Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot

Speelkaarten werkboek over het kaartspel voor kinderboekenweek over sport en spel, 2 t/m 13 oktober 2013
9e kinderboekenweekshow van schoolgoochelaar Aarnoud Agricola: Koning en nar ontwikkelen door sport en spel

Beste lezer,
Wat neem je mee als je je op en lange reis wilt vermaken? Ik zou kiezen voor mijn iPad,
waarop ik heel wat teksten voor onder andere mijn werkboeken heb geschreven. Phileas
Fogg, de hoofdpersoon uit het beroemde boek van Jules Verne over de reis om de wereld
in 80 dagen, nam een kaartspel mee. Tijdens zijn lange bootreizen en treinreizen kaartte
hij met medereizigers.
Een kaartspel neemt heel weinig ruimte in en je kunt er heel veel plezier aan beleven. Niet
alleen op reis, maar ook in de klas. Speelkaarten vormen een prima kapstok om kinderen
het een en ander te leren. Dat reikt veel verder dan populaire kaartspelletjes voor kinderen
als kwartetten en pesten.
Aan de hand van het kaartspel kunnen kinderen dingen leren over onder meer
geschiedenis, rekenen, symboliek, kunst en ... goochelen. De kinderboekenweek 2013
over sport en spel, die wordt gehouden van 2 t/m 13 oktober, is een mooie gelegenheid
om te werken aan een project over speelkaarten. Dat kan aan de hand van dit werkboek
met onder andere teksten, verhalen, invuloefeneningen, gezegden, woordzoekers, kaart-
spelletjes, puzzels, moppen, en goocheltrucs.
Vooral de oudere kinderen, vanaf ongeveer een jaar of tien, zullen een speelkaarten-
project op school zeker waarderen. Ik was vroeger dol op speelkaarten, en dat ben ik nog
steeds. Vandaar dat ik dit speelkaarten werkboek met veel plezier heb samengesteld.
Achterin dit speelkaarten-werkboek treft u maar liefst drie complete thematische kaart-
spellen aan:
1. Sport-speelkaarten met sporten en sportletters voor kinderboekenweek 2013
2. Dieren-speelkaarten voor bijvoorbeeld dierendag op 4 oktober
3. Postzegel-kaartspel voor bijvoorbeeld 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden
Graag wil ik hier nog enkele ervaringen van de afgelopen week met u delen.
• Ik maak steeds vaker mee dat besturen van dorpsfeesten samenwerken met de scholen
om de kinderen uit het dorp tijdens schooltijd een leuke goochelvoorstelling aan te
bieden. Dat was bijvoorbeeld het geval tijdens het dorpsfeest in Oldemarkt op 13
september 2013.
• Op 16 september 2013 heb ik mijn buikspreekshow Rijmende dieren van de axenroos
verzorgd op een school in Wespelaar, nabij Mechelen. Die jeugdvoorstelling van mij
wordt nogal eens geboekt in Vlaanderen omdat daar meer wordt gewerkt met de axen-
roos dan in Nederland.
• Op 16 september is er een interview van 35 minuten met mij over mijn marketingaanpak
als schoolgoochelaar gepubliceerd in de wekelijke reputatiepodcast.
• Deze week heb ik de informatie aangeleverd voor een uitgebreid interview met mij over
mijn schoolgoochelaar-activiteiten in het vaktijdschrift voor de goochelkunst, dat dit
najaar zal verschijnen.
Ik heb nog enkele data open staan waarop u in oktober mijn kinderboekenweekshow 2013
Koning en nar ontwikkelen door sport en spel kunt boeken. Voor beschikbaarheid, overleg
en boekingen kunt u mij bellen of e-mailen.
Met vriendelijke groet,
André de Boer (alias Aarnoud Agricola, 06 - 39 48 93 37, aarnoud@goochelaar.biz)

TWITTER
PINTEREST
FACEBOOK

♧
♧
♧
♧
♡
♧
♧
♧
♧
♧
♧
♧
♧
♢
♢
♢
♢
♢
♢♢
♢
♢
♢
♢
♢
Complexe kaartsymbolen mandala
♤
♤
♤♤
♤
♤ ♤
♤
♤
♤
♤
♤

Goochelaar en buikspreker Aarnoud Agricola op een speelkaart
KLIK HIER OM ZO!N SPEELKAART VAN JE EIGEN DIGITALE FOTO TE MAKEN
AARNOUDAGRICOLA
www.goochelaar.biZ

Woordzoeker speelkaarten
kaartdoosje, speelkaarten, aas,
twee, drie, vier, vijf, zes, zeven,
acht, negen, tien, boer, vrouw,
heer, ruiten, schoppen, harten,
klaver, joker, beeldzijde,
rugzijde, schudden, delen,
spelen

Kinderboekenweekshows van schoolgoochelaar Aarnoud Agricola
1. 2005: De Goochelacademie
2. 2006: De leeuw is los
3. 2007: Sub rosa - beroepsgeheimen
4. 2008: Rijmende dieren van de axenroos
5. 2009: Wonderen in Lekkerland
6. 2010: De Tovertekeningententoonstelling
7. 2011: Lessen van Superhelden
8. 2012: Hallo wereld in 80 dagen
9. 2013: Koning en nar ontwikkelen door sport
en spel
2013

Eenvoudige kaartsymbolen mandala
♧
♧
♡
♤
♤
♡
♢
♢

Aarnoud Agricola
Sinds 2004 verzorgt Aarnoud Agricola
beroepsmatig verbluffende, amusante en
komische jeugdshows met goochelen en
buikspreken.
Hij is gespecialiseerd in sfeerverhogende,
interactieve en spraakmakende
schoolvoorstellingen, familieshows en
theatershows. Sinds 2005 ontwikkelt hij
ieder jaar een nieuwe jeugdshow.
Mede daardoor heeft hij:
1. Een uitgebreid repertoire
2. Veel vaste klanten
3. Een volle agenda
Voor alle shows geldt
1. geschikt voor kinderen van 4 tot en met
12 jaar
2. gebaseerd op goochelen en buikspreken
3. tijdsduur van 45 minuten (kan op basis
van overleg eventueel ook korter of
langer)
4. ideaal voor basisscholen, theaters,
bibliotheken, buitenschoolse en
naschoolse opvang, bibliotheken,
dorpsfeesten en kindervakantieweken
5. de aanwezige volwassenen genieten ook
van de voorstelling
6. in alle opzichten volkomen verantwoord
7. succes gegarandeerd
Basisscholen boeken voor viering
1. juffen- en meestersdag (algemene
verjaardag van leerkrachten)
2. carnaval
3. lentefeest
4. (her)opening van nieuw schoolgebouw
5. jubileum van school of leerkracht(en)
6. afscheidsfeest van directeur of
leerkracht(en)
7. feestweek
8. zomerfeest
9. suikerfeest
10. kinderboekenweek
11. sinterklaasfeest
12. kerst

Goochelaar Aarnoud Agricola brengt speelkaarten onder de aandacht
De kinderboekenweek 2013 gaat over sport en spel. Als het aan schoolgoochelaar
Aarnoud Agricola uit Utrecht ligt, gaan scholen dan extra aandacht besteden aan
speelkaarten. Hij heeft onlangs het "Speelkaarten werkboek! samengesteld. Iedereen kan
dat werkboek gratis downloaden van de website www.sportenspel.info. We stellen hem
enkele vragen.
Wat heeft het lezen van kinderboeken te maken met speelkaarten?
In diverse kinderboeken komen speelkaarten als karakters voor. Het bekendst is wel Alice
in Wonderland. Het werkboek speelkaarten bevat een gedeelte uit dat klassieke, maar nog
steeds populaire kinderboek van 150 zo!n jaar geleden dat gaat over de ontmoeting
tussen Alice en speelkaarten.
Tijdens de kinderboekenweek 2013 is het leuk om ook op andere manieren aandacht te
besteden aan het thema "spel!. Het Speelkaarten werkboek geeft daarvoor allerlei
mogelijkheden met een speels en educatief karakter. Zo bevat het werkboek naast
verhalen ook woordzoekers, rekenraadsels, gezegden over speelkaarten, doolhoven,
kleurplaten, moppen en goocheltrucs die allemaal te maken hebben met speelkaarten.
Waarom heb je het speelkaarten werkboek samengesteld?
Al enkele jaren maak ik maandelijks een gratis thema-werkboek voor leerkrachten. Het
thema van de kinderboekenweek 2013 (sport en spel) bracht mij op het idee om een
werkboek te maken dat helemaal gaat over speelkaarten. Mijn uitgebreide kennis en
ervaring op dit gebied, die voor een belangrijk deel gebaseerd is op allerlei boeken die ik
heb en die niet meer in druk verkrijgbaar zijn, wilde ik zodanig te bewerken en verpakken
dat kinderen net zo enthousiast over kunnen worden als ik.
Het leuke is dat speelkaarten talloze mogelijkheden bieden om kinderen op een speelse
manier te laten leren. Daarbij kun je denken aan geschiedenis, taal, rekenen, onthouden,
knutselen, spelen en goochelen. Ik ben heel enthousiast over al die mogelijkheden, maar
de meeste leerkrachten weten niets van de leuke educatieve dingen die je met
speelkaarten kunt doen. Lesmateriaal op dit gebied voor basisscholen heb ik niet kunnen
vinden: niet in het Nederlands en ook niet in het Engels. Daarom heb ik het speelkaarten
werkboek samengesteld.
foto’suitmijn
jongejaren

Hoe is jouw belangstelling voor speelkaarten ontstaan?
Speelkaarten fascineren me al heel lang. Ik was zeven jaar toen ik voor het eerst een
kaartspel kreeg. Dat was een reclamespel van Mascotte-vloeipapiertjes voor sigaretten.
Speelkaarten worden al heel lang ingezet voor reclame-doeleinden. Op dat moment had ik
nog geen ﬂauw benul van de wereld die schuil gaat achter het kaartspel.
In eerste instantie ging mijn belangstelling uit naar goocheltrucs met speelkaarten. Later
vond ik het ook leuk om kaartspelletjes te spelen. Nog later kreeg ik belangstelling voor de
geschiedenis en de symboliek van speelkaarten. Inmiddels heb ik een ﬂinke verzameling
kaartspellen. Als ik naar het buitenland op vakantie ga, koop ik daar bijna altijd een
kaartspel met foto!s van dat land: een souvernirspel.
Speelkaarten maken al sinds ongeveer het jaar 1400 deel uit van de cultuur.
Tegenwoordig kun je in bijna ieder warenhuis speelkaarten kopen. Ze zijn goedkoop,
nemen bijna geen ruimte in en wegen weinig. Toch kun je er op allerlei manieren enorm
veel plezier aan beleven. Het kaartspel heeft zijn glans in de loop van de eeuwen nog niet
verloren. In deze tijd, waarin videogames bijzonder populair zijn, wordt er nog veel met
kaarten gespeeld en gegoocheld. Oook educatierve kaartspellen zijn populair.
Doe jij in je goochelshows trucs met speelkaarten?
De laatste jaren verzorg ik vooral optredens voor kinderen op basisscholen. Tot nu toe heb
ik in die goochelvoorstellingen geen kaarttrucs gedaan. De reden daarvan is dat mijn
shows geschikt moeten zijn voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar. De jongere kinderen
zijn nog niet vertrouwd met speelkaarten en vinden andere, meer visuele goocheltrucs
leuker.
In mijn nieuwste kinderboekenweekvoorstelling met de titel "Koning en nar ontwikkelen
door sport en spel, klaar voor de start in Wonderland! doe ik echter wel een kaarttruc. Dat
vind ik goed passen bij het thema en bij de rol die ik speel. In mijn kinderboekenweekshow
2013 ben ik namelijk de harten koning. Voor die kaarttruc gebruik ik hele grote kaarten en
vertoon daarmee verrassende visuele effecten. Ik weet zeker dat ook jonge kinderen die
kaarttruc waarderen.

