Εργασία των μαθητών της Α Γυμνασίου

1. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ Ε΢ΓΑΣΙΑ ΣΤΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Ύπνε μου κι ζπαρζ μου το
Ύπνε που παίρνεισ τα παιδιά, ζλα πάρε και τοφτο, μικρό
μικρό μου τώπαρε μεγάλο φζρε μοφ το.

2. Ειςαγωγι
• Στα κείμενα νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ κάναμε το
νανοφριςμα « φπνε μου κι ζπαρζ το». Η ομάδα μασ
ανζλαβε να αςχολθκεί με το κζμα του φπνου.
Χωριςτικαμε ςε μικρότερεσ ομάδεσ και αναλάβαμε
από μια ενότθτα του κζματόσ. Κάποια παιδιά βρικαν
πλθροφορίεσ για τον φπνο ωσ κεότθτα ςτθν ελλθνικι
μυκολογία. Κάποια άλλα βρικαν πλθροφορίεσ για τον
φπνο ωσ φυςικι κατάςταςθ. Τζλοσ, κάποια άλλα
αναηιτθςαν διάφορα νανουρίςματα ςτα δθμοτικά
τραγοφδια και ςτθ λογοτεχνία γενικότερα (κυρίωσ
μελοποιθμζνα νανουρίςματα).
• Ραρακάτω μπορείτε να παρακολουκιςετε τα
αποτελζςματα τθσ ζρευνάσ μασ.

3. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• Ο Ύπνοσ ςτθν ελλθνικι μυκολογία ιταν κεόσ ι
δαίμονασ, γιοσ του Ερζβουσ και τθσ Νφχτασ.
• Αδερφόσ του Θανάτου, του Μόρου, του Κιρου
και του Ονείρου.
• Κατά τον Όμθρο πατρίδα του ιταν θ Λιμνοσ,
«το Νθςί των Ονείρων»
• Σφμφωνα με τον Ηςίοδο ςτθ Θεογονία, ο
Ύπνοσ και ο δίδυμοσ αδελφόσ του, ο Θάνατοσ,
ιταν «δεινοί Θεοί» που κατοικοφςαν ςτον
Τάρταρο

4. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• Στθν αρχαία τζχνθ, ο Φπνοσ
απεικονίηεται ωσ γυμνόσ νζοσ,
μερικζσ φορζσ ζχει γενειάδα και
φτερά ςτο κεφάλι,
• Άλλεσ φορζσ απεικονίηεται ωσ
κοιμϊμενοσ άνδρασ πάνω ςε
κρεβάτι από ποφπουλα με
μαφρεσ κουρτίνεσ γφρω, ενϊ ο
Μορφζασ αποτρζπει τυχόν
κορφβουσ που κα μποροφςαν
να τον ξυπνιςουν.

5. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• Στθ Σπάρτθ ο φπνοσ
απεικονίηεται πάντα δίπλα ςτον
Θάνατο.
• Τον φαντάηονταν νζο, ωραίο, με
φτερά ςτουσ ϊμουσ, να
αποκοιμίηει τουσ κουραςμζνουσ
και να τουσ ραντίηει με ζνα
κλαδί μουςκεμζνο από τθ
δροςιά τθσ λικθσ ι να τουσ
ποτίηει από ζνα κζρασ
υπνωτικοφσ χυμοφσ ι απλά να
κουνά τα φτερά του.

6. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• Μποροφςε να κοιμίςει όλουσ τουσ κεοφσ και τουσ
ανκρϊπουσ.
• Ο Πμθροσ αναφζρει:
«Φπνοσ άναξ πάντων τε κεϊν πάντων τ’ ανκρϊπων"
( Ιλιάδα, Ξ 224-291)
• Κοίμιςε ακόμα και τον Δία, όταν του το ηιτθςε θ Ήρα, θ
οποία του ζταξε για γυναίκα τθν Ραςικζθ, μια από τισ
χάριτεσ, κεά τθσ ξεκοφραςθσ και τθσ χαλάρωςθσ.

7. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• Με τθν Παςιθζη είχαν χίλια
παιδιά, τουσ Όνειρουσ- κεοφσ
των ονείρων.
• Τα πιο γνωςτά παιδιά του είναι:
α) ο Μορφζασ: ζπαιρνε
διάφορεσ ανκρώπινεσ μορφζσ με
τισ οποίεσ εμφανιηόταν ςτα
όνειρα των ανκρώπων.
Μετζφερε μθνφματα των κεών
ςτουσ ανκρώπουσ.

