ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΡΩΜΑΝΙΑ ΡΟΥΜΕΛΗ του Ρωμανίδη Ιωάννη

1. 1
ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΡΩΜΑΝΙΑ ΡΟΥΜΕΛΗ
Του π. Ιωάννη Ρωµανίδη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ .......................................................3
1) ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ........................................................................................................................3
2) ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗΝ...........................................8
3) ΟΙ ΝΕΟΓΡΑΙΚΟΙ ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΕΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΩ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ...............................................9
4) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η ΣΧΕ∆ΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ..........................................................................10
5) Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ...............................................................................11
6) Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΚΗΣ. ....15
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'...........................................................................................................................................19
Η ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΙΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΝ ..........................................19
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ' ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ
ΕΥΡΩΠΗΣ.......................................................................................................................................................23
1) Η ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗ ΩΣ ΕΝ ΤΩ ΚΟΣΜΩ ΗΓΕΣΙΑ................................................................................23
2) Ο ΙΕΡΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗ.............................................................................24
3) Ο ΕΠΑΡΧΙΩΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ.............................26
4) ΘΕΜΕΛΙΩ∆ΕΙΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ, ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ
ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ................................................................................................................................................27
5) 0Ι ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΙΡΟΤΕΣΤΑΝΤΩΝ.......................................31
6) ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ.....................................................................................31
7) ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟΣ, ΚΟΛΑΣΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. ...............................................................33
8) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΟΝ.....................................................................34
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ∆' ΕΞ ΕΠΟΨΕΩΣ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΣ.............................................................................35
1) Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ∆ΥΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΟΝ...............................35
2) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΟ∆ΟΣ ΕΝ ΣΧΕΣΕΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗΝ ΚΑΙ ΤΗΝ
ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΝ..........................................................................................................................................36
3) ΤΑ ∆ΟΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΝΝΟ∆ΩΝ ΤΗΣ
ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗΝ...........................................................................................38
4) Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΝ.......................................................................39
5) Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ....................................................................................39
6) Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ............................................................................39
7) ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΛΑΤΙΝΟΙ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΙ.............................................40
8) Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ «ΦΕΟΥ∆ΑΛΙΣΜΟΣ»...............................................................................................40
9) ΤΑ ΦΕΟΥ∆ΑΡΧΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΩΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΩΝ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΟΤΙ ΥΠΕΡΕΒΗΣΑΝ
ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΣ...................................................................................................43
10) Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΩΣ ΤΟ ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ ΦΡΑΓΚΙΚΟΝ ΜΕΣΟΝ
ΚΑΘΥΠΟΤΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ∆ΥΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ
ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗΝ. ........................................................................................................................................43
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε' ΕΤΕΡΑ ΤΙΝΑ ΕΞ ΕΠΟΨΕΩΣ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΣ....................................................45
1) ΤΙΝΑ ΕΠΙ ΠΛΕΟΝ ΠΕΡΙ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΕΘΝΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΦΕΟΥ∆ΑΛΙΣΜΟΥ..................................45
2) Η ΥΠΟ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΗΣ ΕΘΝΑΡΧΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΑΣ ΡΩΜΗΣ..........50

2. 2
3) Η ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Ο ΓΕΡΜΑΝΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟΝ ΤΗΣ ∆ΙΑΣΠΑΣΕΩΣ ΤΗΣ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗΣ...........................................................................................................53
4) Ο ΦΕΟΥ∆ΑΛΙΣΜΟΣ, ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗ, ΕΙΣ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΦΡΑΓΚΙΚΗΣ
ΠΑΠΩΣΥΝΗΣ...............................................................................................................................................54
5) ΤΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΗΣ ΦΡΑΓΚΟΣΥΝΗΣ. ........................................................55
6) ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗΝ, ΗΤΟΙ ΤΟ
ΡΩΜΑΙΙΚΟΝ ΦΙΛΟΤΙΜΟΝ. .......................................................................................................................56
7) ΤΟ ΦΙΛΟΤΙΜΟΝ ΤΩΝ ΝΕΟΓΡΑΙΚΩΝ...............................................................................................58
8) ΤΟ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΝ, ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΟΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ
ΝΕΟΓΡΑΙΚΩΝ..............................................................................................................................................60
9) ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ, Ο ΜΩΑΜΕΘ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΘΕΝΤΕΣ ΠΕΡΣΑΙ.........................................63
10) ΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑΙ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΝ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΤΗΣ ∆Ε
ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΝΕΟΓΡΑΙΚΩΝ. ........................................................................................................64
11) ΡΩΜΑΙΟΙ ΚΑΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1821 - 1844........................................................................................64
12) ΈΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΑΙ Η ΡΩΜΑΙΟΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΑΙ. ........................................................67
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ' Η ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗ ΕΝ ΠΛΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ...........................................................68
1) Η ΤΑΥΤΙΣΙΣ ΤΩΝ ROMANORUM ΜΕ ΤΟΥΣ ΛΑΤΙΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ
ΓΡΑΙΚΟΥΣ....................................................................................................................................................69
2) ΡΩΜΑΝΙΑ — ROMANIA. ......................................................................................................................74
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ' ΡΩΜΑΙΟΣΥΝΗ ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΟΝ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟΝ..............................................84
ΕΠΙΛΟΓΟΣ......................................................................................................................................................89

3. 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ
1) Τα εθνικά ονόµατα.
Το 1951 όταν υπηρετούν δια πρώτην φοράν ως εφηµέριος εις µικράν πόλιν της Αµερικής, εκλήθην
τηλεφωνικώς να υπάγω εις το σπίτι ασθενούς δια να διαβάσω µίαν ευχήν. Κατά λάθος εκτύπησα την
θύραν γειτονικού σπιτιού. Ενεφανίσθη κάποιος ο οποίος µε επληροφόρησεν ελληνιστί οτι δεν είναι ο
Παπαστεφάνου τον όποιον εζήτουν αλλά ο Παπακώστας. Του είπα ότι χαίρω πολύ δια την γνωριµίαν
του και θα χαρώ πολύ να τον ιδώ εις την εκκλησίαν. Μου απήντησεν ότι δεν τον βλέπω εις την
εκκλησίαν, διότι είναι κάτοικος Νέας Υόρκης και εκκλησιάζεται εις την εκεί ελληνικήν µητρόπολιν της
Αγίας Τριάδος. Κατά την συζήτησίν µας ενεφανίσθη από µέσα ένας άλλος τον οποίον µου συνέστησεν
ως αδελφόν του. Αλλά εγνώριζον τον αδελφόν του ως αρχηγόν των Αλβανών της πόλεως και ηρώτησα:
«Πώς είναι δυνατόν συ να είσαι Έλληνας και ο αδελφός σου Αλβανός;» Μου είπε: «Τέτοια έχοµεν εις
την Αλβανίαν».
Τότε, ως νεαρός και ανατραφείς εις την αλλοδαπήν, δεν ηδυνήθην να καταλάβω το φαινόµενον τούτο.
Ούτε όµως ήσαν εις θέσιν τα αδέλφια αυτά να εξηγήσουν το εθνικόν των πρόβληµα. Απλώς ήσαν
δίγλωσσοι µε ρωµαίικον όνοµα. Αφού επεκράτησεν ως γνωµών της εθνικότητος των η γλώσσα, δεν
εγνώριζον σαφώς εάν πρέπη να είναι εθνικώς Ελληνες ή Αλβανοί.
Το πρόβληµα όµως των δυο αδελφών τούτων δεν προέκυψεν αφ' εαυτού εις την Αλβανίαν, αλλ'
εκαλλιεργήθη υπό των Ρώσων και των Ευρωπαίων από της εποχής των Φράγκων και δυστυχώς µε την
συνεργασίαν των εν Ελλάδι Νεοελλήνων. Το εθνικόν πρόβληµα της Αλβανίας, Ρουµανίας και Ελλάδος,
ως και της Κύπρου, της Μικράς Ασίας και του Λιβάνου είναι κατασκεύασµα τεχνητόν των παλαιών
εχθρών της Ρωµαιοσύνης, τη αφελεί συµπράξει των Νεοελλήνων.
Πάντως, δια να τοποθέτηση κανείς το εν λόγω εθνικόν πρόβληµα των δυο Αρβανιτών αδελφών, πρέπει
να ανατρέξη εις την ιστορικήν πραγµατικότητα, ως διασώζεται εις τα συγγράµµατα και εις τας
παραδόσεις των προγόνων ηµών και όχι εις τα σχολικά µας εγχειρίδια, τα οποία εγράφησαν υπό την
έµπνευσιν της ευρωπαϊκής και ρωσικής αντιλήψεως περί της Ιστορίας του αρχαίου Ελληνισµού και της
µεσαιωνικής Ρωµαιοσύνης ή του σήµερον λεγοµένου βυζαντινού πολιτισµού.
Πρώτον πρέπει να έχωµεν υπ' όψιν ότι ιστορικώς ουδέποτε διακρίνεται η λεγοµένη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία από την Ρωµαϊκήν Αυτοκρατορίαν. Οι πρόγονοί µας εγνώριζον µόνον οτι ήσαν πολίται
του κράτους µε το όνοµα Ρωµανία1[1] και ότι το κράτος αυτό εις τα χρόνια του µεγαλυτέρου ηγέτου
της Ρωµαιοσύνης, του Μεγάλου Κωνσταντίνου, εξετείνετο εις ολόκληρον τον µεσόγειον χώρον, που
σήµερον καλύπτει την Αγγλίαν, Πορτογαλίαν, Ισπανίαν, Γαλλίαν, Ελβετίαν, Ιταλίαν, Αυστρίαν, τα
Βαλκάνια, όλην την βόρειον Αφρικήν, τον Λίβανον, την Συρίαν, τηνΤουρκίαν, και τας ρωσικάς
παραλίας του Ευξείνου Πόντου.
Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Μέγας Αθανάσιος, ο κατ' εξοχήν πατήρ της υπό του Μεγάλου
Κωνσταντίνου συγκληθείσης Α' Οικουµενικής Συνόδου (325), γράφει περί της Ρώµης ως µητροπόλεως
της Ρωµανίας εις µίαν επίθεσίν του κατά των αιρετικών Αρειανών, οι όποιοι εραδιούργησαν την
εκθρόνισιν του πάπα της Ρώµης Λιβερίου (352-366). «Ουδέ Λιβερίου του επισκόπου Ρώµης κατά την

4. 4
αρχήν εφείσαντο, αλλά και µέχρι των εκεί την µανίαν εξέτειναν και ουχ ότι αποστολικός εστί θρόνος
ηδέ-σθησαν, ούδ' ότι µητρόπολις η Ρώµη της Ρωµανίας εστίν ηυλαβήθησαν»2[2].