Kralenplanken kaartsymbolen

De speelkaarten en het croquetspel. Gedeelte uit Alice in Wonderland
Toen ze verder liep zag Alice een boom met een deur in de stam. "Dat is raar!! dacht ze.
"maar vandaag is alles raar. ik moet maar gewoon naar binnen gaan.! Alice ging door de
deur en kwam terug in de lange gang.
Tot haar vreugde zag ze dat ze nu klein genoeg was voor het kleinste deurtje – en het was
open. Alice stapte erdoorheen naar de mooie tuin deze zo graag wilde zien. Een stem
riep: "De Koningin! De Koningin! En Alice keek gretig rond. Een statige processie kwam in
zicht. Er waren soldaten en hovelingen en als allerlaatste de Hartenkoning en de
Hartenkoningin.
Toen de Koningin Alice zag, bleef ze staan en zei streng: "Hoe heet je kind? Mijn naam is
Alice, Uwe Majesteit.! zei Alice heel beleefd, maar ze voegde bij zichzelf toe: "Ach, het is
maar een spel kaarten, ik hoef niet bang voor ze te zijn!! "En wie zijn dit?! vroeg de
Koningin, wijzend op drie tuinmannen die een paar rode rozen wit aan het schilderen
waren.
"Hoe moet ik dat weten?! zei Alice dapper. De Koningin schreeuwde: Haar hoofd eraf!
Haar hoofd …! "Onzin!! zei Alice heel hard en beslist en de Koningin werd stil. De
processie ging weer verder.
"Speel je croquet?! riep de Koningin terwijl ze verder liep. "Ja!! riep Alice terug.
"Kom mee, dan! Brulde de Koningin, en Alice voegde zich bij de processie. Toen ze bij het
croquetveld kwamen, schreeuwde de Koningin:# "Op jullie plaatsen!! en iedereen begon
alle kanten op te rennen.
Alice had nog nooit zo!n raar croquetspel gezien. De ballen waren levende egels en de
hamers waren ﬂamingo!s, en de soldaten-speelkaarten bogen zichzelf dubbel om de
poortjes te vormen. De spelers speelden allemaal tegelijk, zonder op hun beurt te
wachten. De Koningin werd al snel woedend en riep: "Zijn hoofd eraf! Of "Haar hoofd eraf!!
Degenen die ze veroordeelde werden
gegrepen door de soldaten, die dan
natuurlijk even geen poortjes hoefden te
vormen. Al snel waren alle spelers gearres-
teerd, behalve de Koningin en de Koning,
"Ze zijn wel erg dol op onthoofden,! dacht
Alice. Het is een wonder dat er nog iemand
in leven is!!
Ze vroeg zich af hoe ze ongemerkt weg kon
komen toen in de verte een stem riep:
"Komt allen. De rechtszaak begint!!
"Wat voor rechtszaak?! dacht Alice en ze
rende achter de Koning en de Koningin aan
om te gaan kijken.
KLIK HIER VOOR ALICE IN
WONDERLAND

speelkaarten

Alice ontmoet levende speelkaarten in Wonderland (lange versie)
Vlak bij de ingang van de tuin stond een grote
rozenboom. De rozen die eraan groeiden waren wit,
maar drie tuinlieden waren bezig ze rood te verven.
Alice vond dit hoogst merkwaardig en kwam dichterbij
om naar hen te kijken. Toen ze vlak bij hen was,
hoorde ze een van hen zeggen: "Pas toch op, Vijf! Je
spat me helemaal vol met verf!
"Ik kon er niets aan doen!, mopperde Vijf. "Zeven
stootte tegen mijn elleboog.!
Daarop keek Zeven op en zei: "Goed hoor, Vijf! Geef
een ander maar weer de schuld!!
"Hou jij je mond maar!! zei Vijf. "Ik hoorde de Koningin
gisteren nog zeggen dat je eigenlijk onthoofd zou
moeten worden!!
"Waarom?! zei degene die als eerste had gesproken.
"Dat gaat jou niets aan, Twee! zei Zeven.
"Ja, het gaat hem wel aan!! zei Vijf "En ik zal het hem
vertellen ook - het was omdat hij de kok tulpenbollen
bracht in plaats van uien.!
"Zeven gooide zijn kwast neer en begon met: "Welja, over onrechtvaardig gesproken ...!
toen zijn blik toevallig op Alice viel die naar hen stond te kijken en hij plotseling zweeg. De
anderen keken ook om en ze maakten allemaal een diepe buiging.
"Zoudt u me willen vertellen,! vroeg Alice een beetje verlegen, "waarom u die rozen verft?!
Vijf en Zeven zeiden niets, maar keken naar Twee. Twee begon op gedempte toon: "Nou,
ziet u juffrouw, het zit zo dat dit een rode rozenboom had moeten zijn en we hebben per
ongeluk een witte geplant. En als de koningin dat zou ontdekken, zouden we allemaal
worden onthoofd. Dus u begrijpt, juffrouw, we doen ons best om voor zij komt ...!
Op dat ogenblik riep Vijf, die ongerust aan de andere kant van de tuin had staan kijken:
"De Koningin! De Koningin!! en de drie tuinlieden wierpen zich dadelijk plat op hun gezicht.
Er klonken vele voetstappen en Alice keek rond, benieuwd naar de Koningin.
Eerst kwamen er tien soldaten die klaveren droegen; ze hadden allemaal dezelfde vorm
als de drie tuinlieden, langwerpig en plat, met handen en voeten aan de hoeken. Daarna
kwamen de tien hovelingen. Zij waren getooid met ruiten en liepen twee aan twee, net als
de soldaten. Zij werden gevolgd door de koningskinderen. Het waren er tien en de
schatjes kwamen vrolijk hand in hand aanhuppelen, twee aan twee. Zij waren allemaal
getooid met harten.
Daarna kwamen de gasten, voornamelijk koningen en koninginnen, en in hun gezelschap
herkende Alice het witte Konijn; hij praatte snel en zenuwachtig terwijl hij glimlachte om
alles wat gezegd werd, en liep langs zonder haar op te merken. Toen volgede de
Hartenboer, die de kroon van de Koning droeg op een roodﬂuwelen kussen. De prachtige
stoet werd gesloten door de Hartenkoning en de Hartenkoningin.

Knutselactiviteit: poppetje maken van een speelkaart
Alice ontmoet in Wonderland onder andere een pak levende speelkaarten. Die hebben
een hoofd, armen en benen, en gedragen zich als mensen. Tijdens de kinderboekenweek
2013 over sport en spel is het leuk om het verhaal te lezen of voor te lezen, en
speelkaarten-poppetjes te maken.
Voor de romp van het poppetjes gebruik je een gewone speelkaart. De armen en benen
maak je door lange stroken van een gekleurd A4-vel te vouwen tot een harmonica en deze
aan de kaart te plakkken met lijm. Voor het hoofd gebruik je dik papier waarop je een
gezichtje tekent en dat uitknipt. Het kaartpoppetje op de foto heeft een petje dat gemaakt
is van een stukje zwart papier.

Alice ontmoet levende speelkaarten in Wonderland (invuloefening)
Vl_k bij de _ngang v_n de tu_n ston_ e_n g_ote ro_enboom. De _ozen di_
era_n gr_eiden war_n w_t, _aar dri_ tuinl_eden war_n bez_g ze roo_ te
ver_en. Ali_e von_ dit hoog_t merk_aardig en k_am dic_terbij om _aar hen te
_ijken. Toe_ ze _lak bij h_n was, ho_rde ze e_n van he_ zeg_en: "Pa_ to_h
op, Vijf! Je s_at me hele_aal v_l met ve_f!
"Ik ko_ er _iets aa_ doe_!, mo_perde Vijf. "Zev_n sto_tte te_en mijn
el_eboog.! Da_rop ke_k Zeven op en z_i: "Goe_ ho_r, Vijf! Ge_f een a_der
ma_r we_r de schul_!!
"Hou j_j je mo_d ma_r!! zei Vi_f. "Ik hoo_de de Ko_ingin giste_en n_g ze_gen
dat je eige_lijk onthoof_ zou m_eten word_n!!
"Wa_rom?! ze_ de_ene die a_s ee_ste ha_ ge_proken. "Dat gaa_ jou n_ets
a_n, T_ee! zei Ze_en.
"Ja, he_ gaa_ he_ we_ aa_!! zei V_jf "En ik z_l het h_m verte_len ook - het
w_s omd_t hij de k_k tulpenbo_len bra_ht in p_aats van u_en.!
"Zev_n goo_de zi_n k_ast n_er en be_on met: "Wel_a, over onre_htvaardig
gespr_ken ...! toen zij_ bli_ toe_allig op Alice v_el die n_ar h_n ston_ te kijk_n
en hij _lotseling z_eeg. De a_deren kek_n ook om en ze maa_ten al_emaal
een die_e b_iging.
"Z_udt u me _illen _ertellen,! _roeg Ali_e een beet_e verlegen, "waar_m u d_e
ro_en v_rft?! V_jf en Zev_n ze_den nie_s, m_ar kek_n naa_ Tw_e. Twe_
_egon op gedem_te t_on: "Nou, zie_ u ju_frouw, het zit zo dat dit e_n rod_
_ozenboom h_d moet_n zij_ en we heb_en per ongel_k een w_tte ge_lant.
En als de _oningin dat zou on_dekken, _ouden we alle_aal wor_en onthoof_.
D_s u begri_pt, juff_ouw, we do_n ons b_st om voo_ zij kom_ ...!
Op dat o_enblik ri_p Vij_, die on_erust a_n de a_dere kan_ van de tui_ ha_
s_aan _ijken: "De Konin_in! De K_ningin!! en de _rie _uinlieden wierp_n zi_h
_adelijk pl_t op h_n ge_icht. Er k_onken ve_e voet_tappen en Alic_ _eek
ron_, benieuw_ na_r de Ko_ingin.
E_rst k_amen er t_en so_daten die k_averen droe_en; ze had_en allem_al
de_elfde _orm _ls de dri_ t_inlieden, lang_erpig en _lat, m_t _anden en
_oeten _an de hoek_n. Daar_a kwam_n de tie_ hovelin_en. Zi_ war_n
getooi_ met _uiten en _iepen t_ee aan twe_, net al_ de s_ldaten. Zi_ werd_n
gevolg_ doo_ de _oningskinderen. He_ war_n er ti_n en de s_hatjes kwa_en
v_olijk han_ in _and a_nhuppelen, twe_ aan _wee. Zi_ _aren _llemaal
getooi_ m_t h_rten.

