشنهاد‬:
(1)𝑆 = 𝑎 × 𝑒 × 𝑐 × 𝐷 × 𝑃
‫که‬‫آن‬ ‫در‬:
S:‫مربع‬ ‫متر‬ ‫حسب‬ ‫بر‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬
a:‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫گزار‬ ‫نماز‬
e:‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫فضا‬ ‫وری‬ ‫بهره‬‫(توص‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫شود‬17/1).‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬
c:‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫اطم‬‫ی‬‫نان‬‫(توص‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫شود‬5/1).‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬

9. 9
D:‫یا‬ ‫مدوالر‬ ‫مستطیل‬ ‫مساحت‬‫سرانه‬‫ی‬‫فضای‬‫ن‬ ‫مورد‬‫ی‬‫از‬‫برا‬‫ی‬‫اقامه‬‫ی‬‫(با‬ ‫نماز‬
‫توص‬ ،‫شده‬ ‫عنوان‬ ‫مسائل‬ ‫به‬ ‫توجه‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫که‬ ‫شود‬2/1).‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫مترمربع‬
P:‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫تعداد‬‫قطارهای‬‫ا‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫متوقف‬‫ی‬‫ستگاه‬‫برا‬‫ی‬‫صورت‬ ‫(در‬ ‫نماز‬
‫م‬ ‫محاسبه‬ ‫وارد‬ ‫قطارها‬ ‫مسافران‬ ‫تعداد‬ ‫مجموع‬ ،‫قطارها‬ ‫همزمان‬ ‫توقف‬‫ی‬).‫شود‬
‫با‬‫ها‬ ‫داده‬ ‫از‬ ‫استفاده‬‫ی‬‫فوق‬‫مقاد‬ ‫و‬‫ی‬‫ر‬‫توص‬‫ی‬‫ه‬‫جدول‬ ،‫شده‬‫ی‬‫ز‬ ‫صورت‬ ‫به‬‫ی‬‫ر‬‫در‬
‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬ ‫با‬ ‫رابطه‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬‫خواه‬ ‫نماز‬‫ی‬‫م‬.‫داشت‬
‫جدول‬6:‫ها‬ ‫فرمول‬‫ی‬‫جنس‬ ‫و‬ ‫نماز‬ ‫وعده‬ ‫حسب‬ ‫بر‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫ت‬
‫نماز‬ ‫وعده‬‫جنسیت‬‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬)‫(مترمربع‬
‫عشاء‬ ‫و‬ ‫مغرب‬ ، ‫عصر‬ ‫و‬ ‫ظهر‬‫مرد‬P23/0
‫عشاء‬ ‫و‬ ‫مغرب‬ ، ‫عصر‬ ‫و‬ ‫ظهر‬‫زن‬P17/0
‫صبح‬‫مرد‬P15/0
‫صبح‬‫زن‬P15/0
‫توص‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫که‬ ‫شود‬‫نماز‬ ‫های‬ ‫وعده‬ ‫همه‬ ‫برگزاری‬ ‫احتمال‬ ‫که‬ ‫هایی‬ ‫نمازخانه‬ ‫در‬
‫دارد‬ ‫وجود‬،‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬ ‫محاسبه‬ ‫برای‬ ‫فوق‬ ‫مقادیر‬ ‫حداکثر‬
‫همچنین‬ .‫گیرد‬‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫اطم‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫زنانه‬‫ی‬‫نان‬‫همچن‬ ‫و‬‫ی‬‫ن‬‫دل‬ ‫به‬‫ی‬‫ل‬‫رعا‬‫ی‬‫ت‬
