1. Өмнөд Ази

2. Өмнөд Ази
Энэ бүсэд Энэтхэг, Балба,Пакистан, Шри-
Ланка, Бангладеш, Бутан, Мальдив зэрэг орны
4.480 сая км² нутаг хамаарна. Одоо 1.7 тэрбум
хүн амтай. Хамгийн том орон Энэтхэг, түүний
хаяа залгаа Пакистан, Бирм, Шри-Ланка,
Бангладеш зэрэг газар Британий эзэнт
гүрний эзэмшилд орж байсан.

4. Энэтхэг
Энэтхэг нь 3дагч том цэрэг армийн хүчинтэй,
10дахь том ЭЗ-тай, бүс нутгийн хүчирхэг улс,
шинээр үүсээд байгаа их хүч, супер хүч болох
боломжтой улс юм.

5. Гадаад бодлого
• Тойрон хүрээлж байгаа улсуудад байгаа
өөрийн иргэдийн чинээлэг, сайн сайхан
амьдралын баталгааг бий болгох юм.
Энэтхэгийн эргэн тойрон дахь улсуудад
нийт 21 сая энэтхэгчүүд амьдардаг бөгөөд
тэд Энэтхэгийн засгийн газартай үргэлж нягт
холбоотой байдаг.

6. Зүүнийг харах бодлого
• Хүйтэн дайны үед Энэтхэг зүүн өмнөд азийн
орнуудтайгаа тийм ч сайн харилцаатай байгаагүй.
Хүйтэн дайн дуусах үед энэ харилцааг чухалчлах
шаардлагатай гэж үзэж зүүн өмнөд азийн болон зүүн
азийн улсуудтай улс төр, эдийн засгийн харилцаагаа
шинэчлэх бодлого буюу Зүүнийг харах бодлогоо
явуулахаар болсон. Өнөөдөр энэхүү бодлогын хүрээнд
Энэтхэг улс АСЕАН-ий орнуудтай харилцаж зах зээлийн
ашиг олж, Бирм зэрэг АСЕАН-ий гишүүн орнуудаас
эрчим хүчний нөөц авсанаар өөрийн зүүн хойд хэсэгт
хамаарах орнуудын эдийн засгийн хөгжилд онцгой
анхаарал хандуулж байна. 2002 онд АСЕАН-ий дээд
төвшний хамтрагч, Зүүн азийн чуулга уулзалтын (EAS)
гишүүн болж, Ганга-Меконг болон BIMSTEC-ийн хамтын
ажиллагаа гэх мэт бүс нутгийн хамтын ажиллагааг
санаачилсанаараа энэхүү бодлогын хэрэгжилтэд том
түлхэц болж байгаа юм.

7. Стратегийн түнш
• Хөгжиж буй орнуудтай сайн харилцаатай
байгаагийхаа хувьд цэрэг стратегийн хувьд өөрөө
хүчирхэг биш ч гэсэн хүчирхэг улсуудтай нягт
харилцаатай байгаа. Орос, Израйль, Афганистан,
Франц, Бутан, Бангладеш.
- Орос нь зэр зэвсгийн хувьд хамгийн том нийлүүлэгч,
үүний дараа Израйль, Франц 2 орно.
- Израйль бол энэтхэгийн хамгийн том цэрэг
стратегийн түнш юм. ИБ, АНУ, Япон, Итали, Бразил,
Сингапур, Өмнөд Афртк гэх мэт улсуудтай цэрэг
стратегийн нягт харилцаатай болохоор эрмэлзэж
байгаа, Персийн булангийн орнууд болон Африкийн
холбооны орнуудтай найрсаг харилцаатай.

8. Элссэн байгууллагууд
• НҮБ: Энэтхэг бол НҮБ үүсгэн байгуулагдсан цагаас
эхлэн гишүүнээр элссэн анхдагч улсуудын нэг
бөгөөд маш идэвхтэй гишүүн нь юм. НҮБ-ийн энхийг
сахиулах үйл ажиллагааны хүрээнд Солонгос, Египт,
Конго, Сомали, Анголи, Либер, Гайти, Уганда, Өмнөд
Суданд цэргээ явуулж байсан. НҮБ-н Аюлгүйн
Зөвлөлийн гишүүн, G4, 77гийн бүлгийн гишүүн.
• ДХБ: 2008 оны Дохагийн маргааныг бууруулахад гол
үүрэг гүйцэтгсэн. Энэ нь ДХБ-ын 100 улс үндэстнийг
төлөөлсөн чухал үүрэг оролцоо юм.