Elf moppen en raadsels en over speelkaarten
Een ﬁets en een duikboot zitten samen in een boom te kaarten.
Dan komt er een ei langs vliegen. De ﬁets vraagt: "Hé ei, doe je mee met kaarten?!
"Nee! zegt het ei, "dat gaat helaas niet, ik heb nu een afspraak bij de kapper."
Waarom speelden de Beatles geen kaartspelletjes?
Vanwege de leider van de band: Paul Me-kaart-nie (Paul McCartney).
Vader en zoon spelen samen een spelletje kaart. De zoon kijkt stiekem naar de kaarten
van vader, die hem vraagt: "Weet je wel wat er met valsspelers gebeurt?! De zoon
antwoordt: "die winnen altijd!!
Wat is het verschil tussen een grote pizza en een professioneel pokerspeler?
Een grote pizza kan een heel gezin voeden.
Wat is het verschil tussen een team op een basisschool en een pakje kaarten?
In een pakje kaarten zitten maar vier vrouwen.
Wat staat er in in het midden van iedere kaart?
De letter a.
Harmke komt de woonkamer binnen en ziet dat haar broer aan het kaarten is met de
nieuwe hond van de buren. "Wauw!, zegt ze verrast, "Dat moet wel de slimste hond ter
wereld zijn!!
De broer antwoordt: "Hij is niet zo slim, van de vijf potjes heb ik er al drie gewonnen.!
Een hersenchirurg krijgt op vrijdagavond een telefoontje van een collega die zegt: "We
hebben nog een speler nodig voor ons kaartavondje. Vind je het leuk om mee te doen?!
"Ik kom er meteen aan roept de chirurg!, met grote ernst en urgentie in zijn stem. Hij legt
de hoorn neer en als hij zijn jas aantrekt vraagt zijn vrouw: "Is het ernstig?! De chirurg
antwoordt: "Heel ernstig, er zijn al drie doktoren aanwezig!.
Een cowboy kom een saloon binnen en ziet een doodstil kerel op de grond liggen.
"Is hij dood?!, vraag hij aan de barman.
De barman antwoordt: "Daar kun je wel op rekenen!
Cowboy: "Heeft hij vals gespeeld?!
Barman: "Daar kun je wel op rekenen.!
Cowboy: "Met poker?!
Barman: "Nee, op de piano.!
Stoffel de schildpad, Zoef de haas en meneer de uil zitten met z!n drieën in een café. Ze
vervelen zich enorm. Uiteindelijk zegt stoffel de schildpad: "Zal ik mijn kaarten gaan
halen?! Zoef de haas en meneer de uil vinden dat een goed idee, want dan hebben ze in
ieder geval iets te doen. Stoffel de schildpad gaat op weg, maar tegen sluitingstijd is hij
nog niet terug! Zoef de haas vraagt dan aan meneer de uil "Zullen we maar vast iets te
drinken nemen!. Dan horen ze een boze stem bij de deur: "Als jullie dat doen, dan ga ik
mijn kaarten niet halen!!
Wat is het verschil tussen een heer en een boer? Een heer kan wel een boer laten, maar
een boer kan geen heer laten.

Doolhof speelkaarten uit het Mazing Deck

Speelkaarten ontwerpen in de klas
Als je kinderen vraagt om een kaartspel te tekenen, dan komen daar soms hele
verrassende creaties uit. Dat blijkt wel uit de bovenstaande foto. In de kinderboekenweek
2013 over sport en spel is het leuk om met de hele klas een kaartspel te maken. Ieder kind
krijgt dan twee speelkaarten die hij of zij moet weergegeven. Natekenen mag natuurlijk,
maar het is leuker als de kinderen er een eigen invulling aan mogen geven.
Je kunt de kaarten laten maken op kaarten op gewoon speelkaartformaat, maar je kunt
ook een vel A4 papier per kaart gebruiken. Verder kan een kind de opdracht krijgen de
rugzijde van de kaarten te maken, die vervolgens 54 keer wordt gefotokopieerd. De klas
kan een compleet kaartspel maken door de ontworpen beeldzijden tegen de gekopieerde
rugzijden te plakken het het resultaat te lamineren. Als kaarten zijn gelamineerd, kun je
ermee spelen. In een klas is het leuk om met de grote zelfgemaakte kaarten levend
kwartet te spelen.

Waarin verschillen deze ruitenkaarten van gebruikelijke kaarten?
1. ..............................................
2. ..............................................
3. ..............................................
4. ..............................................
5. ..............................................
6. ..............................................
7. ..............................................
8. ..............................................
9. ..............................................

Waarin verschillen deze schoppenkaarten van de gebruikelijke kaarten?
1. ..............................................
2. ..............................................
3. ..............................................
4. ..............................................
5. ..............................................
6. ..............................................
7. ..............................................
8. ..............................................
9. ..............................................

Waarin verschillen deze klaverkaarten van de gebruikelijke kaarten?
1. ..............................................
2. ..............................................
3. ..............................................
4. ..............................................
5. ..............................................
6. ..............................................
7. ..............................................
8. ..............................................
9. ..............................................

Waarin verschillen deze hartenkaarten van de gebruikelijke kaarten?
1. ..............................................
2. ..............................................
3. ..............................................
4. ..............................................
5. ..............................................
6. ..............................................
7. ..............................................
8. ..............................................
9. ..............................................

Tien gezegden ontleend aan het kaartspel
1.!Zij!zet!alles!op!éen!kaart.
2.!Zij!speelt!open!kaart.
3.!Zij!speelt!hem!in!de!kaart.
4.Zij!ontdekte!dat!er!
sprake!is!van!doorgestoken!kaart.
5.Zij!constateert!dat!bij!hen!armoede!
troef!was.
6.Zij!speelde!haar!troeven!uit.
7.Zij!heeft!alle!troeven!in!handen.
8.!Zij!moet!kleur!bekennen.
9.!Zij!liet!zich!in!de!kaart!kijken.
10.!Zij!gaf!hem!een!jas.

Betekenissen en achtergronden gezegden over het kaartspel
1. Zij zet alles op één kaart. Zij kiest daarmee voor een oplossing en waagt daarmee een gok.
Bij alle kansspelen heeft men de meeste mogelijkheden tot winst als men zijn risico!s spreidt. Wie echter al
zijn kansen op één kaart zet, kan weliswaar ineens heel veel winnen, maar maakt ook grote kans om alles
ineens te verspelen.
2. Zij speelt open kaart. Zij vertelt eerlijk hoe de situatie is.
Wanneer men met open kaart speelt, is bij het kaartspel voor alle medespelers duidelijk wat iemand in zijn
handen heeft, en hoe hij de zaak aanpakt. Zo iemand kan de anderen dus nooit bedriegen.
3. Zij speelde hem in de kaart. Zij hielp hem om een doel te bereiken.
Bij het kaartspel kunnen de kaarten zo verdeeld zitten, dat iemand het spel naar zijn hand kan zetten, als het
geluk even meewerkt. Wanneer een van de andere spelers nu zo uitkomt als voor die persoon wenselijk is,
speelt hij hem in de kaart, en werkt daarmee ongewild mee aan de overwinning van de gelukkige.
4. Zij ontdekte dat er sprake is van doorgestoken kaart. Zij heeft door dat er bedrog in het spel is.
Omdat er met kaarten geld te verdienen is, wordt er ook mee vals gespeeld. Een van de bekendste
manieren is om met speldeprikjes merkgaatjes in de speelkaarten aan te brengen, zodat aan de positie van
het prikje kan worden vastgesteld welke kaart het is. Die kaarten zijn dan "doorgestoken!. Wanneer iemand
dus spreekt van "doorgestoken kaart! , is er bedrog in het spel.
5. Zij constateert dat bij hen armoede troef is. Zij stelt vast dat zij maar heel weinig geld te besteden
hebben.
Als bij klaverjassen of bridgen bijvoorbeeld ruiten "troef! zijn, kan men met een ruitenkaart een slag
binnenhalen van een kleur die men niet heeft. Wanneer buiten de spelen iets "troef! is, komt het veel voor, of
is het de overheersende tendens. Als de griep troef is, betekent dit dat de griep heerst.
6. Zij speelde haar troeven uit. Zij kwam met meerdere argumenten.
De troeven zijn in het kaarspel hoge kaarten, omdat men er slagn van een andere kleur mee kan aftroeven.
Iemand die bij het kaartspel zijn troeven op tafel legt, laat dus zien wat hij nog meer aan "slagkracht! in zijn
handen heeft, vaak in de overtuiging dat die genoeg is voor de winst. Wie in een gesprek ﬁguurlijk "zijn
troeven op tafel legt!, etaleert alle argumenten en dwangmiddelen die hem ten dienste staan, en speelt "open
kaart!.
7. Zij heeft alle troeven in handen. Zij is meester van de situatie.
De speler die alle troeven in handen heeft, beheerst het kaartspel dat hij op dat moment speelt met anderen
volkomen, omdat zijn "hand! onaantastbaar is. Hetzelfde geldt voor iemand die zich zo goed heeft voorbereid
of zulke doorslaggevende argumenten heeft, dat zijn gesprekspartners kansloos zijn.
8. Zij moet kleur bekennen. Zij moet laten zien hoe ze ervoor staat.
Een van de basisregels in veel kaartspelen is dat men kleur moet bekennen: de kleur (ruiten, schoppen,
harten of klaver)opwerpen die bij uitkomst "gevraagd! wordt. Wie kleur bekend, laat dus gedwongen zien hoe
hij ervoor staat.
9. Zij liet zich in de kaart kijken. Zij verried zichzelf.
Tijdens het kaarten is het de bedoeling dat men zijn kaarten voor zichzelf houdt, zodat geen van de anderen
kan zien wat men in handen heeft. Wie nu zo dom is zich door een ander in de kaart te laten kijken, maakt
het die ander een stuk makkelijker om het spel naar zich toe te trekken.
10. Zij stelde hem teleur. Zij gaf hem een jas.
Een "jas! is bij het kaarten een troef. Als men dus een "jas! krijgt, moet men een slag inleveren die men
eigenlijk al voor zichzelf had geteld. Zoiets is een teleurstelling.