Η επιστηµονική διάσπασις της ενιαίας ταύτης ιστορικής Ρωµανίας εις ρωµαϊκήν και βυζαντινήν
αυτοκρατορίαν είναι κατασκεύασµα των Φράγκων κατακτητών της δυτικής εν Γαλλία, Ιταλία, Ελβετία
και Αυστρία Ρωµαιοσύνης. Οι Φράγκοι πρώτοι απεκάλεσαν τους Ρωµαίους της Ανατολής µόνον
Γραικούς, ακολουθούντες παλαιότε-ρον παράδειγµα των Γότθων3[3]. Εις τον εν Κωνσταντινουπόλει
βασιλέα των Ρωµαίων απέδωσαν οι Φράγκοι τον τίτλον «βασιλεύς των Γραικών»4[4], και συγχρόνως
ωνόµα-σαν τον Τευτονοφράγκον ηγεµόνα της Γερµανίας «βασιλέα των Ρωµαίων»5[5], δια να
αποσπάσουν την αφοσίωσιν των εν τη ∆ύσει κατακτηθέντων και υποδούλων Ρωµαίων από την
Κωνσταντινούπολιν Νέαν Ρώµην και στρέψουν τα εθνικά αισθήµατα των υποδούλων τούτων δυτικών
Ρωµαίων προς τον εν Γερµανία ψευδώς καλούµενον «βασιλέα των Ρωµαίων». Συγχρόνως κατεδίκασαν
ως αιρετικούς τους ονοµασθέντας αποκλειστικώς πλέον «Γραικούς» ανατολικούς Ρωµαίους6[6] και
ούτως έθεσαν τα θεµέλια του µεσαιωνικού µίσους της εν τη ∆ύσει αφοµοιωθείσης υπό της Φραγκιάς
Ρωµαιοσύνης προς την ανατολικήν Ρωµαιοσύνην, το οποίον έκορυφώθη µε την υπό των Φράγκων
άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως και την επέκτασιν της Φραγκοκρατίας εις την Ανατολήν. Η
Φραγκοκρατία δια την Ρωµαιοσύνην δεν ήρχισε µε την εµφάνισιν των Φράγκων εις την Ανατολήν.
2[2] Ιστορία Αρειανών προς Μοναχούς, Ε', 35.
3[3] Το ότι ήδη οι Γότθοι προ των Φράγκων είχον την εν προκειµένω προπαγανδιστικήν γραµµήν διασπάσεως της ενότητος της δυτικής και ανατολικής
Ρωµαιοσύνης φαίνεται σαφώς από τα λεχθέντα του εκπροσώπου του ηγεµόνος των Γότθων προς τους εν Ρώµη υπό τον Βελισσάριον πολιορκουµένους υπό
των Γότθων Ρωµαίους το 537 - 538 τα εκφράζοντα το παράπονον ότι προτιµούν οι Ρωµαίοι να είναι υπό την κυριαρχίαν των «Γραικών» παρά των Γότθων.
Ίδε J. Β. Bury, History of The Later Roman Empire, New York, τόµ. 2, σελ. 183.
4[4] To Imperator Graecorum ως τίτλος αποδιδόµενος υπό των Φράγκων αντί του Imperator Romanorum εις τον εν Κωνσταντινουπόλει Νέα Ρώµη βασιλέα
των Ρωµαίων εµφανίζεται ως φαίνεται το πρώτον κατά τα µέσα του θ' αιώνος εις τα Χρονικά του Hincmar Αρχιεπισκόπου Ρείµων (805-882), MGH, Ss, I,
475. Επίσης εµφανίζεται δύο φοράς εις τας επιστολάς του Πάπα Νικολάου Α' (858-867) προς τον βασιλέα των Ρωµαίων Μιχαήλ Γ' (842-867). RPR, Ι, 2690,
2682, 2796: Mansi, XV, 162, 168, 191. Μάλιστα οργισθείς ο Νικόλαος Α' από την περιφρόνησιν του βασιλέως Μιχαήλ Γ' δια την λατινικήν γλώσσαν ερωτά
διατί αποκαλείται βασιλεύς των Ρωµαίων. MGH, Ep. VI, 454. Εδώ φαίνεται ως ήδη εµφανισθείσα πλέον η µετέπειτα επικρατήσασα εις την Ευρώπην ιδέα
ότι το λατινικόν είναι το µόνον γνησίως ταυτόν µε το ρωµαϊκόν. Παρά ταύτα εις άλλας τέσσαρας επιστολάς ο Νικόλαος Α' προσφωνεί τον Μιχαήλ µε το
σύνηθες Imperator. Mansi, XV, 170, 178, 186, 216. ∆εν προσφωνεί όµως ποτέ ο Νικόλαος Α' τον Φράγκον βασιλέα ως Imperator Romanorum, αλλά µόνον
ως Imperator. Εκτός των δύο ως άνω περιπτώσεων του Νικολάου Α', αι οποίαι πιθανόν να µη είναι και γνήσιαι, όλοι οι Ρωµαίοι πάπαι χρησιµοποιούν µόνον
το Imperator καί δια τον Ρωµαίον και δια τον Φράγκον βασιλέα. Εν αντιθέσει προς τους Ρωµαίους πάπας µέχρι το 10Ο9, ήρχισαν µεν οι Φράγκοι, ως
είδοµεν, να χρησιµοποιούν από τα µέσα του θ' αιώνος το Imperator Graecorum δια τον πραγµατικόν βασιλέα των Ρωµαίων, από δε του 962 χρησιµοποιούν
πλέον τον τίτλον αυτόν, δηλαδή Graecorum, επισήµως και κατά τρόπον συστηµατικόν. Εµφανίζεται π.χ. εις επιστολήν του Όθωνος Α' προς τον βασιλέα των
Ρωµαίων Βασίλειον Β' τον Βουλγαροκτόνον (963-1025) προσκαµισθείσαν υπό του Λογγοβάρδου επισκόπου Κρεµόνας Λιουτπράνδου. Ίδε S. Runciman,
The Place of Byzantinum in the Medieval World, CMH, IV, µέρος II, 355. Μετέπειτα επεκράτησε να χρησιµοποιήται υπό των Φράγκων ο τίτλος Imperator
Constantinopolitanus ως ο ευγενικός και το Graecus, Graecorum, και ακόµη το Rex Graecorum ως οι προσβλητικοί τίτλοι. Αυτόθι. Είναι αξιοσηµείωτον ότι
ο βασιλεύς των Ρωµαίων Βασίλειος Α' ο Μακεδών έστειλεν εις τον Ρωµαίον πάπαν Νικόλαον Α' Επιστολήν το 867 µε την προσφώνησιν. . . Basilius Fidelis
Imperator Romanorum, Nicolao Sanctissimo Papae Romano, & Spirituali quoque Patri nostro. Mansi, XV, 819. Το 867 απεβίωσεν ο Νικόλαος Α' και
συνεχίζει την αλληλογραφίαν µε τον ίδιον βασιλέα ο πάπας Αδριανός µε προσφώνησιν µόνον το Imperator. Το ίδιον επικρατεί, ως είδοµεν, εις την
αλληλογραφίαν όλων των κατά το έθνος Ρωµαίων πάπων. Φαίνεται σαφώς ότι οι Ρωµαίοι υπεχρεώθησαν από τους Φράγκους κατακτητάς των να µη
χρησιµοποιούν το «Ρωµαίων» δια τον εν Κωνσταντινουπόλει βασιλέα, αλλά ούτε όµως εδέχθησαν να το χρησιµοποιούν δια τον Φράγκον βασιλέα, αφού δεν
τον ανεγνώριζον ως βασιλέα των Ρωµαίων.
5[5] Η επίσηµος ανάληψις του τίτλου «βασιλεύς των Ρωµαίων» ή το τότε αντίστοιχον «Imperator Romanorum» δεν εγένετο υπό του Καρλοµάγνου, ως
πιστεύεται υπό πολλών. Ούτος εθεώρει τον εαυτόν του όχι βασιλέα των Ρωµαίων αλλά βασιλέα κυβερνώντα τους Ρωµαίους ως φαίνεται από τα Capitularia
αυτού τα οποία είναι και τα επίσηµα έγγραφα της βασιλείας του. Ουδαµού χρησιµοποιεί εις αυτά τον τίτλον Imperator Romanorum. Παρά ταύτα όµως προ
της στέψεώς του χρησιµοποιεί τον υπό του πάπα δοθέντα εις αυτόν τίτλον Patricius Romanorum και ουδέποτε έπαυσε να χρησιµοποιή τα Rex Francorum
και Rex Longobardorum. Ίδε Mansi, XVIIB, Baluzius I, 271 - 272, 273 - 274, 329 - 330. Μετά την στέψιν του ως βασιλέως όµως εγκαταλείπει το
Romanorum εις ένδειξιν του γεγονότος, ως φαίνεται, ότι ήτο πράγµατι προ του 800 Patricius Romanorum ως είς εκ πολλών πατρικίων, αλλά δεν ηδύνατο να
είναι βασιλεύς των Ρωµαίων αφού είς ήτο τοιούτος ο εν Κων/πόλει υφ' όλων ανεγνωρισµένος. Παραδόξως όµως αυτός και οι διάδοχοι του ουδέποτε
ονοµάζονται «βασιλεύς των Φράγκων» αλλά µόνον «Ρήξ των Φράγκων». Το δε βασιλεύς χρησιµοποιείται µόνο του, ενώ εις την Κων/πολιν επεκράτησε το
βασιλεύς να συνοδεύηται µε το Romanorum ή Ρωµαίων. Αι προσφωνήσεις των εν λόγω Capitularia έχουν ως εξής· το 801· Karoli Magni, Imperatoris. . .
Imperii. Karoli Magni primo. Karolus, divino nutu coronatus, Romanum Gerens Imperium, serenissimus Augustus. Αυτόθι, 345 - 346. To 802· Karolus.. .
Augustus. . . Magnus, Pacificus Imperator, Romanorum Gubernans Imperium... Αυτόθι, XIII, 1062. To 804· Karolus Imperator Augustus, Romanum
Gubernans Imperium. To 806· Romani Rector Imperii. Αυτόθι, XVIIB, 439 - 440. To αυτό έτος· Imperator, Romanorum Gubernans Imperium,
Αυτόθι, 461-462, 483 - 484, 499 - 500. To 813 χρησιµοποιεί απλώς το Imperator Augustus. Αυτόθι, 505 - 506. To 814 απεβίωσε.
6[6] Ίδε .κατωτέρω κεφ. Β'.

5. 5
Φραγκοκρατία αρχίζει µε την υπό των Φράγκων κατάκτησιν των αναφερθεισών δυτικών επαρχιών της
Ρωµανίας.
Ούτως επεσπεύσθη η αφοµοίωσις της εν τη ∆ύσει Ρωµαιοσύνης, η οποία µε την πάροδον του χρόνου
έµαθεν ότι εις την Ανατολήν, περί την Κωνσταντινούπολιν Νέαν Ρώµην, υπάρχουν όχι Ρωµαίοι αλλά
«αιρετικοί Γραικοί» µε «Γραικόν βασιλέα». Από τα µέσα του θ' αιώνος καθιερώθη µεταξύ των
Φράγκων θεολόγων η παράδοσις να γράφουν έργα τιτλοφορούµενα «Κατά των πλανών των
Γραικών»7[7].
