1. ลลิิลลิติตตตะะเเลลงพพ่่าาย
•ผผู้แู้แตต่่ง :: สมเเดด็จ็จพรระะมหหาา
สมณเเจจ้้าา กรมพรระะปรมมาา
นนุชุชิติตชชิโิโนนรส
พรระะปรระะววัตัติิ :: สมเเดด็จ็จพรระะมหหาาสมณเเจจ้า้า
กรมพรระะปรมมาานนุชุชิิตชชิโิโนนรส มมีีพรระะนนาามเเดดิมิม
วว่า่า พรระะองคค์เ์เจจ้า้าววาาสสุกุกรรีเีเปป็น็นพรระะเเจจ้้าาลลูกูกยยาา
เเธธอใในนพรระะบบาาทสมเเดด็จ็จพรระะพพุทุทธยอดฟฟ้า้า
จจุฬุฬาาโโลลกมหหาารราาช ปรระะสสููตติิเเมมื่อื่อ พ..ศ..
๒๒๓๓๓๓๓๓ ทรงผนวชเเปป็น็นสสาามเเณณรเเมมื่อื่อพรระะ
ชนมมาายยุุ ๑๑๒๒ พรรษษาา จนทรงผนวชเเปป็น็น
พรระะภภิิกษษุุ ปรระะททับับอยยูู่่ ณ ววัดัดพรระะเเชชตตุพุพนฯ
ทรงเเปป็น็นพรระะรราาชชาาคณณะะ แแลละะไไดด้ร้รับับกกาาร
สถถาาปนนาาเเปป็น็นกรมหมมื่นื่นนนุชุชิิตชชิิโโนนรสใในน
สมมัยัยรรััชกกาาลททีี่่ ๒๒ พ..ศ.. ๒๒๓๓๙๙๔๔ รรัชัชกกาาลททีี่่
๔๔ โโปปรดเเกกลล้้าาฯใใหห้เ้เลลื่อื่อนเเปป็น็นกรมสมเเดด็จ็จ
พรระะปรมมาานนุุชชิติตชชิิโโนนรส แแลละะสสิ้นิ้นพรระะชนมม์์
ใในนสมณเเพพศเเมมื่อื่อ พ..ศ.. ๒๒๓๓๙๙๖๖ รวมพนรระะ
ชนมมาายยุไุไดด้้ ๖๖๔๔ พรรษษาา ตต่อ่มมาารรัชักกาาลททีี่่ ๖๖

2. บทนนำาำาเเรรื่อื่องลลิลิลิิตตตะะเเลลงพพ่า่าย
• ลลิิลลิติตตตะะเเลลงพพ่า่าย เเปป็น็นวรรณคดดีเีเฉฉลลิมิมพรระะเเกกียียรตติพิพรระะมหหาา
กษษััตรริยิย์ท์ทมี่มีีี่คคุณุณคค่า่าททาางวรรณศศิลิลปป์เ์เปป็น็นอยย่า่างสสูงูง ใใหห้ค้คววาามรรู้ดู้ด้า้าน
ตต่า่าง ๆๆ หลลาายดด้า้าน
ออาาททิปิปรระะววัตัติศิศาาสตรร์ ์ ปรระะเเพพณณีี ตตำาำารราาพพิชิชััยสงครราาม ธรรมมะะ แแลละะ
ออื่นื่น ๆๆ นอกจจาากจจะะททำาำาใใหห้ผ้ผู้ศู้ศกึษษาาเเขข้า้าใใจจ ซซาาบซซึ้งึ้งใในนวรรณคดดีแีแลล้ว้ว
ยยังังกก่อ่อใใหห้เ้เกกิดิด
คววาามภภาาคภมูมูิิใใจจใในนคววาามเเปป็น็นไไททย รรักักชชาาตติบิบ้า้านเเมมือือง เเปป็น็น
หนนังังสสือือทที่คี่ควรแแกก่ก่กาารศศึกึกษษาาโโดดยแแทท้้
ทที่มี่มาาของเเรรื่อื่อง
วรรณคดดีเีเรรื่อื่องนนี้ดี้ดำาำาเเนนินินเเรรื่อื่องตตาามพรระะรราาชพงศศาาวดดาารกรรุงุง
ศรรีอีอยยุธุธยยาา ตอนทที่สี่สมเเดด็จ็จพรระะนเเรรศวรทรงกรระะททำาำายยุทุทธหหัตัตถถีมีมีี
ชชััยชนนะะ
ตต่อ่อพรระะมหหาาออุปุปรราาชชาาของพมม่า่า เเรริ่มิ่มเเรรื่อื่องตตั้งั้งแแตต่ส่สมเเดด็จ็จพรระะมหหาา
ธรรมรราาชชาาสวรรคตใในนปปีี พ..ศ..๒๒๑๑๓๓๓๓ จนถถึงึง พรระะมหหาาออุุปรราาชชาา
สสิ้นิ้นพรระะชนมม์์ ใในนปปีี
พ..ศ..๒๒๑๑๓๓๕๕
สสาาเเหหตตุุแแลละะจจุดุดมมุ่งุ่งหมมาายใในนกกาารนนิพิพนธธ์ล์ลิลิติตตตะะเเลลงพพ่า่าย
ใในนกกาารนนิพิพนธเ์รรื่อื่องลลิิลลิติตตตะะเเลลงพพ่า่าย ทรงมมีพีพรระะปรระะสงคค์ท์ที่จี่จะะ
เเฉฉลลิมิมพรระะเเกกียียรตติแิแลละะสดดุดุดีวีวีีรกรรม ของสมเเดด็จ็จพรระะนเเรรศวร