Welke uitspraak van Josh Billings staat in dit doolhof?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
KLIK HIER VOOR MEER SPREUKEN EN CITATEN OVER HET KAARTSPEL

Rebus met uitspraak van H.G. Wells over kaarten in de politiek
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
KLIK HIER VOOR MEER SPREUKEN EN CITATEN OVER HET KAARTSPEL

Invuloefening: citaten over speelkaarten
H_t le_en be_taat n_et u_t he_ vasth_uden va_ goe_e _aarten, maa_ ui_ het
goe_ s_elen _et de kaa_ten d_e je he_t.
Josh Billings
A_s _et lo_ je nie_ de _uiste kaar_en in _anden heef_ ge_even, beteken_ dat
n_et _at je moe_ o_geven. H_t be_ekent a_leen _aar da_ je zo _oet s_elen
me_ de _ntvangen k_arten d_t de_e ma_imaal t_t hun rec_t ko_en.
Les Brown
Vertro_w ni_t ie_ereen, m_ar coupe_r de kaa_ten.
Finley Peter Dunne
Ik er_aar dat, wa_ er ook gebeur_ in een c_rrière, je a_n de tafel mo_t
blij_en, de kaar_en opn_men die je gegev_n zi_n, en daa_mee spe_en.
Frank Langella
A_s je iet_ in de lu_ht ga_t bou_en, d_n is h_t altij_ be_er om _astelen te
_ouwen da_ kaarten_uizen.
George C. Lichtenberg
Al_ je _uist speel_ me_ je _aarten, _aan er op la_ge termi_n d_ngen
ge_euren. O_ de kor_e ter_ijn is h_t v_or iede_een ee_ raa_sel.
Ron Livingston
Het lo_ schud_ de k_arten en w_j spe_en.
Arthur Schopenhauer
El_e _peler _oet de kaart_n di_ he_ le_en he_ of haa_ gee_t ac_epteren.
Maa_ als de kaar_en _ijn _ntvangen, is hi_ of z_j de en_ge d_e moe_
besli_sen ho_ er me_ de k_arten gespeel_ word_ om _et spe_ te wi_nen.
Voltaire
A_n he_ fe_t da_ ik z_lke g_ede kaa_ten he_ ontvange_, is _olgens _ij ee_
inherent_ ver_lichting _erbonden om aa_ de sla_ te ga_n en ee_ versc_il te
mak_n.
Max Walker
De bes_e ma_ier om in de _olitiek m_t je k_arten te spe_en is, vreem_
_enoeg, ze _et de _eeldzijde naar bo_en ope_ op ta_el te _eggen.
H.G. Wells

Geschiedenis van speelkaarten
De geschiedenis van speelkaarten is niet helemaal opgehelderd. Waarschijnlijk werden
speelkaarten voor het eerst gebruikt in China, vlak na de uitvinding van het papier. Het
oudste gevonden# Chinese kaartspel dateert uit de 17e eeuw, maar het is bekend dat de
Chinese keizer Mu-Tsung en zijn vrouw al in in de zevende eeuw met papieren kaarten
speelden. Die kaarten leken niet op speelkaarten zoals wij die nu kennen. Ze werden
gebruikt om spellen te spelen die nu bekend staan als domino.
De meeste onderzoekers vermoeden dat het kaartspel met structuur zoals die vandaag de
dag nog steeds wordt gehanteerd ontstaan is in de veertiende eeuw in Italië. Daarin
worden vier verschillende kaartsymbolen onderscheiden die ook bekend zijn van een
ander beroemd kaartspel dat de tarot wordt genoemd: munten, bekers, zwaarden en
staven. Deze worden de Latijnse symbolen genoemd.
De oudste beschrijving die van het kaartspel bekend is, komt voor in een manuscript uit
1377. Het is geschreven door een monnik uit Bazel met de naam Johannes en wordt
bewaard in het Brits museum. In dat handschrift staat onder meer:
"Een spel, genaamd het kaartspel, kwam tot ons in dit jaar. Wanneer dit spel werd
uitgevonden, of door wie, is mij onbekend. Vier koningen zijn geportretteerd op vier
kaarten. Ieder van hen houdt een zeker symbool in zijn hand. Enkele daarvan zouden het
goede, anderen het kwade voorstellen. Er zijn ook kaarten die geen portretten, maar
alleen symbolen dragen. Het aantal symbolen op deze kaarten loopt van twee tot en met
tien. Tezamen zijn er 52 kaarten.!
De oudste vermelding van de speelkaart in de Nederlanden is van 1379. In dat jaar
vermeldt de boekhouding van het Hertogdom Brabant de betaling van een bedrag van "8,5
Mottoenen! voor de aankoop van "speelquarten!. De Nederlandse schilder Lucas van
Leyden uit Leiden heeft meerdere schilderijen gemaakt van mensen die kaarten. Dat
betekent dat er in die tijd in Nederland werd gekaart.
Op de speelkaartyen van tegen-
woordig staan vier symbolen: ruiten,
schop-pen, klaver en harten. Deze
sym-bolen werden voor het eerst
toegepast in Frankrijk. Voor die tijd
werden alleen de zogeheten latijnse
symbolen gebruikt: munten, zwaar-
den, bekers en staven. De Latijnse
kaartsymbolen werden toegepast in
oude kaartspellen uit met name Italië,
Spanje en Portugal. In Duitsland
werden de symbolen bellen, blade-
ren, harten en eikels toegepast. In
Duitstalig Zwitserland koos men voor
bellen, schilden, rozen en eikels. In
moderne kaartspellen worden vrijwel
overal ter wereld nu de symbolen
ruiten, schoppen, harten en klaver
gebruikt.

Hoe werden en worden speelkaarten gemaakt?
De eerste kaartspellen waren met de hand beschilderd door vooraanstaande kunstenaars.
Dat geldt bijvoorbeeld voor het Stuttgarter Kartenspiel uit circa 1430 en het Ambraser
Hofjagdspiel uit circa 1440. Ze werden gebruikt aan de vorstenhoven en door de hogere
standen. Enkele exemplaren hiervan zijn bewaard gebleven en bevinden zich in musea
over de hele wereld verspreid.
Nog zeldzamer zijn de zogenoemde volkskaarten, die tezamen met religieuze plaatsjes en
spotprenten, tot de eerste in veelvoud vervaardigde afbeeldingen behoren. Meestal zijn
het afdrukken van eenvoudige houtsneden, soms met de hand ingekleurd, soms met
behulp van sjablonen. Deze primitieve kaarten zijn op enkele na verloren gegaan.
Waarschijnlijk omdat ze werden weggegooid als ze vuil of versleten waren. De kostbare
met de hand geschilderde spellen hadden natuurlijk een grotere overlevingskans.
Bij een andere methode om speelkaarten in grotere aantallen te produceren werd gebruik
gemaakt van de gravure. Hierbij werd met een scherpe pen de tekening in koper of staal
gekrast. De oudste voorbeelden hiervan stammen uit Duitsland. Van één van de beste
graveurs is geen andere naam bekend dan Meister der Spielkarten. Hij hield zich
aanvankelijk bezig met het versieren van bijbels in opdracht van Gutenberg. Later legde
hij zich toe op speelkaarten.
Het procédé van de staalgravure werd lange tijd gebruikt, maar ook de houtsnede bleef in
ere en werd zelfs nog aan het einde van de negentiende eeuw toegepast.
Een ommekeer bracht de uitvinding van de lithograﬁe door Senefelder aan het einde van
de achttiende eeuw. Hierbij werd gebruik gemaakt van speciale gladgeslepen stenen. Met
vetkrijt en verdund salpeterzuur wordt hierop getekend. De drukinkt hecht zich alleen aan
de getekende lijnen en vakken. Dit vlakdruksysteem heeft het voordeel dat het drukken in
meerdere kleuren met vele schakeringen (chromolitho) eenvoudiger is en het was dan ook
tot in de jaren dertig van de twintigste eeuw de belangrijkste manier van het vervaardigen
van speelkaarten in grotere aantallen.
De meeste hedendaagse spellen
worden echter in offset vervaardigd.
Met dit eenvoudiger vlakdruksysteem
kan men met slechts drie basiskleuren
(geel, magenta en cyaan) tezamen
met zwart prachtige resultaten berei-
ken.
Met de moderne ontwerp-, print- en
snijtechnieken is het mogelijk om
relatief goedkoop kaartspellen op
maat te maken in kleine oplages. Zelfs
een oplage van één exemplaar is
mogelijk.
KLIK HIER VOOR VIDEO

Puzzel van het schilderij !De kaartspelers" van Lucas van Leyden
De schilder Lucas van Leyden (1494-1533) wordt wel gezien als een wonderkind. Op 9-
jarige leeftijd zou hij zijn eerste gravure gemaakt hebben en zijn eerste schilderij zou hij op
12-jarige leeftijd verkocht hebben.
Lucas is het meest bekend geworden vanwege zijn graﬁsch werk. Zijn werk bevat zowel
elementen uit de gotiek als uit de renaissance. Daarom wordt hij wel gezien als een
overgang tussen die twee perioden. Hoewel hij nooit in Italië is geweest, vertonen
sommige werken van hem overeenkomsten met bekende Italiaanse schilders uit de
Renaissance.
Lucas van Leyden schilderde diverse schilderijen met mensen die aan het kaarten zijn.
Het bovenstaande schilderij is gemaakt omstreeks het jaar 1520. Dat betekent dat er in die
tijd in Nederland al werd gespeeld met speelkaarten. Olieverf op paneel van 29,8 x 39,5
cm. Het schilderij bevindt zich in Museo Thyssen-Bornemisza in Madrid.
Op de volgende pagina staat een puzzel van het bovenstaande schilderij. Ook is er een
zelfportret van Lucas te zien en twee andere schilderijen van hem met kaartende mensen.
Knip de puzzelstukjes uit en maakt de puzzel.

Lucas van Leyden

De figuurkaarten of plaatjeskaarten in het Nederlandse kaartspel
De onderstaande tekst gaat over de plaatjeskaarten, hofkaarten of figuurkaarten uit
het Nederlandse standaardspel, en is afkomstig uit het boek !De speelkaart" uit 1982
van Nico Peters van Berkel en Bob C.T. Haleber.
Het kaartspel waarmee het meest gespeeld wordt in Nederland is in zijn tegenwoordige
uitvoering niet zo oud. Een juiste datum is niet te geven, want het spel heeft in de
afgelopen eeuw geleidelijk zijn eigen gezicht ontwikkeld.
DE AZEN. Het meest typerende voor het Nederlandse spel zijn de azen, die voorzien zijn
van illustraties, die meestal bekende gebouwen of stadsgezichten uitbeelden. Deze
geïllustreerde azen kwamen in het midden van de negentiende eeuw in de mode, vooral in
West-Europa. Andere landen hebben met deze gewoonte gebroken. Nederland heeft door
het aanhouden van deze speciale azen een spel dat uniek is. Daardoor is het tevens een
souvenir-spel.
DE HEREN. De hoogste figuurkaarten word in Nederland heer genoemd en niet, zoals in
Duitsland, Frankrijk en Engeland, koning. De dessins zijn geïnspireerd op het nieuw-
Duitse Rheinland Bild. Alle heren hebben een volle baard en weelderig haar. Voor 1940
droeg harten-heer nog wel eens een sabel, maar tegenwoordig tonen de Nederlandse
koningen geen oorlogstuig meer.
DE VROUWEN. De dames van het Nederlandse standaardspel worden zelden koningin
genoemd, maar meestal simpelweg vrouw. Toch zijn ze alle gekroond. De vrouwen in het
nieuw-Duitser Berliner Bild bijvoorbeeld, worden ook 'Dame' genoemd, maar die dragen
dan ook geen kronen. Een bijzonderheid is dat iedere vrouw een ander voorwerp in de
hand heeft. In de buitenlandse spellen dragen ze vaak allemaal een bloem. In het
Nederlandse spel dragen de harten-, schoppen-, ruiten-, en klaver-vrouw respectievelijk
een vogel, een waaier, een handspiegel en een bloem.
DE BOEREN. Bij de Nederlandse boeren is de overeenkomst met het Nieuw-Duitse
Berliner Bild het grootst. De Nederlandse benaming boeren voor deze speelkaarten is
raadselachtig. Ondanks hun naam gaat het hier kennelijk niet om leden uit de agrarische
sector. Aan deze merkwaardigheid is nog niet veel aandacht gegeven in de vakliteratuur.
Onze theorie is de volgende.
In het Franse spel worden ze 'valet' genoemd naar roofridders uit vroeger tijden. In het
Engelse spel was hun naam vroeger 'knave', welk woord in de loop van de tijd zowel
'knaap' als 'knecht' heeft betekent. Nu heet de kaart 'Jack', een term die vroeger gebruikt
werd voor iemand van 'lagere komaf'. Shakespeare gebruikte 'Jack' als tegenstelling van
'gentleman'.
In het nieuw-Duitse spel heet de kaart 'Bube', hetgeen 'schelm' of 'deugniet' betekent.
Door klanknabootsing zou dit in Nederland tot 'boer' kunnen zijn geworden. De figuren
stellen echter, evenals in de oud-Italiaanse spellen, soldaten of landsknechten voor. In het
Nederlandse spel zijn het, aan de kostuums en de wapens te zien, ook landsknechten.
Deze huursoldaten, die rond het jaar 1500 onder hun eigen veldheer vochten voor stad of
heer, waren gewapend met hellebaard en sabel. waarschijnlijk stonden ze niet bekend als
'lieve jongens', vandaar ook de Duitse benaming 'Bube'.