‫طراح‬ ‫در‬ ‫تقارن‬‫ی‬‫معمارانه‬،‫در‬‫تفکیک‬ ‫صورت‬،‫یکدیگر‬ ‫از‬ ‫فضا‬ ‫دو‬ ‫این‬ ‫بنای‬‫مساحت‬ ‫با‬
‫نمازخانه‬.‫شود‬ ‫نظرگرفته‬ ‫در‬ ‫برابر‬ ‫مردانه‬
‫بررس‬‫ی‬‫کفا‬‫ی‬‫ت‬‫اندازه‬‫ی‬‫نمونه‬:
‫رفتار‬4706‫ر‬ ‫محور‬ ‫مسافران‬ ‫از‬ ‫نفر‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫تهران‬-‫ا‬ ‫در‬ ‫مشهد‬‫ی‬‫ن‬‫بررس‬ ‫مورد‬ ‫پژوهش‬‫ی‬
‫آهن‬ ‫راه‬ ‫آمار‬ ‫طبق‬ .‫است‬ ‫گرفته‬ ‫قرار‬‫ج.ا.ا‬‫ا‬ ‫مسافران‬ ‫تعداد‬‫ی‬‫ن‬‫حدود‬ ‫ساالنه‬ ‫محور‬
00000013‫م‬ ‫نفر‬‫ی‬‫اطم‬ ‫سطح‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫با‬ .‫باشد‬‫ی‬‫نان‬(confidence level‫پنج‬ ‫و‬ ‫نود‬ )
‫درصد‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫حداکثر‬ ‫که‬ ‫گفت‬ ‫توان‬‫خطا‬‫ی‬‫اندازه‬ ‫از‬ ‫حاصل‬‫ی‬( ‫نمونه‬confidence interval،)
‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ن‬‫پژوهش‬43/1‫م‬ ‫درصد‬‫ی‬.‫باشد‬
‫تحل‬‫ی‬‫ل‬‫سنج‬ ‫نظر‬‫ی‬:
91‫مسافران‬ ‫از‬ ‫درصد‬‫به‬‫دسترس‬‫ی‬‫و‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬92‫پاک‬ ‫به‬ ‫مسافران‬ ‫از‬ ‫درصد‬‫ی‬‫زگ‬‫ی‬
‫نمره‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬‫ی‬‫همچن‬ .‫اند‬ ‫داده‬ ‫باال‬ ‫به‬ ‫متوسط‬‫ی‬‫ن‬83‫به‬ ‫مسافران‬ ‫از‬ ‫درصد‬
‫است‬ ‫نمازخانه‬ ‫سرویس‬ ‫سطح‬ ‫از‬ ‫شاخصی‬ ‫واقع‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫شلوغی‬ ‫میزان‬‫و‬‫ارتباط‬
‫مستق‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫نمره‬ ،‫دارد‬ ‫آن‬ ‫مساحت‬ ‫با‬‫ی‬‫اند‬ ‫داده‬ ‫باال‬ ‫به‬ ‫متوسط‬‫تنها‬ ‫و‬27‫از‬ ‫درصد‬
‫به‬ ‫نیاز‬ ‫موضوع‬ ‫این‬ .‫اند‬ ‫کرده‬ ‫رضایت‬ ‫اظهار‬ ‫زیاد‬ ‫خیلی‬ ‫یا‬ ‫زیاد‬ ‫حد‬ ‫در‬ ‫از‬ ‫مسافرین‬
‫می‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫از‬ ‫برداری‬ ‫بهره‬ ‫نحوه‬ ‫یا‬ ‫معماری‬ ‫بازنگری‬ ‫و‬ ‫یابی‬ ‫ریشه‬
.‫دهد‬
85‫مسافر‬ ‫از‬ ‫درصد‬‫ان‬‫وضع‬ ‫از‬‫ی‬‫ت‬‫فعل‬‫ی‬‫بعضا‬ ‫که‬ ‫نماز‬ ‫اقامه‬‫عنوان‬ ‫به‬ ‫نظرات‬ ‫در‬
‫تنوع‬‫ی‬‫سفر‬ ‫در‬‫ن‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫اد‬‫امت‬ ،‫بودند‬ ‫کرده‬‫ی‬‫از‬‫نکته‬ .‫اند‬ ‫داده‬ ‫باال‬ ‫به‬ ‫متوسط‬‫ی‬‫جالب‬‫ی‬
‫ا‬ ‫در‬ ‫که‬‫ی‬‫ن‬‫سنج‬ ‫نظر‬‫ی‬‫خودنما‬‫یی‬‫م‬‫ی‬‫اقامه‬ ‫از‬ ‫مسافران‬ ‫خوب‬ ‫استقبال‬ ،‫کند‬‫ی‬‫در‬ ‫نماز‬
‫قطار‬ ‫داخل‬،‫شرع‬ ‫اشکال‬ ‫رفع‬ ‫صورت‬ ‫در‬‫ی‬‫محل‬ ‫گرفتن‬ ‫درنظر‬ ‫و‬‫مناسبی‬‫برا‬‫ی‬‫نماز‬ ‫اقامه‬،
