1. ΗΜΕΡΙΔΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013
ΕΕΠΠΙΙΚΚΑΑΙΙΡΡΕΕΣΣ ΝΝΟΟΜΜΟΟΘΘΕΕΤΤΙΙΚΚΕΕΣΣ ΡΡΥΥΘΘΜΜΙΙΣΣΕΕΙΙΣΣ
ΓΓΙΙΑΑ ΤΤΗΗΝΝ ΤΤΟΟΠΠΙΙΚΚΗΗ ΑΑΥΥΤΤΟΟΔΔΙΙΟΟΙΙΚΚΗΗΣΣΗΗ
ΑΑ΄΄ ΒΒΑΑΘΘΜΜΟΟΥΥ
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ
ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ

2. 1
ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ Α΄ ΒΑΘΜΟΥ
1. Παρατηρητήριο εκτέλεσης του προϋπολογισμού των ΟΤΑ..........................3
1.1 Στοχοθεσία. ................................................................................................. 3
1.2 Έλεγχος επίτευξης των στόχων. ................................................................. 6
1.3 Ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσης (ΟΠΔ). ...................................................... 8
1.4 Παρατηρητήριο.......................................................................................... 10
1.5 Υποχρεωτική αναμόρφωση των στόχων. .................................................. 13
2. Εκκαθάριση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τρίτους. .......................15
3. Έλεγχος των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή
Ένωση. ..........................................................................................................23
4. Ειδικά θέματα για τις αναθέσεις υπηρεσιών και εργασιών. ........................25
4.1 Νομικό καθεστώς....................................................................................... 25
4.2 Μελέτες εργασιών και υπηρεσιών............................................................. 27
4.3 Επίβλεψη................................................................................................... 29
4.4 Δημοσίευση διακηρύξεων. ......................................................................... 30
Α. Ανοικτός διαγωνισμός. ............................................................................... 30
Β. Πρόχειρος διαγωνισμός.............................................................................. 32
4.5 Εγγυήσεις συμμετοχής και καλής εκτέλεσης. ............................................. 33
4.6 Προθεσμίες................................................................................................ 33
4.7 Κριτήρια κατακύρωσης. ............................................................................. 33
4.8 Διεξαγωγή και κατακύρωση του ανοικτού διαγωνισμού. ............................ 34
4.9 Ενστάσεις. ................................................................................................. 35
4.10 Πρόχειρος διαγωνισμός........................................................................... 35
4.11 Απ’ ευθείας ανάθεση από το δήμαρχο..................................................... 37
4.12 Απ’ ευθείας ανάθεση από το δημοτικό συμβούλιο. .................................. 38
4.13 Σύμβαση.................................................................................................. 38
4.14 Προκαταβολές. ........................................................................................ 40
4.15 Υποκατάσταση του αναδόχου.................................................................. 40
4.16 Παραλαβή εργασιών (βεβαίωση καλής εκτέλεσης)................................... 40
5. Επέκταση των διατάξεων του Ν 4024/2011 (μισθολόγιο – βαθμολόγιο
δημοσίου) στο προσωπικό των δημοτικών επιχειρήσεων και λοιπών ΝΠΙΔ
των ΟΤΑ. .......................................................................................................42
5.1 Τρόποι καθορισμού των αποδοχών των κοινωφελών και λοιπών δημοτικών
επιχειρήσεων ή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου. .................................. 42
5.2 Οι μισθολογικοί περιορισμοί του άρθρου 31 του Ν 4024/2011................... 45
5.3 Επέκταση του βαθμολογικού και μισθολογικού καθεστώτος του δημοσίου (Ν
4024/2011) στο προσωπικό των δημοτικών επιχειρήσεων.............................. 47
6. Ασφαλιστικές ρυθμίσεις αιρετών. ...............................................................49
7. Μισθολογικές ρυθμίσεις δημοσίου τομέα. ..................................................67
7.1 Κατάργηση των επιδομάτων εορτών και άδειας......................................... 67
7.2 Διατήρηση της προσωπικής διαφοράς αποδοχών (αναστολή περικοπής της
υπερβάλλουσας μείωσης). .............................................................................. 67
7.3 Αντιμισθία προέδρων των δημοτικών συμβουλίων. ................................... 68
7.4 Κατάργηση της αποζημίωσης για τη συμμετοχή σε συνεδριάσεις συλλογικών
οργάνων.......................................................................................................... 69
7.5 Μείωση των εξόδων παράστασης και των αποζημιώσεων των οργάνων
διοίκησης των δημοτικών ΝΠΔΔ και επιχειρήσεων – Ανώτατο όριο απολαβών.
........................................................................................................................ 70
7.6 Αντιμισθία δημάρχων και αντιδημάρχων.................................................... 72

3. 2
7.7 Αποδοχές γενικών γραμματέων δήμων. .................................................... 73
7.8 Αποδοχές ειδικών συμβούλων, ειδικών συνεργατών και επιστημονικών
συνεργατών..................................................................................................... 74
7.9 Κατάργηση του χρονοεπιδόματος των δικηγόρων με πάγια αντιμισθία...... 75
7.10 Αποδοχές άδειας υπηρεσιακής εκπαίδευσης. .......................................... 75
7.11 Αποδοχές καλλιτεχνικού προσωπικού. .................................................... 75
8. Νομολογία έτους 2013 του Ελεγκτικού Συνεδρίου. ....................................76

4. 3
ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ Α΄ ΒΑΘΜΟΥ
1. Παρατηρητήριο εκτέλεσης του προϋπολογισμού των ΟΤΑ.
1.1 Στοχοθεσία.
Με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 30ης Οκτωβρίου 2012
αρχικά (ΦΕΚ 210/Α) και στη συνέχεια με την όμοιου τίτλου («Δημοσιονομικοί
κανόνες και άλλες διατάξεις») Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 18ης
Νοεμβρίου 2012 (ΦΕΚ 228/Α), καθιερώθηκε η υποχρέωση επίτευξης
ποσοτικών στόχων στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του κράτους, των
ΟΤΑ και των ΝΠΔΔ καθώς και όλων γενικά των φορέων της γενικής
κυβέρνησης που περιλαμβάνονται στο σχετικό Μητρώο της Ελληνικής
Στατιστικής Αρχής (ΜΦΓΚ). Τις ίδιες διατάξεις συμπεριέλαβε αργότερα ο
νόμος 4111/2013, ΦΕΚ 18/Α (άρθρα 2 και 4).
Για τους δήμους και τα δημοτικά ΝΠΔΔ ως «στόχος» νοείται το
άθροισμα επί μέρους κωδικών αριθμών των εσόδων και των εξόδων του
προϋπολογισμού, οι οποίοι αποτυπώνονται στον «πίνακα στοχοθεσίας
οικονομικών αποτελεσμάτων δήμων και ΝΠΔΔ» της ΚΥΑ 7261/2013 (ΦΕΚ
450/Β). Για τις δημοτικές επιχειρήσεις και τα λοιπά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού
δικαίου των ΟΤΑ, που περιλαμβάνονται στο ΜΦΓΚ, ως «στόχος» νοείται το
ύψος κάθε επί μέρους κατηγορίας εσόδων ή δαπανών, όπως τα έσοδα και οι
δαπάνες αυτές ταξινομούνται στον «πίνακα στοχοθεσίας οικονομικών
αποτελεσμάτων ΝΠΙΔ ΟΤΑ» της ΚΥΑ 7261/2013.
Οι στόχοι είναι ετήσιοι, τριμηνιαίοι και μηνιαίοι. Ο ετήσιος στόχος
ταυτίζεται με το προϋπολογιζόμενο συνολικό ποσό κάθε παρακολουθούμενης
κατηγορίας εσόδου ή εξόδου. Οι τριμηνιαίοι και οι μηνιαίοι στόχοι δεν
κατανέμονται υποχρεωτικά με απόλυτη χρονική αναλογία, δεν αντιστοιχεί
δηλαδή αναγκαίως ο καθένας στο 1/4 ή στο 1/12 αντίστοιχα του
προϋπολογιζόμενου ποσού (ετήσιου στόχου), αλλά προσδιορίζονται κατά την
κρίση του δήμου με βάση την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού του
προηγούμενου έτους και οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο στοιχείο (άρθρο 1
παρ. Β.3 ΚΥΑ 7261/2013).

5. 4
Σε κάθε περίπτωση το σύνολο των ετησίων εσόδων και των εξόδων
(σύνολο δωδεκαμήνου) πρέπει να ταυτίζονται με το σύνολο των εσόδων και
των εξόδων του εγκεκριμένου προϋπολογισμού, όπως αυτός έχει
διαμορφωθεί κατά το χρόνο κατάρτισης και ψήφισης του ΟΠΔ. Ως εκ τούτου
για την συμπλήρωση της στήλης «Εγκεκριμένος Π/Υ έτους» λαμβάνεται υπ’
όψη ο τελευταίος εγκεκριμένος και διαμορφωμένος ετήσιος προϋπολογισμός
(Εγκ. Υπ. Εσωτ. 14065/Εγκ. 5/9-4-2013).
Το πρόγραμμα στοχοθεσίας των δήμων και των δημοτικών ΝΠΔΔ
καταρτίζεται σύμφωνα με τον κανόνα της ισοσκέλισης του προϋπολογισμού,
υπό την έννοια ότι, τόσο κατά τη σύνταξη όσο και κατά την εκτέλεση του
προϋπολογισμού (διαρκούντος του έτους), το συνολικό άθροισμα των εξόδων
δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο άθροισμα των εσόδων,
συμπεριλαμβανομένου του ταμειακού υπολοίπου (άρθρα 1 και 2 ΚΥΑ
7261/2013). Για τις δημοτικές επιχειρήσεις και τα λοιπά νομικά πρόσωπα
ιδιωτικού δικαίου των ΟΤΑ, όπου ο προϋπολογισμός δεν αναπτύσσει την ίδια
δεσμευτικότητα με τον προϋπολογισμό των δήμων και των ΝΠΔΔ, τα
αθροίσματα του στόχου των εσόδων και του στόχου των εξόδων πρέπει να
ισούνται με τα αντίστοιχα ποσά του ετήσιου προϋπολογισμού του νομικού
προσώπου (άρθρο 1 παρ. Γ ΚΥΑ 7261/2013).
Στις στήλες του πίνακα στοχοθεσίας της ΚΥΑ 7261/2013 γράφονται,
όσον αφορά μεν τα έσοδα, αυτά που έχουν εισπραχθεί κατά μήνα, τρίμηνο και
ετησίως, όσον αφορά δε τα έξοδα, αυτά που έχουν πληρωθεί κατά την ίδια
χρονική περίοδο, λαμβανομένης υπ’ όψη και της μεταβολής των απλήρωτων
υποχρεώσεων σε σχέση με τις απλήρωτες υποχρεώσεις της 31ης Δεκεμβρίου
του προηγούμενου έτους. Για την τελευταία αυτή κατηγορία υποχρεώσεων, οι
δήμοι και τα ΝΠΔΔ αναγράφουν σε ειδική στήλη του πίνακα στοχοθεσίας το
ύψος των απλήρωτων υποχρεώσεων της 31ης Δεκεμβρίου του
προηγούμενου έτους και θέτουν ως στόχο την ελάττωση του ποσού αυτού σε
επίπεδο τουλάχιστον μέσου όρου κάθε τριμήνου (άρθρο 1 παρ. Β.3 ΚΥΑ
7261/2013). Για τις επιχειρήσεις και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου των
ΟΤΑ δεν προβλέπεται τέτοια υποχρέωση.
Οι μηνιαίοι, τριμηνιαίοι και ετήσιοι στόχοι των δήμων και των δημοτικών
ΝΠΔΔ απεικονίζουν τις προβλέψεις του εγκεκριμένου προϋπολογισμού. Οι
τυχόν αναμορφώσεις του προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια του έτους δεν