Εν αντιθέσει προς τους Φράγκους κατακτητάς της δυτικής Ρωµαιοσύνης οι Άραβες και Τούρκοι
κατακτηταί της ανατολικής Ρωµαιοσύνης απεκάλουν πάντοτε µε σεβασµόν τους πολίτας της Ρωµανίας
Ρούµ, δηλαδή Ρωµαίους ή Ρωµηούς. ∆ια τον λόγον αυτόν οι πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως,
Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύµων ονοµάζονται µέχρι σήµερον τουρκιστί και αραβιστί Ρούµ
Πατρίκ, δηλαδή πατριάρχαι των Ρωµαίων. Οι δε Ορθόδοξοι οµογενείς εις την Κωνσταντινούπολιν
λέγονται ελληνιστί Ρωµαίοι ή Ρωµηοί και τουρκιστί Ρούµ. Εις τα άλλα πρεσβυγενή πατριαρχεία
ονοµάζονται αραβιστί Ρούµ. Εις το Κοράνιον του Μωάµεθ υπάρχει ολόκληρον κεφάλαιον (30), όπου ο
ιδρυτής του Ισλάµ γράφει περί της προσωρινής πτώσεως των Ρωµαίων εις τους Πέρσας εις Μέσην
Ανατολήν και προφητεύει τον τελικον θρίαµβον αυτών, όπως και πράγµατι έγινεν υπό τον Ηράκλειον
µετ' ολίγα έτη8[8]. Είναι σαφές από το εν λόγω κεφάλαιον ότι ο Μωάµεθ είχε την εποχήν αυτήν την
εντύπωσιν ότι εκήρυττε την ιδίαν πίστιν µε τους Ρωµαίους της Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώµης.
Επίσης πρέπει να σηµειωθή ότι εις τας συροφώνους πηγάς ως και εις τας αιθιοπικάς του Μεσαίωνος, οι
σήµερον κακώς λεγόµενοι Βυζαντινοί ελέγοντο πάντοτε Ρωµαίοι. Μάλιστα οι µετά το 1821 υπό των
Νεοελλήνων ονοµασθέντες «Έλληνες» Πατέρες λέγονται πάντοτε Ρωµαίοι Πατέρες, ακριβώς όπως
συνέβαινεν εις ηµάς προ του 18219[9].
Εις την Μέσην Ανατολήν οι σήµερον εν Ελλάδι λεγόµενοι Ρωµαιοκαθολικοί λέγονται Λατίνοι και
Φράγκοι ως συνέβαινεν ακριβώς εν Ελλάδι και Μικρά Ασία κατά την τουρκοκρατίαν, ως και κατά τα
χρόνια της ελευθέρας Ρωµανίας. Ιστορικώς κατά τον µεσαίωνα Ρωµαίοι και Καθολικοί είναι µόνον οι
υπαγόµενοι εις τα ρωµαϊκά πατριαρχεία Ορθόδοξοι µε κέντρον την Κωνσταντινούπολιν. Οι Ευρωπαίοι
κατακτηταί της δυτικής Ρωµαιοσύνης δεν είναι Ρωµαίοι. Είναι Φράγκοι, Λογγοβάρδοι, Βουργουνδοί,
Σάξωνες, Νορµανδοί και Γότθοι, οίτινες αφωµοίωσαν συν τω χρόνω τους κατακτηθέντας Ρωµαίους
µεταβάλλοντες αυτούς εις τους δουλοπάροικους του ευρωπαϊκού Φεουδαλισµού10[10]. Λέγονται οι
Ευρωπαίοι του µε-σαίωνος Λατίνοι διότι υιοθέτησαν ως επίσηµον γλώσσαν των την λατινικήν. Ρωµαίοι
είναι µόνον οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί οι ηνωµένοι µε την Κωνσταντινούπολιν Νέαν Ρώµην, µε
επίσηµον γλώσσαν την ελληνικήν. Κατά την τουρκοκρατίαν οι Φράγκοι λέγονται υπό των ηµετέρων όχι
Καθολικοί αλλά Κατόλικοι 11[11].
7[7] Αυτόθι.
8[8] Επί του θέµατος τούτου ίδε Αλύ Νουρ, Το Κοράνιον και το Βυζάντιον, Εν Αθήναις, 1970, διατριβήν εγκριθείσαν υπό της Φιλοσοφικής Σχολής του
Πανεπιστηµίου Αθηνών.
9[9] Τας πληροφορίας περί συροφώνων πηγών µου παρέσχεν ο καθηγητής V. C. Samuel κοσµήτωρ της εν Αδδίς Αµπέµπα Θεολογικής Σχολής του
Πανεπιστηµίου, τας δε περί αρχαίων και µεσαιωνικών αιθιοπικών πηγών ο Αιθίοψ επίσκοπος της πόλεως Ωσσανά κ. κ. Σαµουήλ, πρόεδρος της επιτροπής
υποθέσεων του εξωτερικού της Αιθιοπικής ορθοδόξου εκκλησίας.
10[10] Ίδε κατωτέρω κεφ. ∆'.
11[11] Παραδείγµατα τοιαύτης χρήσεως του ονόµατος «Κατόλικος» δια τους Λατίνους ή Φράγκους ή Παπικούς ευρίσκοµεν εις τίτλους ανεκδότων
χειρογράφων δηµοσιευθέντας υπό του κ. Κ. Μπόνη, καθηγητού του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Επετηρίς Επιστηµονικών Ερευνών, Τόµος Β', Ιούνιος 1970,
σελ. 604, αριθ. 138 και 139. Το πρώτο χειρόγραφον επιγράφεται «Φιλονικία περί θρησκείας παρά Θεοκτίστου Χαλεπίου γινοµένη εις Χαλέπ µε τον
επίσκοπον Γρηγόριον των Κατολίκων τω 1833ω αρχή τω δε 1835ω τέλος της φιλονικίας» το δε δεύτερον «ζήτηµα περί χειροτονίας, όπερ συνέπεσεν εν

6. 6
Η διάκρισις αύτη µεταξύ Λατίνων και Ρωµαίων φαίνεται σαφώς από το εξής ερώτηµα, το οποίον
υπεβλήθη εις τον επίσκοπον Ιωάννην του Κίτρους της Μακεδονίας κατά τα τέλη του ιβ' αιώνος,
«θάπτονται ορθόδοξοι Ρωµαίοι εν λατινικαίς εκκλησίαις βαλλόµενοι παρά τε Ρωµαίων και Λατίνων εν
ταυτώ και Λατίνοι δε αποθνήσκοντες, ωσαύτως ψάλλονται οµού παρά Ρωµαίων και Λατίνων
αδιακρίτως. Επιτίµιόν εστιν, ή ού;»12[12].
Κατά τον ίδιον αιώνα, τον ιβ', ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βαλσαµών περί µικτού γάµου µεταξύ
Ρωµαίων και Λατίνων γράφει τα εξής· «και σηµείωσαι, ότι κατά τον παρόντα κανόνα, ως έοικεν,
αναγκάζει το µέρος της εκκλησίας τους Λατίνους εξόµνυσθαι, θέλοντας γυναίκας λαβείν εκ της
Ρωµανίας»13[13].
Πρέπει να τονισθή ότι ιστορικώς και ως φαίνεται σαφώς από την ρωµαϊκήν νοµοθεσίαν ουδέποτε
εταυτίζοντο οι Ρωµαίοι µε τους αρχαίους Λατίνους ή Ιταλούς, και όταν ακόµη η Πρεσβυτέρα Ρώµη ήτο
η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, θα επανέλθωµεν εις το θέµα αυτό.
Η τουρκική απόδοσις του µεσαιωνικού κρατικού ονόµατος Ρωµανία, το πραγµατικόν όνοµα του
επιβλαβώς δια τα εθνικά συµφέροντα σήµερον λεγοµένου βυζαντινού κράτους, είναι το όνοµα
Ρούµελη14[14]. Τα ιστορικά δικαιώµατα της Ρωµαιοσύνης φαίνονται σαφώς από την χρήσιν του
ονόµατος τούτου υπό των Τούρκων. Προ της αλώσεως οι Τούρκοι ωνόµαζον Ρούµελην όλας τας
ελευθέρας εκτάσεις της Μικράς Ασίας και Ευρώπης, αι οποίαι διοικούντο υπό του εν
Κωνσταντινουπόλει Νέα Ρώµη βασιλέως των Ρωµαίων. Αλλά και µέχρι των αρχών του αιώνος τούτου
οι Τούρκοι ωνόµαζον Ρούµελην ολόκληρον την Θράκην, ολόκληρον την Μακεδονίαν και ολόκληρον
την Ήπειρον και γενικώς όλας τας εκτάσεις από του Βελιγραδίου µέχρι της Πελοποννήσου. ∆ηλαδή
Ρούµελη ήτο το ευρωπαϊκόν µέρος της οθωµανικής αυτοκρατορίας. Καθ' όλον το διάστηµα τούτο οι
Τούρκοι διετήρησαν και το όνοµα Κωνσταντινούπολις. Παραδόξως, ενώ οι Τούρκοι διετήρησαν το
γεωγραφικόν όνοµα της αυτοκρατορίας µας, δηλαδή Ρούµελη, οι Νεοέλληνες το κατήργησαν και το
αντικατέστησαν µε το όνοµα Ελλάς, δηλαδή µε το όνοµα µιας µικρας επαρχίας της µεγάλης Ρούµελης ή
Ρωµανίας.
Πάντως οι Σλαΰοι υπό την ηγεσίαν του ρωσικού Πανσλαυισµού έκαµον µέγαν αγώνα να σταµατήσουν
την χρήσιν του ονόµατος Ρούµ ή Ρωµαίος µεταξύ των κατοίκων των εν λόγω επαρχιών, δια να
αποδείξουν ότι το τουρκικόν όνοµα Ρούµελη, το οποίον σηµαίνει η χώρα των Ρωµαίων, δεν αντιστοιχεί
προς την πραγµατικήν σύνθεσιν του πληθυσµού της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου.
Εξαιρετικήν δραστηριότητα δια τον αφανισµόν του ονόµατος Ρούµ ή Ρωµαίος επέδειξαν κυρίως οι
Βούλγαροι15[15].