9. Өмнөд азийн бүс нутгийн хамтын
ажиллагааны холбоо /SAARC/
• Афганистан, Бангладеш, Бутан Энэтхэг,
Малдив, Непал, Пакистан, Шри-Ланка.
• 1985 онд байгуулагдсан.
• ХАА, ШУ технологи, эрүүл мэнд, соёлыг
хөгжүүлэх, хүн амын хяналт, мансууруулах
бодисыг хянах, терроризмтай тэмцэх үйл
ажиллагаа явуулдаг. Уг бүс нутаг дахь тарифийг
багасгахаар анх 1993 онд гэрээ хийсэн.
Энэтхэг-Пакистаны асуудлаас болоод үйл
ажиллагаа нь удааширч байсан. Чуулга уулзалт
нь 1999.11сард болохоор төлөвлөгдөж байсан
ч болоогүй, 2003.4.3-4нд New Delhi-д болсон.

10. ОУ-н маргаан
• Пакистан, БНХАУ-тай газар нутгийн
маргаантай байдаг нь гадаад бодлогын нэн
тэргүүний шийдвэрлэх ёстой асуудал.
Бангладеш,Непал, Мальдив зэрэг улсуудтай
газар нутгийн жижиг маргаантай.
Антарктидад 2 эзэмшил газартай ч энэ нь
газар нутгийн маргааныг дагуулдаг бөгөөд
шийдвэрлэгдээгүй.

11. Цэрэг стратеги
• АНУ-н стратегийн түнш. АНУ, Энэтхэг 2 энэтхэгийн
далайн бүс нутаг дахь эрх чөлөөг хамгаалах, Ази
номхон далайн бүс нутагт энх тайван, тогтвортой
байдлыг хангах тал дээр хамтарч ажиллах
шаардлагатай байгаа.
• Өмнөд хятадын тэнгис дэх Хятадын ашиг сонирхлыг
хязгаарлахын тулд АНУ, Энэтхэг 2 стратегийн
төвшинд эрчимтэй хамтран ажиллаж байгаа.
Стратегийн ашиг сонирхлын хүрээнд АНУ болон
бусад хүчирхэг цэрэг стратегитай улс орнуудтай
амжилттайгаар хамтран ажиллахын тулд энэтхэгийн
цэргийн хүчин хуурай газар, далай тэнгис, агаарын
төв сүлжээн дэх цэргийн ажиллагааг голчлон
явуулах шаардлагатай болсон. Энэ нь цэрэг армийн
удаан, тогтмол хүчний шинчлэлийг хийхэд хүргэж
байгаа юм.

12. Энэтхэг-Пакистаны харилцаа
• Кашмир нь Зvvн Ємнєд Азид, Гималайн нуруу, Тєвдийн уулзварт
оршдог. Энэ асуудал Английн колони байсан Энэтхэг улс тусгаар
тогтнож, Энэтхэгийн холбоо, Пакистан гэсэн хоёр улс болж хуваагдсан
1947 оноос vvдэлтэй. Хоёр орны хооронд орших, хvн ам нь голдуу
лалын шашин шvтдэг тусгаар тогтносон Кашмирын ванлигийг єєрийн
нутагт нэптэхийг Энэтхэг, Пакистан хоёул эрмэлзэх болжээ.
• 1947 оны 10 дугаар сард Пакистаны зvvн хойт хилийн мужийн Пуштун
омгийнхоны отрядууд Кашмирт халдан орсон байна. Кашмирын
захирагч, хар Сингх тvрэмгийллийг няцаах хvчин мєхєс байсан учир
Энэтхэгээс тусламж эрж, Энэтхэгийн холбоонд нэгдэхэд бэлэн
байгаагаа илэрхийлжээ.
• 1947 оны 10 дугаар сарын 26-нд тусгай хэлэлцээрээр Кашмир
Энэтхэгтэй нэгджээ. Пакистан vvнийг хvлээн зєвшєєрєєгvй учир хоёр
улсын хооронд 1947-1948 оны Зэвсэгт мєргєлдєєн гарчээ.

13. Энэтхэг-Бутаны харилцаа
• Найрсаг харилцааны гэрээг 1949 онд байгуулсан цагаас эхлэн Энэтхэг
Бутаны гадаад харилцаанд тусламж үзүүлсэн.
• 2007.2.8нд Индо-Бутаны нөхөрлөлийн гэрээг Бутаны хаан Jigme Khesar
NamgyelWangchuck-н санаачлагаар шинэчилсэн.
• 2007 оны энэхүү шинэчлэгдсэн гэрээгээр Бутаны бие даасан, бүрэн
эрхт байдлыг баталгаажуулсан.
• Энэтхэгийн Тата группын барьж байгаа усан цахилгаан станц нь Бутанд
ажлын байрыг өсгөж, энэтхэгийн эрчим хүчний хэрэгцээг хангах
цахилгааныг энэтхэгт зарж нийлүүлснээр Бутаны эдийн засаг маш
хурдацтай хөгжиж, дэлхийд эдийн засгийн өсөлтөөрөө 2т орсон.