6. 5
μεταβάλλουν τους δημοσιονομικούς στόχους και δεν απαιτούν αντίστοιχη
προσαρμογή του πίνακα στοχοθεσίας, εκτός αν πρόκειται ειδικά για τις
αναμορφώσεις που υπαγορεύονται από τους λόγους του άρθρου 3 της ΚΥΑ
7261/2013, δηλαδή για τη διόρθωση των διαπιστωμένων αρνητικών
αποκλίσεων ή για τη συμμόρφωση προς τις εκάστοτε οδηγίες κατάρτισης του
προϋπολογισμού (άρθρο 3 περίπτ. β΄ ΚΥΑ 7261/2013).
Στον πίνακα στοχοθεσίας εσόδων των δήμων και των δημοτικών
ΝΠΔΔ, οι στήλες της γραμμής 5 «Έσοδα ΠΟΕ προηγούμενων ετών»
συμπληρώνονται ως προς τους επί μέρους κωδικούς αριθμούς που
συμπεριλαμβάνονται σε αυτή ως εξής:
- Ο ΚΑ 32 «Εισπράξεις από βεβαιωθέντα έσοδα κατά τα παρελθόντα
έτη» συμπληρώνεται μόνο ως προς τη στήλη 1 που αφορά τον
προϋπολογισμό του προηγούμενου έτους (στήλη 1 «Εκτέλεση Π/Υ
προηγούμενου έτους»), ενώ οι λοιπές στήλες δεν συμπληρώνονται.
- Η εγγραφή ΚΑ 32-ΚΑ 85 (Εκτίμηση εισπράξεων) συμπληρώνεται σε
όλες τις στήλες, με εξαίρεση τη στήλη 1 που αφορά τον προϋπολογισμό του
προηγούμενου έτους.
- Ο ΚΑ 32 «Βεβαιωθέντα» παρακολουθείται μόνο στις τρεις πρώτες
στήλες του πίνακα (1 έως 3), που αναφέρονται στον προηγούμενο και στον
τρέχοντα προϋπολογισμό. Το ποσό του ΚΑ 32 δεν αθροίζεται στο σύνολο των
εσόδων της γραμμής 5, αφού αφ’ ενός μεν δεν συνιστά εισπράξεις, αφ’ ετέρου
δε στη γραμμή αυτή το ποσό που αθροίζεται είναι η διαφορά μεταξύ ΚΑ 32
και ΚΑ 85 (άρθρο 2Α ΚΥΑ 7261/2013). Αντίστοιχα, ο ΚΑ 85 «Προβλέψεις μη
είσπραξης εισπρακτέων υπολοίπων» δεν αθροίζεται στο σύνολο εξόδων,
αφού ελήφθη ήδη υπ’ όψη για να προσδιορισθούν τα έσοδα, αφαιρούμενος
από τον ΚΑ 32. Αυτονόητο είναι ότι τα ποσοστά εισπραξιμότητας της γραμμής
5 των εσόδων επίσης δεν αθροίζονται στο σύνολο των εσόδων.
- Για τους κωδικούς αριθμούς εσόδων της γραμμής 6 (Εισπράξεις υπέρ
του δημοσίου και τρίτων, επιστροφές χρημάτων, εισπράξεις από δάνεια,
χρηματικό υπόλοιπο), δεν τίθενται μηνιαίοι και τριμηνιαίοι στόχοι.
- Για τους κωδικούς αριθμούς 674 «Προνοιακά επιδόματα» και 65
«Πληρωμές για την εξυπηρέτηση της δημόσιας πίστης» καθώς και για όλους
τους κωδικούς αριθμούς της γραμμής 8 των εξόδων (83 «Επιχορηγούμενες
πληρωμές υποχρεώσεων ΠΟΕ», 82 «Λοιπές αποδόσεις», 9 «Αποθεματικό»

7. 6
και 85 «Προβλέψεις μη είσπραξης εισπρακτέων υπολοίπων»), δεν τίθενται
μηνιαίοι και τριμηνιαίοι στόχοι.
Στη γραμμή ΣΤ του πίνακα στοχοθεσίας των εξόδων συμπληρώνεται
το μηνιαίο εκτιμώμενο ύψος των απλήρωτων υποχρεώσεων και όχι το ποσό
κατά το οποίο αυτές μεταβλήθηκαν, έτσι ώστε σε κάθε μήνα να εμφανίζεται το
ποσό που εκτιμάται ότι θα υπάρχει στο μήνα αυτόν και όχι το ποσό κατά το
οποίο αυξήθηκε ή μειώθηκε, δηλαδή η μεταβολή, των απλήρωτων
υποχρεώσεων (Εγκ. Υπ. Εσωτ. 14065/Εγκ. 5/9-4-2013).
1.2 Έλεγχος επίτευξης των στόχων.
Για τον έλεγχο της επίτευξης των στόχων λαμβάνονται υπ’ όψη οι
ακόλουθες παράμετροι:
α. Η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού κατά την κατάρτιση και την
εκτέλεσή του. Η αδυναμία ισοσκέλισης του προϋπολογισμού ή του
προσωρινού απολογισμού του δήμου ή του ΝΠΔΔ κατά το κλείσιμο του
προηγούμενου οικονομικού έτους, συνιστά αυτοδικαίως αδυναμία επίτευξης
των ετήσιων στόχων του έτους στο οποίο αφορά ο ετήσιος προϋπολογισμός
και συνεπάγεται την άμεση υπαγωγή του δήμου στο πρόγραμμα εξυγίανσης.
Το ίδιο ισχύει και όταν αποτυπώνεται μη ισοσκελισμένη εκτέλεση του
προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια του έτους.
β. Για τους δήμους και τα δημοτικά ΝΠΔΔ, αναλογικώς γι’ αυτά
εφαρμοζομένων όσων ισχύουν για τους δήμους, η πορεία είσπραξης: α) των
υποομάδων εσόδων των γραμμών 3 (Επιχορηγήσεις για επενδύσεις), 4 (Ίδια
έσοδα από φόρους, τέλη, δικαιώματα, εισφορές, πρόστιμα και προσόδους
περιουσίας) και 5 (Έσοδα ΠΟΕ και συγκεκριμένα ΚΑ 32-ΚΑ 85), β) το
επίπεδο των εξόδων των γραμμών 1 (Κόστος προσωπικού), 4 (Δαπάνες για
επενδύσεις), 5 (Πληρωμές ΠΟΕ), 6 (Μεταβιβάσεις σε τρίτους) και 7 (Λοιπές
λειτουργικές δαπάνες) του πίνακα στοχοθεσίας. Η πορεία είσπραξης των
λοιπών εσόδων ή το επίπεδο των λοιπών εξόδων δεν αποτελούν παράμετρο
αξιολόγησης.
γ. Για τους δήμους και τα δημοτικά ΝΠΔΔ η μεταβολή των απλήρωτων
υποχρεώσεων σε σχέση με τις απλήρωτες υποχρεώσεις της 31ης Δεκεμβρίου
του προηγούμενου έτους (άρθρο 2 παρ. Α ΚΥΑ 7261/2013).

8. 7
Για τον εντοπισμό των αρνητικών αποκλίσεων η πορεία είσπραξης των
εσόδων συσχετίζεται με το βαθμό της προσαρμογής των εξόδων στην πιθανή
υστέρηση των εσόδων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η αναγκαία εξισορρόπηση.
Συσχετίζεται επίσης με την εξέλιξη των απλήρωτων υποχρεώσεων σε σχέση
με τις αντίστοιχες υποχρεώσεις της λήξης του προηγούμενου έτους (άρθρο 2Α
ΚΥΑ 7261/2013).
Για τον προσδιορισμό των αποκλίσεων τα εισπραττόμενα έσοδα
(εκτέλεση) συγκρίνονται με τα προϋπολογιζόμενα έσοδα (στόχος) και εάν το
ποσό της αφαίρεσης «εκτέλεση-στόχος» έχει αρνητικό πρόσημο, η απόκλιση
είναι αρνητική και δηλώνει υστέρηση εσόδων. Στο σκέλος των εξόδων
συγκρίνονται τα ποσά που προϋπολογίσθηκαν (στόχος) με τα ποσά που
πληρώθηκαν (εκτέλεση) και εάν το ποσό της αφαίρεσης «στόχος-εκτέλεση»
έχει αρνητικό πρόσημο, η απόκλιση είναι αρνητική και δηλώνει υπέρβαση
δαπανών. Ως προς τις απλήρωτες υποχρεώσεις, συγκρίνεται το ύψος αυτών
κατά την 31η Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους με το ύψος των
απλήρωτων υποχρεώσεων κάθε μήνα και εάν το τελευταίο αυτό ποσό είναι
μεγαλύτερο, η απόκλιση είναι αρνητική και δηλώνει αύξηση των απλήρωτων
υποχρεώσεων (άρθρο 2Α ΚΥΑ 7261/2013).
Το ποσοστό της αρνητικής απόκλισης υπολογίζεται ως εξής:
- Αθροίζονται οι διαφορές «εκτέλεση-στόχος» στα έσοδα, «στόχος-
εκτέλεση» στα έξοδα και η τυχόν αύξηση των απλήρωτων υποχρεώσεων της
31/12. Εάν οι απλήρωτες υποχρεώσεις εμφανίζουν μείωση ή παραμένουν
σταθερές, δεν λαμβάνονται υπ’ όψη.
- Το άθροισμα διαιρείται με το ποσό που αποτελεί το στόχο των
εσόδων και το πηλίκο αποτελεί το ποσοστό απόκλισης (άρθρο 2Α ΚΥΑ
7261/2013).
Παράδειγμα (από την ΚΥΑ 7261/2013):
Α΄ τρίμηνο έτους 2013
ΕΣΟΔΑ
Στόχος τριμήνου: 1.100
Εκτέλεση (εισπραχθέντα ποσά): 900
Διαφορά α΄: 900 – 1.100 = -200
ΕΞΟΔΑ
Στόχος τριμήνου: 1.000