Χαλέπ µεταξύ Ρωµαίων και Ρωµαιοκατολίκων». Ο Θεόκτιστος Χαλεπίου είναι ο Ρωµαίος ορθόδοξος επίσκοπος, ο δε Γρηγόριος των Κατολίκων είναι ο
Ουνίτης Ρωµαίος επίσκοπος. Οι δε Ρωµαιοκατόλικοι δεν είναι οι εν Ελλάδι σήµερον λεγόµενοι Ρωµαιοκαθολικοί, αλλά οι Ρωµαίοι πού είχαν γίνει
«κατόλικοι», δηλαδή Λατίνοι, Φράγκοι, και Παπικοί. Και µέχρι σήµερον οι Ορθόδοξοι των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώµης,
Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύµων λέγονται τουρκιστί και αραβιστί Ρούµ Ορθοδόξ, δηλαδή Ρωµαίοι Ορθόδοξοι, ενώ οι Ουνίται του Λιβάνου και
της Συρίας λέγονται Ρούµ Κατολίκ, δηλαδή Ρωµαίοι Κατόλικοι, ουδέποτε Ρωµαίοι Καθολικοί, αφού οι µόνοι Ρωµαίοι και Καθολικοί είµεθα ηµείς οι
Ορθόδοξοι. Εις την Μέσην Ανατολήν διασώζεται µέχρι σήµερον η παλαιά χρήσις ονοµάτων εις την αραβικήν, ενώ εις την Ελλάδα, Ρουµανίαν, Ρωσίαν,
Αλβανίαν και Βουλγαρίαν επεκράτησε µεταξύ των «µορφωµένων» η ευρωπαϊκή χρήσις ονοµάτων.
12[12] Ρ Π Σ, V, 403-405.
13[13] Αυτόθι, 253 - 2154.
14[14] Ρωµανία σηµαίνει χώρα ή κράτος των Ρωµαίων αφού αντιστοιχεί µε τα Φραγκία (Γαλλία), Αγγλία, Ιταλία, Τουρκία κ.τ.λ. Ρούµελη ή Ρωµυλία
σηµαίνει των Ρωµαίων (Ρούµ) η χώρα (ελη ή υλι) εις την Τουρκικήν. Και οι Άραβες απεκάλουν την Ρωµανίαν Μπιλάτ-ερ-Ρούµ, δηλαδή η χώρα των
Ρωµαίων.
15[15] Σπουδαίαν ύλην περί του θέµατος έχει συλλέξει ο υφηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης κ. Αθανάσιος Αγγελόπουλος
από την αλληλογραφίαν µεταξύ των Ρωµαίων (Ρωµηών) επισκόπων της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης του ιθ' και αρχάς κ' αιώνος. Ίδε Α. Θ. Αγγελοπούλου,

7. 7
Παραδόξως όµως οι εξωτερικοί εχθροί της Ρωµαιοσύνης εύρον εν Ελλάδι ένα αφελή σύµµαχον, το
δουλοπρεπές εις την Φραγκιάν νεογραικικόν πνεύµα. Τούτο ατυχώς εκυριάρχησεν από το 1821·
εµφορούµενον δε από την τότε ευρωπαιοφραγκικήν και ρωσικήν παρερµηνείαν, προκατάληψη και
περιφρόνησιν δια την µεσαιωνικήν Ρωµαιοσύνην και από αφοσίωσιν εις την ευρωπαϊκήν περί αρχαίων
Ελλήνων αντίληψιν και δηµιουργούν εις τους Ρωµηούς φανατισµον ενός τευτονικού τύπου ρατσισµού,
µε την σκέψιν ότι είναι απόγονοι µόνον των αρχαίων Ελλήνων, εκήρυττεν εις τους ελλαδικούς Ρωµηούς
ότι δεν πρέπει να λέγωνται εις τα εξής Έλληνες και Ρωµαίοι, αλλά µόνον Έλληνες και Γραικοί16[16].
Το αποτέλεσµα της γραµµής αυτής ήτο η διάσπασις της Ρωµαιοσύνης, η αφοµοίωσις των εκτός
Ελλάδος Ρωµαίων υπό του επικρατήσαντος πολιτικού και εθνικού περιβάλλοντος και ο αφανισµός της
ρωµαίικης γλώσσης από την Αίγυπτον, τα Ιεροσόλυµα, τον Λίβανον, την Συρίαν, την Τουρκίαν, την
Ρωσίαν, την Ρουµανίαν, την Βουλγαρίαν, την Σερβίαν και την Αλβανίαν, αφού οι Ρούµ ή Ρωµαίοι, ή
Ρωµάνοι των περιοχών αυτών ολίγον κατ’ ολίγον συνήθισαν εις την ιδέαν ότι εν Ελλάδι υπάρχουν
µόνον Γραικοί και όχι οµοεθνείς των Ρωµηοί, οίτινες οµιλούν γραικικά, και όχι ρωµαίικα17[17].
Η ολοκλήρωσις της καταστροφής της εκτός της Ελλάδος Ρωµαιοσύνης επήλθε µε την επικράτησιν του
φραγκικής προελεύσεως ονόµατος βυζαντινόν δια κάθε τι το ρωµαίικον18[18]. Οι εναποµείναντες Ρούµ
και Ρωµάνοι ή Ρουµάνοι εις Μέσην Ανατολήν, Ρουµανίαν και Αλβανίαν δεν γνωρίζουν πλέον, ότι οι
κακώς σήµερον λεγόµενοι Βυζαντινοί είναι το ίδιο πράγµα µε τον εαυτόν των, δηλαδή ότι οι σήµερον
λεγόµενοι Βυζαντινοί είναι ελληνιστί µεν Ρωµαίοι ή Ρωµηοί, λατινιστί δε Ρωµάνοι και αραβιστί και
τουρκιστί Ρούµ µε κυρίαν και επίσηµον γλώσσαν τα Ρωµαίικα.
Ούτω το 1821 εσήµανε την αρχήν του τέλους του έργου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Μεγάλου
Κωνσταντίνου, όπερ και εισήλθε πλέον εις την φάσιν του ολοκληρωτικού σχεδόν αφανισµού του. Το
νεογραικικόν πνεύµα, χωρίς ίσως να το καταλάβουν οι κατασκευασταί του, κατώρθωσε να καταφέρη
κατά της Ρωµαιοσύνης και της επισήµου γλώσσης αυτής τα καίρια εκείνα πλήγµατα, τα οποία η
Φραγκιά και η Τουρκιά ούτε καν εφαντάσθησαν ότι είναι ποτέ δυνατόν να επιτευχθούν και µάλιστα
τόσον ραγδαίως, εντός 150 µόνον ετών!
Η ρωµαίικη µούσα αναφεροµένη εις την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώµης µε πόνον
τραγουδάει· «Οι Τουρκ'... εκούρσευαν τήµ Πόλ' τη Ρωµανίαν»18α, δηλαδή επήραν την
Κωνσταντινούπολιν Νέαν Ρώµην. Οι γνήσιοι Έλληνες συγκλονίζονται κυριολεκτικώς από συγκίνησιν,
όταν λέγουν ότι είναι Ρωµηοί, διότι Ρωµαίος σηµαίνει πολίτης της Νέας Ρώµης, δηλαδή της Ρωµανίας ή
Αι ξέναι προπαγάνδαι εις την επαρχίαν Πολυανής κατά την περίοδον 1870 - 1912, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 27 (υποσ. 1), σελ. 31 (υποσ. 4), σελ. 34 (υποσ.
1), σελ. 54 (υποσ. 2). Η Μητρόπολις αύτη εκάλυπτε τµήµατα της σηµερινής Σερβίας και Βουλγαρίας. Περί της µετατροπής των ελληνοφώνων και
βλαχοφώνων Ρωµαίων εις Βουλγάρους και της αφυπνίσεως Βουλγαρικής συνειδήσεως και εκεί οπού οι οµιλούντες και ολίγα βουλγαρικά είχον «ακραιφνή
ρωµαίικην συνείδησιν ίδε Αντωνίου - Αιµιλίου Ταχιάου, Η εθνική αφύπνισις των Βουλγάρων και η εµφάνισις Βουλγαρικής εθνικής κινήσεως εν
Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1974, εν Μακεδόνικη Λαϊκή Βιβλιοθήκη, τόµ. 28, σελ. 5-39.
16[16] Το ηγετικόν στέλεχος του κινήµατος τούτου είναι ο Αδαµάντιος Κοραής. Ίδε Π. Χρήστου, Αι περιπέτειαι των εθνικών ονοµάτων των Ελλήνων,
Θεσσαλονίκη 1960, σελ. 51.
17[17] Τα τοιαύτα διεπίστωσα µε προσωπικήν µου µελέτην των περί Ελλάδος και ελληνικής γλώσσης αντιλήψεων των Ρωµαίων (Ρούµ) της Μέσης
Ανατολής και των Ρωµαίων (Ρουµάνων) της Ρουµανίας.
18[18] Ήδη ευρίσκοµεν εν χρήσει εις την Ευρώπην το «Βυζαντινός» κατά τα µέσα του ιστ' αιώνος. Ίδε π:χ. «Nicephori Gregorae, Romanae, hoc est
Byzantinae Historiae, Libri XI», Βασιλεία (Ελβετίας), 1562. Πρόκειται περί µεταφράσεως της «Ρωµαϊκής Ιστορίας» του Νικηφόρου Γρήγορα (14 αιώνος).
Ασφαλώς το «τουτέστι Βυζαντινή Ιστορία» δεν είναι εις το ελληνικόν κείµενον, αλλά παρεµβάλλεται υπό του µεταφραστού διότι οι Ευρωπαίοι γενικώς
ούτε καν εγνώριζον ότι υπήρχε ιστορία Ρωµαίων εις την Ανατολήν αφού επεκράτησεν εις τους Φραγκοευρωπαίους να ονοµάζουν τους ελληνοφώνους
Ρωµαίους µόνον Γραικούς κατά τον µεσαίωνα και την τουρκοκρατίαν.
18α Ν. Πολίτου, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, έκδοσις δ', Αθήναι, σελ. 265: Πρβλ. Π. Χρήστου, Αι Πεπριπέτειαι των Εθνικών Ονοµάτων
των Ελλήνων, Θεσσαλονίκη 1960, σελ. 33.

8. 8
της Ρούµελης ή της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως και «αυτοδικαίως Κωνσταντινουπολίτης.
Ακριβώς την ιδίαν σηµασίαν έχουν ιστορικώς το λατινικόν Ρωµάνος και το αραβοτουρκικόν Ρούµ.
Καθ' όλον τον µεσαίωνα και κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας οι λατινιστί λεγόµενοι Ρουµάνοι και οι
τουρκιστί και αραβιστι λεγόµενοι Ρούµ είχον πάντοτε µαζί µε τους Αρβανίτας Ρωµαίους ελληνόφωνον
ηγεσίαν πολιτικήν και εκκλησιαστικήν. Οι Ρουµάνοι, οι Αρβανίται και οι Ρούµ ήσαν ως επί το πλείστον
δίγλωσσοι. Εκτός από τα βλάχικα, αρβανίτικα, αράβικα και τούρκικα είχον ως επίσηµον γλώσσαν την
ρωµαίικην. Τούτο ίσχυε κυρίως κατά την τουρκοκρατίαν και δια τους τότε ολίγους Σέρβους και
Βουλγάρους, οι οποίοι είχον αποκτήσει ρωµαίικην συνείδησιν και ως επί το πλείστον διγλωσσίαν.