3. คววาามหมมาายของลลิิลลิิต
ตตะะเเลลงพพ่า่าย
คววาามหมมาายของคคำาำาวว่า่า ตตะะเเลลงพพ่่าาย
ตตะะเเลลง แแปปลวว่า่า มอญ พพ่่าาย แแปปลวว่่าา แแพพ้้
ตตาามคววาามหมมาายตตาามรรูปูปศศัพัพทท์ ์ แแปปลวว่า่า มอญแแพพ้้
กกาารทที่ที่ทรงเเรรียียกพมม่า่าวว่า่า ตตะะเเลลง หรรือือ มอญ เเพพรราาะะเเมมือือง
หลวงของพมม่่าาใในนเเววลลาานนั้ คคือือ หงสสาาวดดีี เเคคยเเปป็น็นเเมมือืองหลวงของ
มอญมมาากก่อ่อน
แแลละะอยยู่ใู่ในนดดินินแแดดนมอญ กษษัตัตรริยิย์พ์พมม่า่ารราาชวงศศ์ต์ตองออูู ทที่ยี่ยกกองททัพัพ
มมาารรุกุกรราานไไททยมมักักมมีพีพรระะนนาามตตาามปรระะววัตัติศิศาาสตรร์ไ์ไททยวว่า่า พรระะเเจจ้า้า
หงสสาาวดดีีีีเเชช่น่น
พรระะเเจจ้า้าหงสสาาวดดีตีตะะเเบบง--ชชะะเเววตตีี้้ พรระะเเจจ้า้าหงสสาาวดดีบีบุเุเรรงนอง เเปป็น็นตต้น้น
เเมมื่อื่อพมม่่าาไไดด้ค้ครอบครองดดินินแแดดนแแลละะยยึดึดเเมมือืองหลวงของมอญเเปป็น็น
เเมมือืองหลวง
ของตน พรระะเเจจ้า้าแแผผ่น่นดดินินพมม่า่าจจึงึงไไดด้เ้เปป็น็นพรระะเเจจ้า้าแแผผ่น่นดดินินมอญ แแลละะ
ทหหาารทที่เี่เกกณฑฑ์์ มมาารบกก็ย็ย่อ่อมมมีทีทหหาารมอญปปะะปนอยยู่ดู่ด้ว้วย ฉฉะะนนั้นั้นกกาาร
ททีี่่
พรระะมหหาาออุุปรราาชชาาซซึ่งึ่งเเปป็น็นโโออรสของพรระะเเจจ้้าา กรรุงุงหงสสาาวดดีนีนันันทบบุเุเรรง
ยกกองททัพัพมมาารรุกุกรราานไไททยแแลละะตต้อ้องพพ่า่ายแแพพ้ถ้ถึงึงแแกก่ส่สิ้นิ้นพรระะชนมม์์ จจึึง
ออาาจกลล่า่าวไไดด้ว้ว่า่า ตตะะเเลลงพพ่า่าย ใในนทที่นี่นี้จี้จึงึงหมมาายถถึงึง ททั้งั้งพมม่า่า แแลละะมอญ
แแพพ้้นนั่นั่นเเออง หหาาใใชช่ม่มอญแแพพ้ฝ้ฝ่า่ายเเดดียียวไไมม่่