9. 8
Εκτέλεση (πληρωθέντα ποσά): 900
Διαφορά β΄: 1.000 - 900 = 100
ΑΠΛΗΡΩΤΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
Απλήρωτες υποχρεώσεις της 31/12/2012: 800
Απλήρωτες υποχρεώσεις τριμήνου (μέσος όρος): 830
Διαφορά γ΄: 800 - 830 = -30
Άθροισμα διαφορών Α΄ τριμήνου 2013 (α΄+β΄+γ΄): (-200) + 100 + (-30)
= -130
Ποσοστιαία απόκλιση Α΄ τριμήνου 2013: (-130) : 1.100 = -11,8
Σε περίπτωση που από τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού
προκύπτει αρνητική απόκλιση άνω του 10% από τους τριμηνιαίους
δημοσιονομικούς στόχους, ο δήμος ή το ΝΠΔΔ υποχρεούται να προβεί σε
διορθωτικές παρεμβάσεις σύμφωνα με τις υποδείξεις του Παρατηρητηρίου
των ΟΤΑ (άρθρα 1 παρ. 5 και 3 παρ. 5 ΠΝΠ της 18/11/2012 - άρθρο 4 παρ. 5
Ν 4111/2013, άρθρο 2Α ΚΥΑ 7261/2013).
Το ίδιο ισχύει και όταν διαπιστώνονται αποκλίσεις στα οικονομικά
αποτελέσματα των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου των ΟΤΑ (άρθρο
2Β ΚΥΑ 7261/2013).
1.3 Ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσης (ΟΠΔ).
Ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσης (ΟΠΔ) είναι η σύνοψη του πενταετούς
(για την περίοδο 2011-2014 μικρότερης διάρκειας) επιχειρησιακού
προγράμματος του δήμου καθώς και του ετήσιου προγράμματος δράσης και
του ετήσιου προϋπολογισμού του δήμου και των νομικών προσώπων αυτού,
που αποτελούν φορείς της γενικής κυβέρνησης. Η σύνοψη του
επιχειρησιακού προγράμματος του δήμου και των ετησίων προγραμμάτων
δράσης και του προϋπολογισμού του δήμου και των νομικών του προσώπων,
υλοποιείται με τη συμπλήρωση των πινάκων προγραμματισμού και
στοχοθεσίας της ΚΥΑ 7261/2013 (άρθρο 3 παρ. 4 ΠΝΠ της 18/11/2012 -
άρθρο 4 παρ. 4 Ν 4111/2013, άρθρο 1 ΚΥΑ 7261/2013).
Το ΟΠΔ καταρτίζεται από την οικονομική επιτροπή, ψηφίζεται από το
δημοτικό συμβούλιο και υποβάλλεται για έλεγχο στην εποπτεύουσα αρχή μαζί
με τον προϋπολογισμό και το ετήσιο πρόγραμμα δράσης. Το ΟΠΔ δεν

10. 9
μεταβάλλει τη διαδικασία κατάρτισης ή τροποποίησης του επιχειρησιακού
προγράμματος του δήμου, το οποίο ψηφίζεται κατά τις ισχύουσες διατάξεις
(ΠΔ 185/2007 και ΥΑ 18183/2007, όπως ισχύουν) και προσαρτάται στο ΟΠΔ
(άρθρο 6 παρ. 1 ΚΥΑ 7261/2013, Εγκ. Υπ. Εσωτ. 14065/Εγκ. 5/9-4-2013).
Σε περίπτωση που κατά τον έλεγχο της εποπτεύουσας αρχής διαπιστωθεί ότι
ο προϋπολογισμός έχει καταρτισθεί σύμφωνα με τις προβλεπόμενες οδηγίες,
αλλά το ΟΠΔ δεν πληροί τους όρους της ΚΥΑ 7261/2013, τότε ο
προϋπολογισμός εγκρίνεται και επιστρέφεται στον οικείο ΟΤΑ μόνο το ΟΠΔ
προς διόρθωση και επανυποβολή έως την 10η Ιανουαρίου του έτους στο
οποίο αυτό αναφέρεται (άρθρο 6 παρ. 2 ΚΥΑ 7261/2013).
Η εποπτεύουσα αρχή ελέγχει: α) την πληρότητα των νομικών
προσώπων του ΟΤΑ που πρέπει να περιέχονται στο ΟΠΔ σύμφωνα με το
ΜΦΓΚ, β) την πληρότητα του ΟΠΔ ως προς τα μέρη που οφείλει να περιέχει,
γ) την ακρίβεια των στοιχείων που περιέχουν οι πίνακες στοχοθεσίας
οικονομικών αποτελεσμάτων, σε σχέση με τον ετήσιο προϋπολογισμό του
ΟΤΑ και των νομικών του προσώπων, δ) την πληρότητα του περιεχομένου
των πινάκων στοχοθεσίας οικονομικών αποτελεσμάτων και ε) την εν γένει
κατάρτιση του ΟΠΔ σύμφωνα με τις διατάξεις της ΚΥΑ 7261/2013. Η
εποπτεύουσα αρχή εγκρίνει το ΟΠΔ έως την 31η Ιανουαρίου του έτους στο
οποίο αυτό αναφέρεται (άρθρο 6 παρ. 3 ΚΥΑ 7261/2013).
Το ΟΠΔ αποστέλλεται στο Παρατηρητήριο σε έντυπη μορφή καθώς και
ηλεκτρονικά στη μορφή και κατά τον τρόπο που υποδεικνύεται από αυτό
(άρθρο 6 παρ. 4 ΚΥΑ 7261/2013).
Σε περίπτωση μη εμπρόθεσμης υποβολής του ΟΠΔ προς έλεγχο
επιβάλλεται ως κύρωση σε βάρος του δήμου η παρακράτηση της μηνιαίας
επιχορήγησης από τους ΚΑΠ (άρθρο 7 ΚΥΑ 7261/2013).
Ειδικά για το οικονομικό έτος 2013, είναι δυνατό το τμήμα του ΟΠΔ
που αφορά το δήμο να ψηφίζεται από το οικείο συμβούλιο και να υποβάλλεται
προς έγκριση στην αρμόδια αρχή εντός 20 ημερών από το χρόνο έγκρισης
του προϋπολογισμού και του ετήσιου προγράμματος δράσης ή από το χρόνο
έναρξης ισχύος της ΚΥΑ 7261/2013 (σε περίπτωση που αυτά ήδη είχαν
εγκριθεί κατά τη δημοσίευση της υπουργικής απόφασης), χωριστά από το
τμήμα αυτού που αφορά στα νομικά πρόσωπα του δήμου. Στην περίπτωση
αυτή η εποπτεύουσα αρχή αποστέλλει στο Παρατηρητήριο πρώτα το τμήμα

11. 10
που αφορά το δήμο, και στη συνέχεια ενοποιεί και το δεύτερο τμήμα αυτού,
αποστέλλοντας εκ νέου το ολοκληρωμένο ΟΠΔ στο Παρατηρητήριο.
Επίσης, για το έτος 2013 οι ΟΤΑ, στο πλαίσιο του ΟΠΔ, μαζί με τον
πίνακα στοχοθεσίας οικονομικών αποτελεσμάτων, οφείλουν κατ’ ελάχιστον να
υποβάλλουν το στρατηγικό σχεδιασμό, όπως αυτός αποτυπώνεται στον
πίνακα 1 του Παραρτήματος της ΚΥΑ 7261/2013, και το τεχνικό τους
πρόγραμμα. Το Παρατηρητήριο μπορεί, αν κρίνει απαραίτητο, να ζητήσει
συμπληρωματικά στοιχεία (άρθρο 8 ΚΥΑ 7261/2013).
Εάν ενταχθεί στο ΜΦΓΚ νομικό πρόσωπο του δήμου μετά την
κατάρτιση και την έγκριση του ΟΠΔ, τούτο αναμορφώνεται υποχρεωτικά μέσα
σε προθεσμία δύο μηνών από την αρχή του μήνα ένταξης στο Μητρώο και
πάντως μέχρι την έναρξη του ημερολογιακού τριμήνου που έπεται της
προθεσμίας αυτής (άρθρο 1Α ΚΥΑ 7261/2013).
1.4 Παρατηρητήριο.
Συνιστάται στο Υπουργείο Εσωτερικών «Παρατηρητήριο Οικονομικής
Αυτοτέλειας των ΟΤΑ», με σκοπό τη συνεχή παρακολούθηση σε μηνιαία
βάση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού των ΟΤΑ και των νομικών τους
προσώπων (δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου), τα οποία εντάσσονται στο
Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Στόχος του Παρατηρητηρίου είναι η επίτευξη ισοσκελισμένων
προϋπολογισμών και απολογισμών και η ενίσχυση της οικονομικής
αυτοτέλειας των ΟΤΑ (άρθρο 3 παρ. 1 ΠΝΠ της 18/11/2012 – άρθρο 4 παρ. 1
4111/2013).
Το Παρατηρητήριο συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού
Εσωτερικών και αποτελείται από ένα Σύμβουλο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ως
πρόεδρο, το γενικό διευθυντή οικονομικών υπηρεσιών του Υπουργείου
Εσωτερικών, τον αρμόδιο διευθυντή της γενικής διεύθυνσης οικονομικών
υπηρεσιών του Υπουργείου Εσωτερικών, έναν εκπρόσωπο της ΚΕΔΕ ή της
Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας, εάν πρόκειται για έλεγχο δήμων ή
περιφερειών αντίστοιχα, έναν εμπειρογνώμονα εγνωσμένου κύρους, έναν
εκπρόσωπο του Υπουργείου Οικονομικών και το γενικό διευθυντή
θησαυροφυλακίου του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, η σύμφωνη γνώμη

12. 11
του οποίου απαιτείται για την έκδοση αποφάσεων από το Παρατηρητήριο
(άρθρο 3 παρ. 2 ΠΝΠ της 18/11/2012- άρθρο 4 παρ. 2 Ν 4111/2013).
Το Παρατηρητήριο συγκροτήθηκε με την Απόφαση του Υπουργού
Εσωτερικών 1288/2013 (ΦΕΚ 31/Β).
Το Παρατηρητήριο ελέγχει την ορθή εκτέλεση του προϋπολογισμού και
την εν γένει πορεία των οικονομικών και της επιχειρησιακής δράσης των ΟΤΑ
και των νομικών τους προσώπων (φορέων γενικής κυβέρνησης), όπως
αποτυπώνονται στο Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Δράσης (άρθρο 3 παρ. 4 ΠΝΠ
της 18/11/2012 - άρθρο 4 παρ. 4 Ν 4111/2013).
Το Παρατηρητήριο αξιολογεί τις προβλέψεις εσόδων που
παρουσιάζουν οι ΟΤΑ και προτείνει την τροποποίησή τους, όπου κρίνεται
αναγκαίο. Το Παρατηρητήριο αξιολογεί και ελέγχει την πορεία εκτέλεσης του
προϋπολογισμού με βάση τα μηνιαία στοιχεία που παρακολουθεί η γενική
διεύθυνση οικονομικών του Υπουργείου Εσωτερικών καθώς και με βάση
πρόσθετα στοιχεία που παρέχει ο οικείος ΟΤΑ, εφόσον ζητηθούν. Σε
περίπτωση που διαπιστώνεται απόκλιση από τους τριμηνιαίους
δημοσιονομικούς στόχους σε ποσοστό ανώτερο του 10%, το Παρατηρητήριο
ενημερώνει τον οικείο ΟΤΑ και την αρμόδια για την εποπτεία του αρχή,
παρέχοντας οδηγίες και υποδεικνύοντας μεθόδους για τη διόρθωση της
απόκλισης. Ο οικείος ΟΤΑ οφείλει να συμμορφωθεί άμεσα και να ενημερώσει
το Παρατηρητήριο σχετικά με τα μέτρα που έλαβε (άρθρο 3 παρ. 6 ΠΝΠ της
18/11/2012 - άρθρο 4 παρ. 5 Ν 4111/2013).
Εφόσον η εκτέλεση του προϋπολογισμού εξακολουθεί να παρουσιάζει
για δύο συνεχόμενα τρίμηνα απόκλιση άνω του 10% από τους τριμηνιαίους
δημοσιονομικούς στόχους και διαπιστωθεί παράλληλα ότι δεν έχουν ληφθεί τα
προσήκοντα μέτρα, ο οικείος ΟΤΑ υπάγεται υποχρεωτικά σε πρόγραμμα
εξυγίανσης, κατόπιν απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών που εκδίδεται με
βάση αιτιολογημένη εισήγηση του Παρατηρητηρίου (άρθρο 3 παρ. 6 ΠΝΠ της
18/11/2012 - άρθρο 4 παρ. 6 Ν 4111/2013).
Ο τρόπος υλοποίησης του προγράμματος εξυγίανσης καθορίζεται από
το Παρατηρητήριο, ενώ η ένταξη σε αυτό συνεπάγεται την υποχρέωση
εφαρμογής όλων ή ορισμένων, κατά περίπτωση, από τις ακόλουθες
παρεμβάσεις:

13. 12
α) Άμεση εφαρμογή των προβλεπόμενων από τη νομοθεσία μέτρων
που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και τη διασφάλιση
της είσπραξης των απαιτήσεων του φορέα.
β) Αναστολή των προσλήψεων.
γ) Επιβολή υποχρεωτικών μετατάξεων προσωπικού.
δ) Διάθεση πόρων του «Λογαριασμού Εξυγίανσης και Αλληλεγγύης της
Αυτοδιοίκησης» του άρθρου 263 του Ν 3852/2010, με αποκλειστικό σκοπό τη
χρηματοδότηση του προγράμματος εξυγίανσης.
ε) Αύξηση των ιδίων πόρων από φόρους, τέλη, δικαιώματα και
εισφορές.
στ) Αύξηση του ανώτατου συντελεστή του ΤΑΠ μέχρι και 3‰ και
υποχρεωτική διατήρηση του συντελεστή αυτού μέχρι την ολοκλήρωση της
εξυγίανσης του δήμου.
ζ) Αύξηση του τέλους παρεπιδημούντων και του τέλους επί των
ακαθαρίστων εσόδων των εστιατορίων κ.λ.π. μέχρι το συντελεστή 2%.
η) Περιορισμός των δαπανών μόνο σε υποχρεώσεις μισθοδοσίας και
λοιπές απολύτως ανελαστικές υποχρεώσεις (άρθρο 3 παρ. 6 ΠΝΠ της
18/11/2012- άρθρο 4 παρ. 6 Ν 4111/2013).
Το Παρατηρητήριο αντλεί μέσω του Κόμβου Διαλειτουργικότητας τα
απαιτούμενα στοιχεία από τη βάση δεδομένων «Οικονομικά στοιχεία δήμων»
της Υπουργικής Απόφασης 74712/2010. Εάν ο οικείος ΟΤΑ δεν υποβάλλει τα
απαιτούμενα στοιχεία στον κόμβο, επιβάλλονται οι κυρώσεις του άρθρου 7
της ανωτέρω υπουργικής απόφασης (άρθρο 4 ΚΥΑ 7261/2013).
Η εκτέλεση του προϋπολογισμού εξετάζεται ανά τρίμηνο και σωρευτικά
από την αρχή του έτους. Σε περίπτωση που κατά το τελευταίο τρίμηνο του
έτους η εκτέλεση του προϋπολογισμού αποδώσει για πρώτη φορά αρνητική
απόκλιση άνω του 10%, η απόκλιση αυτή συνυπολογίζεται κατά την εξέταση
των αποτελεσμάτων του πρώτου τριμήνου του επόμενου οικονομικού έτους.
Εάν αντίστοιχα καταγραφεί απόκλιση κατά το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του
έτους, τότε ο ΟΤΑ καταρτίζει τον προϋπολογισμό του επόμενου οικονομικού
έτους, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Παρατηρητηρίου ή εφόσον κρίνεται
αναγκαίο, υπάγεται απευθείας σε πρόγραμμα εξυγίανσης.

14. 13
Σε πρόγραμμα εξυγίανσης εντάσσονται σε κάθε περίπτωση και οι ΟΤΑ
που εμφανίζουν μη ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς είτε κατά την
κατάρτισή τους είτε κατά τη διάρκεια του έτους (άρθρο 5 ΚΥΑ 7261/2013).
Κατά τη διάρκεια της υπαγωγής του στο πρόγραμμα εξυγίανσης ο
προϋπολογισμός του ΟΤΑ καταρτίζεται, αναμορφώνεται και εκτελείται
σύμφωνα με τις υποδείξεις του Παρατηρητηρίου και, εφόσον κρίνεται
αναγκαίο, οι δαπάνες του μπορεί να περιορίζονται στις απολύτως
ανελαστικές, μη περιλαμβανομένων σε αυτές αναγκαστικά του συνόλου των
υποχρεωτικών δαπανών.
Για την αξιολόγηση της απόδοσης των ανωτέρω παρεμβάσεων και του
βαθμού εφαρμογής αυτών από τον ΟΤΑ, το Παρατηρητήριο μπορεί να
παραγγέλλει την πραγματοποίηση ανάλογων ελέγχων από το Σώμα Επι-
θεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, το Ελεγκτικό Συνέδριο και τη Γενική
Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων του Υπουργείου Οικονομικών καθώς και
να καθορίζει μικτά κλιμάκια ελέγχου, απαρτιζόμενα από υπαλλήλους της
Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Εσωτερικών
και της Γενικής Διεύθυνσης Θησαυροφυλακίου του Προϋπολογισμού του
Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (άρθρο 5 ΚΥΑ 7261/2013).
1.5 Υποχρεωτική αναμόρφωση των στόχων.
Οι στόχοι εσόδων και εξόδων αναμορφώνονται υποχρεωτικά, με την
ανάλογη τροποποίηση του ετήσιου προϋπολογισμού και του προγράμματος
εκτέλεσής του, στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Εφόσον με βάση τα στοιχεία του υποβαλλόμενου ΟΠΔ, διαπιστωθεί
από το Παρατηρητήριο απόκλιση από τις οδηγίες που παρασχέθηκαν για την
κατάρτιση του προϋπολογισμού του αντίστοιχου έτους με την κοινή απόφαση
των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών.
Στην περίπτωση αυτή το Παρατηρητήριο υποδεικνύει την απόκλιση
στην αρμόδια για την εποπτεία του ΟΤΑ αρχή, η οποία υποχρεούται να τον
καλέσει για να προβεί σε αναμόρφωση του προϋπολογισμού του και του ΟΠΔ
εντός 15 ημερών.
β) Ανεξαρτήτως της απόδοσης των στόχων των συνολικών εσόδων,
εάν καταγραφεί αρνητική απόκλιση σε ποσοστό άνω του 10% για κάποια από

15. 14
τις υποομάδες εσόδων των γραμμών 3, 4 και 5 του ενοποιημένου πίνακα των
δήμων (Επιχορηγήσεις για Επενδύσεις, Ίδια Έσοδα, Έσοδα που προβλέπεται
να εισπραχθούν από απαιτήσεις προηγούμενων οικονομικών ετών), κατά το
κλείσιμο του πρώτου τριμήνου του έτους, ο ΟΤΑ υποχρεούται να προβαίνει
άμεσα σε μέτρα και παρεμβάσεις για τη διόρθωση της απόκλισης προς
διασφάλιση του σωρευτικού στόχου του επόμενου τριμήνου (στόχος για την
περίοδο Ιανουάριος-Ιούνιος), γνωστοποιώντας αυτά με ειδική έκθεση που
συντάσσεται από τον προϊστάμενο των οικονομικών υπηρεσιών του (Έκθεση
Δράσεων Επίτευξης Στόχων) στο Παρατηρητήριο, στον οικείο Επίτροπο του
Ελεγκτικού Συνεδρίου και στην αρμόδια για την εποπτεία του αρχή. Στην
έκθεση περιγράφονται λεπτομερώς τα μέτρα, ο χρόνος λήψης τους και
τεκμηριώνονται με στοιχεία οι αναμενόμενες οικονομικές αποδόσεις τους.
Κατά την ίδια περίοδο το Παρατηρητήριο παρέχει προς τον ΟΤΑ οδηγίες και
εισηγείται μεθόδους για τη διόρθωση της απόκλισης, αξιολογεί τους στόχους
εσόδων και εφόσον κρίνεται αναγκαίο, διατυπώνει πρόταση για την
τροποποίηση αυτών σε συγκεκριμένα επίπεδα μέσω ανάλογης αναμόρφωσης
του προϋπολογισμού του.
Στην περίπτωση που διαφαίνεται αδυναμία διόρθωσης της ανωτέρω
απόκλισης, το δημοτικό συμβούλιο προβαίνει υποχρεωτικά σε αναμόρφωση
του ετήσιου προϋπολογισμού και αντίστοιχα των ετήσιων στόχων, μειώνοντας
σε ρεαλιστικό ύψος τις επιμέρους ομάδες εσόδων και προσαρμόζοντας κατά
το αντίστοιχο ποσό το σκέλος των εξόδων και ιδίως των υποομάδων αυτών
που αναγράφονται στις γραμμές 1, 4, 5, 6 και 7 (Κόστος προσωπικού,
Δαπάνες για επενδύσεις, Πληρωμές ΠΟΕ, Μεταβιβάσεις σε τρίτους, Λοιπές
λειτουργικές δαπάνες) του πίνακα στοχοθεσίας, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα
την ισοσκέλιση του προϋπολογισμού. Για την εφαρμογή των ανωτέρω
λαμβάνονται υποχρεωτικά υπ’ όψη οι σχετικές υποδείξεις του
Παρατηρητηρίου προς τον ΟΤΑ και την αρμόδια για την εποπτεία του αρχή.
Ο προϋπολογισμός και το ΟΠΔ αναμορφώνονται από το δημοτικό
συμβούλιο υποχρεωτικά μέχρι το τέλος Μαΐου και η αναθεώρηση των ετήσιων
στόχων συντελείται με την τροποποίηση των στόχων που αναλογούν στην
απομένουσα χρονική περίοδο (μήνες που απομένουν από τη λήξη του μήνα
αναμόρφωσης του προϋπολογισμού, δηλαδή εάν η αναμόρφωση συντελεσθεί
εντός Απριλίου, για τους μήνες Μάιο-Δεκέμβριο).

