More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from Maia Nucubidze
სამართალი და ეტიკეტი შუა ს.ის საქართველოში
- 1. რესურსი თემისთვის სამართალი და ეტიკეტი შუა საუკუნეების საქართველოში. XI კლ. ისტორიის პედაგოგი მაია ქობულია
- 2. საქართველოში შექმნილი უძველესი სამართლის ძეგლები, მაღალგანვითარებული და გამართული სამართლებრივი სისტემის ნათელი დადასტურებაა.საქართველოში იქმნებოდა სპეციალური სამართლის წიგნები,იწერებოდა საისტორიო თხზულებები,ეპიგრაფიკული ძეგლები და სხვ. სადაც საუბარი იყო სამოქალაქო,საეკლესიო და სისხლის სამართლის სხვადასხვა ნორმებზე.
- 4. ქართული სამართლის ძეგლებზე ფუნდამენტური ნაშრომი „ქართული სამართლის ისტორია“ დაწერა აკადემიკოსმა ივ.ჯავახიშვილმა,სადაც დიდი ისტორიკოსი წერს: „ქართული სამართლის ისტორიის“ წაკითხვის დროს ყველა დაინახავს იმ ინტენსიურ მუშაობას და დიდ შემოქმედებას,რომელიც ქართველ ერს სამართლის სფეროში გამოუჩენია“
- 5. ქართული სამართლის ძეგლებით დაინტერესებული იყო უცხოელი მეცნიერებიც. ინგლისე ლმა დიპლომატმა და მთარგმნელმა,ქართველი ხალხის დიდმა მეგობარმა ოლივერ უორდროპმა (გაერთიანებული სამეფოს უმაღლესი წარმომადგენელი სამხრეთ კავკასი ასა და საქართველოში 1919-1921 წწ.) 1914 წ. ინგლისურად თარგმნა გიორგი ბრწყინვა- ლეს „ ძეგლისდება“. 1930 წ. ინგლისში ჩამოაყალიბა საქართ.-ს ისტორიული საზოგადო ება და გამოსცემდა ჟურნალს “გეორგიკა”
- 6. ბიზანტიელი ისტორიკოსი აგათია სქოლასტიკოსი (VI ს.),როცა აღწერს ბიზანტიაში ეგრისის მეფის გუბაზის მოკვლის გამო გამართულ სასამართლო პროცესს,კოლხი ბრალმდებლის მაღალი დონის გამოსვლის შემდგომ წერს: “ლაზებს თავიანთი ცხოვრებისათვის სახელმწიფოებრივი და კანონიერი სახე მიუციათო“
- 7. • ქართულ სამართლის ჩვენამდე მოღწეული უძველესი ძეგლია,X საუკუნის ბოლო სა და XI ს.დასაწყისში ბაგრატ III (975/978 -1014წ.)მიერ შედგენილი“ბაგრატ კურა პალატის სამართა ლი“. საქართველოს გაერთიანებ ის ხანის სჯულის წიგნში ასახულია ფეოდალური საზოგადო ების ურთიერთობები,სამღვდელოების პრივი ლეგირებული მდგომარეობა,სისხლის სამართ ლის ნორმები:მკვლელობის, სხეულის დაზიანების ,ცილისწამ ების, ქურდობის და სხვ. ; სასჯელ თა სახეებია: სიკვდილით დასჯა,დატუსაღება(„ ხელთა შეპყრობა“), დასა ხიჩრება(„თუალთა დაწვა“) და სხვ. მტკიცებულება შეიძლება ყოფილიყო ფიცი. საინტერესოა,რომ მოსამართ ლედ არჩევის დროს კანონი უპირატესობას აძლევდა ისეთ პიროვნებას: „ ვინცა მოძღ უარი იყოს, ანუ მეფეთა წინაშე ზრდილი და ნამყოფი კაცი იყოს, ანუ კარგი დიდ-ვაჭარი, ანუ კარგი სოფლისა მამასახლისი იყოს, აგეთი კაცი დასვი ბჭედ, ჭკუიანი იქნების და კარგად ეცოდინების ბჭობაი, და უსამართლოს არას იტყვის.“
- 8. ქართული საეკლესიო სამართლის წიგნები,იწერებოდა მსოფლიოში ცნობილი კანონიკური ძეგლების მიხედვით. XII ს. ანდრია კრიტელის „დიდი სჯულის კანონი“ - ქართულად თარგმნა არსენ იყალთოელმა (XI-XII ს.) და დაურთო ქართული რუის ურბნისის კრებაზე მიღებული კანონი „ძეგლისწერა”
- 10. „მცირე სჯულის კანონი“ - ქართულად თარგმნა ექვთიმე ათონელმა (1005-1028 ათონის ივერთა მონასტრის წინამძღვარი.)
