SlideShare a Scribd company logo
Short Notes on
Basic Clinical Orthodontics
Dr Ronny Aung, BDS Nay Aung, BDS, PhD
Growth and Development
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
အအာော်သိုလူနာအတလေကို ကိုသမဟုအ ေသတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့အသကော်အရလေယော်န ဲ့
ကကေသထလောေသဖလေလံ့ ဖဖ ေသမဟုကို နာေသလညော်သအ ာ
အ ါကော်ထာေသဖို ဲ့ လိုအ ော် ါတယော်။ အမေသရိုေသအတလေ ကကေသထလောေသအနဆကာလမာ ကိုသမဟုလိုအ ော်အနတဲ့ လူနာအတလေကို growth
modification treatment အတလေ ကက တငော်အ ေသနိုငော်ခဲ့ရငော် အရလေယော်အရာကော်မ ခကော်ခကော်ခခကိုသအ ေသရတာမ ေသကို ကက တငော်
ကာကလေယော်ဖ ေသသာေသ ဖဖစော်သလောေသမာ ါ။ ဒါ ဲ့
အ ကာငဲ့ော် growth and development အအ ကာငော်ေသအရာန ဲ့ တော်သကော်တဲ့အခ ကော်
အတလေကို အဖေါ် ဖ ခ ငော် ါတယော်။
အဆေသ ညာစာအို ော်အတလေမာ Scammon’s curve of growth ကို ကိုေသကာေသအဖေါ် ဖ က ါတယော်။ lymphoid
tissue growth, neural tissue growth, genital tissue growth, somatic tissue growth စသဖဖငဲ့ော်
အဖေါ် ဖ ထာေသတာကို အလဲ့လာနိုငော် ါတယော်။
Lymphoid tissue အတလေဟာ ကအလေသ ဝအနာငော်ေသ ိုငော်ေသမာ ၂၀၀%အထ ကကေသထလောေသဖ ေသ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသ
အလ ာဲ့က သလောေသ ါတယော်။ Neural tissue အတလေကအတာဲ့ အသကော် ၆-၇ နစော်အထ အလျဟငော်အဖမနော်ကကေသထလောေသလာ ကဖ ေသ
ရ ော်သလောေသတာကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။ မ ေသ လောေသအင်္ဂါအတလေကအတာဲ့ လူ အ ါကော်၊ အ အ ါကော်အရလေယော်ဖဖစော်လာတဲ့အထ
တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသ ကကေသထလောေသလာ ါတယော်။ Somatic tissue အတလေကအတာဲ့ အသကော် ၂-၃ နစော်အရလေယော်န ဲ့ အသကော်၁၈-၂၀
အရလေယော်ကာလအ ိုငော်ေသအဖခာေသအတလေမာ အလျဟငော်အဖမနော်ကကေသထလောေသအလဲ့ရ ါတယော်။
အမေသရိုေသအတလေရ ဲ့ကကထလောေသမဟုကို အလဲ့လာ ကညဲ့ော်တဲ့အခါ အ ိုငော်ေသနစော် ိုငော်ေသကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။ Deposition occurs
on the side of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေသ ကကေသထလောေသတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသမာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ အမေသရိုေသက
ဖလေလံ့ ဖဖ ေသကကေသထလောေသလာဖ ေသ Resorption occurs on the opposite of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေသ ဆန ဲ့
ော်က ငော် ကော်အဖခမော်ေသမာ
နင်္ိုဆလော်အအဟာငော်ေသအတလေက တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသအ ာကော်ကလေယော်သလောေသ ါတယော်။ ဒဖဖစော်စဥော်ကို cortical drift လို ဲ့အခေါ် ါတယော်။
Bone displacement ဆိုတာ အရိုေသရ ဲ့
အရလေလံ့လ ာေသမဟုလို ဲ့ အ ကမော်ေသဖ ဥော်ေသဆိုနိုငော် ါတယော်။ Primary bone
displacement ဆိုတာ အရိုေသတစော်အခ ာငော်ေသဟာ သူ ဲ့
ရ ဲ့
ကကေသထလောေသလာမဟုအရ မူလအနရာထကော် အနရာယူအရလေလံ့လ ာေသလာတဲ့
သအ ာဖဖစော် ါတယော်။ Secondary bone displacement ဆိုတာ အရိုေသတစော်အခ ာငော်ေသဟာ သူ ဲ့
အနေသအ ေသမာရတဲ့အရိုေသရ ဲ့
ကကေသထလောေသလာမဟုအ ကာငဲ့ော် မူလအနရာကအန အနရာဖယော်အ ေသရဖ ေသ အရလေလံ့လ ာေသသလောေသရတဲ့သအ ာဖဖစော် ါတယော်။
Mandibular cartilage ဆိုတာ ာလ? အမေသရိုေသကို ကနဥေသဖဖစော်အ ေါ်အစခဲ့တဲ့ primary cartilage (Meckel’s
cartilage)က အမေသရိုေသရ ဲ့
ကနဥေသအ ိုငော်ေသ ဖဖစော် ါတယော်။ အမေသရိုေသန ဲ့
တစော်ဆကော်တညော်ေသဖဖစော်တဲ့ condylar cartilage န ဲ့coronoid
cartilage အတလေကို secondary cartilage လို ဲ့အခေါ် က ါတယော်။ Coronoid cartilage ဟာ အမလေေသဖလောေသဖ ေသအနာကော် ossify
ဖဖစော်သလောေသဖ ေသ condylar cartilage ကအတာဲ့ အမလေေသဖလောေသဖ ေသအနာကော် အမေသရိုေသရ ဲ့
အဓကကကေသထလောေသရာအနရာ ဖဖစော်လာ ါတယော်။
အမေသရိုေသကကေသထလောေသအနစဥော်မာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသကကေသထလောေသလာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသန ဲ့ ဆလော်
အအဟာငော်ေသအတလေ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသအလ ာဲ့လာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသဆို ေသ (၂) ိုငော်ေသ အတလေလံ့ရ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့posterior border
မာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ ကကေသထလောေသမဟုဆကော်ဖဖစော်လာ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့anterior border မာ ဆလော်အအဟာငော်ေသအတလေ
အ ာကော်ကလေယော်လာ ါတယော်။ Mental protuberance ရ ဲ့
အထကော်မာ bone resorption ဖဖစော်လာတဲ့အခါ အခ ငဲ့ော်အလေသ
ဖဖစော်လာတာကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။
သလောေသညကိုလူနာအတလေကို ကိုသမဟုအ ေသတဲ့အခါ အယာကဂ ာေသအလေသန ဲ့
မနော်ေသကအလေသအတလေရ ဲ့ growth spurt ကို
သထာေသသငဲ့ော် ါတယော်။
Boys Girls
• 12.5 – 15 years old (average 14 year)
• Max velocity is 10 cm/ year
• Results in height increase of 20 cm and
weight increase of 20 kg
• Principal hormone is testosterone but
some estradiol may be converted from
testosterone
• 10.5 – 13 years old (average 12 years)
• Max velocity is 8 cm/ year
• Results in height increase of 20 cm and
weight increase of 16 kg
• Principal hormone is estradiol but some
testosterone may be converted from
androstenedione
Note: Nutrition is the most important environmental determinant of growth. Mostly affected by
malnutrition is muscles and fat, then bones, then teeth.