16. 15
Για τον έλεγχο εφαρμογής των ανωτέρω, οι προϋπολογισμοί και τα
ΟΠΔ των ΟΤΑ που υποδεικνύει το Παρατηρητήριο επανυποβάλλονται προς
έλεγχο και έγκριση στην αρμόδια για την εποπτεία τους αρχή μέχρι το τέλος
Μαΐου και πρέπει να έχουν εγκριθεί εντός ενός μήνα από το χρόνο υποβολής
τους.
Οι στόχοι δεν επιδέχονται άλλης τροποποίησης, ανεξαρτήτως εάν
απαιτείται ή πραγματοποιείται αναμόρφωση του προϋπολογισμού.
γ) Τα οριζόμενα στην ανωτέρω περίπτωση β΄ ισχύουν και για τις
περιπτώσεις που η αρνητική απόκλιση διαφαίνεται (από τη μηνιαία εκτέλεση
του δεύτερου τριμήνου) ότι θα σημειωθεί για πρώτη φορά στο κλείσιμο του
δεύτερου τριμήνου του έτους. Στην περίπτωση αυτή οι προϋπολογισμοί και τα
ΟΠΔ των ΟΤΑ επανυποβάλλονται προς έλεγχο και έγκριση στην αρμόδια για
την εποπτεία τους αρχή μέχρι το τέλος Ιουλίου και πρέπει να έχουν εγκριθεί
εντός ενός μήνα από το χρόνο υποβολής τους.
Τα παραπάνω υπό στοιχεία α, β και γ αναφερόμενα εφαρμόζονται
ανάλογα και για τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των ΟΤΑ. Στην
περίπτωση αυτή για την αναμόρφωση του προϋπολογισμού και την
αναθεώρηση της στοχοθεσίας λαμβάνεται υπ’ όψη η αρνητική απόκλιση που
προκύπτει από το σύνολο των εσόδων (άρθρο 3 ΚΥΑ 7261/2013).
2. Εκκαθάριση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τρίτους.
Με τις Εγκυκλίους του Υπουργείου Οικονομικών 2/21967/0094/2012
και του Υπουργείου Εσωτερικών 9866/Εγκ. 10/2012, γνωστοποιήθηκε στους
δήμους και σε όλους γενικά τους φορείς της γενικής κυβέρνησης η πρόθεση
της πολιτείας, να καλύψει με πρόσθετη (ειδική) κρατική χρηματοδότηση τις
ληξιπρόθεσμες μέχρι την 31/12/2011 υποχρεώσεις όλων των φορέων της
γενικής κυβέρνησης, έτσι ώστε να τακτοποιηθούν οι συσσωρευμένες
δημοσιονομικές εκκρεμότητες, να αρθεί το αδιέξοδο στο οποίο περιήλθαν
πολλοί πιστωτές του δημοσίου, να αποτραπούν άσκοπες δικαστικές διενέξεις,
να αποκατασταθεί η πιστωτική αξιοπιστία του δημοσίου και να τονωθεί με την
παροχή ανάλογης ρευστότητας η δοκιμαζόμενη λόγω της δυσμενούς
οικονομικής συγκυρίας αγορά (βλέπε την αιτιολογική έκθεση του νόμου
4093/2012). Για το σκοπό αυτό εκλήθησαν οι δήμοι και τα νομικά πρόσωπα ή

17. 16
οι επιχειρήσεις τους που αποτελούν φορείς της γενικής κυβέρνησης, να
υποβάλουν ηλεκτρονικά «αίτηση χρηματοδότησης» και «πίνακα υφιστάμενων
υποχρεώσεων», μέσα σε συγκεκριμένη προθεσμία (Εγκ. Υπ. Εσωτ. 10/16-03-
2012).
Ακολούθησε ο νόμος 4071/2012 (άρθρο 1 παρ. 6), με τον οποίο
ορίσθηκε ότι τα ποσά με τα οποία θα επιχορηγηθούν οι δήμοι και τα νομικά
τους πρόσωπα για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων χρεών, θα παρακρατηθούν
τμηματικά από τους ΚΑΠ του άρθρου 27 του Ν 3756/2009 ή του άρθρου 259
του Ν 3852/2010, μέσα σε χρονικό διάστημα τριών έως πέντε ετών.
Αντίστοιχη υποχρέωση επιστροφής για τους λοιπούς φορείς της γενικής
κυβέρνησης δεν προβλέφθηκε.
Στη συνέχεια η ανωτέρω χρηματοδότηση ρυθμίσθηκε νομοθετικά με τις
διατάξεις της υποπαραγράφου Γ.2 του άρθρου πρώτου του Ν 4093/2012 και
την Απόφαση του Υπουργού Οικονομικών 2/86954/ΔΠΓΚ/2012 «Εκκαθάριση
ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων» (ΦΕΚ 3396/Β). Οι διατάξεις αυτές
προβλέπουν τα ακόλουθα:
α. Σκοπός και ύψος της χρηματοδότησης.
Αποκλειστικός σκοπός της χρηματοδότησης είναι η εξόφληση
ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων (άρθρο πρώτο υποπαρ. Γ.2 περίπτ. 2 Ν
4093/2012), οπότε οι φορείς που δεν είχαν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις την
30/09/2012 δεν μπορεί να επιχορηγηθούν (Εγκ. Υπ. Εσωτ. 54/27-12-2012).
Η αποκλειστικότητα της χρηματοδότησης διασφαλίζεται με προσωπική
ευθύνη των προϊσταμένων των οικονομικών υπηρεσιών, οι οποίοι
υποχρεούνται να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε η επιχορήγηση να
μη χρησιμοποιηθεί για διαφορετικούς σκοπούς. Τυχόν αχρησιμοποίητα
υπόλοιπα της έκτακτης χρηματοδότησης επιστρέφονται στον κρατικό
προϋπολογισμό, με την κατάθεση του σχετικού ποσού στη ΔΟΥ ή στην
Τράπεζα της Ελλάδας (Απόφ. Υπ. Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
Το ύψος της επιχορήγησης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό στο
οποίο ανέρχονται οι ληξιπρόθεσμες κατά την 31/12/2011 υποχρεώσεις κάθε
φορέα (άρθρο πρώτο υποπαρ. Γ.2 περίπτ. 2 Ν 4093/2012). Οι
επιχορηγούμενοι φορείς δηλώνουν το ύψος των ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων κατά την τελευταία ημέρα κάθε μήνα της χρονικής περιόδου
31/12/2011-30/09/2012 και μπορούν να διαθέσουν το ποσό της

18. 17
χρηματοδότησης και για την πληρωμή υποχρεώσεων του έτους 2012,
προτάσσοντας όμως υποχρεωτικά τις παλαιότερες οφειλές έναντι των
νεοτέρων (Απόφ. Υπ. Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012, Εγκύκλιοι Υπ. Εσωτ.
54/27-12-2012 και 3007/23-01-2013).
Ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις θεωρούνται οι απλήρωτες υποχρεώσεις
προς τρίτους, για τις οποίες έχουν παρέλθει ενενήντα (90) ημέρες από την
ημερομηνία έκδοσης του σχετικού τιμολογίου ή άλλου ισοδύναμου
παραστατικού, εφόσον έχουν συμπεριληφθεί στα μηνιαία οικονομικά στοιχεία
που υποχρεούνται να υποβάλλουν περιοδικά οι δήμοι, μέσω του Υπουργείου
Εσωτερικών, στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Υποχρεώσεις προς τρίτους
οι οποίοι αποτελούν φορείς της γενικής κυβέρνησης δεν χρηματοδοτούνται.
Συνεπώς, υποχρεώσεις προς τρίτους οι οποίοι μετά τη δημοσίευση του νόμου
4093/2012, συμπεριελήφθησαν στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης
της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, δεν συνυπολογίζονται για τον καθορισμό
του ύψους των υποχρεώσεων της 31/12/2011 (Απόφ. Υπ. Οικον.
2/86954/ΔΠΓΚ/2012, Έγγρ. Υπ. Εσωτ. 3007/23-01-2013).
β. Δικαιούχοι φορείς.
Δικαιούχοι της χρηματοδότησης είναι οι δήμοι και όσα νομικά
πρόσωπα ή επιχειρήσεις τους συμπεριελήφθησαν μέχρι την 12/11/2012 στο
Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και
υπέβαλαν «αίτηση χρηματοδότησης» βάσει της Εγκυκλίου 10/16-03-2012 του
Υπουργείου Εσωτερικών, εφόσον πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α. Έχουν ορίσει προϊστάμενο οικονομικών υπηρεσιών.
β. Τηρούν πλήρως λειτουργικό Μητρώο Δεσμεύσεων και γνω-
στοποιούν, μέσω του Υπουργείου Εσωτερικών, τα στοιχεία του μητρώου στο
Γενικό Λογιστήριο του Κράτους για τρεις τουλάχιστον συνεχόμενους μήνες.
«Πλήρως λειτουργικό μητρώο» σημαίνει ότι δεν αναλαμβάνονται υποχρεώσεις
οι οποίες δεν μπορούν να πληρωθούν και ότι παρέχονται αξιόπιστες
πληροφορίες για τις αναληφθείσες δεσμεύσεις και τις απλήρωτες
υποχρεώσεις στα διάφορα στάδια ωρίμανσής τους.
γ. Παρακολουθούν σε μηνιαία βάση την πορεία εκτέλεσης του
προϋπολογισμού και προσαρμόζουν τα όρια των πιστώσεων ανάλογα με την
πορεία είσπραξης των εσόδων, έτσι ώστε οι υστερήσεις στο σκέλος των
εσόδων να μετατρέπονται σε μειώσεις του σκέλους των εξόδων.