Πρέπει να έχωµεν υπ' όψιν ότι η αυτοκρατορία της Ρωµανίας, δηλαδή της Κωνσταντινουπόλεως Νέας
Ρώµης, είχεν από της ιδρύσεως της δύο επισήµους γλώσσας, την λατινικήν καί την ελληνικήν. Είναι
µεγάλης σηµασίας το γεγονός ότι το ίδιον όνοµα µε ένα ιώτα, το «ρωµαϊκά», σηµαίνει λατινικά και µε
δύο ιώτα, το «ρωµαίικα», σηµαίνει ελληνικά, δηλούν ούτω τας δυο γλώσσας των Ρωµαίων19[19]. Πριν
ακόµη µεταφερθή η πόλις της Ρώµης υπό του Μεγάλου Κωνσταντίνου, είχεν ήδη υποχωρήσει η
ρωµαϊκή και επεκράτησεν ως πρώτη γλώσσα η ελληνική, όπως θά ίδωµεν. Συν τω χρόνω η ρωµαίικη
επεκράτησεν ως η µόνη επίσηµος γλώσσα της Ρωµανίας.
Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι εξέλιπον εν τη Ρωµανία οι λατινόφωνοι Ρωµαίοι. Όχι µόνον δεν εξέλιπον,
αλλά φαίνεται ότι κατά τους πρώτους αιώνας της υποδουλώσεως της εν τη ∆ύσει Ρωµαιοσύνης υπό των
γερµανικών φυλών κατέφευγον πολλοί λατινόφωνοι Ρωµαίοι, δηλαδή οι ρωµαϊστί λεγόµενοι Ρωµάνοι,
εις την ελευθέραν ανατολικήν Ρωµανίαν. Σηµειωτέον ότι εις την βλαχικήν γλώσσαν των λατινοφώνων
Ρωµαίων τούτων διασώζεται η λατινική γραµµατική20[20] και έχει ως εκ τούτου το δικαίωµα να
λέγεται νεολατινική ή νεορρωµαϊκή, ενώ τα ιταλικά, γαλλικά και ισπανικά, αν και λατινογενείς
γλώσσαι, δεν είναι λατινικά, διότι δεν διασώζουν την λατινικήν γραµµατικήν, αφού εις αυτά
επεκράτησε το γερµανικόν στοιχείον των κατακτητών. Τα αρβανίτικα είναι κατά τα 50% ρωµαϊκά και
νεορρωµαϊκά, 25% - 30% ρωµαίικα (ελληνικά), και τα υπόλοιπα σλαυικά και τούρκικα. Η γλώσσα των
Αρβανιτών δεικνύει ότι οι Αρβανίται ως επί το πλείστον είναι απόγονοι λατινοφώνων και ελληνοφώνων
Ρωµαίων21[21]. Την µεγαλυτέραν συγγένειαν εκ των λατινογενών γλωσσών µε τα βλάχικα την έχουν
ως φαίνεται τα πορτογαλικά.
19[19] Η παράδοσις να λέγεται η ελληνική γλώσσα ρωµαίικη διασώζεται εντόνως εις την τουρκικήν γλώσσαν µέχρι σήµερον και κατά τρόπον ασθενή
πλέον εις την αραβικήν, αν και ιστορικώς ήτο η επικρατούσα από της εποχής του Κορανίου µέχρι τέλους της τουρκοκρατίας.
20[20] Κατά τους υπολογισµούς ειδηµόνων τινών τα Βλάχικα ή Ρουµάνικα έχουν λατινικόν λεξιλόγιον µέχρι ποσοστού 85-90%. Την θέσιν ταύτην
υποστηρίζει µε σχετικήν βιβλιογραφίαν ο Grigore Nandris, Rumanian Language, EB, XIX, 652-653. Πλήθος πληροφοριών περί Βλάχων και σχετικών
θεωριών ευρίσκονται εις την ενδιαφέρουσαν µελέτην Αλεξάνδρου Β. Παπαβασιλείου, Ιστορικά σηµειώµατα για τους Βλάχους και Κουτσοβλάχους,
Βέροια 1972, ένθα και πολλά ιστορικά περί Βλάχων χωρία εκ πηγών.
21[21] Ειδήµονες τίνες υποστηρίζουν την θέσιν ότι τα ελληνικά στοιχεία της αρβανίτικης γλώσσης, που ανέρχονται εις 25-30%, δεν είναι της αρχαίας, αλλά
µόνον της µεσαιωνικής και της νέας ελληνικής γλώσσης. Η άποψις αύτη στηρίζει µίαν πιθανότητα ότι η αρβανίτικη (αλβανική) γλώσσα είναι η συγχώνευσις
των δύο γλωσσών των Ρωµαίων. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει εις αυτήν ούτε η λατινική ούτε η ελληνική γραµµατική την κάµνει να οµοιάζη µε την
περίπτωσιν της ιταλικής, ισπανικής και της φραντσέζικης γλώσσης, οπού δεν διασώζεται ούτε η λατινική, αλλ' ούτε η γερµανική γραµµατική. Εάν ως
γνώµονα τρόπου συγχωνεύσεως γλωσσών απετέλουν τα ιταλικά, φραντσέζικα και τα ισπανικά, τότε το γεγονός ότι εις την αρβανίτικην δεν διασώζεται
λατινική ή ελληνική γραµµατική δεν αποδεικνύει καθ’ εαυτό ότι οι Αρβανίται ως κεντρικόν γλωσσικόν ,κορµόν έχουν µίαν αρχαίαν τρίτην γλώσσαν, ήτις
δεν είναι ούτε η λατινική ούτε η ελληνική. Τότε τι νόηµα έχει το γεγονός ότι τα 80% της γλώσσης ταύτης είναι λατινικά και ελληνικά; Πάντως εξ επάψεως
εθνικής δεν έχει σηµασίαν ποίος είναι ο κεντρικός ιστορικός κορµός της αρβανίτικης γλώσσης αφού µας ενδιαφέρει το ρωµαίικο και ρωµαϊκό τέλος της εν
προκειµένω συγχωνεύσεως λατινοφώνων και ελληνοφώνων Ρωµαίων, το οποίον φαίνεται τόσον σαφώς από το γεγονός ότι ως εθνικόν σύµβολον έχουν τον
ρωµαϊκόν δικέφαλον αετόν και αποκαλούν την χωράν των χωράν του αετού. Το όνοµα «Shqipetar. . . προέρχεται εκ του shqip µετά της καταλήξεως tar,
όπερ σχετίζεται προς το accipiter - οξυπτέριον και αποτελεί απλήν µετάφρασιν της χώρας του Αετού». Μ. Ν. Χρίστοδούλου, Σκέψεις τινές περί του
ιστορικού περιβάλλοντος των ελληνικών διαλέκτων, Επετηρίς του Κέντρου Επιστηµονικών Ερευνών, Λευκωσία 1972 - 1973, σελ. 118 - 119. Ο κ.
Χριστοδούλου επίσης υποδεικνύει ότι το όνοµα Τόσκι του πλέον του ηµίσεος των Αρβανιτών είναι η σλαυική µορφή του Αετός, δηλαδή το Αετός έγινε Τός
µε την σλαυικήν κατάληξιν -κι.
Ο νυν Μητροπολίτης Κορινθίας κ. Παντελεήµων, όστις γνωρίζει απταίστως και επιστηµονικώς τα αρβανίτικα µου επληροφόρησεν ότι υπάρχει µία
ανέκδοτος, ως φαίνεται, µελέτη του αειµνήστου µητροπολίτου Βασιλείου ∆ρυινουπόλεως και Βέλα (Παπαχρήστου ή Χρηστίδου), ήτις επισηµαίνει µεγάλο

9. 9
Πάντως εκείνο πού µας ενδιαφέρει είναι ότι η επίσηµος γλώσσα των Αρβανιτών και των Ρουµάνων καθ'
όλον τον µεσαίωνα και την τουρκοκρατίαν ήτο η ρωµαίικη, διότι απλούστατα η ελληνική γλώσσα από
του ζ' αιώνος έγινεν η µόνη επίσηµος γλώσσα της Ρωµανίας, χωρίς τούτο να σηµαίνη ότι ανεπτύχθη
άρνησις δια την δευτέραν ιστορικήν γλώσσαν της Ρωµαιοσύνης.
Οι Ρουµάνοι γνωρίζουν σήµερον ότι είναι Ρωµαίοι, και ότι το κρατικόν των όνοµα κατά την παράδοσίν
των είναι Ρωµανία, αλλά δεν γνωρίζουν ότι η λεγοµένη βυζαντινή αυτοκρατορία είναι ακριβώς το ίδιον
πράγµα µε το κρατικόν των όνοµα, το οποίον διετήρησαν εις την εθνικήν των µνήµην. Επίσης δεν
γνωρίζουν ότι οι υπό των Ευρωπαίων και Σλαύων λεγόµενοι Γραικοί είναι και αυτοί Ρωµαίοι και ότι τα
ελληνικά λέγονται και ρωµαίικα22[22].
Ούτως επανερχόµενα εις τα δύο αδέλφια από την Αλβανίαν, µε τα οποία ήρχισα το κεφάλαιον τούτο.
Πώς συµβαίνει δυο Αρδανίται αδελφοί µε ελληνικόν όνοµα να λέγεται ο ένας Αλβανός και ο άλλος
Έλλην; Η απάντησις φαίνεται απλή. Εάν τα παλαιά χρόνια ερωτούσε κανείς ένα χριστιανόν Αρβανίτην
ή Βλάχον, πού ήξευρε µόνον αρβανίτικα ή βλάχικα, τι είναι, θα απεκρίνετο αµέσως: Ρωµαίος. Ακριβώς
ούτω θα απεκρίνετο και ο δίγλωσσος Αρβανίτης ή Βλάχος πού εγνώριζε και τα ρωµαίικα.
Αλλ' όµως επαύσαµεν να ερωτώµεν εάν είναι Ρωµαίος ή Ρωµηός και ηρχίσαµεν από της ιδρύσεως του
ελληνικού κράτους να ερωτώµεν εάν είναι Έλλην, όνοµα το οποίον οι εκτός του ελλαδικού θέµατος
Ρωµαίοι ή Ρωµηοί σχεδόν ουδέποτε εχρησιµοποιούσαν. Όταν δε εξησθένησεν η παράδοσις να λέγεται
ρωµαίικη η επίσηµος γλώσσα των Ρωµαίων και αντ' αυτού επεκράτησε να λέγεται γραικική ή ελληνική
µόνον, τότε και µόνον τότε οι Αρβανίται, Βλάχοι και οι αραβόφωνοι Ρωµαίοι έπαυσαν να συγκινούνται
εθνικώς µε την επίσηµον γλώσσαν των Ρωµαίων προγόνων των και επεδόθησαν, υπό την κηδεµονίαν
ποσοστόν λέξεων οµηρικής ελληνικής εις την αρβανίτικην γλώσσαν. Εν τοιαύτη περιπτώσει ο κεντρικός ιστορικός κορµός της αρβανίτικης γλώσσης είναι
ίσως τα αρχαία ελληνικά τα οποία συνεχωνεύθησαν µε τα λατινικά.