4. เเกกรร็ด็ดคววาามรรู้จู้จาากเเรรื่อื่อง
• ดอกไไมม้้ใในนวรรณคดดีี
สสาายหยยุุด,, เเสสลลาา,, กรระะเเบบาา,, กรร่่าาง,, รรััก,, สลลัดัดไไดด,, กกุ่มุ่ม,,
กรรณณิกิกาารร์์,, กกาาหลง,, เเกกด,, แแตต้ว้ว,, นนาางแแยย้้ม,, ปรรูู,, พนม
สวรรคค์์,, ยยาางพลวงหรรือือพลวง,, ยยาางกรราาดหรรืือกรราาด,, ยยาาง
เเหหีียงหรรืือเเหหีียง,, ยยาางนนาาหรรือือยยาาง,, ตตะะบบาากหรรือือกกะะบบาาก,,
พพันันจจำาำา,,
• เเสส้้นททาางกกาารเเดดินินททัพัพของพรระะนเเรรศวร
11..กรรุุงศรรีอีอยยุุธยยาา ยกททััพววันันออาาททิติตยย์์ขขึ้นึ้น 1111คคำ่าำ่า เเดดือือนยยีี่่
((มกรราาคม))
22..ต..ปปาากโโมมก จ..ออ่า่างทอง ((ปป่า่าโโมมกขข์์))
33..ต..หนองสสาาหรร่่าาย
เเสส้้นกกาารเเดดินินททัพัพของพรระะมหหาาออุุปรราาช
11..กรรุุงหงสสาาวดดีี
22..ดด่า่านเเจจดดียีย์์สสาามองคค์์ อ..สสังังขลละะบบุรุรีี จ..กกาาญจนบบุรุรีี
33..ลลำาำานนำ้าำ้ากรระะเเพพินิน จ..กกาาญจนบบุรุรีี ((สรร้า้างสสะะพพาานขข้้าาม))
44..พพักัก 11 คคืืนทที่ตี่ตััวเเมมืืองกกาาญจนบบุุรรีี ((ผผู้คู้คนใในนเเมมืืองหนนีหีหมด

5. คคำาำาศศััพทท์์
• คคำาำาศศัพัพทท์ท์ที่แี่แปปลวว่า่า""ขข้า้าศศึกึก""
อรรินินทรร์์ ดดัสัสกร เเสสยี้น ปปัจัจจจาามมิิตร รริิปปูู อมมิิตร เเศศิกิก
อธธิริราาช ไไพพรรีี ไไพพรรินินทรร์์ อเเรรนทรร์์
• คคำาำาศศัพัพทท์ท์ที่แี่แปปลวว่า่า ""ชช้้าาง""
สสาาร คช คชชาาธธาาร หหััสดดีี มมาาตงคค์์ ไไออยรราา คชชินินทรร์์
หหััสดดิิน กรรีี ((กกะะ--รรีี))
• คคำาำาศศัพัพทท์ท์ที่แี่แปปลวว่า่า ""มม้้าา""
แแสสะะ สสินินธพ ออาาชชาา หหััย