ကအလေသအတလေရ ဲ့
အသကော်ကို ယော်လို သတော်မတော်ခ ကော်အတလေန ဲ့ ကညဲ့ော်နိုငော်သလ?
Skeletal age = based on ossification of bones [mostly assessed by radiographs of the hands and wrists
compared to an atlas of radiographs that covers the entire developmental period]
Dental age = based on tooth formation + eruption [degree of cusp/root calcification, development of
the roots, closure of the apical foramen, emergence (penetration of the gingiva), eruption (contacting
the opposing tooth) is assessed]
Simplest way to determine age is to look for the number of teeth erupted and the sequence of eruption
Morphological age = based on height
Sexual = based on development of sexual features
Face Development in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
သလာလာသညဟိကုသမဟုပပဌုလုပ်တဲ့အခါ သလာလာသန ဲ့
မမလာသရဟိုလာသအပပင် လူနာရ ဲ့
မျက်နာသလင်ပပင်ကလည်လာသ အမရလာသကကလာသပါတယ်။
လူနာရ ဲ့မျက်နာအစဟိတ်အပဟိုင်လာသမတလပဌစ်တဲ့ နာမခါင်လာသ၊ နဟုတ်ခမ်လာသ၊ မမလာသစဟိ စတာမတလဟာ သလာလာသညဟိကုသမဟုပပလာသဆုလာသတဲ့အခါ
အစဟိတ်အပဟိုင်လာသတစ်ခုန ဲ့
တစ်ခု လဟိုက်ဌက်မဟုရဟိမနရင် အမကာင်လာသဆုလာသပဌစ်ပါတယ်။ လဟိုက်ဌက်မဟုရဟိမအာင်လည်လာသ သလာလာသညဟိ
ကုသမဟုမပပဌုလုပ်ခင်ကတည်လာသက မသမသချာချာတလက်ချက်ထာလာသသငဲ့်ပါတယ်။ လဟိုလလန်လာသ၊ ပဟိုလလန်လာသတဲ့ကုသမဟုမပဌစ်ဘ
လဟိုတဟိုလာသပဟိုမလ ာဲ့န ဲ့
လူနာန ဲ့
လဟိုက်ဌက်တဲ့မျက်နာအမနအထာလာသပဌစ်မအာင် ကုသမပလာသရပါမယ်။
ပထမဥလာသဆုလာသ နာမခါင်လာသရ ဲ့
ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုကဟို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ အသက်အရလယ်အလဟိုက်၊ မျဟိဌုလာသရဟိုလာသ
အလဟိုက် မပပာင်လာသလနဟိုင်တာကဟို မတလလံ့ရပါတယ်။ လူပျဟိဌုမဌာ်၊အပျဟိဌုမဌာ်ဝင်ချဟိန်မာ နာမခါင်လာသရဟိုလာသရ ဲ့
ကကလာသထလာလာသမဟုပဌစ်တဲ့
frontal bone to nasal bone angulation က မပပာင်လာသလသလာလာသနဟိုင်ပပလာသ မျဟိဌုလာသရဟိုလာသဗဇအရ ပဌစ်မပေါ်လာမယဲ့် genetically
determined dorsal hump က ပဌစ်မပေါ်လာတာကဟို မတလလံ့ရပါလဟိမဲ့်မယ်။ မဟိန်လာသကမလလာသမတလမာ အသက် ၁၀-၁၃
နစ်ကကာလာသ၊ မယာက်ျာလာသမလလာသမတလမာ အသက် ၁၃-၁၆နစ်ကကာလာသမာ ကကလာသမာလာသတဲ့ ကကလာသထလာလာသမဟုအမပပာင်လာသအလမတလ
ပဌစ်လာပါတယ်။
အသက် ၁၃-၁၈နစ်ကကာလာသမာ နာမခါင်လာသရ ဲ့ အမပပာင်လာသအလမတလကဟို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ nasal bone
angulation က ၃၀%အမပပာင်လာသအလ ထပ်ပဌစ်နဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသရ ဲ့ dorsum အပဟိုင်လာသဟာ နစ်စဥ် 1mm ရည်လာ
နဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသရ ဲ့ columella depth ဟာ နစ်စဥ် 0.5mm မပပာင်လာသလလာနဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသန ဲ့
မမလာသစဟိရ ဲ့
အရလယ်အစာလာသ၊ အချဟိဌုလာသအစာလာသဟာ မပပာင်လာသပပန် ပဌစ်နဟိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့
မကကာငဲ့် လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်မတဟိုင်မက အချဟိဌုလာသကျ
မနတဲ့ မျက်နာအမနအထာလာသဟာ မနာက်ပဟိုင်လာသမာ ပုစမပပာင်လာသသလာလာသနဟိုင်တာကဟို မတလလံ့ရပါတယ်။ ဒမနရာမာ သလာလာသညဟိကုသ
လဟိုက်လဟို ဲ့ မျက်နာအမနအထာလာသမပပာင်လာသလသလာလာသတယ်ဆဟိုပလာသ လူနာက ဆဟိုလာခဲ့ရင် သလာလာသညဟိမပလာသတဲ့ဆရာဝန်က
ပဌစ်တတ်တဲ့အမပပာင်လာသအလမတလကဟို မသမသချာချာရင်လာသပပမပလာသနဟိုင်ရင် အမကာင်လာသဆုလာသပဌစ်ပါလဟိမဲ့်မယ်။
မနာက်တစ်ခုကမတာဲ့ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့
ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုကဟို မလဲ့လာရမာပဌစ်ပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့်
မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသဟာ အမပေါ်နဟုတ်ခမ်လာသထက် ကကလာသထလာလာသမဟုပမန်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့
မပါင်လာသစပ်ကကလာသထလာလာသမဟုဟာ lower
anterior face height ရ ဲ့
ကကလာသထလာလာသမဟုထက် ပဟိုမျာလာသပါတယ်။ ငယ်ရလယ်စဥ်မာ lip incompetency ရဟိမနခဲ့ရင် အသက်
အရလယ်ကကလာသလာတာန ဲ့
အမ lip incompetencyပမာဏ တပဌည်လာသပဌည်လာသနည်လာသလာတာကဟို မတလလံ့ နဟိုင်ပါတယ်။