Ο προαναφερθείς κ. Μ. Ν. Χριστοδουλου υποστηρίζει πάντως ότι «οι αλβανόφωνοι, οι βλαχόφωνοι και οι σλαβόφωνοι (δηλαδή των Βαλκανίων), οίτινες
µετέσχον της ελληνικής ιστορίας, είναι παντάπασιν Έλληνες και δεν ανήκουν εις τα δηµιουργηθέντα νεώτερα κράτη», σελ. 120. Ο ισχυρισµός ούτος είναι
ακριβής µε την παρατήρησιν ότι θα έπρεπεν αντί του «ελληνική ιστορία» και «Έλληνες» να εχρησιµοποιούντο τα πραγµατικά του µεσαίωνος ιστορικά
ονόµατα «ρωµαϊκή ιστορία» και «Ρωηµοί».
Πάντως δια µίαν ενδιαφέρουσαν περίληψιν του πού ευρίσκεται σήµερον η ερευνά περί της προελεύσεως της αρβανίτικης γλώσσης από τα ιλλυρικά, δακικά
και θρακικά ίδε JE. Ηamp, The position of Albanian, εν Ancient Indo-European Dialects, Ed. H. Birnbaum and J. Puhvel, Univ. Calif. Press 1966, σελ. 97 -
121, ένθα υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία.
Επίσης δέον να σηµειωθή η µελέτη Zacharie Μayani, The Etruscans Begin to Speak, New York 1961-1962, εις την οποίαν γίνεται προσπάθεια να
ευρεθούν αι σηµασίαι µέχρι τούδε «αγνώστων ετρουσκικών λέξεων µέσω της αρβανίτικης γλώσσης και εις την οποίαν υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία.
∆ύο προσφάτως µεταφρασθείσαι υπό του Τ. Γιοχάλα σχετικαί µελέται Αλβανών ερευνητών είναι αι εξής Skënder Anamali, Nga Ilirët tek Arbërit ( = εκ
των Ιλλυριών εις τους Αλβανούς) : Eqrem Çabej, Problemi i vëndit të forminit të gjuhës shqipe (= το πρόβληµα του χώρου σχηµατισµού της αλβανικής
γλώσσης), εν Βαλκανική Βιβλιογραφία, τόµ. α', (συµπλήρωµα), Ίδρυµα Μελετών Χερσονήσου του Αίµου, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 39 - 112.
22[22] Τα παράδοξα ταύτα διεπίστωσα κατ' επίσκεψίν µου εις την Ρουµανίαν. Ήθελα να διαπιστώσω κατά πόσον εφηρµόσθη η εν προκειµένω
προπαγανδιστική περί του µεσαίωνος µας κοινή ιστορία επί των Ρωµαίων της Ρουµανίας και κατά πόσον διαφέρει της παροµοίας προπαγανδιστικής
ιστορίας η οποία εφαρµόζεται εις τους αραβόφωνους Ρωµαίους της Μέσης Ανατολής. Παντού ευρίσκοµεν το ίδιον φαινάµενον. Ως ενεφάνιζον οι Γότθοι
και οι Φράγκοι τους ελληνοφώνους Ρωµαίους ως «Γραικούς» και µάλιστα ως εχθρούς Γραικούς των υποδούλων Ρωµαίων της ∆ύσεως, ούτω ακριβώς
εγένετο και γίνεται εις Μέσην Ανατολήν και εις τα Βαλκάνια µε την διαφοράν ότι οι Ρώσοι από αγνωστον εις εµέ εποχήν συµπράττουν σπουδαίως µε τους
Ευρωπαίους δια την θεµελίωσιν και συνέχισιν της γραµµής ταύτης. Μάλιστα οι εκ Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώµης Φαναριώται ηγεµόνες των
παραδουναβείων ηγεµονιών κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας θεωρούνται εν τη αιχµαλώτω εις τους Ευρωπαίους και Ρώσους ρουµανική παιδεία όχι ως
Ρωµαίοι, ως ήσαν εις την πραγµατικότητα, αλλά ως «Γραικοί» µόνον, οι οποίοι εκ µέρους των Τούρκων κατεδυνάστευον και εξεµεταλλεύοντο τους
εντοπίους Ρωµαίους, δηλαδή Ρουµάνους. Όταν δε προ 30 ετών κατέλαβον την εξουσίαν οι κοµµουνισταί συνήθιζαν να εκσφενδονίζουν χλευαστικώς το
όνοµα «Φαναριώται» κατά των εξ Ελλάδος και Μικράς Ασίας Ρωµηών ως να ήσαν συνεχισταί της δήθεν παλαιοτέρας εν Ρουµάνια «αποικιοκρατίας των
Γραικών». Και µάλιστα το γεγονός ότι οι Φαναριώται ούτοι ετόνιζον την δακικήν προέλευσιν των εκρωµαισθέντων Ρουµάνων ως και τον λατινικόν
χαρακτήρα της γλώσσης των εκλαµβάνεται όχι υπό το πραγµατικόν του πρίσµα, δηλαδή ότι οι Φαναριώται Ρωµαίοι εταύτιζον τους Βλάχους εθνικώς µε τον
εαυτόν των, αλλά τουναντίον ότι οι «Γραικοί» ούτοι απλώς ως καλοί επιστήµονες ανεγνώριζον την ρωµαϊκότητα των Βλάχων. Μάλιστα έχει επικρατήσει
εις τους Βλάχους της Ρουµανίας η φραγκική προπαγάνδα του µεσαίωνος ότι µόνον το λατινικόν είναι γνήσιον ρωµαϊκόν, και ούτω µόνον οι λατινόφωνοι
είναι βέροι Ρωµηοί. Είναι ακριβώς η γραµµή που επεκράτησε µετά την Άλωσιν και εις τους Ρώσους και το 1828 εις την «ελευθέραν» Ελλάδα.

10. 10
των Ευρωπαίων και Ρώσων, εις το να στραφούν εναντίον της ρωµαίικης γλώσσης και υπέρ της τοπικής
των διαλέκτου µόνον.
Τούτο µάλιστα επετεύχθη µε την ρωσικήν και ευρωπαϊκήν προπαγάνδαν, καθ' ήν οι λεγόµενοι
Βυζαντινοί ή Γραικοί κατεδυνάστευον τους Ρουµάνους, τους Αρβανίτας, και τους αραβόφωνους Ρούµ
και ευρίσκοντο ανάµεσα των ως αποικιοκράται23[23]. Την στιγµήν αυτήν κινδυνεύει από την
προπαγάνδαν αυτήν το Πατριαρχείον Ιεροσολύµων µε τα τόσα προσκυνήµατα του, τα οποία
ευρίσκονται από της εποχής του Μεγάλου Κωνσταντίνου εις την κατοχήν της Ρωµαιοσύνης. Εις την
πραγµατικότητα επρόκειτο πάντοτε περί µιας ενιαίας και ηνωµένης Ρωµαιοσύνης, µε επίσηµον
γλώσσαν ενότητος τα ρωµαίικα. Ήτο πάντοτε φυσικόν η ηγεσία Ρωµαίων επί Ρωµαίων να εξασκήται
µέσω της επισήµου ρωµαίικης γλώσσης. Ουδόλως επρόκειτο περί καταδυναστεύσεως Γραικών η
Ελλήνων επί Ρωµαίων, δηλαδή επί Αρβανιτών, Ρουµάνων, και Ρούµ. Αδίστακτοι τίνες
ψευδοεπιστήµονες προπαγανδισταί ξένοι δεν εντρέπονται να ισχυρίζωνται ακόµη ότι η Ελλάς και οι
Έλληνες ήσαν υπόδουλοι εις τους Βυζαντινούς και ότι η αρχή της απελευθερώσεως των Ελλήνων
υπήρξεν η πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως εις τους Τούρκους24[24]. Τα τοιαύτα ηκούσθησαν εν
Ελλάδι από ξένον ραδιοφωνικόν σταθµόν προ δύο ετών εις ελληνικήν εκποµπήν όχι από το
ΠΑΡΑΠΕΤΑΣΜΑ άλλα από «φίλην» χώραν του ΝΑΤΟ.
2) Αντιφάσεις εις την ευρωπαϊκήν ιστορικήν επιστήµην.
Εις την ευρωπαϊκήν ιστορικήν επιστήµην υπάρχουν ωρισµέναι σπουδαίαι, αντιφάσεις και παρερµηνείαι,
αι οποίαι έχουν ως πηγήν των την από του θ' αιώνος αναφερθείσαν άρνησιν των Φράγκων να
αποκαλούν Ρωµαίους τους περί την Κωνσταντινούπολιν Νέαν Ρώµην πολίτας και την πείσµονα
επιµονήν των Φράγκων να αποδίδουν εις τους ανατολικούς ελευθέρους Ρωµαίους και εις τον βασιλέα
των ως µόνον και επίσηµον όνοµα το «Γραικός». Ούτω βλέποµεν εις τα φραγκικά έγγραφα και έργα
καθ' όλον τον µεσαίωνα να αποκαλούµεθα αντί Ρωµαίοι «Γραικοί». Επίσης εις τας υπό των Φράγκων
γενοµένας µεταφράσεις από τα ελληνικά εις τα λατινικά το Ρωµαίος αποδίδεται µε το «Γραικός» και το
βασιλεύς των Ρωµαίων µε το «imperator Graecorum»25[25].
Σήµερον όµως αντί του «Γραικός» χρησιµοποιούν κατά τρόπον συστηµατικον όλοι οι Ευρωπαίοι και οι
Ρώσοι και µαζί των οι Νεογραικο! µαθηταί των το «Βυζαντινός»26[26]. Συνηθίζουν οι Ευρωπαίοι, οι
Ρώσοι και οι Αµερικανοί ιστορικοί να δικαιολογούν την χρήσιν ταύτην του «Βυζαντινός» µε τον
ισχυρισµόν, ότι µετά τον Μέγαν Ιουστινιανόν ή και ενωρίτερον η αυτοκρατορία των Ρωµαίων έγινε
γραικική και ανατολική. Εν τοιαύτη περιπτώσει, διατί το βυζαντινή και όχι το γραικική, αφού έγινε
γραικική; Μήπως επειδή οι ελεύτεροι Γραικοί δεν πρέπει να ταυτιστούν µε την αυτοκρατορίαν των και
να έχουν βλέψεις επανασυστάσεως;
23[23] Ίδε ανωτέρω υποσηµείωσιν 22.