6. คณุธรรมทที่ไี่ไดด้ร้รับับจจาากเเรรื่อื่อง ลลิลิติต
ตตะะเเลลงพพ่า่าย • คววาามรอบคอบไไมม่ป่ปรระะมมาาท
หลลังังจจาากทพี่มมา่า่ยกกองททัพัพเเขข้า้ามมาาพรระะองคค์ก์ก็ท็ทรงสงั่ใใหห้้
พพ่่าายพลทหหาารไไปปททำาำาลลาายสสะะพพาานเเพพอื่วว่า่าเเมมอื่ฝฝ่า่ายไไททยชนนะะ
ศศึกึกสงครราาม พพ่่าายพลทหหาารของฝฝ่า่ายพมมา่า่กก็จ็จะะตกเเปป็น็นเเชชลย
ของไไททยทงั้หมด นนั่นั่นแแสสดงใใหห้เ้เรราาเเหห็น็นวว่า่าพรระะองคค์ท์ทรงเเปป็น็น
กษษััตรริยิย์ท์ทมี่ทีศันคตติทิทกี่วว้า้างไไกกล ซซึ่งึ่งมผีลมมาาจจาากคววาาม
รอบคอบไไมม่่
• กกาารเเปป็น็นคนรรู้จู้จักักกกาารววาางแแผผน
จจาากกกาารทเี่รราาไไดด้ร้รับับกกาารศศึกึกษษาาเเรรื่อื่องลลิลิติตตตะะเเลลงพพ่่าายเเรราาจจะะ
เเหหน็ไไดด้ช้ชัดัดเเจจนวว่า่าใในนชว่งตอนทสี่มเเดด็จ็จพรระะนเเรรศวร
มหหาารราาชทรงเเปปลลี่ยี่ยนแแผผนกกาารรบเเปป็น็นรรับับศศึึกพมมา่า่แแททนไไปปตตีี
เเขขมร พรระะองคค์ไ์ไดด้ท้ทรงจจัดัดกกาารววาางแแผผนอยย่่าางเเปป็น็นขขั้นั้นเเปป็น็น
ตอนอยย่า่างไไมมร่อชช้า้า ทรงแแตต่ง่งตตั้งั้งใใหห้พ้พรระะยยาาศรรีไีไสสยณรงคค์์
เเปป็น็นแแมมท่ทั่พัพหนน้า้าแแลละะพรระะรราาชฤทธธาานนทเ์ปป็น็นปลลัดัดทพัหนน้้าา
ตตาามดด้ว้วยแแผผนกกาารออื่นื่นๆๆออีกีกมมาากมมาายเเพพอื่ททำาำากกาารรรับับมอื แแลละะ
พรร้อ้อมทจี่จี่ะะตต่อ่อสสู้กู้กับับขข้า้าศศึกึกศศััตรรูทูทาางฝฝ่า่ายพมมา่า่ ยกตตัวัวอยย่่าาง
โโคลงสสี่สี่สุภุภาาพทแี่สดงใใหห้เ้เรราาเเหน็ถถึงึกกาารรรู้จู้จักักกาารววาางแแผน