14. Энэтхэг-Бангладешийн харилцаа
• Энэтхэг нь 1971 онд баруун пакистанаас бангладэшийг чөлөөлөх гэж
тулалджээ. 1976 оны дараахнаар энэтхэг бангладэш 2-ын харилцаа
хилийн маргаан зэргээс болж тийм ч таатай биш байсан ч 1972, 1996
онуудад Бангладэшийн төрийн эрхийг Авами Лэагүэ бариж байх зуур
тэдний харилцаа таатай байсан байна.
• Тусгаар тогтнолын дайны үээр маш олон улс төрийн дурвэгчид Энэтхэг
руу гарч байв.
• 1971 оны 11 сард нөхцөл байдал дээд цэгтээ хүрэхэд Индра Ганди
Вашингтонд хийсэн айлчлалаараа дэлхий нийтийн анхаарлыг татаж
чадсан юм. Уг 2 улсын харилцаа 1975 оны хавраас эхлэн дахин тийм ч
таатай бус болов.
• Урд Талпаттын арлууд, Фэрраки далан болон ус хуваах, Триппура
орчмын хилийн маргаан, хилийн ихэнх хэсгээр хашаа барих зэрэг нь
асуудал болж байв. Уг хашаа хамгаалалтуудыг Энэтхэгийн зүгээс
тэррөрист, үймээн самуун дэгдээгч зэргийн гэнэтийн дайралтаас
сэргийлэх зорилготой хэмээн тайлбарлаж байв. 1996 оноос энэтхэг
илүү зөөлөн гадаад бодлого явуулснаар тэдний харилцаа тодорхой
түвшинд ахиц олсон.

15. • 1996 оны 12 сард Гангэс голын усыг хувааж хэрэглэх
30 жилийн гэрээг байгуулсан бөгөөд ийм гэрээг
урьд нь 1988 онд байгуулж байсан ч амжилтгүй
болж байв. 1971 оноос Пауда гэх газар Энэтхэгийн
мэдэлд шилжсэн байна. 2001 онд бангладэшт ирсэн
боловч суулд буцаад энэтхэгийн мэдэлд орсон
байна.
• 2002 оноос хойш энэтхэг улс нийтдээ бангладэштай
2500 милл хүртэлх урттай хилийн бүсэд хашаа
босгоод байна. Үүний шалтгаан нь Энэтхэг улс
Бангладэийг хилийнхээ хамгаалалтанд анхаарал
тавидаггүй нь тэррорист болон үймээн
сануулагчидад чөлөөтэй нэвтрэх эрхийг олгодог гэж
үздэг билээ.

16. Энэтхэг-Малдив
• Энэтхэг Малдивын гадаад бодлогод тодорхой
хэмжээгээр нөлөөлж чаддаг. Ялангуяа 1988 оны
Operation Cactus-н дараагаар. (Улс руу цөмрөн
орсон Тамилчуудыг хөөн гаргасан)
• 1985 онд Өмнөд Азийн Бүсийн Хамтын
Ажиллагааны байгууллагыг санаачилж Афганистан,
Бангладэш, Бутан, Энэтхэг, Малдив, Пакистан, Шри
Ланка нарыг нэгтгэснээрээ маш чухал байр суурийг
эзэлдэг
• Хүний эрх, хүүхдийн эрхийг хамгаалах тал дээр олон
санаачлагуудыг гаргасан.
• ӨАБХАБ, ӨА-ын чөлөөт худалдааны хэлэлцээр
зэргийг удирдаж явуулдаг

17. Энэтхэг нь Малдивтай 2011 онд хэдэн зүйлт
хэлэлцээр хийсэн бөгөөд үүнд:
• Малдив 26 атоллууддаа зөвхөн 2т нь
эргийн радартай бөгөөд Энэтхэг бүх 26д нь
байршуулахад туслах
• Эргийн радарны холбооснууд нь бүгд
Энэтхэгийн радарын систэмтэй холбогдох
• Энэтхэг Малдивт 2 нисдэг тэргийг АБ-г
хангах, гэнэтийн халдлагаас сэргийлэх
зорилгоор байршуулах г.м. зүйлс орно.

