Ένα από τα παγκόσμια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κράτη, είναι η φτώχεια. Το σενάριο αυτό, σκοπό έχει να κατανοήσουν οι μαθητές την έννοια της φτώχειας, τις συνέπειες, τα είδη και τους τρόπους αντιμετώπισής της.
Η ανάλυση του θέματος γίνεται μέσω βίντεο, εικόνων, ποιημάτων. Η αξιοποίηση του διαδικτύου για έρευνα και χρήση προγραμμάτων για τη δημιουργία κολαζ, πίνακα ανακοινώσεων,συννεφόλεξου, βοηθά στην επεξεργασία και εμπέδωση των πληροφοριών προκαλώντας επιπλέον και το ενδιαφέρον στους μαθητές.
Ένα από τα παγκόσμια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κράτη, είναι η φτώχεια. Το σενάριο αυτό, σκοπό έχει να κατανοήσουν οι μαθητές την έννοια της φτώχειας, τις συνέπειες, τα είδη και τους τρόπους αντιμετώπισής της.
Η ανάλυση του θέματος γίνεται μέσω βίντεο, εικόνων, ποιημάτων. Η αξιοποίηση του διαδικτύου για έρευνα και χρήση προγραμμάτων για τη δημιουργία κολαζ, πίνακα ανακοινώσεων,συννεφόλεξου, βοηθά στην επεξεργασία και εμπέδωση των πληροφοριών προκαλώντας επιπλέον και το ενδιαφέρον στους μαθητές.
ομαδοποιημένες όλες οι λεξιλογικές ασκήσεις της Τράπεζας Θεμάτων του Ι.Ε.Π. για τους στίχους 710 - 729 της τραγωδίας του Σοφοκλή "Αντιγόνη" (αρχαία ελληνική γραμματεία Β' Λυκείου).
1. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΠΜΣΠΜΣ ““ΤεχνογλωσσίαΤεχνογλωσσία ΙΙΙΙ””
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ∆ΙΠΛ ΜΑΤΙΚΗ∆ΙΠΛ ΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ
Μελέτη εξαγωγής φωνολογικής πληροφορίας από τον ΕΘΕΓ
µε σκοπό την παραγωγή Ελαχίστων Ζευγών και
τον υπολογισµό Λειτουργικών Φορτίων
για την Νέα Ελληνική.
ΕπιβλέποντεςΕπιβλέποντες ΚαθηγητέςΚαθηγητές::
Γεώργιος Καραγιάννης (ΕΜΠ, ΙΕΛ)
Γεώργιος Μικρός (ΕΚΠΑ)
2. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΑφορµήΑφορµή γιαγια τηντην εργασίαεργασία
Το κρίσιµο ερώτηµα:
“Ποιοι και πόσοι είναι οι ήχοι που πραγµατικά επιτελούν έργο
διάκρισης µεταξύ σηµασιών στα πλαίσια της Νέας Ελληνικής;”
ή…
“Ποια και πόσα φωνήµατα πρέπει να θέσουµε για την Νέα Ελληνική
ώστε ταυτόχρονα
• να επιτύχουµε την θεωρητικά οικονοµικότερη λύση
• να σεβαστούµε τα δεδοµένα που προκύπτουν από την σύνθεση
και την χρήση του λεξιλογίου της γλώσσας;”
Οι απόψεις διίστανται: τα φωνήµατα της ΝΕ είναι…
30 (Σετάτος), 26 (Householder et al.), 23 (Mackridge / Φιλιππάκη),
20 (Newton / Holton et al.), 20 ή 24 ή 29 (Πετρούνιας)…
3. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΒασικοίΒασικοί στόχοιστόχοι τηςτης εργασίαςεργασίας
Η εξερεύνηση δύο ερωτηµάτων:
1) “Γιατί διαφωνούν οι ερευνητές όσο αφορά το πόσα και ποια είναι τα
φωνήµατα της ΝΕ;”
2) “Θα µπορούσε το γλωσσικό υλικό που περιέχεται στον ΕΘΕΓ να
χρησιµοποιηθεί µελλοντικά για την άρση των σχετικών διαφωνιών
και, αν ναι, µε ποιόν τρόπο;”
Προετοιµασία για σχετική µελλοντική έρευνα:
3) Εξερεύνηση του θεωρητικού πλαισίου & ορισµός βασικών εννοιών.