19. 18
δ. Δεσμεύονται μέσω της υπογραφής «συμφώνου αποδοχής όρων» να
μη σωρεύουν νέες ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις. «Μη συσσώρευση νέων
ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων» είναι η μη αύξηση του συνόλου των
ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων που υφίστανται στο τέλος κάθε μήνα. Το
συνολικό υπόλοιπο των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων πρέπει να
απομειώνεται, σε ύψος ίσο τουλάχιστον με το ποσό των πληρωμών που
πραγματοποιούνται από την ειδική χρηματοδότηση (άρθρο πρώτο υποπαρ.
Γ2 περίπτ. 1β Ν 4093/2012, Απόφ. Υπ. Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
Ο ορισμός προϊσταμένου οικονομικών υπηρεσιών ή υπεύθυνου
οικονομικών σε κάθε φορέα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται από το
άρθρο 3Β του Ν 2362/95, όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 5 του Ν
3871/2010 και τροποποιήθηκε μεταγενέστερα. Η πλήρωση της συγκεκριμένης
προϋπόθεσης για τους δήμους και τα νομικά τους πρόσωπα βεβαιώνεται
στον ειδικό πίνακα (Έντυπο 4 – Αίτηση έκτακτης χρηματοδότησης για την
εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων των ΟΤΑ), ο οποίος εστάλη στο
Υπουργείο Εσωτερικών βάσει της Εγκυκλίου 10/16-03-2012 του υπουργείου
αυτού.
Οι λοιπές προϋποθέσεις της επιχορήγησης πιστοποιούνται από την
καταχώρηση των οικονομικών στοιχείων των φορέων στην ηλεκτρονική βάση
του Υπουργείου Εσωτερικών και βεβαιώνονται από τον ίδιο τον
επιχορηγούμενο φορέα με την υπογραφή του «συμφώνου αποδοχής όρων
εκκαθάρισης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων». Ειδικά για την τήρηση του
Μητρώου Δεσμεύσεων λαμβάνονται υπ’ όψη και οι εκθέσεις ελέγχου των
κλιμακίων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (Εγκ. Υπ. Εσωτ. 48667/Εγκ.
54/27-12-2012).
γ. Σύμφωνο αποδοχής όρων.
Για την καταβολή της επιχορήγησης προς εξόφληση ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων υπογράφεται κατ’ αρχήν μνημόνιο κατανόησης μεταξύ του
Υπουργείου Οικονομικών και του οικείου υπουργείου. Με το μνημόνιο
αναλαμβάνεται ρητά η υποχρέωση από τον οικονομικά υπεύθυνο για την
εφεξής πιστή και απαρέγκλιτη εφαρμογή των περί αναλήψεως υποχρεώσεων
διατάξεων και την αποφυγή της δημιουργίας νέων ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων. Αντίστοιχα μνημόνια υπογράφονται μεταξύ των υπουργείων

20. 19
και των εποπτευόμενων από αυτά φορέων (άρθρο πρώτο υποπαρ. Γ2
περίπτ. 1 Ν 4093/2012, Απόφ. Υπ. Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
Στο πλαίσιο της ανωτέρω ρύθμισης, υπογράφεται μεταξύ του
Υπουργείου Εσωτερικών και κάθε επιχορηγούμενου φορέα της τοπικής
αυτοδιοίκησης το «σύμφωνο αποδοχής όρων εκκαθάρισης ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων», το περιεχόμενο του οποίου καθορίζεται με την Εγκύκλιο του
Υπουργείου Εσωτερικών 48667/Εγκ. 54/27-12-2012.
δ. Διαδικασία και όροι της χρηματοδότησης.
δ.1. Οριστικοποίηση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων.
Όλοι οι φορείς οριστικοποιούν το σύνολο των ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων κατά την 30η Σεπτεμβρίου 2012 και καταρτίζουν με ευθύνη του
προϊσταμένου οικονομικών υπηρεσιών αναλυτική κατάσταση των
υποχρεώσεων αυτών, κατά χρονολογική σειρά, συμπληρώνοντας τον πίνακα
Ε1 της Απόφασης του Υπουργού Οικονομικών 2/86954/ΔΠΓΚ/2012. Η
κατάσταση υπογράφεται από το δήμαρχο ή τον πρόεδρο του νομικού
προσώπου και τον προϊστάμενο της οικονομικής υπηρεσίας, φυλάσσεται από
το φορέα και τίθεται στη διάθεση οποιουδήποτε ελεγκτικού οργάνου (Εγκ. Υπ.
Εσωτ. 48667/Εγκ. 54/27-12-2012).
Στις ανωτέρω ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις μπορεί να
συμπεριλαμβάνονται υποχρεώσεις από δάνεια που έχουν συναφθεί μέσα στο
έτος 2012, για να εξοφληθούν υφιστάμενες κατά την 31/12/2011 οφειλές, με
την προϋπόθεση ότι οι πόροι των δανείων χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά
για το σκοπό αυτό. Η έκτακτη χρηματοδότηση στην προκειμένη περίπτωση
διατίθεται υποχρεωτικά για την εξόφληση του ποσού του δανείου, το οποίο
εκταμιεύθηκε για την πληρωμή ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων (Απόφ. Υπ.
Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
δ.2 Πρόταση χρηματοδότησης.
Η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου
Εσωτερικών αξιολογεί τα αιτήματα χρηματοδότησης των δήμων και των
νομικών τους προσώπων και διαμορφώνει αναλυτική πρόταση
χρηματοδότησης ανά φορέα την οποία υποβάλλει στο Γενικό Λογιστήριο του
Κράτους, συνοδευόμενη από χρονοδιάγραμμα απορρόφησης της αιτούμενης
χρηματοδότησης. Η αξιολόγηση των αιτημάτων διενεργείται με βάση τα
ακόλουθα κριτήρια:

21. 20
- Την ανταπόκριση των φορέων στις υποχρεώσεις αποστολής
στοιχείων.
- Την πληρότητα, ακρίβεια και εν γένει εγκυρότητα των αποστελλόμενων
στοιχείων.
- Την τήρηση λειτουργικού μητρώου δεσμεύσεων.
- Τα ευρήματα των ελέγχων που διενεργήθηκαν από τη Γενική
Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων του Γενικού Λογιστηρίου του
Κράτους.
- Την εξέλιξη της πορείας των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων.
Οι προτάσεις χρηματοδότησης εξετάζονται από το Γενικό Λογιστήριο
του Κράτους. Η επιχορήγηση καταβάλλεται σταδιακά, ανάλογα με την
ικανότητα απορρόφησης και το βαθμό ανταπόκρισης των φορέων στην
υποχρέωση να μη δημιουργούν καινούργιες ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις
(Απόφ. Υπ. Οικον. 2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
δ.3 Πληρωμή των υποχρεώσεων.
Οι φορείς εγγράφουν το ποσό της επιχορήγησης στον ΚΑ 1215
«Επιχορηγήσεις για εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων» του
προϋπολογισμού εσόδων έτους 2013. Εάν η πρόβλεψη γίνεται κατά τη
σύνταξη του προϋπολογισμού, στον ΚΑ 1215 εγγράφεται το αιτηθέν ποσό,
εκτός αν αυτό είναι μεγαλύτερο του συνόλου των ληξιπρόθεσμων
υποχρεώσεων της 30/09/2012, οπότε στον προϋπολογισμό εγγράφεται το
μικρότερο αυτό ποσό. Στην περίπτωση αυτή, τυχόν διαφοροποίηση του
ύψους της επιχορήγησης αποτυπώνεται μετά την οριστικοποίησή της στον
προϋπολογισμό, με αναμόρφωση. Εάν η πρόβλεψη δεν γίνει κατά τη σύνταξη
του προϋπολογισμού, το εγκεκριμένο ποσό της επιχορήγησης εγγράφεται σε
αυτόν με αναμόρφωση (άρθρο 5 παρ. 11 ΚΥΑ 47490/2012, Απόφ. Υπ. Οικον.
2/86954/ΔΠΓΚ/2012).
Σε περίπτωση που ο δήμος έχει προσφύγει και σε δανεισμό κατά τις
διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 2 του N 4038/2012 για την ισοσκέλιση του
προϋπολογισμού έτους 2012, εγγράφει στον προϋπολογισμό το ποσό της
έκτακτης χρηματοδότησης και εάν το δάνειο που θα συνάψει είναι μεγαλύτερο
του ποσού αυτού, εγγράφει στα έσοδα από δάνεια τη διαφορά τους. Τυχόν
αυξομειώσεις των ποσών των ανωτέρω εσόδων αποτυπώνονται στον
προϋπολογισμό με αναμόρφωση (άρθρο 5 παρ. 11 ΚΥΑ 47490/2012).

22. 21
Ως προς το σκέλος των εξόδων, τα εγκεκριμένα ποσά της
χρηματοδότησης εγγράφονται στους κωδικούς αριθμούς της κατηγορίας 83
«Επιχορηγούμενες πληρωμές υποχρεώσεων ΠΟΕ», στους οποίους
μεταφέρονται τα σχετικά ποσά από τους αντίστοιχους κωδικούς αριθμούς της
κατηγορίας 81 «Πληρωμές που αφορούν υποχρεώσεις από παρελθόντα
οικονομικά έτη». Απολογιστικά, τα ποσά των κωδικών αριθμών 1215 και 83
πρέπει να είναι ισοσκελισμένα (ΚΥΑ 47490/2012).
Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις εξοφλούνται με χρονική σειρά
προτεραιότητας, προτασσομένων των παλαιοτέρων έναντι των νεοτέρων. Η
σειρά αυτή μπορεί να ανατρέπεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Όταν προβλέπεται η χορήγηση εκπτώσεων σε περίπτωση
εμπρόθεσμης καταβολής ή απειλούνται χρηματικές ποινές (π.χ. τόκοι
υπερημερίας) και πρόστιμα.
- Όταν οι υποχρεώσεις σχετίζονται με την αντιμετώπιση επιτακτικών
και επειγουσών αναγκών.
- Όταν εκκρεμούν προσφυγές εναντίον των φορέων που αυξάνουν το
κόστος.
Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν εξοφλούνται υποχρεώσεις του έτους
2012 πριν από αυτές που υπήρχαν την 31/12/2011, εκτός εάν για ορισμένες
υποχρεώσεις υπάρχει κώλυμα νομιμότητας (Απόφ. Υπ. Οικον.
2/86954/ΔΠΓΚ/2012, Εγκύκλιοι Υπ. Εσωτ. 48667/Εγκ. 54/2012 και 3007/23-
01-2013).
Όλοι οι φορείς που επιχορηγούνται, υποχρεούνται με ευθύνη του
προϊσταμένου της οικονομικής υπηρεσίας να συντάσσουν μηνιαία κατάσταση
των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν, μέχρι την 15η ημέρα του επόμενου
μήνα. Η κατάσταση φέρει τη μορφή του Πίνακα 3 της Εγκυκλίου του
Υπουργείου Εσωτερικών 48667/Εγκ.54/2012 και αναρτάται στο διαδίκτυο
κατά τις οδηγίες του υπουργείου αυτού. Στο διαδίκτυο επίσης αναρτώνται τα
στοιχεία του εκάστοτε προϊσταμένου της οικονομικής υπηρεσίας κάθε φορέα.
Οι πληρωμές στους δικαιούχους διενεργούνται κατά κανόνα απ’
ευθείας από το Υπουργείο Εσωτερικών, μέσω του Ταμείου Παρακαταθηκών
και Δανείων, κατά την ακόλουθη διαδικασία (Απόφ. Υπ. Εσωτ.1471/11-
01/2013, Έγγρ. Υπ. Εσωτ.3007/23-01-2013):