အသက်ကကလာသလာတဲ့အခါ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့
toneကျလာပပလာသ lip line က ကျလာတဲ့အတလက် ပဌစ်ပါတယ်။ လူပျဟိဌုမဌေါ်၊
အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်တဲ့အချဟိန်တဟိုင်မအာင် မျက်နာအရဟိုလာသကကလာသထလာလာသမဟုမနာက်မာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ကပ်လဟိုက်လာပပလာသ
မနာက်ပဟိုင်လာသမာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ပဟိုမဟိုပဌစ်မပေါ်လာပါတယ်။
မဟိန်လာသကမလလာသန ဲ့
မယာက်ျာလာသမလလာသမတလကဟို ယဥ်ကကညဲ့်ရင် မဟိန်လာသကမလလာသမတလမာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက မစာမစာ
ပဟိုပဌစ်ပါတယ်။ မဟိန်လာသကမလလာသမတလရ ဲ့အထက်နဟုတ်ခမ်လာသမဒါင်လဟိုက်ကကလာသထလာလာသမဟုအမျာလာသစုဟာ အသက် ၁၄ နစ်အရလယ်မာ
ပဌစ်မပေါ်သလာလာသပပလာသ မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသရ ဲ့
မဒါင်လဟိုက်ကကလာသထလာလာသမဟုအမျာလာသစုဟာ အသက် ၁၆ နစ်အရလယ်မာ ပဌစ်မပေါ်ပါတယ်။
မယာက်ျာလာသမလလာသမတလမာမတာဲ့ အသက် ၁၉နစ်အရလယ်တဟိုင်မအာင် အမပေါ်မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့
ကကလာသထလာလာသမဟုက
ဆက်ပဌစ်မပေါ်မနပပလာသ မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ပဟိုမနတတ်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်လာသအထူဟာ ကမလလာသအရလယ်ကမန
တပဌည်လာသပဌည်လာသတဟိုလာသလာပပလာသ လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်ချဟိန် (မဟိန်လာသကမလလာသ=၁၄နစ်၊ မယာက်ျာလာသမလလာသ=၁၆နစ်)မာ အပမငဲ့်ဆုလာသ
အမနအထာလာသကဟို မရာက်သလာလာသပပလာသ မနာက်ပဟိုင်လာသမာ ကကလာသထလာလာသမဟုမလျာဲ့ကျသလာလာသပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့် မဟိန်လာသကမလလာသ
မတလရ ဲ့
နဟုတ်ခမ်လာသအထူက မယာက်ျာလာသမလလာသမတလထက် ပဟိုမနတတ်ပါတယ်။
မမလာသစဟိရ ဲ့ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုအပဟိုင်လာသကဟို မပပာရရင် မမလာသစဟိပဌစ်မပေါ်မစတဲ့ symphysis shape ကဟို မျဟိဌုလာသရဟိုလာသဗဇအရ
လလဟမ်လာသမဟိုလာသမလဲ့ရဟိပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့် အမျဟိဌုလာသသာလာသမတလဟာ အမျဟိဌုလာသသမလာသမတလထက် မမလာသစဟိပုစအမပပာင်လာသအလ ပဟိုမျာလာသ
တတ်ပါတယ်။ အထူလာသသပဌငဲ့် လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်ချဟိန်မာ အမပပာင်လာသအလမတလ ပဟိုပဌစ်လာပါတယ်။
မမလာသရဟိုလာသပုသဏ္ဍာန်န ဲ့
မမလာသရဟိုလာသအမနအထာလာသတည်ရဟိပုကဟိုမပပာင်လာသလမစမဟုအမျာလာသစုကဟို growth rotations မတလက
ပဌစ်မစနဟိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - upward and forward growth rotation patterns (short face)န ဲ့
အတူ chin
prominence ပဌစ်တာ ပဟိုမျာလာသလာမစနဟိုင်ပါတယ်။ သူန ဲ့
ဆန ဲ့
်ကျင်ဘက် downward and backward growth
rotation patterns (long face)န ဲ့
အတူ chin prominence ပဌစ်တာ မလျာဲ့နည်လာသလာပါတယ်။ rotations
ပဌစ်နဟိုင်တဲ့ မနရာမတလကမတာဲ့ condyles, incisors, premolars, molars, periosteal capsule စသပဌငဲ့် မနရာ
တစ်ခုခုမာ ပဌစ်မနနဟိုင်ပါတယ်။
Upward and forward growth ပဌစ်မနတဲ့လူနာမတလမာ မမလာသစဟိက သဟိသဟိသာသာ ထင်ထင်ရာလာသရာလာသပဌစ်မန
ပပလာသ မရလံ့ထလက်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။ lower incisors မတလက မထာင်မတ်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။ molars မတလက mesially
ဘက်ကဟို မရလလံ့မနတာမျဟိဌုလာသပဌစ်တတ်ပါတယ်။ Condyleကကလာသထလာလာသမဟုက forward vector န ဲ့
ပဌစ်ပပလာသ ramal height
ပဟိုပမငဲ့်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။
Downward and backward growth ပဌစ်မနတဲ့လူနာမတလမာ မမလာသစဟိက ထင်ထင်ရာလာသရာလာသ သဟိပ်မပဌစ်ပါ
ဘူလာသ။ Lower incisors မတလက မရလံ့ဘက်ကဟို မရလလံ့မနတဲ့ပုစ မပါက်မနတတ်ပါတယ်။ molars သလာလာသမတလက
မဒါက်လဟိုက် ပဟိုရည်ထလက်လာနဟိုင်ပါတယ်။ Condyleကကလာသထလာလာသမဟုက backward vector န ဲ့ကကလာသထလာလာသလာတာမကကာငဲ့်
ramal height က နည်လာသမနပါလဟိမဲ့်မယ်။
သလာလာသညဟိကုသတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့
မျက်နာကကလာသထလာလာသမဟုပုစ၊ မနာင်ကာလမာ ပဌစ်မပေါ်လာနဟိုင်တဲ့ကကလာသထလာလာသမဟုပုစမတလ
ကဟို တလက်ချက်ခန ဲ့