4) Προεπεξεργασία του γλωσσικού υλικού που περιέχεται στον ΕΘΕΓ.
5) Εύρεση και αξιολόγηση των αυτόµατων εργαλείων εξαγωγής
φωνολογικής πληροφορίας από δεδοµένα γραπτής γλώσσας.
6) Ελάχιστα Ζεύγη & Λειτουργικά Φορτία: σε επόµενο στάδιο.
4. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΜερικέςΜερικές βασικέςβασικές έννοιεςέννοιες && παραδοχέςπαραδοχές (1)(1)
Γλώσσα: συµβολικό σύστηµα µετάδοσης πληροφορίας.
Λέξεις: σύµβολα = αντιστοιχίσεις ηχητικών σηµάτων και σηµασιών.
Σήµατα λέξεων: αλυσίδες στοιχειωδών ήχων.
Επίπεδο της άρθρωσης: αλυσίδες πραγµατικών ήχων (φθόγγων).
[ ᯀ + é + r + i ] = “χέρι”, [ x + a + r + á ] ☺ = “χαρά”
Ελάχιστη διαφορά (µεταξύ σηµάτων): ένας στοιχειώδης ήχος
∆ιαφορετικά σήµατα: [ p í r a ] [ b í r a ] [ f í r a ]
[ l í r a ] [ m í r a ] [ θ í r a ]
∆ιαφορετικές σηµασίες “εµπειρία”, “µπύρα”, “απώλεια βάρους”,
“λύρα”, “πεπρωµένο”, “αυλόπορτα”.
Οµοιότητα (µεταξύ σηµάτων): το φωνητικό πλαίσιο [ _ í r a ]
εναλλαγή φθόγγων αλλαγή σηµασίας
5. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΜερικέςΜερικές βασικέςβασικές έννοιεςέννοιες && παραδοχέςπαραδοχές (2)(2)
Φώνηµα: στοιχειώδης φορέας διαφοράς σηµασίας
Άρα, θέτουµε τα / p , b , f , l , m , θ / ως φωνήµατα της ΝΕ.
Ελάχιστο Ζεύγος: “δύο λέξεις τα σήµατα των οποίων έχουν την ίδια
συλλαβική δοµή, αλλά διαφέρουν κατά έναν ήχο στην ίδια θέση”:
C V΄ C V ΣΥΛΛΑΒΙΚΗ ∆ΟΜΗ
[ ᯀ í r a ] “χήρα”
[ f í r a ] “φύρα”
[ _ í r a ] Φ ΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ερώτηµα: “Αφού τα [ᯀ] και [f] είναι φορείς διαφοράς σηµασίας,
εκτός των / p , b , f , l , m , θ /, θέτουµε και φώνηµα /ᯀ /; ”
Επίπεδο άρθρωσης: σήµατα = αλυσίδες πραγµατικών ήχων.
Τα σήµατα [ ᯀ é r i ] και [ x a r á ]: 6 διαφορετικοί φθόγγοι
6. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΜερικέςΜερικές βασικέςβασικές έννοιεςέννοιες && παραδοχέςπαραδοχές (3)(3)
Εγκέφαλος: “περιέχει” αφηρηµένους ήχους (φωνήµατα) και κανόνες.
Επίπεδο αντίληψης: σήµατα = αλυσίδες αφηρηµένων ήχων.
Οι φθόγγοι στο αυτί ερµηνεύονται ως φωνήµατα, βάσει κανόνων
αποκωδικοποίησης.
Τα φωνήµατα παράγονται στο στόµα ως φθόγγοι, βάσει κανόνων
κωδικοποίησης.
Τα σήµατα [ ᯀ é r i ] και [ x a r á ] παράγονται αντίστοιχα από τα
αφηρηµένα σήµατα / x é r i / και / x a r á / (5 διαφορ. φωνήµατα).
Κανόνας παραγωγής:
«Aν /x/ ακολουθείται από /i/ ή /e/, υλοποίησε /x/ ως [C].