23. 22
Μετά την έγκριση της επιχορήγησης, κάθε δήμος που επιχορηγείται,
αποστέλλει πρώτα ηλεκτρονικά και στη συνέχεια ταχυδρομικά στο Υπουργείο
Εσωτερικών πίνακα με τον τίτλο «Εντολή εξόφλησης», στον οποίο
περιλαμβάνονται τα στοιχεία των δικαιούχων και ο τραπεζικός τους
λογαριασμός (ΙΒΑΝ), τα στοιχεία του παραστατικού και του εκδοθέντος και
θεωρηθέντος (όπου απαιτείται) χρηματικού εντάλματος, οι κρατήσεις, το
καθαρό πληρωτέο και το συνολικό ποσό. Πίνακας υποβάλλεται κάθε φορά
που το άθροισμα των πληρωμών ανέρχεται σε ποσοστό 15% τουλάχιστον της
εγκεκριμένης επιχορήγησης. Οι πίνακες που αποστέλλονται ταχυδρομικά
φέρουν τις πρωτότυπες υπογραφές του δημάρχου ή του αρμόδιου
αντιδημάρχου, του διευθυντή της οικονομικής υπηρεσίας και του
προϊσταμένου της υπηρεσίας εκκαθάρισης των δαπανών (λογιστηρίου).
Κατά την εξόφληση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων
παρακρατούνται κατά προτεραιότητα οι βεβαιωμένες υπέρ του δημοσίου και
των ασφαλιστικών φορέων οφειλές των δικαιούχων (άρθρο 2 παρ. 1 ΠΝΠ της
5ης Δεκεμβρίου 2012 – άρθρο 12 Ν 4111/2013).
Το Υπουργείο Εσωτερικών ελέγχει τους πίνακες και εκδίδει εντολές
πληρωμής προς το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, το οποίο μεταφέρει
το μεν καθαρό ποσό στο λογαριασμό ΙΒΑΝ των δικαιούχων το δε συνολικό
ποσό των κρατήσεων στο λογαριασμό ΙΒΑΝ του δήμου. Εάν οι
ληξιπρόθεσμες οφειλές προκύπτουν από τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις
και αφορούν αποδοχές ή οποιεσδήποτε άλλες πληρωμές διενεργούνται μέσω
της Ενιαίας Αρχής Πληρωμών, ως τελικός δικαιούχος στον πίνακα «Εντολή
εξόφλησης» αναγράφεται ο οικείος δήμος, στο λογαριασμό ΙΒΑΝ του οποίου
πιστώνονται τα συνολικά ποσά, συμπεριλαμβανομένων των κρατήσεων, και
στη συνέχεια ακολουθείται από αυτόν η συνήθης διαδικασία για την πληρωμή
των δικαιούχων.
Ο δήμος υποχρεούται να αποδίδει τις σχετικές κρατήσεις και να
υποβάλει ηλεκτρονικά στο Υπουργείο Εσωτερικών «βεβαίωση εξόφλησης»,
κατά το υπόδειγμα του Εγγράφου 3007/23-01-2013 του υπουργείου αυτού.

24. 23
3. Έλεγχος των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την
Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στις δαπάνες των προγραμμάτων, δραστηριοτήτων ή
πρωτοβουλιών που χρηματοδοτούνται μερικά ή ολικά από κοινοτικούς
πόρους, διενεργείται διαχειριστικός και ουσιαστικός έλεγχος από
δημοσιονομικούς υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομικών (άρθρο 101 Ν
2362/95).
Χρηματοδοτήσεις, ενισχύσεις ή επιδοτήσεις σε φυσικά ή νομικά
πρόσωπα και φορείς που καταβάλλονται στα πλαίσια κοινοτικών πολιτικών
από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναζητούνται από
το δημόσιο, εφόσον διαπιστωθεί από τα αρμόδια όργανα ότι καταβλήθηκαν
αχρεωστήτως ή παρανόμως (άρθρο 102 Ν 2362/95).
Η αναζήτηση των ανωτέρω χρηματικών ποσών υπόκειται σε πενταετή
παραγραφή, η οποία αρχίζει από την ημερομηνία που διαπιστώνεται η
αχρεώστητη ή παράνομη είσπραξη, εκτός αν ορίζει διαφορετικά το κοινοτικό
δίκαιο. Τα καταλογισθέντα ποσά υπόκεινται σε εικοσαετή παραγραφή (άρθρο
103 Ν 2362/95).
Οι διαχειριστές κοινοτικών πόρων θεωρούνται δημόσιοι υπόλογοι και
υπάγονται στις διατάξεις του άρθρου 56 του νόμου 2362/95 (άρθρο 105 Ν
2362/95).
Η διαδικασία και τα όργανα καταλογισμού των αχρεωστήτως ή
παρανόμως καταβληθέντων ποσών καθορίζονται με κοινή υπουργική
απόφαση (άρθρο 104 Ν 2362/95).
Για τις δαπάνες των προγραμμάτων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου
Αναφοράς (ΕΣΠΑ) της περιόδου 2007-2013 (Ν 3614/2007, όπως ισχύει), η
διαδικασία επιβολής των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανάκτησης των
αχρεωστήτως ή παρανόμως καταβληθέντων ποσών καθορίζεται από την
υπουργική απόφαση 5058/ΕΥΘΥ 138/2013 (ΦΕΚ 292/Β), με την οποία
τροποποιήθηκαν και κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις της Απόφασης του
Υπουργού Οικονομικών 14053/ΕΥΣ 1749/2008, όπως αυτή τροποποιήθηκε
μεταγενέστερα.
«Δημοσιονομική διόρθωση» είναι η ακύρωση του συνόλου ή μέρους
της κοινοτικής ή και εθνικής συμμετοχής σε ένα έργο ή πράξη, στο πλαίσιο

25. 24
της συγχρηματοδότησής του από τα επιχειρησιακά προγράμματα της
περιόδου 2007-2013, η οποία είναι ανάλογη της παράτυπης δαπάνης που
πληρώνεται. «Ανάκτηση» είναι η επιστροφή των αχρεωστήτως ή παρανόμως
καταβληθέντων ποσών από το λαβόντα για μη νόμιμη αιτία (άρθρο 7 ΥΑ
14053/ΕΥΣ 1749/2008, ΦΕΚ 540/Β, όπως ισχύει).
Μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής ή επιτόπιας
επαλήθευσης/επιθεώρησης από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές (διαχειριστικές
αρχές, ενδιάμεσους φορείς διαχείρισης κ.λ.π.), συντάσσεται έκθεση
διοικητικής επαλήθευσης ή έκθεση επιθεώρησης/επιτόπιας επαλήθευσης, η
οποία κοινοποιείται στον ελεγχόμενο φορέα (άρθρα 9 και 10 ΥΑ 14053/ΕΥΣ
1749/2008, όπως ισχύουν).
Ο ελεγχόμενος φορέας μπορεί να υποβάλει έγγραφες αντιρρήσεις μέσα
σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της έκθεσης. Η
ελεγκτική αρχή εξετάζει τις αντιρρήσεις και εκδίδει σχετική απόφαση (άρθρο
11 ΥΑ 14053/ΕΥΣ 1749/2008, όπως ισχύει).
Εάν εκδοθεί απόφαση ανάκτησης αχρεωστήτως ή παρανόμως
καταβληθέντος ποσού, ο υπόχρεος φορέας καταβάλλει σε οποιαδήποτε ΔΟΥ
το καταλογισθέν ποσό, μέσα σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών. Εάν το
ποσό δεν καταβληθεί μέσα στην προθεσμία αυτή, βεβαιώνεται στη ΔΟΥ του
υποχρέου ως δημόσιο έσοδο και εισπράττεται κατά τις διατάξεις του ΚΕΔΕ
(άρθρο 15 ΥΑ 14053/ΕΥΣ 1749/2008, όπως ισχύει).
Εφόσον διαπιστώνεται ότι συντρέχουν λόγοι καταλογισμού, η έκδοση
της καταλογιστικής πράξης δεν εξαρτάται από την υπαιτιότητα ή μη των
οργάνων του φορέα υλοποίησης (ΕΣ Ολ Απόφ. 210/2011).
Στα προγράμματα του ΕΣΠΑ ο ΦΠΑ θεωρείται επιλέξιμη δαπάνη,
μόνον εάν ο δικαιούχος της χρηματοδότησης δεν έχει δικαίωμα έκπτωσης του
φόρου (άρθρο 28 ΥΑ 14053/ΕΥΣ 1749/2008, όπως ισχύει). Μετά την
υπαγωγή σε καθεστώς ΦΠΑ της διανομής νερού και της υπηρεσίας
αποχέτευσης (άρθρο 18 Ν 4002/2011), ο ΦΠΑ των συγχρηματοδοτούμενων
έργων των ΟΤΑ, του δημοσίου και των ΝΠΔΔ κατέστη μη επιλέξιμη δαπάνη.
Για το λόγο αυτό, η δαπάνη του μη επιλέξιμου ΦΠΑ χρηματοδοτείται
από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (ΠΔΕ) και στη συνέχεια
επιστρέφεται στο δημόσιο κατά τα οριζόμενα στην ΚΥΑ 26931/ΕΥΘΥ
580/2012 (ΦΕΚ1968/Β). η ρύθμιση αυτή αφορά: α) Τις

26. 25
συγχρηματοδοτούμενες πράξεις ύδρευσης και αποχέτευσης που υλοποιούν
ως δικαιούχοι το δημόσιο, ΝΠΔΔ, ΟΤΑ και σύνδεσμοι ΟΤΑ ή πράξεις που
υλοποιούνται μέσω προγραμματικών συμβάσεων από άλλους φορείς για
λογαριασμό του δημοσίου, ΝΠΔΔ, των ΟΤΑ ή των συνδέσμων των ΟΤΑ. β)
Τις συγχρηματοδοτούμενες πράξεις που υλοποιούν οι μη εισηγμένες στο
χρηματιστήριο ανώνυμες εταιρείες του δημοσίου. γ) Τα
συγχρηματοδοτούμενα έργα που κατασκευάζουν οι ΔΕΥΑ σε οικισμούς με
πραγματικό πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων (άρθρο 25 παρ. 11 Ν
3614/2007, όπως αυτή προστέθηκε με το άρθρο 242 παρ. 3 του Ν
4072/2012, ΚΥΑ 26931/ΕΥΘΥ 580/2012, Εγκ. Υπ. Ανάπτ. 38140/ΕΥΘΥ
760/4-9-2012).
Η χρηματοδότηση του συνόλου του προϋπολογισμού των έργων που
εντάσσονται σε επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ με δικαιούχους τις
ΔΕΥΑ, πραγματοποιείται από το ΠΔΕ (άρθρο 14 παρ. 14 Ν 3614/2007, όπως
αυτή προστέθηκε με το άρθρο 21 παρ. 3 του Ν 4111/2013).
4. Ειδικά θέματα για τις αναθέσεις υπηρεσιών και εργασιών.
4.1 Νομικό καθεστώς.
Οι κανόνες ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων υπηρεσιών
και εργασιών ταυτίζονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους με τους κανόνες που
εφαρμόζονται στις διαδικασίες προμηθειών του ΕΚΠΟΤΑ. Στο δημόσιο
άλλωστε ο Κανονισμός Προμηθειών (ΠΔ 118/2007) ισχύει ανάλογα και για τις
συμβάσεις παροχής υπηρεσιών.
Για το λόγο αυτό στο παρόν κείμενο αναπτύσσονται μόνο τα θέματα,
όπου η νομοθεσία ρυθμίζει κατά διαφορετικό τρόπο τις διαδικασίες σύναψης
και εκτέλεσης των συμβάσεων υπηρεσιών και εργασιών σε σχέση με τις
αντίστοιχες διαδικασίες των προμηθειών.
Οι συμβάσεις παροχής υπηρεσιών ανατίθενται και εκτελούνται
σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 28/1980 «Περί εκτελέσεως έργων και
προμηθειών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως» (ΦΕΚ 11/Α), σε
συνδυασμό με τις διατάξεις του ΔΚΚ (Ν 3463/2006) και του Ν 3852/2010
(άρθρα 209 παρ. 2 και 273 παρ. 1 Ν 3463/2006).