‫م‬‫ی‬‫که‬ ‫باشد‬64‫م‬ ‫به‬ ‫مسافران‬ ‫از‬ ‫درصد‬‫ی‬‫زان‬‫ز‬‫ی‬‫اد‬‫خ‬ ‫و‬‫ی‬‫ل‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫اد‬‫ا‬ ‫از‬‫ی‬‫ن‬‫استقبال‬ ‫امر‬
‫افراد‬ ‫تعداد‬ ‫اگر‬ .‫اند‬ ‫کرده‬‫ی‬‫ا‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫که‬‫ی‬‫ن‬‫نمره‬ ‫سوال‬‫ی‬‫هم‬ ‫اند‬ ‫داده‬ ‫متوسط‬
‫ا‬ ‫طرفداران‬ ‫جزو‬‫ی‬‫ن‬‫ش‬‫ی‬‫وه‬‫استقبال‬ ،‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬85‫درصد‬‫ی‬‫ا‬ ‫از‬‫ی‬‫ن‬‫وجود‬ ‫امر‬
.‫دارد‬
‫نتیجه‬‫جمع‬ ‫و‬ ‫گیری‬‫بندي‬
‫تع‬‫یی‬‫ن‬‫برا‬ ‫مناسب‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫نمازخانه‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫کوچک‬ ‫که‬ ‫جهت‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬
‫نارضا‬ ‫موجب‬ ‫ها‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬‫هز‬ ‫آن‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫بزرگ‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫مسافران‬‫ی‬‫نه‬‫ها‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫اد‬‫ی‬
‫تحم‬ ‫آهن‬ ‫راه‬ ‫به‬‫ی‬‫ل‬‫م‬‫ی‬‫امر‬ ،‫کند‬‫ی‬‫ضرور‬‫ی‬‫جهت‬ .‫است‬‫نمازخانه‬ ‫بهینه‬ ‫مساحت‬ ‫محاسبه‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫توصیه‬ ‫آهن‬ ‫راه‬ ‫ایستگاههای‬‫برا‬ ‫سرانه‬ ‫مساحت‬‫ی‬‫نم‬ ‫اقامه‬‫ا‬ ‫در‬ ‫از‬‫ی‬‫ستگاه‬‫ها‬‫ی‬
‫آنتروپومتر‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫نماز‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫ان‬2/1‫ضرب‬ ‫با‬ .‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫مترمربع‬
‫ا‬‫ی‬‫ن‬‫در‬ ‫عدد‬‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫ور‬ ‫بهره‬‫ی‬‫فضا‬(17/1)،‫ضر‬‫ی‬‫ب‬‫اطم‬‫ی‬‫نان‬(5/1)‫و‬‫حداکثر‬‫ضریب‬
‫نمازگزار‬(23/0‫دقیق‬ ‫اطالعات‬ ‫فقدان‬ ‫صورت‬ ‫در‬)‫بصورت‬ ‫که‬‫نسبت‬‫ی‬‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫تعداد‬ ‫از‬
‫قطارهای‬‫شده‬ ‫متوقف‬‫ا‬ ‫در‬‫ی‬‫ستگاه‬‫برا‬‫ی‬‫جنس‬ ‫برحسب‬ ،‫نماز‬‫ی‬‫ت‬‫وعده‬ ‫و‬‫ی‬‫م‬ ‫ارائه‬ ‫نماز‬‫ی‬
‫شود‬‫مسافران‬ ‫کل‬ ‫تعداد‬ ‫در‬ ‫نهایتا‬ ‫و‬ ،،‫قطارها‬‫نمازخانه‬ ‫نماز‬ ‫اقامه‬ ‫فضای‬ ‫مساحت‬،
.‫شود‬ ‫می‬ ‫محاسبه‬،‫آبدارخانه‬ ،‫کن‬ ‫کفش‬ ‫نظیر‬ ‫جانبی‬ ‫فضاهای‬ ‫مساحت‬ ‫بایستی‬ ‫عدد‬ ‫این‬ ‫به‬