Παντού αλλού, υλοποίησε /x/ ως [x]». (ουράνωση)
/ x é r i / [ ᯀ é r i ] , / x a r á / [ x a r á ]
7. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΜερικέςΜερικές βασικέςβασικές έννοιεςέννοιες && παραδοχέςπαραδοχές (4)(4)
• Φθόγγοι: υλοποιηµένα φωνήµατα
• Αλλόφωνα: υλικές παραλλαγές φωνήµατος: /x/ [x] ή [ᯀ]
• Συµπληρωµατική κατανοµή αλλοφώνων: «Που θα βρω το [ᯀ];»
«Εκεί όπου απαγορεύεται να βρω το [x] (πριν από /i/ ή /e/ )»
Τότε, πως είναι δυνατόν να βρίσκουµε ελάχιστα ζεύγη όπως
[ ᯀ ó n i ] ~ [ x ó n i ], [ ٍ a t í ] ~ [ ֙ a t í ], [ ْ ó ׯ o ] ~ [ n ó ׯ o ] ;
[ C V΄ C V ] ΣΥΛΛΑΒΙΚΗ ∆ΟΜΗ / C V V΄ C V /
[ ᯀ ó n i ] “χιόνι” / x i ó n i /
[ x ó n i ] “χώνει” / x ó n i /
/ C V΄ C V /
Τελικά, υποθέτουµε ελάχιστα ζεύγη επιφανείας για να “ανακαλύψουµε”
τα φωνήµατα της ΝΕ,
ή υποθέτουµε υποκείµενες συλλαβικές δοµές για να χαρακτηρίσουµε
ζεύγη φωνητικών λέξεων τύπου [abcd]~[abxd] ως ελάχιστα ή µη;
8. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΒασικέςΒασικές ΑρχέςΑρχές αναπαράστασηςαναπαράστασης καικαι σύγκρισηςσύγκρισης λέξεωνλέξεων
1) Με χρήση των περιγραφικών δυνατοτήτων του IPA, παραγωγή
κατά το δυνατόν απλούστερων (όχι φωνολογικά “βεβαρηµένων”)
φθογγικών αναπαραστάσεων από τα ορθογραφικά δεδοµένα:
“χιόνι” [ᯀóni], και όχι [xióni, xjóni, xܕóni, x’óni, xóni].
2) Πρώτα: εύρεση, καταγραφή και µέτρηση όλων των ζευγών λέξεων
τύπου [abcd]~[abxd].
3) Μόνο τότε: χαρακτηρισµός κάθε ζεύγος τύπου [abcd]~[abxd] ως
“ελάχιστου” ή “µη-ελάχιστου”, κατόπιν σύγκρισής του µε όλα τα
υπόλοιπα ζεύγη του ιδίου τύπου.
Ερώτηµα: «Είναι το [xóni]~[ᯀóni] ελάχιστο ζεύγος;»
Αντερώτηµα: «Τα [x] και [ᯀ] αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικά
φωνήµατα ή είναι αλλόφωνα του ίδιου φωνήµατος;»
Η συµβολή της έρευνάς µας:
Πόσα ζεύγη για τις αντιθέσεις [x ~ ?], [ᯀ ~ ?], [x ~ ᯀ];
9. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΗΗ υποστήριξηυποστήριξη ενόςενός καταλόγουκαταλόγου φωνηµάτωνφωνηµάτων γιαγια τηντην ΝΕΝΕ
Απαντήσεις στα ερωτήµατα:
1) Πως κατανέµονται οι διάφοροι φθόγγοι στο σύνολο των λέξεων του
λεξιλογίου της ΝΕ;
2) Ποια είναι τα περιβάλλοντα όπου προκύπτουν οι διάφοροι φθόγγοι
της ΝΕ;
Τι χρειαζόµαστε για να απαντήσουµε;
I. Ένα όσο το δυνατόν µεγαλύτερο και αντιπροσωπευτικότερο δείγµα
του λεξιλογίου της ΝΕ.
II. Την αναπαράσταση της τυπικής εκφοράς κάθε λέξης του δείγµατος
σε φωνητικό αλφάβητο ΙΡΑ.