27. 26
Εργασίες ή υπηρεσίες ο προϋπολογισμός δαπάνης των οποίων, χωρίς
το ΦΠΑ, ισούται ή υπερβαίνει το ποσό των διακοσίων χιλιάδων (200.000)
ευρώ, ανατίθενται σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 60/2007 και
συμπληρωματικά, για όσα θέματα δεν ρυθμίζονται από το διάταγμα αυτό, από
τις διατάξεις του ΠΔ 28/1980, του ΔΚΚ και του Ν 3852/2010 (Κανονισμός
1252/2011, ΕΕΕΕ 1319/2011).
Συμβάσεις παροχής υπηρεσιών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής
του νόμου 3316/2005 «Ανάθεση και εκτέλεση συμβάσεων εκπόνησης
μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών» (ΦΕΚ 42/Α), ανατίθενται και
εκτελούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού (άρθρα 209 παρ. 2 και
273 παρ. 1 Ν 3463/2006).
Διευκρινίζεται ότι από τις συμβάσεις παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών
υπάγονται στις διατάξεις του Ν 3316/2005 μόνον αυτές που σχετίζονται με τη
διαδικασία παραγωγής μελετών δημοσίων έργων ή με τη διαδικασία
εκτέλεσης δημοσίων έργων. Η συσχέτιση των συμβάσεων παροχής
υπηρεσιών ή εκπόνησης μελετών με τη διαδικασία παραγωγής μελετών
δημοσίων έργων και εκτέλεσης δημοσίων έργων αποτελεί το κύριο κριτήριο
για την υπαγωγή τους ή μη στις διατάξεις του Ν 3316/2005 (Εγκ. ΥΠΠΕΧΩΔΕ
Δ17γ/02/103/Φ.Ν. 439/2005, Έγγρ. ΥΠΠΕΧΩΔΕ Δ17γ/78/Φ.Ν. 439/2009).
Συνεπώς, οι μελέτες που δεν συνδέονται με την κατασκευή δημοσίων έργων,
συνιστούν υπηρεσίες διεπόμενες από τις διατάξεις του ΔΚΚ και του ΠΔ
28/1980 και όχι από τις διατάξεις του Ν 3316/2005 (ΕΣ Τμ. VII Πρακτικά της
5ης Συνεδρίασης της 15ης Φεβρουαρίου 2011, ΕΣ Τμ. VII 297/2011,
151/2011).
Συμβάσεις παροχής υπηρεσιών που ανατίθενται με βάση τις διατάξεις
του ΠΔ 28/1980 και του ΔΚΚ, ενώ εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν
3316/2005, δεν είναι νόμιμες (ΕΣ Τμ. VII 199/2010). Οι συμβάσεις εκπόνησης
μελετών ή παροχής υπηρεσιών του νόμου 3316/2005 δεν επιτρέπεται να
ανατίθενται σε φυσικά πρόσωπα με βάση τις διατάξεις περί συμβάσεων
μίσθωσης έργου του άρθρου 6 του Ν 2527/97, όπως ισχύουν (ΕΣ Τμ. Ι
170/2010, ΕΣ Τμ. VII 102/2009).
Για την ανάθεση εκτέλεσης εργασιών από τις ΔΕΥΑ, ο
προϋπολογισμός δαπάνης των οποίων δεν υπερβαίνει τα όρια εφαρμογής
των Κοινοτικών Οδηγιών, εφαρμόζονται οι διατάξεις του οικείου Κανονισμού

28. 27
αυτών (άρθρο 21 Ν 1069/80) ή, αν αυτός δεν υπάρχει, οι διατάξεις του ΠΔ
28/1980 και του ΔΚΚ (ΕΣ Τμ. Μείζ.-Επταμ. 2657/2012).
Η σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών από τις ανώνυμες
εταιρείες των ΟΤΑ διενεργείται βάσει κανονισμού που καταρτίζει το διοικητικό
συμβούλιο, εκτός αν η προϋπολογιζόμενη αξία υπερβαίνει τα κατώτατα όρια
εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών, οπότε εφαρμόζονται οι διατάξεις των
οδηγιών (άρθρο 265 παρ. 7 Ν 3463/2006).
Για τις κοινωφελείς επιχειρήσεις των ΟΤΑ, τις αστικές εταιρείες μη
κερδοσκοπικού χαρακτήρα και τις δημοτικές ανώνυμες εταιρείες ισχύουν οι
διατάξεις που αφορούν τους ΟΤΑ (άρθρα 257 παρ. 2, 266 παρ. 4 και 267
παρ. 1γ Ν 3463/2006).
Κλειστό διαγωνισμό δεν προβλέπουν οι διατάξεις του ΠΔ 28/1980.
4.2 Μελέτες εργασιών και υπηρεσιών.
Οι συμβάσεις υπηρεσιών, εργασιών και μεταφορών ανατίθενται βάσει
θεωρημένης μελέτης (άρθρα 10 παρ. 8 και 11 παρ. 1 ΠΔ 28/1980), με
εξαίρεση τις ακόλουθες περιπτώσεις όπου δεν απαιτείται η σύνταξη μελέτης:
α. Για υπηρεσίες, εργασίες και μεταφορές αξίας μέχρι 2.934,70 ευρώ,
μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ (άρθρο 1 παρ. 5 ΠΔ 28/1980, όπως
τροποποιήθηκε ως προς το χρηματικό όριο από την Απόφ. Υπ. Εσωτ.
29113/2000, ΦΕΚ 111/Β, άρθρο 13 παρ. 8 Ν 2130/93).
β. Για την επισκευή μηχανημάτων, τον καθαρισμό οδών, υπονόμων και
αρδευτικών αυλάκων καθώς και την αποκομιδή απορριμμάτων, ανεξαρτήτως
ύψους δαπάνης (άρθρο 1 παρ. 6 ΠΔ 28/1980).
γ. Για υπηρεσίες, εργασίες ή μεταφορές, αξίας μέχρι το όριο απ’
ευθείας ανάθεσης από το δήμαρχο, για την εκτέλεση των οποίων δεν
απαιτούνται, λόγω της φύσης τους, τεχνικές γνώσεις ή τεχνική εμπειρία
(άρθρο 209 παρ. 4 Ν 3463/2006, όπως ισχύει). Ειδικότερα, οι μελέτες
υπηρεσιών, μεταφορών και εργασιών, για την εκτέλεση των οποίων δεν
απαιτούνται, λόγω της φύσης τους, τεχνικές γνώσεις ή τεχνική εμπειρία,
μπορεί να συντάσσονται από υπάλληλο της υπηρεσίας που διαχειρίζεται την
πίστωση και να θεωρούνται από τον προϊστάμενο της υπηρεσίας αυτής. Για
τις ανωτέρω υπηρεσίες, εργασίες και μεταφορές, η δαπάνη των οποίων δεν

29. 28
υπερβαίνει το όριο μέχρι το οποίο επιτρέπεται η απ’ ευθείας ανάθεση, δεν
συντάσσεται μελέτη και η ανάθεση γίνεται με βάση την προϋπολογιζόμενη
δαπάνη, την περιγραφή της υπηρεσίας, εργασίας ή μεταφοράς και τα τυχόν
λοιπά στοιχεία που περιέχονται στην απόφαση του δημάρχου, που
υποκαθιστούν τη μελέτη (άρθρο 22 παρ. 3 Ν 3536/2007). Συνεπώς, στην
τελευταία αυτή περίπτωση, δηλαδή σε περίπτωση απ’ ευθείας ανάθεσης από
το δήμαρχο υπηρεσιών ή εργασιών μη τεχνικής φύσεως, δεν απαιτείται η
σύνταξη μελέτης (ΕΣ Τμ. VII 239/2010).
Οι μελέτες υπηρεσιών, εργασιών και μεταφορών των δήμων
συντάσσονται από την τεχνική τους υπηρεσία. Όταν πρόκειται για δημοτικά
ιδρύματα ή ΝΠΔΔ και ΔΕΥΑ, οι μελέτες συντάσσονται από την τεχνική τους
υπηρεσία και αν αυτή δεν υπάρχει ή αδυνατεί, από την τεχνική υπηρεσία του
δήμου που τα έχει συστήσει (άρθρο 209 παρ. 4 Ν 3463/2006, όπως αυτή
αντικαταστάθηκε από την παρ. 3 του άρθρου 22 του Ν 3536/2007).
Οι μελέτες θεωρούνται από τον προϊστάμενο της τεχνικής υπηρεσίας
του δήμου (άρθρο 10 παρ. 1 ΠΔ 28/1980, άρθρο 209 παρ. 4 Ν 3463/2006,
όπως ισχύει), εκτός εάν αυτός δεν είναι διπλωματούχος μηχανικός ΠΕ, οπότε
μπορεί να θεωρεί μελέτες μόνο μέχρι 586.940,57 ευρώ (άρθρο 10 παρ. 3 ΠΔ
28/1980, όπως τροποποιήθηκε ως προς το χρηματικό όριο από την Απόφ.
Υπ. Εσωτ. 29113/2000, Εγκ. Υπ. Εσωτ. 29496/25-5-2007). Όταν πρόκειται
για ΔΕΥΑ ή δημοτικά ΝΠΔΔ, οι μελέτες θεωρούνται από την τεχνική τους
υπηρεσία και, αν αυτή δεν υπάρχει ή αδυνατεί, από την τεχνική υπηρεσία του
δήμου που τα έχει συστήσει (άρθρο 209 παρ. 4 Ν 3463/2006, όπως ισχύει).
Ο προϊστάμενος της τεχνικής υπηρεσίας ο οποίος δεν είναι
διπλωματούχος μηχανικός ΠΕ, δεν μπορεί να θεωρεί μελέτες που έχουν
συνταχθεί από διπλωματούχους μηχανικούς ΠΕ (άρθρο 10 παρ. 2 ΠΔ
28/1980). Στην περίπτωση αυτή η θεώρηση πρέπει να γίνεται από τον
προϊστάμενο της τεχνικής υπηρεσίας της έδρας του νομού, στα πλαίσια της
διοικητικής υποστήριξης του άρθρου 95 του Ν 3852/2010 και της υπουργικής
απόφασης 74532/2010 (Εγκύκλιοι Υπ. Εσωτ. 2067/Εγκ.6/14-01-2011 και
1314/Εγκ.3/11-01-2011).
Μελέτες υπηρεσιών, εργασιών και μεταφορών των δήμων, των ΔΕΥΑ
και των δημοτικών ΝΠΔΔ, προϋπολογισμού δαπάνης άνω των 5.000.000
ευρώ, χωρίς το ΦΠΑ, θεωρούνται κατά τα ανωτέρω από την τεχνική