- 11. კანონის უზენაესობა განაპირობებდა ქვეყნის ძლიერებას,დიდი მეფე დავით აღმაშე ნებელი(1089 -1125წ.) უდიდეს სამართალშემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა.სწორედ მისი ხელშეწყობითა და დაინტერესებით იქნა შედგენილი „ რუის ურბნისის კრების ძეგლისწერა“,ხოლო მსტოვართა ინსტიტუტსა და სააჯო კარს,უმაღლესი სააპელაციო სასამართლოს სტატუსი მიანიჭა და საზოგადოების ყველა ფენის ინტერესებს იცავდა.
- 12. • ქართველი მეფეები გამოირჩეოდნენ თავიანთი გულმოწყალეობითა და ქველმოქმედებით ღარიბი და მიუსაფარი ადამიანების მიმართ. ისინი არა მარტო თავიანთ ქონებას ურიგებდნენ გაჭირვებულ ადამიანებს,არამედ მათ მიერ მიღებულ კანონებში გათვალისწინებული იყო „გლახაკთათვის“ დახმარების ვალდებულებანი.თამარ მეფის დროს სახელმწიფო შემოსავლების ერთი მეათედი,ე.გ. „ნაათალი“ გადაეცემოდათ უმწეო ადამიანებს. ასევე გლეხთა ინტერესების დიდი დამცველი იყო ქართლ- კახეთის მეფე ერეკლე II. • მოსახლეობის ინტერესებს იცავდა ეკლესიაც. 1218 წ. როცა სომხეთში ქართული იურისდიქცია ვრცელდებოდა, ადგილობრივმა ეკლესიის პირების მიერ გაზრდი ლი საეკლესიო გადასახადები სამჯერ შეამცირა ქართული ეკლესიის მწყემსმთავარ მა,კათოლიკოსმა ეტიფანემ,რომელმაც ანელ ხუცესთა ქცევა გაკიცხა და „ყოვლად უწესო“ უწოდა მათ ქმედებას.
- 13. ქ.ანისში, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ეტიფანეს გადაწყვეტილებით, ახალი გადასახადის შესახებ კანონი, ქალაქის ეკლესიის კედელზე ამოკვეთეს,რათა ყველას მტკიცედ დაეცვა იგი.
- 14. XIV ს.ში საქართველოს მეფემ გიორგი ბრწყინვალემ (1318-1346წ.) მთიელი თავკაცებისა და დარბა ზის დახმარებით შეადგინა კანონი:“ძეგლისდება“- მთის მოსახლეობისათვის. ქართული სახელმ წიფოს რესტავრაციისა და განმტკიცების მიზნით, ასევე მოამზადა ახალი კანონი, მოხელეთა უფ ლება- მოვალეობების შესახებ ,რომელსაც უწოდა: “ხელმწიფის კარის გარიგება”
- 15. სამცხის ათაბაგის ბექა ჯაყელის (1285-1306 წ.)მიერ შედგენილ სისხლის სამართლის წიგნს, “წიგნი სამართლისა კაცთა შეცოდებისა ყოველთავე”,მისმა შვილიშვილმა აღბუღამ (საქართველოს ათაბაგ- ამირსპასალარი,სჯულმდებელი XIVს. II ნახ.) ახალი კანონები დაუმატა,სამართლის ამ წიგნებს ერთად „ბექა-აღბუღას სამართალი“ ეწოდება, რომელსაც არამარტო სამცხეში გამოიყენებდნენ ჩვენი მეფეები.