8. Ο φπνοσ ςτη μυθολογία
• β) ο Φοβήτωρ: ζδινε τρομακτικι μορφι ςτα
όνειρα (εφιάλτεσ)
γ) ο Φάνταςοσ: ζφερνε τα όνειρα δυςνόθτα,
χωρίσ λογικι. Είναι θ προςωποποίθςθ τθσ
φανταςίασ.
δ) ο Ίκελοσ: βοθκοφςε ώςτε τα όνειρα να γίνουν
ρεαλιςτικά και κατανοθτά ςτουσ ανκρώπουσ.

9. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• Ο φπνοσ είναι μια φυςιολογικι κατάςταςθ για τα ηϊα που
διακζτουν κεντρικό νευρικό ςφςτθμα και κατά τθν οποία
μειϊνεται θ αντίλθψθ, θ κινθτικι ικανότθτα και
περιορίηεται θ αλλθλεπίδραςθ με το περιβάλλον.
• Κατά τθ διάρκεια του φπνου το ςϊμα φαίνεται να
υπολειτουργεί. Τα άτομα που δεν κοιμοφνται τόςο ϊςτε
να ξεκουραςτεί ο οργανιςμόσ, ςυχνά αντιμετωπίηουν τθν
επόμενθ μζρα νφςτα και αδιακεςία π.χ. για τθν δουλειά,
ςχολείο κ.α.
• Ο φπνοσ είναι αναγκαία διαδικαςία κακϊσ αν κάποιοσ δεν
κοιμθκεί για πολλζσ θμζρεσ εμφανίηει εκτόσ από κοφραςθ,
ςυμπτϊματα, όπωσ να ονειρεφεται (να ζχει
ψευδαιςκιςεισ) κακϊσ είναι ξφπνιοσ, εγκεφαλικι
δυςλειτουργία και επιπλοκζσ που οδθγοφν ακόμθ και ςτον
κάνατο.

10. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
Ο φπνοσ είναι απαραίτθτοσ :
• για να ξεκουραςτεί το ςϊμα
από τθν κοφραςθ τθσ θμζρασ.
• για να ξεκουραςτεί ο εγκζφαλοσ, αφοφ του
δίνεται θ ευκαιρία να επεξεργαςτεί όλεσ τισ
πλθροφορίεσ που πιρε κατά τθν διάρκεια τθσ
θμζρασ, να φυλάξει ςτθ μνιμθ τισ χριςιμεσ και
να "πετάξει" τισ άχρθςτεσ.
• για τθν αναπλιρωςθ ενζργειασ που χάκθκε
κατά τθ διάρκεια τθσ θμζρασ

11. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
Ο φπνοσ διακρίνεται ςε δφο
ποιοτικά διαφορετικζσ
καταςτάςεισ:
• τον φπνο χωρίσ ταχείεσ κινήςεισ των
οφθαλμών (non-rapid eye movement
sleep, NREM sleep)
• και τον φπνο με ταχείεσ κινήςεισ των
οφθαλμών (rapid eye movement sleep,
REM sleep), φπνο ςτθ διάρκεια του οποίου
ονειρευόμαςτε.

12. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• Ο NREM φπνοσ χωρίηεται
ςε τζςςερα ςτάδια:
• Στάδιο 1
Το ςτάδιο αυτό εμφανίηεται ςτθν αρχι του φπνου.
Ο εγκζφαλοσ δίνει εντολι ςτουσ μυσ να
χαλαρϊςουν, ςτθν καρδία να χτυπά με λίγο
χαμθλότερο ρυκμό και θ κερμοκραςία του ςϊματοσ
πζφτει λίγο.
• Στάδιο 2
Λίγο μετά το ςτάδιο 1 μπαίνουμε ςε μια φάςθ
ελαφρφ φπνου απ' όπου μποροφμε εφκολα να
ξυπνιςουμε.

13. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• Στάδιο 3
Σ‘ αυτό το ςτάδιο βριςκόμαςτε ςε
πιο βακφ φπνο. Ο εγκζφαλοσ ςτζλνει
μινυμα για να χαμθλϊςει θ πίεςθ του αίματοσ .
Το ςϊμα δεν είναι πια ευαίςκθτο ςτθν
κερμοκραςία του αζρα και είναι πολφ πιο
δφςκολο να ξυπνιςουμε ς' αυτό το ςτάδιο.
• Στάδιο 4
Στο ςτάδιο αυτό βριςκόμαςτε ςτον πιο βαθφ
δυνατό φπνο. Είναι πάρα πολφ δφςκολο να
ξυπνιςει κανείσ ς‘ αυτό το ςτάδιο, κι αν τα
καταφζρει τελικά, κα βρίςκεται ςε ςφγχυςθ για
λίγα λεπτά. Είναι ς’ αυτό το ςτάδιο (και ςτο
προθγοφμενο) που κάποια άτομα αρχίηουν να
υπνοβατοφν ι να μιλοφν ςτον φπνο τουσ.

14. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• REM (Rapid Eye Movement):
Η φάςθ των γριγορων κινιςεων
των ματιϊν και των ονείρων.
Ραρόλο που όλοι οι μυσ του ςϊματοσ ζχουν
πάρει τθν εντολι να χαλαρϊςουν, τα μάτια ς‘
αυτό το ςτάδιο κινοφνται πολφ γριγορα,
μπροσ-πίςω, ενόςω είναι κλειςτά. Η καρδιά
χτυπά πιο γριγορα και θ αναπνοι δεν είναι
πάντα ρυκμικι.

15. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• Ο NREM και ο REM φπνοσ
εναλλάςςονται κυκλικά
κατά τθ διάρκεια τθσ νφχτασ,
αρχίηοντασ με NREM φπνο ο οποίοσ διαρκεί
περίπου 80 λεπτά και ακολουκείται από
περίπου 10 λεπτά REM φπνου. Αυτόσ ο κφκλοσ
φπνου, ςυνολικισ διάρκειασ 90 λεπτϊν,
επαναλαμβάνεται τρεισ ζωσ ζξι φορζσ κάκε
νφχτα.

16. Ο φπνοσ ςτη βιολογία
• Ο ςυνολικόσ χρόνοσ φπνου μειϊνεται
με τθν θλικία. Οι μζςεσ θμεριςιεσ τιμζσ
είναι οι εξισ:
• νεογζννθτα 16 ζωσ 18 ϊρεσ·
• μικρά παιδιά 10 ϊρεσ·
• ζφθβοι 8 ϊρεσ·
• ενιλικεσ 7,5 ϊρεσ, με τάςθ μείωςθσ ςτα
θλικιωμζνα άτομα.

17. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
δθμοτικά τραγοφδια-νανουρίςματα
Φπνε, που παίρνεισ τα μωρά, ζλα πάρε και τοφτο
μικρό μικρό ςου το ‘δωςα, μεγάλο φζρε μου το.
Μεγάλο ςαν ψθλό βουνό, ίςιο ςαν κυπαρίςςι
κι οι κλϊνοι του ν’ απλϊνουνε ς’ ανατολι και δφςθ.
νάνι, νάνι, νάνι, νάνι κι όπου το πονεί να γιάνει
Ζλα αθδονάκι μου κι εςφ ςτθν κοφνια να κακίςεισ
με τθ γλυκιά ςου τθ λαλιά να μου το νανουρίςεισ.
Νάνι και το νανουρίηω, τρία κάςτρα του χαρίηω
το Μιςίρι και τθν Πόλθ τθ Μικρά Αςία όλθ.
Ζλα, φπνε, φπνωςζ το και γλυκά ςεργιάνιςζ το.
Μικράσ Αςίασ

18. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
δθμοτικά τραγοφδια-νανουρίςματα
Θάςου
Ζλα, φπνο, ζλα γεια του, Ραναγιά κάτςε κοντά του
ο φπνοσ κρζφει τα μωρά κι ο ιλιοσ τα λιοντάρια
κι ιγϊ το μωρό μου το κρζφω μι τα χάδια.
Ζλα φπνο, ζλα γεια του, Ραναγιά κάτςε κοντά του.
Νάνι, νάνι δεν κοιμάτι, τθ μανοφλα του κυμάτι
νάνι, νάνι του λζγανε κάςτανα το φ(ι)λζαυνι.
Νάνι, νάνι, νάνι του, ζνα το ‘χει θ μάνα του.
Ζλα, φπνο, και πάρε του κι Χριςτζ μ’ ‘ποκοίμθςζ το.
Νάνι, νάνι δεν κοιμάτι, τθ μανοφλα του κυμάτι.

19. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
δθμοτικά τραγοφδια-νανουρίςματα
Φωτεινό Τρικάλων
Κοιμιςου, άςτρο μ,’ κοιμιςου, αυγι, κοιμιςου, νιο φιγγάρι.
Κοιμιςου που κα ς’ αγαπάει ο νιοσ που κα ςι πάρει.
νάνι το κορίτςι μου να κάνει
κοιμιςου που ςου παριγγειλα ςτθν Ρόλθ τα προικιά ςου,
ςτθ Βενετιά τα ροφχα ςου και τα διαμαντικά ςου.
οοο, νάνι το παιδί μου να κάνει
Κοιμιςου που ςου παριγγειλα το πάπλωμα ςτθν Ρόλθ
και ςου το τελειϊνανε ςαράντα δυο μαςτόροι.
νάνι, το παιδί μου να κάνει
Κοιμιςου μεσ ςτθν κοφνια ςου, μεσ ςτ’ άςπρα τα πανιά ςου
και Ραναγιά θ Δζςποινα κα είναι ςυντροφιά ςου.
οοο, νάνι το παιδί μου να κάνει

20. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
νανουρίςματα
Νάνι του ΢ιγα το παιδί, του βαςιλιά τ' αγγόνι.
Νάνι του κιπου θ παςχαλιά, του Μάθ το χελιδόνι.
Κοιμιςου φωσ τθσ χαραυγισ κι άςτρο χρυςό τ' Απρίλθ
κι θ Ραναγιά ςτον φπνο ςου χαμογελά ςτα χείλθ.
Κάμε τον φπνο ςφννεφο και τ' όνειρό ςου πάχνθ
κι ζνα πουλί τ' αυγερινοφ να ς' ανταμϊςει ψάχνει.
Νάνι του ΢ιγα το παιδί, του βαςιλιά τ' αγγόνι.
Νάνι του κιπου θ παςχαλιά, του Μάθ το χελιδόνι.
Νίκοσ Γκάτςοσ / Μάνοσ Χατηθδάκισ

21. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
νανουρίςματα
Κοιμιςου, αγγελοφδι μου, παιδί μου, νάνι νάνι
να μεγαλϊςεισ γριγορα ςαν τ’ αψθλό πλατάνι,
να γίνεισ άντρασ ςτο κορμί και ςτο μυαλό,
για να ‘ςαι πάντα μεσ ςτο δρόμο τον καλό.
Κοιμιςου, αγγελοφδι μου, γλυκά με το τραγοφδι μου.
Κοιμιςου, περιςτζρι μου, να γίνεισ ςαν ατςάλι,
να γίνει κι θ καρδοφλα ςου ςαν του Χριςτοφ μεγάλθ,
για να μθν πεισ μεσ ςτθ ηωι ςου «δεν μπορϊ»
κι αν πρζπει ακόμα να ςθκϊςεισ και ςταυρό.
Κοιμιςου, αγγελοφδι μου, γλυκά με το τραγοφδι μου.
Κϊςτασ Βίρβοσ / Μ. Θεοδωράκθσ - Νίκοσ Κθπουργόσ

22. Ο φπνοσ ςτθ λογοτεχνία
νανουρίςματα
Νανοφριςμα
Θα κεντιςω πάνω ςτου αλόγου ςου τθ ςζλλα
με διαμαντόπετρεσ ςωρό
του φεγγαριοφ το πιγαιν' ζλα
ςτο πελαγίςιο το νερό
Αγόρι μου,αγόρι μου,
αγόρι μου να ςε χαρϊ
Θα κεντιςω ςτ' αςθμοπίςτολά ςου πλάι
τθσ χελιδόνασ το φτερό
κι ζναν ςταυρό να ςε φιλάει
τισ νφχτεσ που ςε καρτερϊ
Θα κεντιςω πάνω ςτο δίκοπό ςου λάηο
το βλζμμα ςου το κακαρό
αυτό το βλζμμα το γαλάηιο
που δε χορταίνω να κωρϊ
Μ. Λοΐηοσ / Λ. Ραπαδόπουλοσ

23. Ρθγζσ:
• Ιλιάδα, Ομιρου, ςχολικό βιβλίο βϋ Γυμναςίου
• διαδίκτυο
• http://el.wikipedia.org
• Σχολικι βιβλιοκικθ:
• Εγκυκλοπαίδεια 2002
• Νζα ελλθνικι εγκυκλοπαίδεια
• Ευχαριςτοφμε για τθν πολφτιμθ βοικεια τθσ τθν
κακθγιτριά μασ κα. Κατςάνου Βαρβάρα

24. Ομάδα
• Αντωνιάδου Κωνςταντίνα
• Λίτςασ Γιϊργοσ
• Νικολαΐδου Ελζνθ
• Ραυλοφδθσ Θανάςθσ
• Σγοφρου Χρφςα
• Χατηι Μάγδα
• Υπεφκυνθ κακθγιτρια: Σαράφθ Μαρία