7. คคุณุณธรรมทที่ไี่ไดด้้รรับับจจาากเเรรื่อื่อง ลลิลิติต
ตตะะเเลลงพพ่า่าย • กกาารเเปป็็นคนรรู้จู้จกคววาามกตตัญัญญญูกูกตเเววททีี
จจาากบทกกาารรรำาำาพพึงึงของพรระะมหหาาออุปุปรราาชชาาถถึงึงพรระะรราาชบบิดิดาา
นนั้ แแสสดงใใหหเ้รราาเเหห็น็นอยย่่าางเเดด่น่นชชัดัดเเลลยททีเีเดดียียววว่า่าพรระะมหหาา
ออุปุปรราาชชาาทรงมคีววาามหว่งใใยย ออาาทร ถถึงึงพรระะรราาชบบิดิดาาใในน
รระะหวว่่าางทที่รงออกรบ ซซึ่งึ่งแแสสดงใใหหเ้รราาเเหหน็ถงึคววาามรรักัก
ของพรระะองคค์ท์ทมี่ตีตี่อ่อพรระะรราาชบบิดิดาา โโดดยพรระะองคค์ไ์ไดด้ท้ทรง
ถถา่า่ยทออดคววาามนนึึกคคิดิด แแลละะรรำาำาพพึึงกกับับตตัวัวเเออง
•กกาารเเปป็็นคนชช่า่างสสังังเเกกตแแลละะมมีไีไหหวพรริบิบ
สมเเดด็จ็จพรระะนเเรรศวรทรงใใชช้ว้วิธิธีกีกาารสสังังเเกกตหหาาฉฉััตร55ชชั้นั้น
ของพรระะมหหาาออุปุปรราาชชาา ททำาำาใใหห้พ้พรระะองคค์ท์ทรงทรราาบวว่า่าใใคคร
เเปป็น็นพรระะมหหาาออุปุปรราาชชาาททั้งั้งๆๆทที่มี่มทีหหาารฝฝ่า่ายขข้า้าศศึกึกรร่า่ายลล้อ้อม
พรระะองคค์จ์จนรอบ แแตต่ด่ด้ว้วยคววาามมไีหวพรริบิบพรระะองคค์จ์จึงึงตรรัสัส
ททา้า้รบเเสสียียกก่อ่อนเเพพรราาะะถถา้า้พรระะองคค์ไ์ไมมท่รงตรรัสัสททา้า้รบเเสสยี
กอ่นพรระะองคค์อ์อาาจทรงถถูกูกฝฝ่า่ายขข้า้าศศึกึกรรุมุมโโจจมตตีกีก็เ็เปป็น็นไไดด้้ ดดััง
นนั้เเมมื่อื่อเเรราาเเหหน็คคุณุณธรรมของพรระะองคค์ด์ด้า้านนแี้ลล้ว้วกก็ค็ควร
ยยึึดถถือือแแลละะนนำาำาไไปปปฏบิบิัตัติติตาามเเพพรราาะะสสิ่งิ่งดดีๆีเเหหลล่า่านอี้อี้าาจกก่อ่อใใหห้้

8. คคุุณธรรมทที่ไี่ไดด้้รรับับจจาากเเรรื่อื่อง ลลิลิติต
ตตะะเเลลงพพ่า่าย • คววาามซซื่อื่อสตัยย์์
จจาากเเนนอื้เเรรื่อื่องนนี้เี้เรราาจจะะเเหห็น็นไไดด้ว้ว่า่าบรรดดาาขขุนุนกรรีแีแลละะทหหาาร
มมาากมมาายททั้งั้งฝฝ่า่ายพมมา่า่แแลละะฝฝ่า่ายไไททยมคีววาามซซื่อื่อสสัตัตยย์์แแลละะ
คววาามจงรรักักภกัดดีี ตต่อ่อปรระะเเททศชชาาตติขิของตนมมาากเเพพรราาะะจจาาก
กกาารทศี่ศีึ่กึกษษาาเเรรื่อื่องลลิลิติตตตะะเเลลงพพ่่าายเเรราายยังังไไมมเ่หน็เเลลยวว่่าา
บรรดดาาทหหาารฝฝ่า่ายใใดดจจะะทรยศตต่อ่อชชาาตติบิบ้า้านเเมมือืองของตน
ซงึ่กแ็สดงใใหหเ้รราาเเหห็น็นวว่า่าคววาามซซื่อื่อสตัยย์์ใในนเเรราาองเเลล็ก็กๆๆ
นน้้อยๆๆกท็ท็ำาำาใใหหเ้รราาสสาามมาารถซซื่อื่อสสัตัตยย์ใ์ในนเเรรื่อื่องใใหหญญ่ๆ่ไไดด้ซ้ซึ่งึ่ง
จจาากเเรรื่อื่องนคี้ววาามซอื่สสัตัตยย์์เเลล็ก็กๆๆนน้อ้อยๆๆของบรรดดาาทหหาารสส่ง่ง
ผลใใหหช้ช้าาตติบิบ้า้านเเมมอืงเเกกิดิดคววาามเเปป็น็นปปึกึกแแผผ่น่นมนั่คงไไดด้้
• กกาารมมีวีวาาทศศิลิลปใ์นกกาารพพูดูด
กกาารมวีวีาาทศศิิลปป์ใ์ในนกกาารพพููดของสมเเดด็จ็จพรระะววันันรรัตัตครรั้งั้งนนีี้้
ททำาำาใใหห้บ้บรรดดาาขขุนุนกรรีี ทหหาารไไดด้้รรับับกกาารพพ้น้นโโททษดดัังนนั้นั้นจจาาก
คคุณุณธรรมขข้อ้อนที้ที้ำาำาใใหหเ้รราาไไดด้ข้อ้อคคิดิดทวี่วี่่า่า กกาารพพูดูดดดีีเเปป็น็นศรรีี
แแกก่ต่ตัวัวเเมมอื่เเรราาทรราาบเเชช่น่นนแี้ลล้ว้วเเรราาททุกุกคนกก่อ่อนทจี่จี่ะะพพูดูด
ออะะไไรรตต้อ้องคคิดิดแแลละะไไตตรร่ต่ตรองใใหหด้ดี้กีก่อ่อนทจี่จี่ะะพพููด