III. Όλους τους δυνατούς συνδυασµούς των
φωνητικών αναπαραστάσεων [kupí] [pináo] [stílos]
σε “Ελάχιστα” Ζεύγη: [kutí] [ponáo] [stólos]
13. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΙΙΙΙ.. ∆ευτερογενή∆ευτερογενή ∆εδοµένα∆εδοµένα:: φωνητικέςφωνητικές µεταγραφέςµεταγραφές
Το εργαλείο αυτόµατης φωνητικής µεταγραφής του
εκπαιδευτικού CD ROM “Φιλογλωσσία+2 ” (ΙΕΛ)
Εξέλιξη του συστήµατος µεταγραφής PHONEMIA (Bakamidis &
Carayannis 1987).
Το εργαλείο ∆ΕΝ χρησιµοποιεί λεξικό αλλά κανόνες αλλοφωνικής
µεταγραφής ορθογραφικών συµβολοσειρών µικρότερων της λέξης.
Ικανότητα µεταγραφής οποιασδήποτε ορθογραφικής λέξης.
Ικανότητα µεταγραφής τεράστιου όγκου δεδοµένων σε
πραγµατικό χρόνο.
Παρουσία θορύβου στην έξοδο του εργαλείου λόγω ανεπιτυχούς
διαχείρισης των αµφισηµιών στην ορθογραφία της ΝΕ:
<νια> [nia] ή [ْa]: <γαρδένια>: [֙aשᾩéْa] ή *[֙aשᾩénia] ;
<εναγώνια>: *[ena֙óْa] ή [ena֙ónia] ;
17. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΙΙΙΙ.. ΒελτίωσηΒελτίωση απόδοσηςαπόδοσης τουτου εργαλείουεργαλείου µεταγραφήςµεταγραφής
Ανάγκη για µεγιστοποίηση του ποσοστού ορθών µεταγραφών:
αποφυγή απώλειας συνδυαστικής πληροφορίας.
Το µεταγραφικό πρόβληµα C i V (σχετικό µε την “Συνίζηση”):
υπεύθυνο για άνω του 76% των εσφαλµένων µεταγραφών.
Απόλυτα επιτυχής αντιµετώπιση: άνω του 98% ορθές µεταγραφές.
Μοντελοποίηση του προβλήµατος C i V: απολύτως απαραίτητη.
Ορισµός ορθογραφικού συµπλέγµατος C i V: Bakamidis & Carayannis 1987
ΘΕΣΗ 1 ( C ): { β, γ, δ, ζ, λ, µ, ν, ρ, θ, κ, ξ, π, σ, τ, φ, χ, ψ } (8+9)
ΘΕΣΗ 2 ( i ): { ι, ει, οι, υι, υ} (5)
ΘΕΣΗ 3 ( V ): { α, ε, αι, ι, ει, οι, υι, υ, ο, ω, ου,
ά, έ, αί, ί, εί, οί, υί, ύ, ό, ώ, ού} (22)
18. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΜίαΜία απόπειρααπόπειρα µοντελοποίησηςµοντελοποίησης τουτου προβλήµατοςπροβλήµατος C i VC i V
Α: λέξεις C i V, όπου i = [i] (ιδιότητα, ποιότητα, αφιέρωσαν)
Β: λέξεις C i V, όπου i = [ٍ] (πόδια, παιδιά)
Γ: λέξεις C i V, όπου i = [ᯀ] (ψευτιά, κούφια, φωτιά)
∆: λέξεις C i V, όπου i = [i] ~ [j] ~ [ٍ] (βιοµηχανικό, διαβατήριο)
Ε: λέξεις C i V, όπου i = [i] ~ [گ] ~ [ᯀ] (σιωπή, πλουσιότερος,
στρατιωτικός, βοήθεια)
Ζ: λέξεις C i V, όπου ν+i = [ْ], χ+i = [ᯀ],
γ+i = [ٍ], λ+i = [ѭ], κ+i = [c], γκ+i = [᭥], γγ+i = [᭥]
(γαρδένια, χιόνι, γιατρός, λιακάδα, µαγκιά, ουγγιά)
Η: λέξεις που δεν περιέχουν C i V.