24[24] Η ιδέα αυτή έχει ευρυτέραν από ό,τι περίµενα διάδοσιν εις την Ελλάδα. Ο Νίκος Τσιφόρος, π.χ. περιγράφει την Άλωσιν της Πόλεως και την
κατάκτησιν της Ελλάδος υπό των Φράγκων µε πολύ περίεργα εις εµέ τουλάχιστον λόγια· «Πάει το Βυζάντιο, πάει κι όλη η Ελλάδα µε τα τρία της θέµατα
στα χέρια τους. Κακοµοίρα και βασανισµένη η ηπειρωτική Ελλάδα, άλλαξε αφέντες». «Εµείς και οι Φράγκοι», Αθήναι 1971, σελ. 15. Πολύ ενδιαφέρον ως
προς το υπ' όψιν θέµα έχει όλον το κεφ. «Κατακαηµένη Ελλαδίτσα». Πρέπει να γίνη µία επισταµένη έρευνα δια να εξακριβωθή η ιστορία της γραµµής
αυτής και η σχέσις των φορέων αυτής µε τας «Μεγάλας ∆υνάµεις».
25[25] Ίδε «ανωτέρω υποσηµειώσεις 3, 4 και 5 ως και κατωτέρω κεφ. ΣΤ.
26[26] Σπουδαίον παράδειγµα της τοιαύτης διαστροφής των εθνικών µας ονοµάτων έχοµεν εις την αγγλικήν µετάφρασιν αποσπασµάτων έργου του µεγάλου
Άραβος ιστοριχου Ibn Κhaldun (1332-1406) εις την οποίαν το αραβικόν Ρούµ µεταφράζεται Roman µέχρι τον Ηράκλειον (610 - 641) και Byzantine µετά
τον Ηράκλειον. Αυτή δεν είναι µετάφρασις αλλά κακοήθης διαστροφή, αφού το αραβικόν πρωτότυπον κείµενον ουδέποτε χρησιµοποιεί το ανύπαρκτον εις
τους Άραβας, Τούρκους και Ρωµαίους Βυζαντινός αλλά πάντοτε και µόνον το Ρούµ, δηλαδή Ρωµαίος. Η εν λόγω µετάφρασις εξετυπώθη εν Λονδίνω και
φέρει τίτλον An Arab Philosophy of History, Selections from The Prolegomena of Ibn Khaldun of Tunis (1332- 1406), Translated and Arranged by Charles
Issawi M. A. Adjunct Professor of Political Science in the American University of Beirut. Εις το ευρετήριον τα ρωµαϊκά ονόµατα καλύπτουν τας σελίδας 22
µέχρι 113 και τα Βυζαντινά αρχίζουν από την σελ. 107 µέχρι την σελ. 150.

11. 11
Θαυµασίαν κατοχύρωσιν των εθνικών των συµφερόντων έχουν οι Τούρκοι. Τους Ελλαδικούς
αποκαλούν Ίωνας, τους εν Κωνσταντινουπόλει οµοεθνείς Ρούµ, και την ιστορίαν της αυτοκρατορίας
βυζαντινήν. Ίσως το παραδοξότερον είναι ότι οι εν Κωνσταντινουπόλει οµοεθνείς και οµογενείς
χρησιµοποιούν ορθώς το Ρωµαίος και το Ρωµηός προς απόδοσιν του Ρούµ, αλλά και αυτοί
επηρεασθέντες από την Ευρώπην και την Ελλάδα οµιλούν πάντοτε δια βυζαντινήν ιστορίαν,
βυζαντινούς αυτοκράτορας, βυζαντινήν µουσικήν και βυζαντινά. Αφού οι ίδιοι λέγονται επισήµως
Ρωµαίοι και Ρωµηοί, πώς επεκράτησε και εις αυτούς το βυζαντινόν δια κάθε τι το ρωµαίικον;
Εις την Μέσην Ανατολήν έχοµεν άλλην κατάστασιν. "Υπό την επίδρασιν των Φραντσέζων και Άγγλων
απεδόθη το Ρούµ µε το «Γραικός» των Φράγκων εις τας ευρωπαϊκάς γλώσσας. Παραδόξως όµως
ευρίσκει κανείς εις την Ελλάδα να αποκαλούνται οι Ρωµαίοι Ορθόδοξοι της Μέσης Ανατολής
«Άραβες» Ορθόδοξοι. Είναι η επίσηµος γραµµή των Ρώσων από του παρελθόντος αιώνος, η οποία
επεκράτησε µεταξύ των Λατίνων και Προτεσταντών. Υιοθετήθη φαίνεται η γραµµή αυτή εν µέρει διότι
ευρεθέντες οι Ευρωπαίοι και οι τσαρικοί Ρώσοι άπρακτοι και αποτυχηµένοι εις την προσπάθειάν των να
προσηλυτίσουν τους Άραβας εις τον Χριστιανισµόν, προσεπάθουν τους αραβόφωνους Ρωµαίους να
κάµουν Άραβας, δια να χρησιµεύσουν ως γέφυρα, ώστε δι' αυτής να περάσουν οι Άραβες εις τον
Χριστιανισµόν. Παραδόξως έγινε παράλληλος προσπάθεια να µετατρέψουν τους εν Κωνσταντινουπόλει
Ρωµαίους Ορθοδόξους εις Τούρκους Ορθοδόξους.
Ο ισχυρισµός ότι η ρωµαϊκή αυτοκρατορία µετά τον Μέγαν Κωνσταντίνον πρέπει να λέγεται βυζαντινή,
διότι έγινεν ανατολική και γραικική ή ελληνική, θα έπρεπε να είχεν ως βασικήν προϋπόθεσιν, ότι
υπήρχε κάποιος ρωµαϊκός πολιτισµός, όστις έγινε γραικικός ή ελληνικός και δια τούτο πρέπει να
λέγεται βυζαντινός πολιτι σµός. Αλλά πάλιν, αφού έγινε γραικικός ή ελληνικός, διατί να λέγεται
βυζαντινός;
Ακριβώς εις το σηµείον αυτό ευρίσκοµεν την µεγαλυτέραν αντίφασιν εις την ευρωπαϊκήν ιστορικήν
επιστήµην. Είναι γενικώς αποδεκτόν ότι ρωµαϊκός πολιτισµός δεν υπήρξε ποτέ, αφού οι Ρωµαίοι εξ
αρχής υιοθέτησαν τον ελληνικόν πολιτισµόν, ως και την ελληνικήν γλώσσαν. ∆ια τον λόγον αυτόν ο
µεγαλύτερος Αγγλοσάξων ιστορικός των πολιτισµών, ο Arnold Toynbee, συµπεριλαµβάνει εις τον
ελληνικόν πολιτισµόν την ρωµαϊκήν δηµοκρατίαν και την ρωµαϊκήν αυτοκρατορίαν27[27] και µάλιστα
αποκαλεί το ρωµαϊκόν κράτος «Οικουµενικόν Ελληνικόν Κράτος».
Τούτο σηµαίνει ότι ο πολιτισµός των Ρωµαίων ήτο εξ αρχής ελληνικός, πριν ακόµη εµφανισθούν οι
Ρωµαίοι εις την Ανατολήν ως κατακτηταί και πριν µεταφέρη ο Μέγας Κωνσταντίνος την πρωτεύουσαν
και την πόλιν της Ρώµης εις την Κωνσταντινούπολη Νέαν Ρώµην.
Εάν λοιπόν παραδεχθώµεν ότι η ρωµαϊκή αυτοκρατορία µετά τον Μέγαν Κωνσταντίνον πρέπει να
λέγεται βυζαντινή, διότι εγινεν ελληνική, τότε ιστορικώς άκριβέ-στερον θα ήτο να λέγεται βυζαντινή
όχι µόνον η εν Ιταλία εδρεύουσα ρωµαϊκή αυτοκρατορία, αλλά και η ρωµαϊκή δηµοκρατία, αφού η
βασιλεύουσα πόλις εν Ιταλία, η Πρεσβυτέρα Ρώµη, είχε γίνει κατά την δηµοκρατικήν της περίοδον
ελληνικότατη, πολλούς αιώνας πριν ο Μέγας Κωνσταντίνος την µεταφέρη εις την Ανατολήν όπως θα
ίδωµεν.
Υπάρχει όµως µία ακόµη αντίφασις εις την ευρωπαϊκήν ιστοριογραφίαν, η οποία δι’ ηµάς ίσως είναι και
η σπουδαιότερα. Ενώ αφ' ενός µεν ισχυρίζονται ότι η ρωµαϊκή αυτοκρατορία έγινε βυζαντινή, διότι
27[27] Ίδε σύνοψιν του πολύτοµου έργου του A Study of History, του D. C. Sοmerνell, Oxford University Press, London 1962, σελ. 12, 195, 244, 261, 296,
366, 372-3, 422, 495, 549, 562. Ωραιότατοι οπτικοί πίνακες των θεωριών του Toynbee εδηµοσιεύθησαν εις το τεύχος της 23ης Φεβρουαρίου 1948 του
περιοδικού Life όπου οπτικώς φαίνεται ο κατά τον Toynbee θάνατος του ελληνικού Πολιτισµού τον 7ον αιώνα και η ένταξις του ρωµαϊκού κράτους εις τον
ελληνικόν πολιτισµόν. Τα ίδια ακριβώς αναπτύσσονται εις τα έργα του Civilization on Trial και The World and the West τα οποία εδηµοσιεύθησαν το 1947
εις εν τοµίδιον µε περίληψιν µικράν του πολύτοµου έργου του A Study of History πάλιν υπό του D. C. Sοmerνell.

12. 12
έγινεν ελληνική, αφ' έτερου δε λέγουν ότι ο ελληνικός πολιτισµός της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας έγινε
βυζαντινός, διότι µετά τον ζ' αιώνα έπαυσεν ο ελληνικός πολιτισµός να υπάρχη. Αλλά πώς όµως
συµβαίνει να γίνεται η αυτοκρατορία βυζαντινή διότι γίνεται ελληνική και ο πολιτισµός βυζαντινός,
διότι παύει να είναι ελληνικός;
Αι αντιφάσεις δια τους Ευρωπαίους ιστορικούς προέρχονται από το γεγονός ότι αφ' ενός µεν είναι
υποχρεωµένοι να αναγνωρίσουν ότι οι Ρωµαίοι έχουν τον ελληνικόν πολιτισµόν, αφ' ετέρου δε έχουν οι
Ευρωπαίοι βαθειά ριζωµένην µέσα των την προκατάληψιν των Φράγκων προγόνων των ότι οι Ρωµαίοι
της Ανατολής δεν είναι ή δεν έµειναν γνήσιοι Ρωµαίοι ούτε γνήσιοι Χριστιανοί. Μεταξύ των
ουµανιστών ιστορικών της Ευρώπης ο γνήσιος Χριστιανισµός έχει χάσει την παλαιοτέραν σηµασίαν του
και έχει αντικατασταθή µε την γενικωτέραν ιδέαν «πολιτισµός». Ούτως η φραγκική προπαγάνδα περί
αποκοπής των «Γραικών» από την ρωµαϊκήν και χριστιανικήν γνησιότητα προσέλαβε µεταξύ των
ουµανιστών Ευρωπαίων την µορφήν της αποκοπής των «Βυζαντινών» από τον ελληνικόν πολιτισµόν
των αρχαίων Ελλήνων και Ρωµαίων.
3) Οι Νεογραικοί έναντι των εν προκειµένω αντιφάσεων.