18. Энэтхэг, Шри-Ланка
• Энэтхэг Шри-Ланка 2-н харилцаа ерөнхийдөө найрсаг
байсан ч Шри Ланкын иргэний дайны үеэр багагүй сэв
суусан
• Энэтхэг нь Шри Ланкын цорын ганц хил залгаа улс
бөгөөд Palk Strait-р заагладаг
• 2 гүрэн 2уулаа өмнөд Азид стратегийн чухал ач
холбогдол бүхий газарт байрладаг (Энэтхэгийн далай)
• Бүх салбарт 2 талын харилцаа хөгжиж байгаа
• Энэтхэг нь 2004 оны 12 сард Шри Ланкыг цунамид
нэрвэгдэж тусламж хүсэхэд туслалцаа үзүүлсэн анхны
улс юм
• 2006 оны 7 сард 450 Шри Ланкын иргэнийг Дэли, Кипр
болон Колумб руу нүүлгэн шилжүүлсэн байна
• Сүүлийн 10 жилд хоорондын харилцаа улам хөгжиж
байгаа

19. • 1949 оны 1 дvгээр сарын 1-нд Кашмирт
байлдааны ажиллагаа зогсож, гaл зогсоох
шугам тогтоон, тvvнийг Энэтхэг, Пакистаны
хэлэлцээрээр баталгаажуулжээ.
• Кашмирын нутгийн гуравны нэг нь Пакистаны,
гуравны хоёр нь Энэтхэгийн хяналтад оржээ.
Пакистаны хяналтад vлдсэн "Чєлєєт Кашмир"
гэгч нь 78 мянга гаруй километр нутагтай, 3 сая
орчим хvн амтай бол Жамму Кашмирын нутаг
дэвсгэрийн 60 орчим хувь буюу 140 мянга
орчим километр нутаг, 5 сая орчим хvн ам
Энэтхэгийн мэдэлд vлджээ.

20. Бүс нутгийн эдийн засаг
• Өмнөд Ази нь эдийн засгийн эрс тэрс байдлыг
тодоор харуулдаг бүс нутаг юм.
• Энэ бүсэд дэлхийн нийт ядуу хүмүүсийн бараг тал нь
байдаг гэж хэлж болох бөгөөд дэлхийн нийт хүн
амын дөнгөж 20хон хувийг эзэлдэг байна.
• 1997 онд Пакистан хүний хөгжлийн төвийн
судалгаан дээр үндэслэн уг бүсийг дэлхийн хамгийн
ядуу, боловсролгүй зэргээр тодорхойлжээ
• Уг бүсийн ядуурлын шалтгаан нь бага газар дээр хүн
амын хэт суурьшил, өсөлт, буруу бодлого,
авилгалын үр дүнд бий болох эдийн засгийн
сулралаас үүдэлтэй гэж үздэг.

21. Хүн амын хэт өсөлт
• Өмнөд Ази дахь бүх улсууд хүн амын
хурдацтай өсөлттэй гэж тооцогддог
• Бангладэш нь дэлхийн 2 дох хүн ам хамгийн
нягт суурьшсан улс юм
• 1 шоо км-т 950 хүн ноогддог бөгөөд 60-аас их
хувь нь тариачид байдаг байна
• Аж үйлдвэрлэлийн дийлэнх хэсгийг сүлжмэл,
нэхмэл болон газар тариалан эзэлдэг байна
• Энэтхэг--- 1 шоо км----328 хүн
• Пакистан--- 1 шоо км ---- 168 хүн г.м. (60%+ --
тариачид)

22. • Өмнөд Азийн улс орнууд ИБ-с 1947 онд
тусгаар тогтносноос хойш баян хоосны
ялгаа ихэссэн ч бусад улсуудаас тусламж
авснаар эдийн засгаа хурдацтай хөгжүүлух
боломж бий болсон.

23. Энэтхэг
• Энэтхэгийн анхны ерөнхий сайд барууны
технологи, арга барилыг нэвтрүүлж улс орноо
хөгжүүлэх хүсэлтэй байсан. Баян ядуугийн
ялгаа багасгахын тулд эдийн засгийн хамгийн
чухал гэсэн салбаруудад анхаарал хандуулах
хэрэгтэй гэж үзсэн.
• Энэтхэгийн ЗГ төрийн өмчит, монополь
компаниудыг үүсгэхийн тулд дотоод, гадаадын
бизнес эрхлэгчдэд хэд хэдэн бизнесийн эрх
зүйн актууд гаргасан.