waterman
steenbok
boogschutter
schorpioen
vissen
ram
stier
weegschaal
tweelingen
maagdkreeft
leeuw

Symboliek van de koning
In alle werelddelen zijn er talloze verhalen over mannelijke heersers. Soms zijn die gebaseerd
historische gegevens en soms zijn ze gewoon verzonnen. Steeds ging hun gezag hand in hand
met hun verantwoordelijkheid voor de voorspoed van hun onderdanen.
In het schaakspel speelt de koning een cruciale rol. Hij kan in principe alle kanten op, maar heeft
een beperkte actieradius omdat hij zich per zet maar één veld mag verplaatsen. De speler die er in
een schaakpartij in slaagt om de koning van de de tegenpartij mat te zetten (zo klem te zetten dat
hij nergens meer naartoe kan) heeft gewonnen.
In dit gegeven uit het schaakspel komt tot uitdrukking dat de leider van een volk bepalend is voor
de welstand ervan. Dat komt niet alleen door het belang van een goed bestuur, maar vooral ook
door het idee dat de vorst (vaak gesymboliseerd door de zon) meer dan andere stervelingen in
verbinding staat met het goddelijke. Daardoor is de koning in staat goddelijke krachten door te
geven aan zijn volk.
Het archetype van de koning wordt geassocieerd met zowel wreedheid (denk aan Herodes en
Hitler) als goedgunstigheid (denk aan farao Echnaton en koning Arthur). Beide uitersten kunnen
herkend in respectievelijk de zwarte koning en de witte koning uit het schaakspel. In de praktijk is
er natuurlijk meestal sprake zijn van een mengeling. Niemand is helemaal goed of helemaal
kwaad.
Zo was koning David (uit wiens stam later Jezus werd geboren, volgens de overleveringen
althans) in veel opzichten een goede koning, maar het was niet netjes van hem dat hij de
echtgenoot van Batseba in de frontlinie van het leger zette om haar als vrouw te kunnen krijgen.
Een koning is altijd een vorst, maar een vorst is niet altijd een koning. Ook de farao!s in Egypte, de
Maharadja!s in India en de keizers in onder andere Europa, China en Japan waren vorsten.
Het verschil tussen een koning en een keizer is dat iemand een koning wordt door geboorte,
waarbij hij eerst prins was. Een keizer kan afkomstig zijn uit het gewone volk. Denk daarbij aan de
keizers Julius Ceasar, Augustus, Karel de Grote, Karel de Vijfde en Napoleon.
Het archetype van de keizer wordt mooi beschreven bij symbool 4 van “Inwijding in de esoterische
tarot”. In archtypisch opzicht zijn keizers en koningen vergelijkbaar, maar in de praktijk is de macht
van een keizers meestal groter dan die van koningen. Een keizer kan meerdere koningen "onder
zich! hebben, maar een keizer kan geen onderdaan zijn van een koning. Dat komt ook tot
uitdrukking in het tarot-spel. Dat bevat maar één keizer en vier koningen (staven, bekers,
zwaarden en munten).
Nederland heeft in de afgelopen eeuwen altijd een wat ambivalente houding gehad tegenover de
monarchie. Een koning of koningin werd getolereerd als deze maar niet teveel macht of aanzien
zou krijgen.
Dat is zelfs te herkennen in de speelkaarten. Angelsaksische speelkaarten bevatten kings en
queens (in de index aangeduid als respectievelijk K en Q), maar het standaard Nederlandse
kaartspel bevat heren en vrouwen (in de index aangeduid als H en V). Dat geldt overigens ook
voor de Belgische standaardspellen.
De sleutel tot het archetype van de koning is de noodzaak om te heersen en controle uit te
oefenen over een koninkrijk. Dat koninkrijk kan werkelijk een land zijn, maar ook een
gemeenschap, een bedrijf of een gezin.

Deze speelkaarten komen uit een kaartspel met bekende Nederlanders
dat het entertainmentblad Story publiceerde in 1978. Klik hier voor een artikel.

Symboliek van de koningin
Het archetype van de koningin kunnen we niet alleen herkennen in leden van het koninklijk huis,
maar ook in mythen, sprookjes, verhalen, spellen en in onszelf en anderen. De koningin
vertegenwoordigt niet alleen koninklijke macht aan het hof, maar ook macht en gezag in alle
vrouwen. Haar hof kan bijvoorbeeld een huishouding, een gezin, een afdeling of een organisatie
zijn.
In het schaakspel is de koningin het machtigste schaakstuk, want deze heeft de grootste
actieradius en de grootste bewegingsvrijheid. Zoals er in een schaakspel een witte en een zwarte
koningin is, zo kan er ook onderscheid gemaakt worden tussen lichte kanten van het koningin-
archetype en de donkere kanten ervan. Volgens de koningin-kaart van het spel "Heilige contracten,
de reis!, is de lichte kant van# de koningin dat zij koninklijke vrouwelijkheid uitstraalt en haar
autoriteit welwillend gebruikt om anderen te beschermen.
De schaduwkant van de koningin openbaart zich wanneer haar autoriteit in twijfel wordt getrokken.
Dan wil zij alles onder controle houden en wordt zij arrogant en eisend. De schaduwkant van het
koningin archetype is goed neergezet de vorm van bijvoorbeeld de stiefmoeder van Sneeuwwitje
en de koningin van de nacht in de opera "Die Zauberﬂöte! van Mozart.
De IJskoningin regeert met koude onverschilligheid voor de oprechte behoeften van anderen,
materiële, dan wel emotionele. De koningin van een bijenvolk vertoont een gemengd beeld: ze
heeft het verbijsterende vermogen de gehele korf te besturen zonder haar "kamer! te verlaten,
maar wel uitsluitend door de rest van haar volk tot slaven te maken.
Het archetype van de koningin kan op meerdere manieren tot uitdrukking komen, afhankelijk van
de persoonlijkheid. In koningin Beatrix (nu prinses, enneagramtype 8 dat duidelijk koningengedrag
vertoont) is het koningin-archetype sterker werkzaam dan destijds in haar moeder en grootmoeder,
koningin Juliana (enneagramtype 6) en koningin Wilhelmina. In de katholieke traditie is de moeder
van Jezus, Maria, verheven tot koningin van de hemel.
In de kunst en de literatuur wordt het archetype van de koningin vaak uitgebeeld als de
personiﬁcatie van de maan. Zij werd in twee-eenheid verbonden met de koning omdat dit als
noodzakelijk werd gezien voor de voorspoed van het rijk. In de alchemie symboliseerde het heilige
huwelijk van de witte koningin (kwik) en de rode koning (zwavel)
de vereniging van de mannelijk en de vrouwelijk principes
waaruit de steen der wijzen voortkwam.
Het archetype van de koningin kan zich op verschillende
manieren uiten. Dat komt mooi tot uitdrukking in het kaartspel,
waarin vier verschillende koninginnen zijn opgenomen. Tijdens
een vakantie op Kreta heb ik een kaartspel met afbeeldingen
van goden en godinnen uit de Griekse mythologie gekocht (zie
foto). Op de vier koninginnen staan Athena (Romeins: Minerva,
ruiten), Hera (Romeins: Juno, schoppen), Aphrodite (Romeins:
Venus, Germaans: Freija, harten) en Artemis (Romeins: Diana,
klaver). Ik vind dat de toekenning van de godinnen aan de vier
speelkaarten vanuit symbolisch oogpunt goed is gekozen.
Het hindoeïsme kent als belangrijke godinnen: Durga, Kali, and
Lakshmi. Godinnen of vrouwelijke goddelijke principes uit
andere tradities waarin het koningin-archetype werkzaam is zijn
onder andere: Ishtar (Babylon), Inanna (Soemerië), Isis
(Egypte), Shekinah (kabbalisten) en Sophia (gnostici).

Doolhof harten vrouw

Deze speelkaarten komen uit een kaartspel met bekende Nederlanders dat
het entertainmentblad Story publiceerde in 1978. Klik hier voor een artikel.

Waar komt de joker in het kaartspel vandaan?
In de tweede helft van de negentiende eeuw werd in de Verenigde Staten het kaartspel
met de naam euchre (afgeleid van het Franse spel Ecarté) populair. Daarbij was een extra
troefkaart nodig. "To euchre" betekent overtreffen of overtroeven. Aanvankelijk kreeg deze
kaart de naam "best bower!.
Later ging men deze extra troefkaart ook gebruiken in andere spelen. Hij werd
weergegeven als een vrolijke nar en kreeg de naam "Jolly Joker!, dat letterlijk vertaald
"Vrolijke Grappenmaker" betekent. De overbodige toevoeging "jolly" liet men spoedig weg.
De hofnar is een archetype die natuurlijk goed past bij de hofkaarten heer, vrouw en boer
omdat aan de middeleeuwse hoven vaak een hofnar in dienst hadden.
Er wordt wel beweerd dat de joker in het kaartspel is afgeleid van het tweeentwintigste
symbool van de esoterische tarot. Dat is de kaart met nummer 0 die bekend staat als de
dwaas of de nar.
Later kwamen er meer kaartspelletjes waarin jokers nodig waren. Daardoor heeft de joker
een vaste plek verworven in het kaartspel. Wie tegenwoordig een kaartspel koopt treft
daar bijna altijd twee of drie jokers in aan.
Deze speelkaarten komen uit een kaartspel met bekende Nederlanders
dat het entertainmentblad Story publiceerde in 1978. Klik hier voor een artikel.