်မန်လာသကကညဲ့်ပပလာသ လဟိုအပ်သလဟို ကုသမဟုမပလာသနဟိုင်ဌဟို ဲ့ အမရလာသကကလာသပါတယ်။ မတလက်ချက်ဘ လုပ်မဟိရင်
သလာလာသန ဲ့
မမလာသရဟိုလာသညဟိကဟိရဟိယာမတလကဟို ပဌဌုတ်ပပလာသမ လူနာရ ဲ့
မျက်နာပုစက ဆက်လက်ကကလာသထလာလာသမဟုမတလထပ်ပဌစ်လာပပလာသ
ပပန်လည်ကုသမဟုခယူရမယဲ့်အမနအထာလာသမျဟိဌုလာသ ပဌစ်မပေါ်လာနဟိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့
မကကာငဲ့် လူနာရ ဲ့face developmentဟာ
သလာလာသညဟိကုသရာမာ အမရလာသကကလာသတာမဟို ဲ့လျစ်လျျူမရဟုမဟိဌဟို ဲ့သတဟိမပလာသချင်ပါတယ်။
Development of the dentition
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Primary Dentition [2.5 – 6 years]
ကလလေသငယ်ရ ဲ့
အသက် (၆)လလလောက်မော စလ ေါက်လောတဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေဟော ကလလေသအသက်
(၂)နစ်ခလေလလောက်မော ငယ်သလေောေသအောေသလေသ စလအောင်လ ေါက်လောလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ကလလေသအသက် (၆)နစ်လလောက်အထဟိ
ဒီငယ်သလေောေသလတလေကဟိ အသေသပ ဌုပ ီေသ စောေသရလသောက်ရ ေါတယ်။ ကကီေသသလေောေသလတလေက (၆)နစ်လက ော်မ စလ ေါက်လောလလဲ့
ရဟိ ေါတယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကလလေသရ ဲ့
အသက် ၂နစ်ခလေမ ၆နစ်ကကောေသကောလမော ရဟိလေတဲ့ငယ်သလေောေသလတလေကဟိ အစလေပ ဌုပ ီေသ primary
dentition လဟိ ဲ့လခေါ် ေါတယ်။
ဒီကောလအတလေင်ေသမော primate space/ anthropoid space ရဟိလေတတ် ေါတယ်။ Primate space ဆဟိတော
အလ ေါ်လမေသရဟိေသမောဆဟိရင် upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်မောရဟိလေပ ီေသ လအောက်လမေသရဟိေသမောဆဟိရင် lower primary
canine ရ ဲ့distal ဘက်မော ရဟိလေတဲ့ လေရောလလေတ်လလေသပဌစ် ေါတယ်။ ဒီလေရောလလေတ်လလေသက ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်လောရော
မော၊ အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေရ ဲ့occlusion ပဌစ်တည်ရောမော အလရေသ ေါ ေါတယ်။ ငယ်စဥ်က အဲ့ဒီလေရောလလေတ်လလေသမရဟိ
ခဲ့ရင် ကကီေသလောတဲ့အခေါ သလေောေသညဟိကသမဟုပ ဌုလ ်ရဌဟိ ဲ့လဟိအ ်လောနဟိင် ေါတယ်။
လမေသရဟိေသတစ်ခမော ငယ်သလေောေသလလေသလတလေ က လေပ ီေသ က လေတဲ့ မောဏဟော 6mmရဟိလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်ဌဟိ ဲ့
လေရောလလလလောက်လလောက်ရဟိလဟိမဲ့်မယ်လဟိ ဲ့ ယူဆကက ေါတယ်။ ကကီေသသလေောေသလတလေ လ ေါက်တဲ့အခေါ သလေောေသထ ်လ ေါက်တော
ပဌစ်ဌဟိ ဲ့ခယဥ်ေသသလေောေသနဟိင် ေါတယ်။ က မလေဘ ငယ်သလေောေသလလေသလတလေ စဟိလလေေ်ေသလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်ဌဟိ ဲ့
အတလေက် လေရော
အခက်အခရဟိနဟိင်ပ ီေသ သလေောေသထ ်လ ေါက်တောမ ဟိဌုေသ ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။
ငယ်သလေောေသလလေသလတလေဟော upright position မော ရဟိလေကက ေါတယ်။ တကယ်လဟိ ဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေမော overjet/
reverse overjet က မ ောေသလလေေ်ေသလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ အလောေသတူပ ဿေောမ ဟိဌုေသ ရဟိနဟိင်မလောေသဆဟိ ီေသ
မေ်ေသဆကက ေါတယ်။ Normal overjet = 0 – 4 mm ပဌစ် ေါတယ်။ Overbite ဟော ငယ်သလေောေသလတလေ လ ေါက်လေစဥ်အတလေင်ေသ
မော မ ောေသလေလလဲ့ရဟိလ မယဲ့် လေောက် ဟိင်ေသမော တပဌည်ေသပဌည်ေသ လလ ောဲ့သလေောေသလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသ ကလလေသငယ်
လတလေမော oral habits တစ်ခ ဟိဌုျို့ ရဟိလေတတ် ေါတယ်။
Buccal occlusion ကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင် upper second primary molar ရ ဲ့mesiobuccal cuspဟော lower
second primary molarရ ဲ့buccal groove မော occlude ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ ီေသလတောဲ့ အဲ့ဒီသလေောေသနစ်လခ ောင်ေသရ ဲ့distal
surfaces လတလေဟော အလ ေါ်လအောက်ညီလေတောကဟိ လတလေျို့ နဟိင် ေါတယ်။ ဒေါဟော ဘောဲ့လကကောငဲ့်လဆဟိလတောဲ့ lower second
primary molar ဟော upper second primary molar ေ ဲ့
ယဥ်ရင် အရလေယ်အစောေသက သဟိသဟိသောသော ကကီေသလေလဟိ ဲ့ပဌစ် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
လကကောငဲ့် ကကီသလေောေသလတလေလ ေါက်တဲ့အခေါ Class II ပဌစ်လောလဟိမဲ့်မယ်လဟိ ဲ့
လတောဲ့ မဆဟိလဟိ ေါဘူေသ။
Functional occlusion ကလတောဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေသတလေက်ခ က်ဌဟိ ဲ့ခက်ခတတ် ေါတယ်။ Oral habit အက ငဲ့်တစ်ခခရဟိလဟိ ဲ့