Όταν ήλθα προ τεσσάρων ετών εις την Ελλάδα, δια να αναλάβω τα καθήκοντα µου ως καθηγητού
πανεπιστηµίου, εξεπλάγην από τας τόσας φοράς πού ήκουα να επικαλούνται τον προαναφερθέντα
Αγγλοσάξονα ιστορικόν των πολιτισµών Arnold Toynbee δια τον απέραντον θαυµασµόν του έναντι του
ελληνικού πολιτισµού και της συµβολής του πολιτισµού τούτου εις τον δυτικόν πολιτισµόν. Φαίνεται
σαφώς όµως ότι οι χρησιµοποιούντες τον Toynbee Νεοέλληνες δεν επρόσεξαν το γεγονός ότι ο
Toynbee τερµατίζει τον ελληνικόν πολιτισµόν περί το έτος 675 και συγκαταλέγει τον ελληνικόν αυτόν
πολιτισµόν µεταξύ των νεκρών πολιτισµών28[28]. Το ίδιο κάµνουν όλοι οι τύπου Toynbee λεγόµενοι
φιλέλληνες. Επειδή ακριβώς εκήρυττον οι τοιούτοι Ευρωπαίοι τον θάνατον του ελληνικού πολιτισµού,
εχρησιµοποίουν τον όρον βυζαντινός πολιτισµός εις δήλωσιν της εν λόγω αντικαταστάσεως και
αλλαγής πολιτισµών29[29].
Κατά τον ίδιον Toynbee ο ελληνικός πολιτισµός εις την ∆ύσιν κατεστράφη υπό των βαρβάρων
γερµανικών φύλων υπό την ηγεσίαν των Φράγκων, οι οποίοι ολίγον κατ' ολίγον έκτισαν τον δυτικόν
πολιτισµόν εις τα ερείπια του καταστραφέντος τούτου ελληνικού πολιτισµού. Ούτως ο ελληνικός
πολιτισµός εξαφανίζεται εις την ∆ύσιν δια της καταστροφής, εις δε την Άνατολήν δια της µεταβολής
του εις βυζαντινόν30[30].
Αι τοιαύται θεωρίαι οµοιάζουν µε τας των Φράγκων του θ' - ι' αιώνος. Ούτοι ευρεθέντες τότε εις
αδυναµίαν να κατακτήσουν και καταστρέψουν το κράτος των Ρωµαίων εις την Ανατολήν, ήλλαξαν το
όνοµα των πολιτών και του βασιλέως από «Ρωµαίος» εις «Γραικός» και του κράτους των από
«Ρωµανίαν» εις «Γραικίαν».
28[28] Αυτόθι. Εις την υπό του Sοmerνell γενοµένην σύνοψιν του A Study of History ίδε σελ. 10 - 12, 14, 153 - 4, 194, 197, 225, 244, 247, 256, 261, 476,
492, 532, 549, 635 - 9, 913.
29[29] Αυτόθι σελ. 319 - 321 ένθα ευρίσκονται αντιπροσωπευτικά επιχειρήµατα δια το πώς το «Ελληνικόν Οικουµενικόν Κράτος των Ρωµαίων» δεν
απειβίωσε µόνον εις την ∆ύσιν µετά το 476 µ.Χ. αλλά και εις την Ανατολήν όπου η ανατολική αυτοκρατορία είναι µόνον φαινοµενικώς συνέχεια της
ρωµαϊκής αυτοκρατορίας της οποίας ο τερµατισµός χρονολογείται µετά τον Μέγαν Ιουστινιανόν.
30[30] Αυτόθι. Αντί του συνήθους ορού «βυζαντινός πολιτισµός» ο Toynbee χρησιµοποιεί επί το πλείστον τον όρον «Ορθόδοξος Χριστιανικός
Πολιτισµός». 0ι δύο οροί έχουν δι' αυτόν την ιδίαν σηµασίαν µέχρι της δυτικοποιήσεως της Ρωσίας επί Πέτρου του Μεγάλου και µετέπειτα των Βαλκανίων
αφού τώρα διασώζονται υπολείµµατα µόνον του βυζαντινού πολιτισµού. Ως χρονολογία ενάρξεως του πολιτισµού τούτου εµφανίζει την εποχήν µόλις προ
του 700 µ.Χ. Αυτόθι, Πίναξ V, 19 τέλος του βιβλίου. Εις τον ίδιον πίνακα αριθ. 21 εµφανίζεται ο δυτικός πολιτισµός µε την ιδίαν ακριβώς χρονολογίαν
γεννήσεως.

13. 13
Πάντως αντελήφθην πολύ γρήγορα ότι οι Νεογραικοί δια κάποιον ανεξήγητον λόγον είχον την
εντύπωσιν, ότι οι ξένοι φιλέλληνες είναι θαυµασται όχι µόνον των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και των
σηµερινών Ελλήνων και ότι θεωρούν τον σηµερινόν πολιτισµόν της Ελλάδος ως ελληνικόν.
Όταν ήρχισα µιαν προσπάθειαν να διαφωτίσω ωρισµένους περί της πραγµατικότητος (δηλαδή ότι οι
φιλέλληνες τύπου Toynbee πιστεύουν ότι µετά τον ζ' αιώνα δεν υπάρχει πλέον ελληνικός πολιτισµός),
συνήντησα µιαν αφελή αντίδρασιν. Ισχυρίσθησαν τινές ότι ο Toynbee δεν γνωρίζει τι λέγει, διότι ο
ελληνικός πολιτισµός και ο δυτικός πολιτισµός είναι το ίδιο πράγµα.
Το αφελές άλλα και σκανδαλώδες της ταυτίσεως ταύτης του ελληνικού και δυτικού πολιτισµού
φαίνεται σαφώς από το απλούστατον γεγονός ότι οι µόνοι οι οποίοι πιστεύουν εις αυτήν είναι οι
εξευρωπαϊσθέντες Νεογραικοί. Ούτε οι Ρωµηοί την πιστεύουν, άλλα ούτε κανείς σοβαρός ιστορικός της
Ευρώπης την πιστεύει. Σαφεστάτη δι' όλους είναι η διάκρισις µεταξύ ευρωπαϊκού πολιτισµού και
βυζαντινού πολιτισµού, δηλαδή της Ρωµηοσύνης. Οι Ιστορικοί τύπου Toynbee κάµνουν σοβαρά λάθη,
όταν ασχολούνται µε την άνατολικήν Ρωµαιοσύνην, αλλά γνωρίζουν πολύ καλά ότι η δυτική
Ρωµαιοσύνη, την οποίαν ονοµάζουν ελληνικόν πολιτισµόν των Ρωµαίων, δεν ταυτίζεται µε τον δυτικόν
πολιτισµόν τον οποίον ίδρυσαν οι Φράγκοι. Ο πολιτισµός των πνευµατικών απογόνων των Φράγκων
λέγεται δυτικός ή ευρωπαϊκός και όχι ελληνικός ή βυζαντινός, απλούστατα διότι δεν είναι ελληνικός
ούτε βυζαντινός, παρ' ότι οφείλει πολλά εις αυτούς. Οι Ευρωπαίοι όχι µόνον θεωρούν τερµατισθείσαν
την ίστορικήν ύπαρξιν του ελληνικού πολιτισµού εις την ∆ύσιν και την Ανατολήν, ως περιεγράψαµεν εν
ολίγοις, άλλα και πιστεύουν ότι πολύ ολίγα έχουν αποµείνει από τον λεγόµενον βυζαντινόν πολιτισµόν,
δηλαδή την Ρωµαιοσύνην, και ότι οι σηµερινοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί ευρίσκονται πλέον εις το
χωνευτήριον του δυτικού ή ευρωπαϊκού πολιτισµού και θα εξαφανιστούν πλέον ως ξεχωριστή οντότης.
Πολύ αποκαλυπτικά εν προκειµένω είναι τα γραφόµενα του Toynbee περί των σχέσεων µεταξύ του
Ισλάµ και της ∆ύσεως, ένθα περιγράφονται παράλληλα σχέδια αφοµοιώσεως του ορθοδόξου
χριστιανικού πολιτισµού, δηλαδή της Ρωµηοσύνης, υπό του δυτικού ή ευρωπαϊκού πολιτισµού.
Γράφει ο Toynbee, «Αυτή η οµόκεντρος επίθεσις της µοδέρνας ∆ύσεως κατά του ισλαµικού κόσµου
ενεκαινίασε την παρούσαν συµπλοκήν µεταξύ των δύο πολιτισµών. θα γίνη αντιληπτόν ότι αυτή είναι
µέρος ενός µεγαλυτέρου και φιλοδοξοτέρου κινήµατος δια του οποίου ο δυτικός πολιτισµός δεν
σκοπεύει τίποτε ολιγώτερον από την ενσωµάτωσιν ολοκλήρου της ανθρωπότητος εις µίαν µοναδικήν
µεγάλην κοινωνίαν, και τον έλεγχον παντός πράγµατος επί της γης, εις τον αέρα, και εις την θάλασσαν,
το οποίον δύναται η ανθρωπότης να εκµεταλλευθεί µέσω της µοδέρνας δυτικής τεχνικής. Αυτό το
οποίον η ∆ύσις κάµνει τώρα εις το Ισλάµ, το κάµνει συγχρόνως και εις τους λοιπούς επιβιούντας
πολιτισµούς — τον ορθόδοξον χριστιανικόν, τον ινδικόν, και τον κόσµον της Άπω Ανατολής — ως και
εις τας επιβιούσας πρωτογόνους κοινωνίας, αι οποίαι τώρα πολιορκούνται ακόµη και εις τα τελευταία
των οχυρά εις την τροπικήν Αφρικήν. Ούτως η σύγχρονος εµπλοκή µεταξύ του Ισλάµ και της ∆ύσεως
είναι όχι µόνον πιο δραστήρια και οικεία από οιανδήποτε φάσιν των επαφών των εις το παρελθόν·
ξεχωρίζει επίσης εις το ότι είναι εν περιστατικόν εις µίαν προσπάθειαν του δυτικού ανθρώπου να
«δυτικοποιήση» τον κόσµον...»31[31].
Εις την προσπάθειαν αυτήν η Τουρκία του Ατατούρκ θεωρείται ίσως η µεγαλύτερα επιτυχία του
δυτικού ή ευρωπαϊκού πολιτισµού, αφού ελπίζεται να χρησιµοποιηθεί ως σφήνα δια την εν προκείµενω
δυτικοποίησιν του Ισλάµ. ∆ια τούτο η Τουρκία είναι το χαϊδεµένο παιδί των ιεραποστόλων του δυτικού
πολιτισµού. Όθεν ο Toynbee εκφράζει τα επικρατούντα περί Τουρκίας αισθήµατα των ιεραποστόλων
του δυτικού πολιτισµού όταν δια την Τουρκίαν γράφει ότι η δυτικοποίησίς της «... επραγµατοποιήθη µε
31[31] Ίδε «Civilization on Trial and The World and the West», The World Publishing Co., New York 1965, σελ. 166.