Κατάτµηση των ορθογραφικών αναπαραστάσεων του λεξιλογίου της ΝΕ
σε 7 Υποσύνολα:
3:33:2
21. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΗΗ έννοιαέννοια τουτου ΛειτουργικούΛειτουργικού ΦορτίουΦορτίου ((FL)FL)
Γλωσσολόγοι: “Σε τι ποσοστό εκµεταλλεύεται το φωνολογικό σύστηµα
της ΝΕ τις ηχητικές αντιθέσεις που έχει στην διάθεσή του;”
Πλήθος ελαχίστων ζευγών για την αντίθεση [x~y]
Συνολικό πλήθος ελαχίστων ζευγών για όλες τις αντιθέσεις
Μηχανικοί: “Για κάθε ελάχιστο ζεύγος λέξεων W1 και W2 , πόσο πιθανό
είναι για τον δέκτη να αποκωδικοποιήσει το µεταδιδόµενο από τον
ποµπό σήµα [W1] ως W2 , και αντιστρόφως;” (συχνότητα εµφάνισης)
Εφαρµογές:
Κατάλογος φωνηµάτων για την ΝΕ
Πρόβλεψη κατεύθυνσης φωνολογικών αλλαγών
Πρόσκτηση φωνολογικού συστήµατος από τα βρέφη
Παθολογία της γλώσσας
Συστήµατα σύνθεσης / αναγνώρισης φωνής: κατάταξη πιθανών
βελτιώσεων σε περισσότερο ή λιγότερο επωφελείς (ή επείγουσες!)
FL[x~y] =
22. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΑπολογισµόςΑπολογισµός
1. Εξαγωγή φωνολογικής πληροφορίας από ΕΘΕΓ: σκόπιµη & εφικτή.
2. Συγκέντρωση και προεπεξεργασία πρωτογενών δεδοµένων.
3. Αυτόµατη µεταγραφή σε IPA: εφικτή, αλλά ανάγκη για βελτίωση του
εργαλείου (C i V).
4. Μία αρχική µοντελοποίηση του προβλήµατος της Συνίζησης / C i V.
5. Μοντελοποίηση συλλαβικού πυρήνα: ενδοσυλλαβικοί ρόλοι V, V’, C
Απλός πυρήνας: Ν = V / V’ : πη-λός, κυ-ρι-εύ-ω
Σύνθετος πυρήνας: Ν= CV / CV’: δια-φά-νει-α ή Ν= VC / V’C: γαϊ-δού-ρι
Ανάθεση αλλοφώνων σε ρόλους: [i, ]گ = V / V’ (πυρηνικά, κεντρικά),
[j] = C (πυρηνικό, περιφ.), [,گ ᯀ, ٍ, ْ] = C (µη-πυρηνικά, περιφ.)
6. Αλλόφωνα /i/: ανάγκη ανεύρεσης περιβαλλόντων χωρίς επικάλυψη.
7. Ανάγκη εµπλουτισµού συστήµατος αναπαράστασης: [j], [ٍ], [,]گ [.]گ
23. 05/2005
Κωνσταντίνος Καληµέρης
ΤρέχουσεςΤρέχουσες εξελίξειςεξελίξεις && µελλοντικέςµελλοντικές προοπτικέςπροοπτικές
minpair : εργαλείο ανεύρεσης ζεύγη λέξεων τύπου [abcd]~[abxd].
- Εκσφαλµάτωση και κατασκευή διεπαφής λειτουργίας σε Windows.
∆ηµιουργία σωµάτων λέξεων µε C i V (πηγές: ΕΘΕΓ, Μορφολογικό).
- Αυτόµατη φωνητική µεταγραφή των ανωτέρω.
- Αξιολόγηση µεταγραφών: έλεγχος, διόρθωση, κατηγοριοποίηση.
- Εξαγωγή νέων κανόνων µεταγραφής για λέξεις µε C i V.
- Βελτίωση του εργαλείου φωνητικής µεταγραφής.
(Εκ νέου) αυτόµατη φωνητική µεταγραφή ορθογραφικών δεδοµένων.
Εξαγωγή, κατηγοριοποίηση και αξιολόγηση ελαχίστων ζευγών.
Ορισµός µαθηµατικών τύπων για υπολογισµό λειτουργικών φορτίων.
Υπολογισµός λειτουργικών φορτίων.
Ποια η φωνολογική υπόσταση των [b, d, ց, j, ٍ, ْ, ѭ, ᯀ, c, ᭥, ts, dz,
ps, ks]; ∆ικαιολογούνται διφθογγικά φωνήµατα στην ΝΕ;