crossbite ရဟိရင် functional displacement of the mandible ကဟိ ပဌစ်လစနဟိင် ေါတယ်။
Mixed dentition [6 – 12 years]
ကလလေသအသက် (၆)နစ်မ (၁၂)အတလေင်ေသကောလကဟိ mixed dentition ကောလလဟိ ဲ့ သတ်မတ်ကက ေါတယ်။
ကလလေသအသက် ၈-၉နစ်အရလေယ်မော lower permanent incisors လလေသလတလေဟော lingually positioned, mildly
crowded ပဌစ်လေတတ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီလဟိ အလေအထောေသပဌစ်လေတောကဟိ အလဟိအလလ ောက် ပ ေ်လကောင်ေသသလေောေသလစနဟိင်တဲ့
အခ က်လတလေကဟိ လအောက်မောလဌေါ် ပ လ ေသ ေါမယ်။
-ကကီေသသလေောေသလတလေ more lateral positionေ ဲ့ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ လမေသရဟိေသလည်ေသ လဘေသဘက်ကဟိ ကောေသလောပ ီေသ
စလေယ်သလေောေသနစ်လခ ောင်ေသကကောေသရဟိ လမေသရဟိေသအလ ောေသက 2mm ခေ ဲ့
် တဟိေသလောနဟိင် ေါတယ်။
-Permanent incisors လတလေက လရျို့ဘက်ကဟိ အေည်ေသငယ်တဟိေသ ီေသ more labial positionေ ဲ့လ ေါက်လောပခင်ေသအောေသပဌငဲ့် 1-
2mm လလောက် လေရောတဟိေသလောပ ီေသ သလေောေသထ ်တောကဟိ လလ ောဲ့ေည်ေသလစနဟိင် ေါတယ်။
-Incisors လတလေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ lower canine ရ ဲ့distal ဘက်ရဟိ primate space ထကဟိ lower canine ကဟိ
လရလေျို့သလေောေသလစ ေါတယ် (အဲ့ဒီလဟိေ ဲ့inter-canine width က 1mm လလောက် တဟိေသလော ေါတယ်)။
Upper permanent incisors လတလေအတလေက်လရော လေရောလလေတ်လလေသလတလေ ဘယ်လဟိရရဟိလောနဟိင် ေါသလ။
က လေတဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေကကောေသထက လေရောလလေတ်လလေသလတလေေ ဲ့ upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်ရဟိ primate
space လလေသလတလေကဟိ အသေသပ ဌု ေါတယ်။
ကလလေသငယ်စဥ်မော upper permanent incisors လတလေကကောေသက သလေောေသက ပခင်ေသ (diastema)ဟော
မေ်ပဌစ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီ diastema လလေသဟော upper lateral incisors လတလေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ တစ်စဟိတ်တစ် ဟိင်ေသ
ပ ေ်စဟိလောပ ီေသ upper canines လတလေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ လေသဝ စဟိသလေောေသလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ကလလေသအသက် ၈-၉နစ်အရလေယ်
မော permanent canines လတလေကဟိ buccal ဘက်မော စမ်ေသကကညဲ့်လဟိ ဲ့ရနဟိင် ေါတယ်။ Permanent caninesရ ဲ့တည်ရဟိမဟုကဟိ
ညလဟေ်ပ တဲ့ လေောက်တစ်ခ က်ကလတောဲ့ primary canines လလေသလတလေ လဟု ်လောပ ီေသ permanent lateral incisors
လလေသလတလေက လဘေသဘက်ကဟိ အေည်ေသငယ်လစောင်ေသလောတော ပဌစ် ေါတယ်။
Ugly duckling stage ဆဟိတောဘောလ? Upper permanent canines လတလေ လအောက်ဘက်ကဟိ ဆင်ေသ ီေသ
လ ေါက်လောတဲ့အခေါ အရင်လ ေါက်နငဲ့်ပ ီေသသောေသ upper lateral incisors လတလေရ ဲ့distal aspects of roots ကဟိ ဌဟိပ ီေသ ဆင်ေသ
လော ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့upper lateral incisors လတလေက distally flared ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။ Upper permanent
canines လတလေက တပဌည်ေသပဌည်ေသလ ေါက်လောပ ီေသ သူ ဲ့
လေရောသူ လရောက်တဲ့အခေါ အရင်က distally flared ပဌစ်လေတဲ့
upper lateral incisors လတလေလည်ေသ သူ ဲ့
လေရောေ ဲ့
သူ ညီညီညောညော ပ ေ်ပဌစ်သလေောေသ ေါလဟိမဲ့်မယ်။
Mixed dentition ကောလအတလေင်ေသမော incisors သလေောေသလတလေ ပ ညဲ့်ပ ညဲ့်ဝဝ fully eruption မပဌစ်ခင်မော
အလ ေါ်လအောက်သလေောေသကကောေသမော transitory open bite အပဌစ်မ ောေသ ေါတယ်။ Complete eruption of incisors ပဌစ် ီဆဟိ
ရင် open bite လ ောက်သလေောေသ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသ လက်မစ ်တတ်တဲ့ကလလေသလတလေအလေမော upper incisor
eruption ကဟိ ဟေ ဲ့
်တောေသသလဟိ ပဌစ်သလေောေသပ ီေသ overjet မ ောေသတော၊ asymmetrical open bite ပဌစ်တောလတလေလည်ေသ ရဟိနဟိင် ေါ
တယ်။ ဒေါ ဲ့
အပ င် primary molars လတလေက လဘေသမောရဟိတဲ့ permanent teeth လတလေရ ဲ့contact point လအောက် လရောက်
လေပ ီေသ mild infra-occlusion ပဌစ်လေတတ် ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့ကကီေသသလေောေသလတလေဟော လဘေသဘက်ကဟိ ယဟိင်လေပ ီေသ tip