Woordzoeker kaartspellen
bluffen. blackjack, bridge, canasta, éénentwintigen, ezelen, hartenjagen, jokeren,
klaverjassen, kwartetten, memory, nappen, pandoeren, patience, pesten, poker, rikken,
rummy, skat, toepen, zwikken

Spelregels kwartetten
Bij kwartetten is het de bedoeling om door door slim te spelen en te vragen zoveel
mogelijk setjes van vier kaarten te verzamelen: de kwartetten (bijvoorbeeld de vier vijven
of de vier boeren). Door goed op te letten bij andere beurten kun je achterhalen wie welke
kwartetkaarten heeft. Degenen met de meeste kwartetten wint.
Alle kaarten worden onder de spelers verdeeld. Het kan zijn dat sommige spelers meer
kaarten hebben dan andere spelers. De kaarten neem je in je hand en laat je niet aan de
andere spelers zien. Een willekeurige speler begint. Als je aan de beurt bent, vraag je aan
één van de andere spelers een kaart die je niet hebt. Dit moet dan wel een kaart zijn van
een kwartet waarvan je zelf minimaal een kaart in je hand hebt. Noem de naam van het
kwartet en vraag naar de categorie uit dit kwartet die je wilt hebben.
Als de speler die kaart heeft, dan moet hij deze aan je afgeven en mag je doorgaan met
kaarten vragen. Dit mag aan dezelfde of een andere speler. Als je een setje van vier
kaarten hebt, roep je ‘Kwartet!’ en leg je de vier bij elkaar horende kaarten voor je neer op
tafel. Heeft de speler de gevraagde kaart niet, dan is je beurt voorbij en is de speler aan
wie je het laatst een kaart vroeg aan de beurt. Het spel is afgelopen als alle kwartetten
compleet zijn.
Het kwartetspel kan ook worden gespeeld met de hele klas. Het gaat dan om een versie
die bekend staat als levend kwartet. Er moeten dan een aantal kwartetten uit het spel
worden gehaald omdat ieder kind maar één kaart ontvangt en die het hele spel bij zich
houdt. Als een klas bestaat uit 24 kinderen, moet er dus gewerkt worden met zes
kwartetten uit het kaartspel.
De klas wordt in vier ongeveer gelijke groepen verdeeld die allemaal gaan zitten of staan
in een bepaalde hoek van het klaslokaal. Ieder kind ontvangt een kaart uit het geschudde
spel. Het levend kwartet is qua principe hetzelfde als het gewone kwartet. Een verschil is
dat er geen individuele spelers zijn, maar dat de vier groepen tegen elkaar spelen. Verder
worden niet alleen de kaarten, maar ook de kinderen uitgewisseld, want ieder kind houdt
zijn kaart bij zich.

Spelregels van het kaartspel !pesten"
Het kaartspel 'pesten' is een leuk en relatief eenvoudig spel voor jong en oud. Het is het
de bedoeling dat je je speelkaarten zo snel mogelijk kwijt raakt. Het aantal spelers
bedraagt minimaal twee. Je hebt een kaartspel of meerdere kaartspellen nodig, inclusief
jokers.
Alle spelers krijgen 7 kaarten. De rest van de kaarten vormen "de pot! en liggen gesloten
op een stapel op tafel. De# bovenste kaart van de pot wordt open op tafel gelegd.
De speler die begint is nu aan zet, hij of zij moet 1 kaart op de open kaart leggen, die kaart
moet dezelfde kleur of waarde hebben als de kaart die er al ligt.
Als er bijvoorbeeld ruiten 4 ligt, dan mogen daar allemaal ruiten kaarten op, maar ook een
4 in alle andere kleuren. Als je niet kunt in je beurt, dan moet je een kaart van de pot
pakken, en is de volgende speler aan de beurt. Als de "gekochte! kaart wel kan, mag die
gelijk worden opgegooid. Als iemand zijn of haar laatste kaart heeft, moet diegene dat van
te voren roepen.
Het spel wordt spannend omdat er zogeheten pestkaarten zijn.# Als er een pestkaart wordt
opgegooid, heeft dat gevolgen. Hieronder volgt een overzicht van de pestkaarten en de
afspraken die daarbij horen. De afspraken kunnen per regio en per huis verschillen.
• Een 2. Als de 2 wordt opgegooid,
moet de volgende speler 2 kaarten
pakken van de pot, daarna mag hij
zelf spelen, als hij niet kan moet hij
nog een kaart pakken.
• Een 7. Zeven, blijft kleven. Dat bete-
kent dat wanneer je een 7 opgooit, je
nog een keer mag. Als je niet kunt,
moet je er dan alsnog 1 van de pot
nemen.
• Een 8. Acht, wacht. De eerstvolgende
speler moet een ronde overslaan.
• Een boer. Als de boer wordt opge-
gooid, mag diegenen die hem heeft
neergelegd bepalen met welke kleur
(harten, klaveren, schoppen of ruiten)
er verder word gespeeld.
• Een heer. Heer, keer. Het spel draait:
er wordt bijvoorbeeld niet meer met
de klok mee gespeeld, maar tegen de
klok in.
• Een joker. Met een joker moet de
volgende speler 5 kaarten van de pot
nemen. Degene die de 5 kaarten
moest pakken, mag daarna wel be-
palen in welke kleur er verder wordt
gespeeld.
#

KLIK HIER VOOR DIAPRESENTATIE MET PUZZELS SPEELKAARTEN

KLIK HIER VOOR DIAPRESENTATIE MET PUZZELS SPEELKAARTEN
KLIK HIER VOOR
MAGISCHE VIERKANTEN
KLIK HIER VOOR VIDEO
MET DE OPLOSSING

Schoolkalender 2013 - 2014
over sport en spel
plan!je!jaar
decoreer!je!klas
beleef!het!jaarritme
download!werkboeken
KLIK HIER OM
DE KALENDER TE DOWNLOADEN

VOORDRACHT !HET SPEL KAARTEN"
Er is een bekend verhaal over de symboliek van het
kaartspel. Daarin wordt een soldaat op het matje
geroepen omdat hij zat te kaarten tijdens een
kerkdienst. Vervolgens legt hij uit dat alle kaarten
voor hem een betekenis hem hebben, en waarom
het kaartspel voor hem een Bijbel, een almanak en
een kerkboek is. De oudst bekende versie van dit
verhaal is gevonden in een rapiarium uit 1762 van
de Britse boerin Mary Baker.
Het verhaal werd in de Verenigde Staten populair
aan het einde van je jaren veertig van de vorige
eeuw onder de naam The deck of cards. In 1948
werd de voordracht waarmee de Amerikaanse
muzikant T. Texas Tyler onder begeleiding van
country-muziek optrad populair.
In Nederland werd de voordracht bekend toen de zanger Gerard de Vries ermee ging
optreden in de jaren zeventig. Hieronder volgt de tekst.
Het was in de Tweede Wereldoorlog.
Een groep soldaten kwam terug van een patrouille
en arriveerde in een klein dorp.
De volgende morgen, zondag,
ging een aantal van hen onder leiding van een sergeant
naar de kerk.
Nadat de geestelijke een gebed had gelezen,
begon hij te preken.
Die jongens die een kerkboek hadden
haalden het te voorschijn.
Maar één van hen had alleen maar een spel kaarten bij zich
dat hij voor zich uitspreidde.
De sergeant zag wat hij deed
en zei dat hij de kaarten weg moest doen.
Na afloop van de dienst werd de soldaat gestraft
en bij de officier militaire politie gebracht.
“Waarom heeft u hem hier gebracht, sergeant?”, vroeg de officier.
“Hij zat te kaarten in de kerk”, was het antwoord.
“Wat heb je daar op te zeggen, knaap?”, zei de luitenant.
“Heel veel”, was het antwoord van de bewuste soldaat.
“Dat zullen we hopen, want als je geen deugdelijke reden hebt,
dan zal ik je strenger straffen dan wie ook.”
De soldaat zei: “Luitenant, ik ben zes dagen op patrouille geweest.
Ik had geen bijbel of kerkboek,
maar ik hoop u te kunnen overtuigen
van de oprechtheid van mijn bedoelingen”.
Nadat hij dit had gezegd, begon hij zijn verhaal:

“Kijk luitenant, als ik naar de aas van het spel kijk,
dan weet ik dat er maar één God is,
en de twee vertelt me dat de Bijbel in twee delen verdeeld is,
het Oude en het Nieuwe Testament.
Als ik de drie zie, dan denk ik aan
de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
De vier herinnert me aan de vier evangelisten
die het woord predikten,
Matthéüs, Marcus, Lucas en Johannes.
De vijf doet me denken aan de vijf wijze maagden
die hun lamp brandend hielden en gespaard bleven.
Vijf van de tien waren dwaas en werden verstoten;
de overige vijf bleven gespaard.
Zes, dat zijn de zes dagen
waarin God de hemel en de aarde heeft gemaakt.
Zeven herinnert me aan de zevende dag, de rustdag.
De acht doet me denken aan de acht mensen
die gered werden toen de aarde vernietigd werd.
Het waren Noach, zijn vrouw, zijn zonen en hun vrouwen.
Bij de negen denk ik aan de melaatsen
die onze Redder reinigde van de zonden,
en negen van de tien bedankten Hem zelfs niet.
Bij tien denk ik aan de tien geboden
die Mozes op de stenen tafelen ontving.
Zie ik de koning, dan weet ik dat er slechts één grote Koning is.
De vrouw herinnert me aan moeder Maria,
koningin van de hemel.
De boer van het spel is de duivel.
Als ik de tekens op de kaarten tel dan kom ik tot 365,
de dagen van het jaar.
Er zijn 52 kaarten, de weken van het jaar.
Vier kleuren zijn er, vier weken in een maand.
Er zijn twaalf kaarten met een afbeelding,
dat wil dus zeggen: twaalf maanden in een jaar.
Ook zijn er dertien troeven in een spel,
dertien weken in een kwartaal.
Ziet u luitenant, mijn speelkaarten betekenen voor mij
een Bijbel, een almanak en een kerkboek tegelijk.”
“Beste mensen, dit was een waar verhaal.
Ik weet het zeker,
want die soldaat,
dat was ik.”
KLIK HIER VOOR VIDEO "HET SPEL KAARTEN!

Vragen over het kaartspel en de kalender
1. Welke vier kaarsymbolen bevat het kaartspel? .............................................
...........................................................................................................................
2. Hoeveel seizoen zijn er?................................................................................
3. Hoe heten de drie verschillende soorten plaatjes van het kaartspel?............
...........................................................................................................................
4. Hoeveel plaatjeskaarten bevat het kaartspel?...............................................
5. Hoeveel maanden heeft een jaar? ................................................................
6. Hoeveel speelkaarten van elke soort zijn er in een kaartspel?......................
7. Hoeveel maanmaanden zijn er in een jaar? ..................................................
8. Hoeveel kaarten bevat een compleet kaartspel zonder jokers?....................
9. Hoeveel hele weken heeft een jaar?..............................................................
10. Op hoeveel kom je uit als alle waardes van het kaartspel (aas=1, 2=2,
3=3 ....boer=11, vrouw=12, heer=13) bij elkaar worden opgeteld? ...................
11. Hoeveel dagen heeft een jaar?....................................................................
12. Wat voor waarde zou je de twee jokers van een kaartspel geven als je het
kaartspel beschouwt als een kalender? ............................................................

