1. Beste bezoeker,
Waarschijnlijk heeft u de term pensioenpad.nl op
een invoerveld van een zoekmachine ingetikt.
Probeer het nogmaals door pensioenpad.nl op de
bovenste invulregel van uw browser in te tikken.
1

2. Worden senioren onbetaalbaar?
Demografische verkenningen.
Gerard Langerhorst
7 maart 2013
2

3. 3

4. Trap des ouderdoms in de Gouden Eeuw
In de Gouden Eeuw lieten de rijken geïllustreerde voorstellingen maken van hun toekomst.
De plaatje zagen er geruststellender uit dan de plaatjes van vandaag.
4

5. Levensverwachting bij geboorte (en bij 65 jaar)
Mannen Vrouwen
1850 38 jr (11 jr) 41 jr (12 jr)
1900 47 (11) 50 (12)
1950 71 (14) 73 (15)
2000 76 (15) 81 (19)
2012 78 (18) 82 (21)
2050 83 (23) 85 (25)
Bron: CBS 5

6. Prognose bevolkingsopbouw
Basisvergelijking:
Bevolkingsgroei = Geboorte - Sterfte + Netto migratie
Bevolkingsopbouw 1950
Onderliggende factoren
1. Vruchtbaarheid Mannen Vrouwen
2. Levensverwachting
3. Netto migratie
4. Wiskundige modellen (Gompertz en Lee Carter)
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 6

7. Snel groeiende levensverwachting bij 65+ers
Jaren nog te leven
Figuur 3: resterende levensverwachting bij 65 jaar
Figuur: Resterende levensverwachting bij 65 jaar
Trendmatig stijgt de levensverwachting iedere 10 jaar met 1 jaar. De ingeschatte
resterende levensverwachting voor mannen is sinds 1995 dramatisch gestegen. Dat
had een zeer groot effect op de dekkingsgraden van pensioenfondsen
Bron: CBS 7

8. Nederlanders zijn nog lang niet de oudsten
Levensverwachting
mannen vrouwen mannen vrouwen
Switzerland 79.3 84.1 Japan 79.3 86.1
Italy 78.6 84.0 China, Hong Kong SAR 79.0 84.3
Iceland 79.5 83.1 Australia 79.1 83.8
France 77.5 84.3 Israel 78.4 82.9
Sweden 78.8 82.9 Singapore 78.5 82.7
Spain 77.2 83.8 Canada 78.2 82.8
Norway 78.1 82.7 China, Macao SAR 77.7 82.6
Austria 77.4 82.9 New Zealand 78.0 82.2
Netherlands 78.1 82.2
Germany 77.2 82.4
Belgium 77.0 82.5
Ireland 77.3 82.0
United Kingdom 77.4 81.7
Greece 77.0 82.0
Luxembourg 76.7 82.0
Finland 75.9 82.8
Portugal 75.3 81.8
Denmark 76.0 80.5
Czech Republic 73.8 80.2
Poland 71.2 79.9
Hungary 69.5 77.6
Russian Federation 61.6 74.0
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 8

9. Hoe ouder je wordt, hoe hoger levensverwachting
De levensverwachting is lager voor rokers, mensen met minder dan een half uur
lichaamsbeweging per dag, excessieve alcoholgebruikers en mensen die minder dan
twee stuks fruit per dag nuttigen.
Bron: CBS 9

10. Inkomen is in hoge mate bepalend voor levensverwachting
De levensverwachting van werkende mannen in de laagste inkomensklasse is 7 jaar
lager dan van mannen in de hoogste inkomensklasse
Bron: CBS 10

11. Voor vrouwen geldt dat minder
Pensioenfondsen houden, bij het berekenen van hun dekkingsgraad, veelal geen rekening met de
inkomensklasse. De pensioenwet geeft wel aan dat dit geoorloofd is. De dekkingsgraad van het
pensioenfonds van de tandartsen zou derhalve lager moet zijn en dat van de kappers hoger.
Bron: CBS 11