24. • Ингэснээр тодорхой амжилтанд хүрсэн ч
(нийгмийн дундаж давхаргыхны тоо өсч,
амьдралын төвшин сайжирсан) эдийн засаг нь
тодорхой үр дүнгүй, гадаад худалдаа, хөрөнгө
оруулалтаас ашиг олоогүй, авилгал ихэссэн.
• 1980 онд Жавхарлал Нэругийн бодлогыг халж
капиталист зах зээлийн бодлого руу шилжсэн.
• 1991 онд хямрал болсоноор ЗГ нь зах зээлийн
ЭЗ руу шилжих шилжилтээ түргэсгэсэн.
Ингэснээр эдийн засгийн хөгжил түргэссэн.
Мөн ихэнх иргэд нь бичиг үсэгтэй болж,
дэлхийд өрсөлдөх чадвартай болж эхэлсэн.

25. Пакистан
• Пакистаны хувьд зах зээл нь илүү чөлөөтэй
байсан 1947-1970 оны хооронд ЭЗ нь 4.5%-р
өссөн ч 1980 оноос хойш удааширч эхэлсэн.
ЗГ нь ЭЗ-ийн хөгжлийг хянаж, удирдах 5н
жилийн төлөвлөгөө гаргасан. Гэвч ЗГ-н
тогтворгүй байдал, цэрэг армид их мөнгө
зарцуулснаас болоод зорилгодоо хүрч
чадахгүй байсан.

26. Пакистаны ЭЗ-т тулгамдаж буй асуудлууд:
• $17 тэрбумийн гадаад өр
• Импортын бараагаа худалдаж авахад
хангалтгүй нөөц
• Экспортоосоо 2 дахин давсан импорт
• Татвар хураахад гарах бэрхшээлүүд
Зарим судлаачдын үзэж байгаагаар Пакистаны
Кашмир дахь түрэмгий байр суурь нь ард
иргэдэд таагүй байдлыг үүсгэснээс эдийн засгийн
хямралд хүргэж байгаа аж.

27. Бангладеш
Пакистан шиг илүү чөлөөт зах зээлтэй. Эдийн засагт
гарж буй бэрхшээлүүд:
• Байгалийн гамшиг (хар салхи)
• Хүн амын нягтаршил, хүн амын өсөлт
• ЗГ-н тогтворгүй, үр ашиггүй байдал, авилгал
• Зах зээлийг гуйвуулж, авилгалыг бий болгодог
гадны хэт их тусламж
1990 онд ЭЗ-ийн журам, бодлогод шинэчлэлт хийхээр
оролдсон. ЗГ нь гадаад худалдаа, хөрөнгө оруулалтыг
дэмжсэнээр сүүлийн 10 жилд ЭЗ 5%-р өссөн.

28. Бүс нутгийн байдал
1. Бүс нутаг дахь хүчний систем/зохион
байгуулалт
2. Бүс нутаг дахь ноёрхогч улсуудын зохион
байгуулалттай эвсэл/холбоо
3. Гадаад хүчний үүрэг
Өмнөд ази дахь бүс нутагчлал болон
энэтхэгийн гол үүрэг, ноёрхол нь эдгээр
хүчин зүйлээс шалтгаална.

29. Дээрх хүчин зүйлсээс харахад Өмнөд азийн
орнуудын хооронд хүчний хувьд шатлал
байдаг бөгөөд Энэтхэг энэ шатлалын эхэнд
байдаг учраас бүс нутгийн ашиг сонирхлыг
хамгаалах үүрэгтэй. Уг бүс нутагт эрх
мэдлийн болон улс төр, эдийн засгийн
хүчний зөрчил гаргахгүйн тулд Энэтхэг
анхаарах ёстой ч нөгөө талаар
хөршүүдийхээ үндэсний ашиг сонирхлыг
хүндэтгэх хэрэгтэй.

30. Гадаад нөхцөл байдал, гаднаас нөлөөлөх нөлөө
нь уг бүс нутгийн дотоод хэрэгт өнгөлзсөн
шинжтэй байдаг ба эдгээр гадны нөлөөний үр
дүн нь тодорхой нэг газар дахь бүс нутгийн
хуваагдлын өсөлттэй нэг талаараа тохирч, нэг
талаараа эсрэгцэж байдаг.
Иймээс бүс нутгийн гол тоглогчид эдгээр гадны
нөлөөллийг бүс нутагт ашигтайгаар зохицуулан
нийцүүлэх шаардлагатай болно.
Бүс нутагчлал бол хувьслийн шинжтэй процесс
юм. Тухайн бүс нутгийн өөрийн хэрэгцээ, ашиг
сонирхолоос үүдэн энэхүү процессийн
хөдөлгөөн тогтоно.