ဝင်လေတတ်တောမဟိ ဲ့ပ ဌုပ င်လ ေသဌဟိ ဲ့လဟိအ ်နဟိင် ေါတယ်။ Upper incisors လတလေ crossbite အလေအထောေသေ ဲ့လ ေါက်လောရင်၊
Posterior teeth လတလေ အလေအထောေသမမေ်လဟိ ဲ့buccal crossbite ပဌစ်လေရင် removable appliances လတလေေ ဲ့ပ ဌုပ င်
လ ေသထောမ ဟိဌုေသလည်ေသ ပ ဌုလ ်နဟိင် ေါတယ်။
ငယ်သလေောေသလတလေရ ဲ့molar relationship ဟော flush terminal plane molar relationship ကလေ class I molar
relationship ကဟိ ဘယ်လဟိလပ ောင်ေသလသလေောေသနဟိင်သလ? Mandible ရ ဲ့forward growthေ ဲ့ permanent first molars
လတလေရ ဲ့mesial shifting into the leeway space တဟိ ဲ့
လကကောငဲ့် လပ ောင်ေသလသလေောေသတော ပဌစ်နဟိင် ေါတယ်။
Permanent dentition [12 – 25 years]
လက်က ေ်ငယ်သလေောေသလတလေအကေ် မရဟိလတောဲ့တဲ့အခ ဟိေ်ကစပ ီေသ အဆေသသလေောေသလ ေါက်တတ်တဲ့ ခေ ဲ့
်မေ်ေသအခ ဟိေ်ကောလ
တစ်ခကဟိ သတ်မတ်ပ ီေသ ကကီေသသလေောေသလတလေအကေ်စလအောင်လ ေါက်ပ ီေသတဲ့ permanent dentition လဟိ ဲ့ လခေါ်ဆဟိလလဲ့ရဟိ ေါ
တယ်။ အဆေသသလေောေသကလလေလဟိ ဲ့ ကကီေသသလေောေသလတလေဟော အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် အသက် (၁၂)နစ်မော စလော ေါတယ်။ အဆေသသလေောေသ
ကလတောဲ့ အသက် ၁၇ နစ်မ ၂၅ နစ်အတလေင်ေသ လ ေါက်လောလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။
ဒီကောလအတလေင်ေသမော အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေဟော လည်လေတော၊လစောင်ေသလေတောလတလေ(rotations)မရဟိသငဲ့်
သလဟိ သလေောေသတစ်လခ ောင်ေသေ ဲ့
တစ်လခ ောင်ေသကကောေသမော က လေတောလတလေမရဟိဘ tight interproximal contacts ပဌစ်လေသငဲ့် ေါ
တယ်။ အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် molars/ premolars လတလေရ ဲ့crowns လတလေဟော lingually/palatally inclined ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်
မယ်။ Canines လတလေကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင် mesially tipped ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Incisors သလေောေသလတလေကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင်
slightly proclined labially ပဌစ်လေပ ီေသ upper incisors လတလေဟော midline ဘက်ကဟိ angulation ပဌစ်လေ ေါမယ်။
မေ်ဆဟိရင် overjet က 1-3mm အတလေင်ေသမော ရဟိလေ ေါမယ်။ ရဟိသင်တဲ့ overbite အလေအထောေသကလတောဲ့
intercuspal position မော lower incisors လတလေဟော upper incisors လတလေရ ဲ့cingulum plateau ေ ဲ့ထဟိလေသငဲ့် ေါတယ်။
အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် upper incisors လတလေဟော lower incisors လတလေရ ဲ့crowns ကဟိ ၁၀-၅၀%ခေ ဲ့
် ဌေသအ ်ထောေသ ေါတယ်။
Molar relationship, canine relationship လတလေဟော Angle Class I relationship ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Curve of spee
ဆဟိတော လအောက်လမေသရဟိေသရဟိ သလေောေသလတလေရ ဲ့vertical height of crowns လတလေလ ေါ်မော တဟိင်ေသကကညဲ့်ရ ေါတယ်။ Curve of
Wilson ဆဟိတော posterior teeth လတလေရ ဲ့occlusal surface ရ ဲ့bucco lingual curve တစ်ခ ပဌစ် ေါတယ်။
Intercuspal position မောဆဟိရင် အလ ေါ်လအောက် posterior teeth လတလေဟော even contacts အလေအထောေသေ ဲ့
ထဟိထဟိမဟိမဟိ ထဟိလေမောပဌစ်ပ ီေသ incisors သလေောေသလတလေကလတောဲ့ light contacts အလေအထောေသေ ဲ့ ရဟိလေမော ပဌစ် ေါတယ်။
Protrusion အလေအထောေသမောဆဟိရင် dislocation of all posterior teeth ပဌစ်လေတောကဟိ လတလေျို့ နဟိင် ေါတယ်။ Lateral
excursion အလေအထောေသမောဆဟိရင် non-working side ဘက်မော အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေ မထဟိဘ ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။
Occlusion changes throughout adulthood
ကကီေသသလေောေသလတလေစလောပ ီေသ အရလေယ်လရောက်လောတဲ့လူတစ်လယောက်မော occlusion changes လတလေ ဆက်ပဌစ်လေ ေါ
လဟိမဲ့်မယ်။ ဥ မော - အသက် ၂၀ နစ်အရလေယ်ရဟိတဲ့ လူတစ်လယောက်မော lower incisors crowding ဘောဲ့လကကောင်ဲ့ ပဌစ်နဟိင်
သလဆဟိရင် late mandibular growth ေ ဲ့ mesial migration of the dentition လကကောငဲ့် ပဌစ်နဟိင် ေါတယ်။
သလေောေသဌေသလရောဂေါပဌစ်လောတဲ့လူေောလတလေမော သလေောေသက လောတောမ ဟိဌုေသလတလေ ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။ Attrition ရဟိတဲ့လူေောလတလေမော