- 16. განსაკუთრებით ნაყოფიერი სამართალშემოქმედებითი საქმიანობით გამოირჩეოდა ვახტანგ VI „სჯულმდებელი“ ,რომელსაც ეკუთვნის იშვიათი სახის სამართლის წიგნი - „სამართლის წიგნთა კრებული“ , რომელიც შეიცავდა: ქართულად გადამუშავებულ კანონებს: მოსეს რჯულს,ბერძნულ -რომაულ,ბიზანტიურ და სომხურ კანონებს,ასევე ვახტანგის მიერ დაწერილ კანონს „სამართალი ბატონისშვილის ვახტანგისა“. ასევე ვახტანგ VI შეადგინა კანონი:„დასტურლამალი“,რომელიც საქართველოში თითქმის ორი საუკუნის განმავლობაში გამოიყენებოდა
- 17. • ქართული სამართლის დოკუმენტებიი: „სასისხლო სიგელები“ და სხვ. განსაზღვრავდა იმ ქონებრივ საზღაურს,რომელიც დამნაშავეს უნდა გადაეხადა დაზარალებულისათვის. • XVI-XVIII ს.ში ,როცა საქართველოში მაჰმადიანთა ძალმომრეობის შედეგად „ტყვის სყიდვა“ გავრცელდა საერო და საეკლესიო პირებმა ერთსულოვნად დაგმეს ეს სამარცხვინო მოვლენა საეკლესიო კრებებზე,სადაც დამნაშავეს საერო ხელისუფ - ლებამ სიკვდილით დასჯა,ხოლო სასულიერო პირებმა ეკლესიიდან განკვეთა დაუდგინეს. • ფეოდალური პერიოდის (IV-XVIII სს.) კანონმდებლობა,რა თქმა უნდა პრივილეგი - რებულად იცავდა გაბატონებული კლასის ინტერესებს,მაგრამ ამასთანავე ოფიციალურად საზოგადოების ყველა ფენის უფლებებს იცავდა. ყველა ეტაპზე ქართული სამართლის ძეგლები თავისი შინაარსით ღირსეულად იდგა საერთაშორისო კანონების გვერდით და თავისი პროგრესულობით ხშირად წინაც უსწრებდა მათ.
- 18. უცხო სიტყვათა განმარტებანი: .“სააჯო კარი”-მუდმივმოქმედი სასამართლო დაწესებულება .“ბჭე” - სადავო საქმის გამრჩევი .”მსტოვართა ინხტიტუტი” - შიდა და საგარეო დაზვერვა .“დიდი სჯულის კანონი”- კანონიკური კრებული, რომელიც მე-4 ს.დან დაწყებ ული ივსებოდა საუკუნეების განმავლობაში დროის შესაბამისად შექმნილი კანონიკური მასალით:საეკლესიო კრებათა და წმ.მამათა კანონმდებლობით, სამოქალაქო კანონმდებლობის წიგნებიდან ამოკრებილი და ეკლესიის შესახებ მიღებული სამოქალაქო კანონებით.იგი 920 წელს კონსტანტინეპოლის საეკლე სიო კრებამ დაამტკიცა საეკლესიო სამართლის ძირითად კოდექსად.ამ ძეგლის ქართულ თარგმანს,შესრულებულს არსენ იყალთოელის მიერ ეწოდა „დიდი სჯულის კანონი“ .“მცირე სჯულის კანონი”-ქართული საეკლესიო სამართლის ძეგლი. ბერძნული დან თარგმნა ექვთიმე მთაწმინდელმა .“დასტურლამალი” - სხვადასხვა დროს შედგენილი გარიგების წიგნთა დებულე ბების კრებული,შეადგინა ვახტანგ VI.