‫منبر‬ ‫نظیر‬ ‫نمازخانه‬ ‫مبلمان‬ ‫اشغال‬ ‫مورد‬ ‫فضای‬ ،‫انبار‬‫شود‬ ‫اضافه‬ ‫غیره‬ ‫و‬ ‫تریبون‬ ‫و‬
.‫آید‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نمازخانه‬ ‫کل‬ ‫مساحت‬ ‫تا‬‫توص‬‫ی‬‫ه‬‫م‬‫ی‬‫طراح‬ ‫که‬ ‫شود‬‫ی‬‫ورود‬‫ی‬‫خروج‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ی‬‫ها‬

10. 10
‫نماز‬ ‫در‬‫خانه‬‫نحو‬ ‫به‬ ‫ها‬‫ی‬‫دسترس‬ ‫که‬ ‫باشد‬‫ی‬‫تمام‬ ‫به‬‫ی‬‫ا‬ ‫بدون‬ ،‫نمازخانه‬ ‫مساحت‬‫زدحام‬
‫جمع‬‫ی‬‫ت‬‫ی‬،‫پذ‬ ‫امکان‬‫ی‬‫ر‬.‫باشد‬
‫اینکه‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫انج‬ ‫مشخص‬ ‫محور‬ ‫و‬ ‫مسیر‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫مطالعات‬ ‫این‬‫است‬ ‫شده‬ ‫ام‬،
‫مقایسه‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫انجام‬ ‫مطالعاتی‬ ‫چنین‬ ‫نیز‬ ‫محورها‬ ‫سایر‬ ‫خصوص‬ ‫در‬ ‫گردد‬ ‫می‬ ‫پیشنهاد‬
.‫گردد‬ ‫تدقیق‬ ‫نتایج‬ ،‫حاضر‬ ‫پژوهش‬ ‫با‬ ‫آن‬ ‫نتایج‬
‫مراجع‬
]1[‫تتتت‬‫ارنست‬‫نویفرت‬،‫پیتر‬‫نویفرت‬،‫یان‬ ‫مهران‬ ‫كالرا‬ ‫مترجم‬،"‫عات‬ ‫اطال‬‫ماری‬ ‫مع‬
‫نویفرت‬"،‫امیدانقال‬ ‫انتشارات‬،‫ب‬1392
[2] Donald Watson, Michael J. Crosbie, "Time Saver Standards for Architectural Design: Technical Data for
Professional Practice", 8th Ed., 2004
[3] Charles George Ramsey, Harold Reeve Sleeper, Bruce Bassler, "Architectural Graphic Standards", Wiley, 2008
]4[‫ابراه‬ ‫حازم‬‫ی‬‫م‬،‫تخم‬‫ی‬‫ن‬‫ستترانه‬ ‫مستتاحت‬‫ی‬‫ك‬‫مستتجد‬ ‫در‬ ‫نفر‬"،‫مجله‬‫البناء‬،
‫و‬‫ی‬‫ژه‬‫نامه‬‫مسجد‬،2003
]5[‫س‬‫ی‬‫د‬‫موسو‬ ‫عبدالرضا‬‫ی‬،"‫شبستان‬ ‫مساحت‬ ‫سرانه‬،"‫شبستان‬ ‫خبرگزاری‬
]6[‫مطالعات‬ ‫گزارش‬"‫ستگاه‬ ‫ای‬ ‫سازي‬ ‫ستاندارد‬ ‫ا‬‫راه‬ ‫سافري‬ ‫م‬ ‫هاي‬‫آهن‬"‫نهایي‬ ‫گزارش‬ ،
‫توسعة‬ ‫پژوهشكده‬ ،‫سوم‬ ‫فاز‬‫تابستان‬ ،‫تكنولوژي‬1386
]7["‫طراح‬ ‫ضوابط‬‫ی‬‫برا‬ ‫مدوالر‬‫ی‬‫ساختمان‬"‫تحق‬ ‫مركز‬ ‫شارات‬ ‫انت‬ ،‫ی‬‫قات‬‫و‬ ‫ساختمان‬
‫شماره‬ ‫مسكن‬470،1386
]8[‫پژوهش‬ ‫گزارش‬"‫مبان‬‫ی‬‫طراح‬‫ی‬‫مسجد‬"‫تحق‬ ‫مركز‬ ،‫ی‬‫قات‬‫همكار‬ ‫با‬ ‫مسكن‬‫ی‬‫دانشگاه‬
‫شه‬‫ی‬‫د‬‫بهشت‬‫ی‬،1383
]9[‫دستتتورالعمل‬"‫كاربري‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫نمازخانه‬ ‫احداث‬‫اداري‬ ‫هاي‬،‫تجاري‬،‫خدماتي‬"،
‫ایران‬ ‫ومعماري‬ ‫سازي‬ ‫شهر‬ ‫عالي‬ ‫شوراي‬ ‫مصوبه‬،‫مصوب‬12/4/1392
[10] Thomas P Ryan, "Sample Size Determination and Power", WILEY publication, September 2013