Educatieve kaartspellen door de jaren heen
In 1588 gaf Jos Amman het Kartenspielbuch uit, met als ondertitel Charta Lvsoria. In dit
boek zijn 52 verschillende kaarten afgebeeld. Ze tonen diverse ambachten en tafereeltjes
uit het dagelijkse leven. Mede door de rijmpjes in het Duits en Latijn vormen deze
afbeeldingen één van de eerste educatieve spellen.
Er zijn diverse beroemde antieke educatieve kaartspellen die bewaard gebleven zijn.
Daarbij gaat het om onder andere het beroepentarot van Philip Wespin uit Mannheim
waarop ambachten zijn afgebeeld, het geograﬁsche spel met landkaarten van Charles
Hodges uit Londen (circa 1827) en het heraldische spel met wapens van Brianville uit
Lyon (circa 1860).
Het is de vraag of er veel met de educatieve speelkaarten van weleer werd gespeeld
Waarschijnlijk waren ze eerder bedoeld al vervanger van een leerboek. In die tijd waren
boeken meestal zeer kostbaar en groot van formaat. De educatieve kaarten namen
eigenlijk de plaats in van het tegenwoordige pocketboek. In dit verband is het opmerkelijk
dat men een spel kaarten in het oud-Nederlands een "boek! kaarten noemde.
Op educatieve kaartspellen staan indices van het kaartspel, maar op de plek waar
gewoonlijk de symbolen staan, staan dan leerzame afbeeldingen en/of teksten die
betrekking hebben op een bepaald thema zoals bloemen, dieren, uitvinders, componisten,
schrijvers, schilderijen, beelden, gebouwen enzovoort.
Het aantal mogelijkheden voor educatieve kaartspellen is eindeloos. Er zijn en worden dan
ook talloze van zulke kaartspellen gemaakt, verkocht en gebruikt. Educatieve kaartspellen
zijn nog lang niet uitgestorven. Momenteel zijn er meer in omloop dan ooit tevoren. De foto
hieronder toont kaartspellen met dieren uit mijn verzameling. Er zijn eduacatieve
kaartspellen over onder andere

Bouw dit kaartenhuis maar eens na

Gedichtjes op de negen ruitenkaarten van mevrouw Lenormand
Ruiten aas, ZONNE, kaart 31
Indien de blijde zonne
U gunstig tegenlacht,
Dan lijkt gewis uw leven
Nooit aan een sombre nacht.
Ruiten 6, KLAVERBLADEN, kaart 2
De mooie klaverbladen
Melden geluk dat blijft,
Indien geen wolkengevaarte
Er dicht langshenen drijft.
Ruiten 7, VOGELS, kaart 12
Kort leed melden de vogels
Die dicht komen te staan;
Maar in de verte, dat het
Op reis u wel zal gaan.
Ruiten 8, SLEUTEL, kaart 33
Indien u deze sleutel
Goed mag terzijde staan,
Dan zal het in uw leven
Naar hartewens u gaan.
Ruiten 9, LIJKKIST, kaart 8
Een lijkkist is boos teken:
Verval of ziekte of dood.
Maar is de kist verwijderd,
"t Gevaar wordt minder groot.
Ruiten 10, BOEK, kaart 26
Dit boek hier komt vermelden
Geheim in uw bestaan,
Laat ons, om het t!ontdekken,
de kaarten gadeslaan.
Ruiten boer, ZEISEN, kaart 10
O, vrees, wanneer de zeisen
Dicht om u heen komt staan,
En hoop dat goede omgeving
Het kwade zal verslaan.
Ruiten vrouw, WEG, kaart 22
Een weg beschaduwd door wolken,
Dat is een boos bescheid;
Maar hoop, indien een afstand
U, weg en wolken scheidt.
Ruiten heer, VISSEN, kaart 34
Door "t teken van de vissen
Wordt heil u toegezegd,
Indien de kaart, tenminste,
Voordelig is gelegd.
KLIK HIER VOOR ACHTER-
GRONDEN VAN DEZE KAARTEN

Gedichtjes op de negen schoppenkaarten van mevrouw Lenormand
Schoppen aas, VROUW, kaart 29
De schoonste van de kaarten
is deze wel, de vrouw.
Moog!ze u veel voorspoed melden,
Een leven zonder rouw.
Schoppen 6, TOREN, kaart 19
De toren is het teken,
Dat heil u tegen vloeit,
Indien er uit de wolken
Geen onweer boven broeit.
Schoppen 7, BRIEF, kaart 27
Door deze brief wordt zeker
Een groot geluk beloofd,
Indien der wolk nabijheid
Er u niet van berooft.
Schoppen 8, TUIN, kaart 20
Wie dicht bij deze tuin staat,
Vindt schone vriendenschaar;
Voor wie er ver van af is,
wordt vriendschap een gevaar.
Schoppen 9, ANKER, kaart 35
Het anker! Gij moogt hopen
Op welvaart en op trouw;
Maar ligt het in de verte,
Dan is uw hart maar lauw.
Schoppen 10, SCHIP, kaart 3
Het schip is steeds een goed teken:
Het kondigt u gewis
Geluk!ge reis en winsten,
Misschien een erfenis.
Schoppen boer, KINDJE, kaart 13
Dit kindje spreekt van vriendschap
Die uw bestaan verblijdt,
En looft uw eigen goedheid
En uw gedienstigheid.
Schoppen vrouw, RUIKER, kaart 9
Die lieﬂijke ruiker
Van bloemen schoon en fris
Spreekt slechts van blijde dingen
En niet van droefenis.
Schoppen heer, LELIE, kaart 30
De lelie spreekt van onschuld
En blijde levensbaan,
Indien de donk!re wolke
Er niet bij komt te staan.
KLIK HIER VOOR DIASHOW
LENORMAND WAARZEGKAARTEN

Gedichtjes op de negen hartenkaarten van mevrouw Lenormand
Harten aas, HEER, kaart 28
Dit is der kaarten koning,
Heer brengt vreugde of verdriet,
Naar gij er schone tekens
Of droeve rondom ziet.
Harten 6, STER, kaart 16
Een ster is steeds een goed teken,
Zolang ze helder blijft
En langs de blauwe hemel
Geen wolk er dicht langs drijft.
Harten 7, BOOM, kaart 5
Een verre boom: gezondheid;
Maar ziekte, boom nabij.
Veel bomen bij elkander
Zijn teken goed en blij.
Harten 8, MAANTJE, kaart 32
Ziet het vriendlijk maantje
Van dichtbij op u neer.
Dan meldt het een schoon loopbaan,
Dan wacht u roem en eer.
Harten 9, RUITER, kaart 1
Ziet ge die ruiter draven?
Goed nieuws brengt hij u aan ...
Laat ons eens onderzoeken:
Vanwaar komt het vandaan?
Harten 10, HOND, kaart 18
De hond is van getrouwheid
De vriendelijke tolk,
Althans zo hij bij u is,
En verre van de wolk.
Harten boer, HART, kaart 24
Van goedheid en van liefde
Is "t hart de klare bron.
En "t is op "s levens wegen
De blijde warme zon.
Harten vrouw, OOIEVAAR, kaart 17
Verandering, verhuizing
Verkondt de ooievaar,
Tenzij hij al te verre
Van u verwijderd waar!.
Harten heer, HUIS, kaart 4
Dit huis hier spreekt van welvaart
En van gelukkig zijn
Maar "t zegt ook: Oordeel, vrienden,
Te licht niet naar de schijn.
KLIK HIER OM BOEK EN KAARTEN
TE KOPEN

Gedichtjes op de negen klaverkaarten van mevrouw Lenormand
Klaver aas, RING, kaart 25
Van een gelukkig huw!lijk
Spreekt ring ter rechterhand
Maar links verkondt hij twisten
En breuk van liefdeband.
Klaver zes, KRUIS, kaart 36
Het kruis is een voorspelling
Van onheil allerlei.
Hoe verder "t staat, hoe erger;
"t Meldt korte smart nabij.
Klaver 7, MUIZEN, kaart 23
Die muizen komen zeggen,
dat diefstal is geschied,
"t Verlorene krijgt ge weder,
Misschien wellicht ook niet.
Klaver 8, BERG, kaart 21
De berg dat is een vijand;
Die brengt u in "t verdriet,
Indien geen trouwe vriendschap
U kloeke bijstand biedt.
Klaver 9, VOSJE, kaart 14
Voorzichtig zijn, zo maant u
Het vosje sluw en ﬁjn:
Vertrouw niet te lichtzinnig
Wie om u henen zijn.
Klaver 10, BEER, kaart 15
De plompe beer is voorboô
Van heil en vrolijkheid,
Maar wacht u wel, zo zegt hij,
Voor afgunst en voor nijd.
Klaver boer, ROEDE, kaart 11
De roede meldt nooit vreugde:
Met onheil in uw haard,
Met ziekten of met tweedracht
Gaat zij meestal gepaard.
Klaver vrouw, SLANG, kaart 7
De slang is iets afschuw!lijks.
Bewaak uw lijf en goed;
Voor valsaards en verraders,
Wees immer op uw hoed!.
Klaver heer, WOLKEN, kaart 6
De zwarte kant der wolken
Is onrustwekkend zicht.
Maar waar de blauwte doorschijnt,
Daar is het leven licht.
KLIK HIER OM BOEK EN KAARTEN
TE KOPEN

manipuleren!
met!speelkaarten
KLIK HIER VOOR VIDEO MET
KNAPPE KAARTMANIPULATIES

Inspiratie voor
speelkaartenfeest

Schilderij van Caravaggio over valsspeler
De beroemde Italiaanse schilder Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
schilderde het schilderij hierboven omstreeks 1594. Beschrijf hieronder wat er volgens jou
wordt uitgebeeld.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

Geschiedenis van het goochelen met speelkaarten
Zolang er speelkaarten bestaan, worden daar ook trucs mee gedaan. De eerste trucs met
speelkaarten waren geen goocheltrucs om mensen te vermaken, maar trucs die
valsspelers gebruikten om kaartspelletjes te winnen. Een beroemd schilderij van
omstreeks 1594 de bekende Italiaanse schilder Caravaggio toont bijvoorbeeld hoe een
nietsvermoedende jongeman wordt bedrogen door een valsspeler, die extra kaarten onder
zijn ceintuur vandaan haalt en van zijn assistent krijgt doorgeseind welke kaarten het
slachtoffer heeft.
Het jaar waarin eerste goocheltruc met kaarten die in gedrukte vorm verschenen is niet
prcies bekend, wel ongeveer: waarschijnlijk tussen 1496 en 1508. De Italiaanse
wiskundige Luca Pacioli schreef het in samenwerking met niemand minder dan zijn vriend
Leonardo da Vinci. Het betreft een verhandeling over wiskunde en goochelen met de titel
"De viribus quantitatus! (Over de kracht van getallen). In dat boek staan onder andere
wiskundige en rekenkundige grapjes, bijzonderheden (waaronder magische vierkanten) en
trucjes.
Al in 1538 gebruikten goochelaars speelkaarten voor hun trucs. In dat jaar schonk Frans I
van Valois-Angouleme, koning van Frankrijk (1515-1547), een groot geldbedrag aan de
Spaanse goochelaar Juan Dalinan als beloning voor de manipulaties met speelkaarten die
hij aan het hof had uitgevoerd.
Marskramers die van dorp naar dorp trokken om hun waren te verkopen, deden vaak eerst
een goochelshow om de aandacht van een publiek te krijgen, en begonnen meteen
daarna# met het verkopen van hun handelswaar. Meestal deden ze enkele goocheltrucs:
met een touw, met geld, met speelkaarten en met bekers en ballen (het bekerspel).