9. ขข้้อคคิิดจจาากเเรรื่อื่อง
• ขข้อ้อคคิดิดจจาากเเรรื่อื่อง
11.. ลลิลิติตตตะะเเลลงพพ่า่ายสสะะทท้อ้อนใใหห้เ้เหห็น็นคววาามรรักักชชาาตติิ
คววาามเเสสียียสลละะ คววาามกลล้า้าหหาาญ ของบรรพบบุุรรุษุษ
ซซึ่งึ่งคนไไททยควรภภาาคภภููมมิใิใจจ
22.. แแผผ่น่นดดิินไไททยตต้อ้องผผ่า่านกกาารททำาำาศศึกึกสงครราามอยย่า่าง
มมาากมมาายกวว่า่าทที่จี่จะะมมาารวมกกัันเเปป็น็นปปึกึกแแผผ่น่นอยย่า่าง
ปปััจจจุบุบัันนนีี้้
33.. พรระะรราาชภภาารกกิิจของกษษัตัตรริยิย์ไ์ไททยใในนสมยักก่่อน
คคืือกกาารปกครองบบ้า้านเเมมือืองใใหห้ร้ร่ม่มเเยย็น็นเเปป็น็นสขุแแลละะ
รบเเพพื่อื่อปกปป้้องอธธิปิปไไตตยของไไททย

10. คคุุณคค่า่าจจาากเเรรื่อื่อง
• คคุณุณคคา่า่จจาากเเรรื่อื่อง
11.. เเปป็น็นวรรณคดดีชีชั้นั้นสสูงูงของชชาาตติซิซึ่งึ่งถอืไไดด้ว้ว่า่าเเปป็น็นแแบบบอยย่่าาง
ทที่ดี่ดีขีของ
วรรณคดดีอีอื่นื่นๆๆ
22.. ใใหห้ค้คุณุณคค่า่าททาางดด้า้านวรรณศศิลิลปป์ห์หลลาายปรระะกกาาร เเชช่น่น กกาาร
เเลล่น่นคคำาำา กกาารแแททรก
บทนนิิรราาศครรำ่าำ่าครวญ กกาารใใชช้โ้โววหหาารตตา่า่งๆๆ กกาาร
พรรณนนาาฉฉาากทที่ที่ำาำาใใหหผ้ผู้้อู้อ่า่านมมีี
ออาารมณณ์์รร่ว่วมแแลละะเเกกดิคววาามรรู้สู้สึกึกคลล้อ้อยตตาาม
33.. ใใหห้ค้คววาามรรู้เู้เกกี่ยี่ยวกบัปรระะววััตติศิศาาสตรร์แ์แลละะลลักักษณณะะผผู้ฟู้ฟังังทดี่ดีีี่
44.. ปลลุกุกใใจจใใหห้ค้คนไไททยรรักักแแลละะเเททดิทนูแแผผ่น่นดดินินไไททยจนพรร้อ้อม
ททีี่่ จจะะเเสสียียสลละะเเพพอื่
บบ้า้านเเมมอืงไไดด้้

