1. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
1
Sosyal Bilimlerde...Sosyal Bilimlerde...
Yöntem ve İdeolojiYöntem ve İdeoloji SorunlarıSorunları
Bozkurt Güvenç

2. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
2
Giriş: Bilgi, Bilim & Sosyal BilimGiriş: Bilgi, Bilim & Sosyal Bilim
 Bilginin Mitos, Ethos ve Logos Evreleri...
 Akıl logos’a geldi ama geçmişini unutmadı!
 Bilim: “Doğa Tarihi” denen bir yöntemle üretilen,
irdelenen, doğrulanıp yanlışlanan ve 16. yy’dan bu
yana gelişen bilgi türü!
 Bilim de bir bilgi türü ama her bilgi bilim değil!
 Sosyal Bilim: Endüstri Devrimi’ nin 18. yy’dan sonra
toplumlarda yarattığı köklü ve hızlı değişimleri anlamaya,
sorunları çözmeye çalışan araştırma türü: Sanayileşmenin
meşru çocuğu!

3. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
3
Doğal Bilim Sosyal Bilim KarşıtlığıDoğal Bilim Sosyal Bilim Karşıtlığı
 Fen - sosyal ve Doğal - yapay? Yaygın!.
 Müspet - menfi bilim? Kesin – göreli ?
 Deneysel - kuramsal bilimler?
 Nicel (kantitatif) - Nitel (kalitatif)
 Nesnel (objektif) - öznel (subjektif)
 Uygulamalı - “lafoloji” (laf-bilim, masal)
 Yararlı - sakıncalı (politik, ideolojik)
 Soru: İkilemler bilim mi, önyargı mı?

4. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
4
Sosyal Bilimlerde BaşlıcaSosyal Bilimlerde Başlıca
Okullar, Akımlar, “İzm” ler*Okullar, Akımlar, “İzm” ler*
Bütüncülük - İndirgemecilik
Nedenselcilik - İşlevselcilik
Nesnellik - Öznellik
Tarihselcilik -Yapısalcılık
Akılcılık – Akıl-üstücülük
Belirlemecilik - Olasıcılık
İşlevselcilik - Çatışmacılık
Yöntemcilik – Sezgicilik... vb, vd, gibi.
*Novak (1987)’tan Seçilmiş uyarlama! -

5. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
5
Bilim Yöntemi PiramidiBilim Yöntemi Piramidi
Doğa Tarihi”-Doğa Tarihi”-Natural HistoryNatural History
⇓Yasalar
⇓ Kuramlar ⇑
⇓ Paradigmalar ⇑
⇓ Deneme-Sınama ⇑
⇓ Varsayım-İpotezler ⇑
⇓ Sınıflama Denemeleri ⇑
⇓ Öğe Tanıma Adlandırma ⇑
Olaylar-Olgular ve Süreçler ⇑
⇓ Tümdengelim Tümevarım ⇑
Yöntem: Aklın ⇑ ve ⇓ hareketini yönlendiren kurallar.

6. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
6
Temel Bilimler Kulesi *Temel Bilimler Kulesi *
Tanrıbilim
⇓ SOSYAL BİLİMLER ⇑
(Sos, Eko, Psi & Pol)
⇓ İNSAN BİLİMLERİ ⇑ sınır
(Biyoloji ve Ekoloji)
⇓ DOĞA BİLİMLERİ ⇑
(Jeo, Fizik & Kimya)
DİL-MANTIK ve MAT ⇑
⇓ :Katmanlar arasında asimetrik ilişkiler :⇑
* “Yeni Akademi Önerisi”, Turner (1987)

7. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
7
Nagel Teoremleri (1953)Nagel Teoremleri (1953)
Açıklama tekniklerinin karşılıklı dönüşümüAçıklama tekniklerinin karşılıklı dönüşümü......
Teorem 1
Anlamlı ⇔ ilişki Neden ⇒ Sonuç ilişkisine indirgenir;
yani A ⇔ B yerine, A ⇒ B veya B ⇐ A varsayımı !
Teorem 2
Bir nedensellik ilişkisi A ⇒ B veya B ⇐ A yerine;
işlevsel bir ilişki formüle edilir: A = f (B), A ⇔ B !
Teorem 3
Her işlevsel A ⇔ B çözüm, değişkenler arasında ortak bir
değişkenlik (covariance) gösterir Ø < p (A, B ) < 1
Rescher (1970): Stochastic Devrim!

8. 30/01/15Araştırmacılar Derneği VII Araştırma Zirvesi
8
Sonuç: Sorunlar ve Kaynaklar...Sonuç: Sorunlar ve Kaynaklar...
 Sorunlar / Öneriler
 Bilim, bilim yöntemiyle üretilen bilgilerdir...
 Sosyal bilimin yöntem ve ideoloji sorunları vardır
 Yöntem bilinmediği için araştırmalar yetersizdir
 Araştırma sınırlandığı için yöntemde geri kaldık.
 Yöntem bilgisi de araştırma ile gelişir: AR-GE.
 Metinde Anılan Kaynaklar
 Güvenç, B. 1992, Mantık ve Metot, Açıköğretim Fakültesi, A.Ü.
 ----------- 1988, Türk Eğitiminde Metodoloji, Hacettepe Ü.
 Nagel, E. 1953, (Bz. Güvenç 1992, Rescher 1970).
 Novak, E. 1984, “S.Bilimlerde Okullar, Sorunlar.” UNESCO Journal.
 Rescher,N. 1970, Scientific Explanation. Free Press
 Turner, F. 1987, “Design for a New Academy”Dialogue (summer). .