12. Vruchtbaarheid in Nederland daalde
3.50
3.00
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0
1952 1957 1962 1967 1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037 2042 2043
Na 1970 daalde het aantal kinderen per vrouw zeer sterk van 3 naar 1,5. De gemiddelde
leeftijd dat een vrouw een kind krijgt is thans 30 jaar en voor het model is een stijging
naar 31 jaar gebruikt.
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 12

13. Effecten emigratie en immigratie zijn klein en instabiel
Bron: CBS 13

14. Bevolkingspiramide 2050
2050
Mannen Vrouwen Totale populatie 18,98 mln
• 1.98 kinderen per vrouw
• 51.3% geborenen zijn jongens
Resultaat: Lijkt op waterhoofd
support ratio
Oud > 65 33% 1.4
Jong < 20 20% 2.4
Werkende leeftijd 47%
Sex ratio 65+: 45.4% mannen
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 14

15. Bevolkingopbouw
1950 2010 2050
Mannen Vrouwen
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 15

16. Support ratio
In 2012 bedraagt het aantal inwoners met de leeftijd 20-64 jr (a) 10,1 mln. Het aantal inwoners boven de 65 jaar
(b) bedraagt 3,4 mln. De support ratio a/b = 10,1/3,4 = 2,97. Drie werkenden zorgen voor één senior. In
2050 is de support ratio A/B = 1,39. Dan zullen grofweg 4 werkenden voor 3 senioren zorgen.
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 16

17. Demografische ontwikkeling in EMU
H
H
L
L
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 17

18. Verhogen AOW-leeftijd gering effect op support ratio
In 2050 is bij de verhouding 20-64 jr en 65-100+ jr de support ratio 1,39
Bij 20-69 jr en 70/100+ wordt de support ratio 1,79
Bron: United Nations, Department of Economic & Social Affairs, Population Division (2011) 18

19. Arbeidsparticipatie ouderen
mannen 1996 2001 2006 2011
50-55 jr. 81.9% 85.5% 86.5% 85.5%
55-60 jr. 57.5% 66.2% 71.7% 80.9%
60-65 jr 17.8% 20.3% 29.2% 45.3%
65-70 jr. 6.0% 5.6% 8.3% 9.8%
70-75 jr. 2.7% 2.4% 4.2% 3.6%
75+ jr 1.1% 0.9% 1.4% 1.2%
vrouwen 1996 2001 2006 2011
50-55 jr. 36.1% 45.2% 57.0% 66.6%
55-60 jr. 21.6% 29.7% 39.4% 53.8%
60-65 jr 5.1% 7.2% 12.4% 24.0%
65-70 jr. 0.9% 1.2% 1.7% 3.1%
70-75 jr. 0.0% 0.7% 0.6% 1.5%
75+ jr 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%
Bron: CBS 19

20. Nederlands pensioenstelsel
Pijler 1 – AOW - omslagstelsel - 65 jr. (50 jr. in NL)
- uniform, universeel, fiscaal solidair
Pijler 2 – aanvullend pensioen - kapitaaldekking
- collectief, solidair, eindloon
- werknemers, lage kosten
Pijler 3 – particuliere pensioenvoorzieningen
- kapitaaldekking
- individueel
- hoge kosten
20

21. Bruto Binnenlands Product
• Het bruto binnenlands product (bbp) is de totale geldwaarde
van alle in een land geproduceerde finale goederen en
diensten gedurende een bepaalde periode (meestal een jaar).
• Het wordt gebruikt om de rijks in- en uitgaven aan te relateren.
• Het bedroeg in 2011 ca € 600 miljard
• Of € 35000 per inwoner
Bron: CBS 21

22. Kosten AOW
 In 2012 bedraagt het aantal ouderen boven 65 jr 20% van de bevolking.
 De kosten van AOW bedragen thans ca € 29 mrd, of 5% van het bbp.
 In 2050 is het aantal ouderen boven 70+ jr gestegen naar 29% van de bevolking
 In 2050 is het aantal ouderen boven 65+ jr gestegen naar 33% van de bevolking
 Het is redelijk te veronderstellen dat de AOW-kosten in 2050 met meer dan
50% zullen stijgen tot € 45 mrd of 7,5% van het bbp.
Als percentage bbp
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
Bron: CBS 22