Meerdere kaarttrucs zijn voor het eerst beschreven in het in 1584 gepubliceerde boek
Discoverie Of Witchcraft van Reginald Scot. Met die publicatie wil de auteur duidelijk
maken dat de "wonderen! die som-mige mensen kunnen verrichten vaak gebaseerd zijn op
trucs en bekende natuurwetten.
In de honderden jaren die daarop volgenden zijn honderden goocheltrucs met
speelkaarten uitgevonden. Jean Eugène Robert Houdin (1805-1871), de Franse
goochelaar die wordt beschouwd als de grondlegger van de moderné goochelkunst,
schreef meerdere boeken over goochelen en besteedde daarin ook aandacht aan
kaarttrucs. Hij was een van de eersten die het belang van toegepaste psychologie bij het
goochelen benadrukte.
In Oostenrijk baande de speelkaartenspecialist Johann Nepomuk Hofzinser (1806-1875)
nieuwe banen voor kaartgoochelen. Hij wordt gezien als de vader van het moderne
goochelen met speelkaarten. Een andere auteur die op die gebied veel publiceerde, was
Conradi-Horster uit Berlijn. In 1929 verscheen zijn boek “Der Vollendete Kartenkunstler”.
Dit werk behandelt behalve de handgrepen om vingervlugge kaarttrucs te doen ook voor
dit doel speciaal geprepareerde kaarten.
In Amerika schreef John Northern Hilliard (1872-1935) het dikke boek Greater Magic,
waarin meer dan 580 pagina!s aan kaarttrucs zijn gewijd. Jean Hugard (1871-1959)
publiceerde in 1937 de Encyclopedia of Card Tricks, waarin honderden goocheleffecten
met kaarten zijn beschreven.
Pioniers op het gebied van kaartgoochelen in Nederland waren Larette (Cornelis Hauer,
1889-1943) en Bercelini ( de heer Peters van Berkel). De laatsgenoemde publiceerde in
1946 zijn boek “Juwelen der kaartenkunst”. Hij was de vader van de goochelaar Niberco
(Nico Peters van Berkel, 1925-1993) die in 1947 de eerste Nederlandse wereldkampioen
goochelen werd. Samen met Bob C.T. van Haleber reisde hij de wereld rond om
goochelshows te verzorgen. Samen schreven zij het in 1982 gepubliceerde boek “De
Speelkaart” over de geschiedenis van het kaartspel, dat als basis heeft gediend voor dit
artikel.
Sinds de introductie van de wereldkampioenschappen goochelen (FISM) in 1947 wordt
categorie goochelen met kaarten (ook bekend als onder meer cartomagie, card magic en
kartenzauberei) gehanteerd. Wereldwijd zijn er duizenden mensen die zich intensief
bezighouden met goochelen met speelkaarten.
Inmiddels is er een enorme hoeveelheid vakliteratuur beschikbaar over het goochelen met
kaarten, vooral in de Engelse taal. De nieuwste generatie goochelaars leert het goochelen
met kaarten echter vooral via via DVD!s, waarvan er ook duizenden zijn uitgebracht.

Drie goocheltrucs met speelkaarten uit een gewoon kaartspel
In dit gedeelte van het het Speelkaarten werkboek staat de beschrijving en de verklaring
van drie kaartrucs. Deze drie trucs zijn gekozen omdat ze één geheel vormen en een
educatief karakter hebben. Ze bieden de mogelijkheid om:
• de motoriek te oefenen (kaarten tellen, schudden, delen en dergelijke)
• te oefenen met het onderscheiden van even en oneven
• te oefenen met het uitvoeren van eenvoudige rekenkundige bewerkingen
• te oefenen met het presenteren van een goocheltruc
De drie effecten
De goochelaar vindt drie keer op een bijzondere manier bepaalde kaarten. Bij de kaart-
trucs betrekt de goochelaar zoveel mogelijk mensen uit het publiek. Meerdere maklen zijn
er mensen uit het publiek nodig die meehelpen. Dat kunnen verschillende personen zijn,
maar het is ook mogelijk om de opdrachten te laten uitvoeren door dezelfde mensen. De
drie goocheleffecten zijn achtereenvolgens:
1. De goochelaar vindt de twee jokers in een kaartspel door twee keer een aantal kaarten
af te tellen op basis van een willekeurig getal dat iemand uit het publiek noemt.
2. De goochelaar laat twee toeschouwers een kaart trekken. Zij moeten de kaart aan
anderen laten zien, deze onthouden en vervolgens terugsteken in een stapeltje kaarten
dat daarna wordt geschud. Vervolgens lukt het de goochelaar om de gekozen kaarten
te vinden door alleen maar aan de kaarten te ruiken.
3. De goochelaar legt drie kolommen van zeven kaarten open op tafel. Een toeschouwer
mag een kaart in gedachten nemen en zegt drie keer zeggen in welke rij de gekozen
kaart zit. Daarna lukt het de goochelaar om de kaart die in gedachten genomen was te
vinden door weer een aantal kaarten af te tellen aan de hand van een willekeurig getal
dat een toeschower noemt.
Preparatie
De genoemde goocheltrucs met speelkaarten, kunnen afzonderlijk worden gedaan, maar
het is leuker als je ze ze direct na elkaar doet. Dan moet je het kaartspel wel op een
bepaalde manier prepareren. Dat moet je natuurlijk van tevoren doen, zonder dat het
publiek dat ziet. De toeschouwers moeten namelijk denken dat er niets aan de hand is met
je kaartspel. Het is namelijk niet de bedoeling dat ze denken dat jij het spel in een
bepaalde volgorde hebt gelegd..
Eerst moet je het kaartspel verdelen in gelijke twee stapels: een stapel met kaarten met
een oneven waarde en een stapel met kaarten met een even waarde. Kaarten met een
oneven waarde zijn: aas (1), 3, 5, 7, 9, boer (11), heer (13). Kaarten met een even waarde
zijn: 2, 4, 6, 8, 10 en vrouw (12).
De twee jokers en eventuele andere kaarten (zoals de puntentelling voor het kaartspel
bridge) komen niet in de stapels. Die hou je apart. Leg dan de oneven stapel met de
beeldzijde naar beneden op tafel, en leg de even stapel daarop. Vervolgens tel je acht
kaarten van boven af, legt twee jokers op het spel, en legt de afgetelde kaarten er weer
op. Door deze handeling komen de jokers dus te liggen op de negende en de tiende
plaats van boven. Daardoor kun je ze bij de eerste kaarttruc gemakkelijk opsporen.

1. Uitleg van de eerste kaarttruc: de twee jokers vinden
Zeg dat je iets bijzonders wilt laten zien met je kaartspel, maar dat je de jokers niet kunt
gebruiken. Je vertelt dat je die jokers gaat opsporen aan de hand van een willekeurig getal
dat een toeschouwer mag noemen.
Vraag iemand in je publiek om een getal van twee cijfers, tussen de tien en de twintig te
noemen. Als die toeschouwer bijvoorbeeld 14 zegt, tel dan veertien kaarten van de
bovenkant van het spel gedekt op tafel (beeldzijde naar beneden). Daarna zeg je dat het
getal 14 is samengesteld uit twee cijfers: 1 en 4. Opgeteld is dat 1 + 4 = 5. Daarom pak je
van het stapeltje van 14 kaarten op tafel één voor één 5 kaarten en legt die terug op het
spel.
Pak dan de bovenste kaart van het stapeltje op tafel, en zeg dat dat de joker moet zijn.
Draai de kaart om en laat zien dat het inderdaad de joker is.
Als je de handelingen goed uitvoert, lukt deze truc altijd. De reden is dat je altijd op
negende kaart uit komt. Kijk maar:
Toeschouwer kiest 10: $ 10 - (1 + 0 = 1) = 9
Toeschouwer kiest 11: $ 11 - (1+1 = 2) = 9
...
...
...
Op dezelfde manier kun je ook de tweede joker "opsporen!. Daarvoor moet je het stapelte
op tafel op het spel leggen. De tweede joker ligt nu op de negende plaats van boven. Dat
betekent dat je weer een getal van twee cijfers tussen 10 en 20 kunt vragen. Dan voer je
de hierboven beschreven proceduren opnieuw uit, en laat je de tweede joker verschijnen.
2. Uitleg van de tweede kaarttruc: twee getrokken kaarten terugvinden
De twee jokers die je op een bijzondere manier hebt opgespoord laat je even uit het spel.
Je kunt ze bijvoorbeeld in het kaartendoosje op tafel doen omdat je ze niet nodig hebt.
Splits het spel in precies twee gelijke delen. Dat doe je door het spel bij het midden even
door te bladeren en de scheiding te maken tussen de oneven en de even stapel. Geef de
even stapel aan een toeschouwer en de oneven kaarten aan een andere toeschouwer
(hou wel geheim dat het gaat om een stapel met even kaarten en een stapel met oneven
kaarten, want daar is de truc op gebaseerd).
Vraag beide toeschouwers een kaarte te nemen uit hun stapel, het stapeltje aan jou terug
te geven en de gekozen kaart te onthouden. Als er meerdere toeschouwers zijn, is het
goed om ze te vragen om hun kaart ook aan de anderen in het publiek te laten zien. Het
komt namelijk wel eens voor dat mensen vergeten welke kaart ze hebben getrokken. In
dat geval kunnen de andere mensen in het publiek je "redden!.

Daarna geef je de stapeltjes terug aan de twee toeschouwers en vraagt hun kaart terug te
stoppen en de stapel te schudden. De toeschouwers denken dat je hun stapeltje hebt
teruggegeven, maar ik werkelijkheid heb je de stapels stiekem verwisseld. Dat betekent
dat de toeschouwer met de kaart met een even waarde die terugsteekt in een de stapel
met oneven waarden, en dat de toeschouwer met met de kaart met de oneven waarde die
terugsteekt in de stapel met even waarden. Dat alles houdt in dat jij de gekozen makkelijk
kunt vinden.
Je kunt natuurlijk de stapels achter elkaar doorbladeren en de kaart die afwijkt uit de
stapel halen, maar het is leuker als je doet alsof je kunt ruiken welke kaarten zijn
getrokken. Dan blader je de oneven stapel door onder je neus, terwijl je steeds snuift. Je
zegt dat je de kaarten kunt ruiken, maar in werkelijkheid kijk je gewoon waar de even kaart
zit en haalt die er na enig aarzelen uit.
Datzelfde doe je ook met de andere stapel. daar zoek je al ruikend in de even stapel de
oneven kaart. Als je het geheim van deze truc kent, en deze goed hebt geoefend is het
niet zo moeilijk, maar je publiek zal waarschijnlijk vinden dat je een enorme prestatie hebt
geleverd.
3. Uitleg van de derde kaarttruc: in gedachten genomen kaart vinden
Voor de laatste truc in deze serie van drie goocheltrucs voeg je eerst de oneven stapel bij
de even stapel. Daarna geef je het spel aan een toeschouwer en vraagt hem of haar het
spel te schudden.

Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot

Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Similar to Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot

Similar to Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot (19)

More from André de Boer

More from André de Boer (20)

Speelkaarten werkboek voor kinderboekenweek 2013 over sport en spel klaar voor de start groot