11. ลลักักษณณะะคคำำำำ
ปรระะพพันันธธ์์

12. ลลัักษณณะะคคำำำำปรระะพพันันธธ์์

13. ลลัักษณณะะคคำำำำปรระะพพันันธธ์์

14. รร่่ำำย

15. กำรตตั้งั้งททััพตตำำมภภููมมิิตต่่ำำงๆๆ
ตตั้งั้งทพัใใหหส้ถถำำนทที่ขี่ข่ม่มนนำำมนนั้นั้น เเพพอื่กองทพัจจะะไไดด้ม้มีี
ลลักักษณณะะทดี่ดีี่กีกวว่ำ่ำ แแลละะสสำำมมำำรถ
เเออำำชนนะะขข้ำ้ำศศึกึกไไดด้้กกำำรสสังังเเกกตลลักักษณณะะภมูติติ่ำ่ำงๆๆ ดดังังนนีี้้
ครรุฑุฑนนำำม มมีจีจอมปลวก ตต้น้นไไมม้ใ้ใหหญญ่อ่อยยู่ตู่ต้น้นหนนึ่งึ่ง
พยยััคฆนนำำม ตตั้งั้งอยยู่แู่แนนวปป่ำ่ำรริมิมททำำง
สหีนนำำม มมีตีต้น้นไไมม้ส้สำำมตต้น้นเเรรียียงกกันัน มมีภีภูเูเขขำำใใหหญญ่่ จอม
ปลวกใใหหญญ่ม่มหมึมึำำ
สนุนุัขัขนนำำม ตตั้งั้งททัพัพใใกกลล้ข้ของโโบบรรำำณ หรรือือรริมิมททำำงใใกกลล้้
หมบู่บู่้ำ้ำน
นนำำคนนำำม ตตั้งั้งรรำำยททำำงไไปปใใกกลล้ค้คลอง หห้ว้วย แแมม่น่นำ้ำำ้ำไไหหล
มสุกินนำำม มมีดีดินิน โโพพรง ปลวก มมีรีรูู
ออัชัชนนำำม ตตั้งั้งททัพัพกลลำำงททุ่งุ่ง
คชนนำำม สถถำำนทที่มี่มีหีหญญ้ำ้ำแแกกมไไมม้ไ้ไผผ่่

16. วิธีกกาารดดูแูแมม่ท่ทััพวว่า่าขณณะะนนั้นั้นมมีนีนาาม
อ•ะะ11ไไ.. ใใรรหใใ้ต้ตั้งหั้หกก้ใำาำา้ใลลชชังังพพ้ว้วรระะิธิธเเคคีีดรราาังังะะนหห์ต์ตีี้้าามววันันเเกกิดิด ((ออาาทติยย์์ 66
จจันันทรร์ ์ 1155 ออังังคคาาร 88 พพุธุธ 1177 พฤหหัสัสบดดีี 1199 ศศุกุกรร์ ์ 2211
เเสสาารร์ ์ 1100))
22.. นนำาำาออาายยุขุของผผู้นู้นนั้มมาาบวก เเออาา 2277 มมาาบวกออีกีกททีี แแลละะ
หหาารดด้ว้วย 3300 เเศศษทไี่ดด้้ นนำาำา 99 มมาาหหาารออีีกครรั้งั้ง ไไดด้เ้เศศษเเททา่า่
ไไหหรร่ค่คือือตตัวัวเเลลขทตี่ตี่้อ้องกกาาร
เเศศษ 11 ครรุฑุฑนนาาม เเศศษ 22 พยยััคฆนนาาม เเศศษ 33 สสีหีหนนาาม
เเศศษ 44 สสุนุนััขนนาาม
เเศศษ 55 นนาาคนนาาม เเศศษ 66 มสุสุิกิกนนาาม เเศศษ 77 ออััชนนาาม เเศศษ
88 คชนนาาม
หหาากขข้า้าศศึกึกตตั้งั้งภมูสิหีนนาาม กองททัพัพกก็ต็ต้อ้องตตั้งั้งสหีนนาามเเชช่น่น
กกันัน แแตต่ใ่ใหห้ร้รบกก่อ่อน โโดดยลล่อ่อใใหห้ข้ข้า้าศศึกึกออกมมาา ใใหหส้สู้ดูดลม
หหาายใใจจดดูู ถถ้า้าจมกูขข้า้างซซ้า้ายคลล่อ่องจจะะไไดด้ช้ชัยัยชนนะะ
หหาากขข้า้าศศึกึกตตั้งั้งคชนนาาม แแลละะ พยยััคฆนนาาม ใใหห้ต้ตั้งั้งสสีหีหนนาามขข่ม่ม
หหาากขข้า้าศศึกึกตตั้งั้งนนาาคนนาาม ใใหห้ต้ตั้งั้งครรุฑุฑนนาามขข่ม่ม
หหาากขข้า้าศศึกึกตตั้งั้งสสุนุนััขนนาาม ใใหหต้ตั้้งั้งพยยััคฆนนาามขข่ม่ม
หหาากขข้า้าศศึกึกตตั้งั้งออัชัชนนาาม ถอืวว่า่าเเปป็น็นภมูทิใี่หโ้ทษใในนตตัวัวอยยูู่่