23. Kosten pensioen (1)
 In Nederland zijn thans ca 8,5 mln van de 17,4 mln inwoners in loondienst.
 Als we doorwerken tot ons 70e, zullen in 2050 7,3 mln van de 19,0 mln
inwoners in loondienst zijn.
 De pensioenkosten bedroegen in 2012 ca €30 mrd, of 5% van het bbp
 De pensioenkosten zullen in 2050 dalen naar (7,3/8,5)*30= €25.8 mrd.
 Dit kabinet wil het maximaal opbouwpercentage verlagen van maximaal 2,25%
naar 1,75%. Daardoor zullen de pensioenkosten verder dalen naar € 21 mrd
 Als de swaprente weer hoger ligt dan de inflatie, zal de beleggingswinst hoger
worden en bijdragen kunnen dan worden verminderd, zoals in de jaren ‘90
 Het aantal gepensioneerden 65+-ers in 2012 en het aantal 70+-ers in 2050, zal
stijgen van 19,5% van de populatie naar 28,7% van de populatie.
 De belasting opbrengsten van gepensioneerden zullen daardoor stijgen van
1,4% van het bbp tot 2,2% van het bbp
Bron: CBS 23

24. Kosten pensioen (2)
Als percentage bbp
 De kosten zijn van 2000 tot 2010 gestegen door de toename
levensverwachting, slechte beurs en lage rente.
 Bij de prognose zijn de factoren: demografisch en pensioenopbouw.
 Pensioenvoordelen zijn in Nederland de grootste van de hele wereld
Bron: CBS 24

25. Grootte pensioenfondsen in OECD landen als percentage BBP (2011)
Bron: OECD 25

26. Bijzondere solidariteit …
 Jongeren voor ouderen (loonverschil)
 Mannen voor vrouwen (levensverwachting)
 Lage sociale klassen voor hoge sociale klassen (levensverwachting)
….. hoe lang nog?
26

27. Hoe rijker het land …
Hoe duurder de gezondheidszorg
• 16 – 18% BBP – VS
• 10 – 12% BBP – NL, Frankrijk, BRD, Canada, Zwitserland, Denemarken, Oostenrijk
België, Portugal, België, Griekenland, Nieuw Zeeland
• 8 – 10% BBP – Spanje, Zweden , VK, Japan, Noorwegen, Ijsland, Italië, Ierland, .
. Australië, Slowakije, Slovenië, Finland
• 6 – 8% BBP – Chili, Luxemburg, Hongarije, Tsjechië, Israel, Polen, Estland, .
Mexico, Turkije
NL 1953 – 3% - Nu 12% BBP
Bron: OECD 27

28. Zorgkosten (1)
Het RIVM verrichtte in 2005 een studie waarin zij dit plaatje publiceerden. De totale
zorgkosten zijn hoger dan de gezondheidszorgkosten. In 2005 bedroegen de kosten
€ 4200 per inwoner of 13,2% van het bbp.
Bron: RIVM 28

29. Zorgkosten (2)
2010
In 2010 bedroegen de kosten van de totale zorg 14,8% van het BBP.
Ouderen verbruikten 5,9% van het BBP aan zorg.
Bron: RIVM & United Nations 29

30. Zorgkosten (3)
2050
De kosten van de zorg door veroudering met minmaal 39% gestegen tot 20,7% van het BBP.
Ouderen verbruiken dan 12,9% van het BBP aan zorg.
Bron: RIVM & United Nations 30

31. Zorgkosten (4)
Als percentage bbp
De prognoses zijn gebaseerd op onveranderde RIVM kostenverdeling en
demografische factoren.
Bron: CBS, RIVM & United Nations 31