17. ตตำาำารราาดดูหูหัวัวนนาาค หหาางนนาาค
•กกาารเเคคลลื่อื่อนพลตตาามเเกกลล็ด็ดนนาาค ตต้อ้องทรราาบวว่า่าววันันททีี่่
ยกททัพัพ นนาาคหหันันหหัวัวไไปปททาางททิศิศใใดด ตต้อ้องเเดดิินททัพัพไไปป
ททาางททิศิศเเดดีียวกกัับททิศิศทที่นี่นาาคหหันันหหัวัวไไปป ถถืือเเปป็น็นกกาาร
เเคคลลื่อื่อนพลยย้อ้อนเเกกลล็ด็ดนนาาค แแลละะเเปป็็นสริริิมิมงคลแแกก่่
กองททัพัพ
เเดดืือน หหัวัวนนาาค หหาางนนาาค ทท้อ้องนนาาค หลลังังนนาาค
44--55--66 ตตะะววันันตก ตตะะววันันออก ใใตต้้ เเหหนนือือ
77--88--99 เเหหนนือือ ใใตต้้ ตตะะววันันตก ตตะะววันันออก
1100--1111--1122 ตตะะววันันออก ตตะะววันันตก เเหหนนือือ ใใตต้้
11--22--33 ใใตต้้ เเหหนนือือ ตตะะววันันออก ตตะะววันันตก

18. โโออววาาทของพรระะเเจจ้า้านนันันท
บบุุเเรรง
11.. อยย่า่าโโงง่เ่เขขลลาา หหูเูเบบาาใใจจเเบบาา โโดดยฟฟังังหรรือือดดููออะะไไรร
อยย่า่างผผิวิวเเผผินิน
22.. อยย่า่าททำาำาออะะไไรรตตาามใใจจตนเเอองโโดดยไไมม่ค่คิดิดถถึึงผอู้อูื้่นื่น
33.. ใใหห้เ้เออาาใใจจทหหาารใใหห้ม้มีกีกำาำาลลังังใใจจฮฮึกึกเเหหิมิม กลล้า้าหหาาญใในน
กกาารสสู้รู้รบเเสสมอ
44.. อยย่า่าไไวว้ใ้ใจจคนขลลาาดแแลละะคนเเขขลลาา
55.. รอบรรู้ใู้ในนกกาารจจัดัดกรระะบวนททัพัพขข้า้าศศึกึก แแลละะมมีคีคววาาม
เเชชยี่วชชาาญเเกก่่งกลล้า้าสสาามมาารถ
66.. รรู้หู้หลลักักพพิชิชััยสงครราาม ววิชิชาารบ รรู้จู้จักักกกาารตตั้งั้งคค่า่าย
77.. ใใหห้บ้บำาำาเเหหนน็จ็จคววาามดดีีคววาามชอบ รราางววัลัลแแกก่แ่แมม่ท่ทัพัพ
นนาายกองทที่เี่เกก่่งกลล้า้าสสาามมาารถ