canine guidance အစောေသ group function ဘက်ကဟိ လပ ောင်ေသလောနဟိင် ေါတယ်။ Mandible ေ ဲ့maxilla လတလေရ ဲ့growth
rotations လတလေဟော လတောက်လလ ောက်လပ ောင်ေသလလေနဟိင်ပ ီေသ သူ ဲ့
ရ ဲ့
လပ ောင်ေသလနဟုေ်ေသကလတောဲ့ occlusal relationship
ကဟိလည်ေသ ဆက်လက်ထဟိေ်ေသသဟိမ်ေသထောေသနဟိင်မယဲ့်အလေအထောေသမော ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။
Angle’s molar classification, British Institute classification of incisor relationships, Canine
relationship လတလေေ ဲ့ လူေောရ ဲ့
သလေောေသအလေအထောေသကဟိ အပမခ ဟိေ်ထဟိေသလလဲ့လောကကညဲ့်နဟိင် ေါတယ်။ ပဌစ်နဟိင်ရင်
သလေောေသညဟိကသမဟုလ ေသတဲ့အခေါ အဲ့ဒီ classificationလတလေရ ဲ့ မေ်အလေအထောေသလဟိ ဲ့ သတ်မတ်ထောေသတဲ့ အလေအထောေသ
ပဌစ်လောလအောင် ကသမဟုလ ေသနဟိင် ေါတယ်။ မပဌစ်နဟိင်တဲ့အလပခအလေဆဟိရင်လတောဲ့ လူေောအတလေက် aesthetics, function,
occlusion စတောလတလေမော အလကောင်ေသဆေသပဌစ်မယဲ့်အလေအထောေသလရောက်လအောင် ကသမဟုလ ေသသငဲ့် ေါတယ်။
Clinical examination in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Orthodontic examination ဆိုတာ လူနာတစ်ယယာက်ယဆေသခန်ေသထဲကို ဝင်လာကတည်ေသက စတင်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့general stage of development, height, presence of secondary sexual characteristics စတာယတလေကို
ကကညဲ့်ရဟုစစ်ယဆေသပပေသ ကျန်ရယနနိုင်ယ ေသတဲဲ့ amount of growth remaining ကို မန်ေသဆနိုင်ပါလမဲ့်မယ်။ ဒအခန်ေသမာ
orthodontic clinical examination အယကကာင်ေသကို အကကမ်ေသဖျဥ်ေသ ယဖေါ် ပပ လောေသမာ ပဖစ်ပါတယ်။
Extra-oral assessment Intraoral assessment
1. Assessment of skeletal pattern
• Antero-posterior
• Vertical
• Transverse
2. Assessment of soft tissues
• Lips
• Nasolabial angle
3. TMJ
• Oral hygiene
• Dental development
• Dental/mucosal pathology
• Tongue
• Tooth position within and in between the
arches
Extra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့ အပပန်အလန်ဆက်စပ်မဟုကို
skeletal pattern assessment လိုပ်ရပါမယ်။ Antero-posterior, vertical, transverse relationship ယတလေကို
ကကညဲ့်ရပါမယ်။ Lips, nasolabial angle စတဲဲ့ soft tissues ယတလေကိုလည်ေသ assessment လိုပ်ကကညဲ့်ရပါမယ်။
လောေသညကို မဟုမပပဌုလိုပ်ခင်ကတည်ေသက TMJ ရဲ ဲ့အယပခအယနကို ထာေသရပါမယ်။
Intra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကျန်ေသမာယရေသအယပခအယန၊ အပခာေသ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသ
ယရာဂါမျာေသ ရ-မရ၊ ယမေသရိုေသတစ်ခိုချင်ေသစမာရတဲဲ့ လောေသယတလေနဲ ဲ့အယနအထာေသ၊ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေသရိုေသမာရတဲဲ့ လောေသယတလေ
ရဲ ဲ့
အပပန်အလန်အယနအထာေသယတလေကို စစ်ယဆေသကကညဲ့်ရပါမယ်။ ထူေသပခာေသချက်ယတလေရရင် ဘာဲ့ယကကာငဲ့်လဲ၊ ဘာပဖစ်လို ဲ့
လဲ
စ ပဖငဲ့် ယအာင်လိုပ်ထာေသပပေသ မတ်တမ်ေသတင်ထာေသနိုင်ပါတယ်။ လူနာမာ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကို ထခိုက်ယစနိုင်တဲဲ့
အမူအကျငဲ့်၊ အယလဲ့အကျငဲ့်ယတလေရ-မရကိုလည်ေသ ထာေသ ငဲ့်ပါတယ်။ လူနာမာ လက်မစိုပ်တတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင်
အဲဲ့ဒလက်ယချာင်ေသယလေသမာ callus လို ဲ့
ယခေါ်တဲဲ့ အ ာေသမာပံိုစံယလေသ ရယနတတ်ပါတယ်။ လက် ည်ေသကိုက်တတ်တဲဲ့
လူနာယတလေရဲ ဲ့လက် ည်ေသရဲ ဲ့
ပံိုစံကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Habits
Lower lip biting → retroclined lower incisors [Class II division 1]
Nail biting → tooth wear + root resorption
Extra-oral Assessment
Assessment of skeletal pattern
Anteroposterior dimension
ပထမဥေသဆံိုေသ လူနာကို natural head position (standardized and reproducible) မာ ထာေသကကညဲ့်ရပါမယ်။
Natural head position ဆိုတာ လူနာကို မတ်မတ်ထိုင်ခိုင်ေသ၊ က်ယ ာငဲ့် က် ာယနယစပပေသ လူနာရဲ ဲ့
မျက်လံိုေသနဲ ဲ့
တစ်တန်ေသတည်ေသ ယရဟေ့ဘက်မာရယနတဲဲ့ point တစ်ခိုကို ကကညဲ့်ခိုင်ေသထာေသတာ ပဖစ်ပါတယ်။ လောေသယတလေကိုလည်ေသ
အံကကတ်ယနတာမျဌုေသမဟိုတ်ဘဲ ပံိုမန်အယနအထာေသ ထာေသရပါမယ်။ (Teeth should be slightly in occlusion.)
လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့ ယရဟေ့ဘက်အကျဆံိုေသအမတ်ယတလေကို အယပေါ်နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့ ယအာက်
နဟုတ်ခမ်ေသယတလေရဲ ဲ့
အယပခကတဆငဲ့် ပံိုမာ ပပထာေသတဲဲ့အတိုင်ေသ စမ်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Class I The mandible lies 2-3 mm posterior to the maxilla [the straight profile]
Class II The mandible lies retrusive to the maxilla [convex profile]
Class III The mandible lies protrusive to the maxilla [concave profile]
လူနာရဲ ဲ့anterior limit of cranial base ကို ကိုယ်စာေသပပဌုတဲဲ့ zero meridian line ဆလေဲကကညဲ့်ပပေသ soft tissue A
point, soft tissue B point ယတလေနဲ ဲ့နဟုင်ေသယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် soft tissue A point က ဒlineရဲ ဲ့ယရဟေ့ဘက်
2-3mmအကလောမာ ရပပေသ soft tissue B point က ဒlineရဲ ဲ့ယနာက်ဘက် 0-2mmအကလောမာ ရယနတတ်ပါတယ်။
(a) The Ricketts zero-meridian line is a constructed vertical line dropped perpendicular to the Frankfort Plane (or horizontal) from N’. It
gives an indication of the antero-posterior position of Pg’, which will lie behind the line in class II cases with mandibular retrusion (b) and
in front in cases with mandibular prognathism (c).
Vertical dimension
လူနာရဲ ဲ့
vertical skeletal dimension က the degree of vertical incisor overlap, overall facial esthetics,
lip competency စတဲဲ့အချက်ယတလေယပေါ်မာ လလဟမ်ေသမိုေသမဟုရနိုင်ပါတယ်။ Vertical dimension ကို lower anterior facial
height (LAFH) နဲ ဲ့Frankfort mandibular plane angle (FMPA)ယတလေကို အ ံိုေသပပဌုပပေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
LAFH ကို တိုင်ေသကကညဲ့်တဲဲ့အခါ upper and lower facial heights ယတလေဟာ မျဟယပခနေသပါေသ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။
FMPA ကို တိုင်ေသကကညဲ့်ပခင်ေသအာေသပဖငဲ့် LAFH နဲ ဲ့posterior facial height (ramus height)တို ဲ့
ရဲ ဲ့အပပန်အလန်ဆက်နလေယ်
မဟုကို နိုင်ပါတယ်။ FMPA ဟာ ပံိုမန်ဆိုရင် Frankfort plane နဲ ဲ့Mandibular plane တို ဲ့ဆံိုမတ်ဟာ occiput region
မာ ရယနပါတယ်။ FMPA က ပံိုမန်ထက်မျာေသယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ occiput ယရဟေ့၊ ပံိုမန်ထက်နည်ေသယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ
occiput ယနာက်ဘက်မာ ယရာက်ယနပါလမဲ့်မယ်။
Transverse dimension
လူနာရဲ ဲ့
transverse dimension ကို ံိုေသ ပ်နိုင်ဖို ဲ့facial symmetry ရ-မရ၊ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့
arch width ယတလေ လိုက်ယလျာညယထလေေသမဟုရ-မရကို စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Facial symmetry ကို စစ်တဲဲ့အခါ soft tissue nasion မ middle part of the upper lip at the vermilion
border ို ဲ့ဆက်ထာေသတဲဲ့ facial midline (FM)တစ်ခိုကို ဆလေဲလိုက်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် အဲဲ့ဒဆက်ဆလေဲထာေသတဲဲ့မျဥ်ေသဟာ
ယမေသစရဲ ဲ့
အလယ်အမတ်ကို ပဖတ် လောေသ ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့ပဖတ်မ လောေသဘူေသဆိုရင် လူနာမာ maxillary occlusal
plane canting (compensatory canting) ရ-မရ စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ Occlusal interference ရယနရင် လောေသစတဲဲ့
အခါ lateral displacement of the mandible ယကကာငဲ့် asymmetries in the chin point ကို ပဖစ်ယစနိုင်ပါတယ်။
Arch width ကို ယလဲ့လာကကညဲ့်ရင် အယပေါ်ယမေသရိုေသဟာ ယအာက်ယမေသရိုေသထက် အနည်ေသငယ်ပိုကျယ်တာကို
ယတလေဟေ့ နိုင်ပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံမာ အယပေါ်ယမေသရိုေသနဲ ဲ့ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့အကျယ်က ပံိုမန်ရယနယပမယဲ့် posterior
crossbite ပဖစ်ယနတာမျဌုေသကို ပမင်ယတလေဟေ့ရယလဲ့ရပါတယ်။ ဥပမာ - ယအာက်ယမေသရိုေသက ယရဟေ့ဘက်ကို ယရာက်လလေန်ေသယနရင်
ယအာက်ယမေသရိုေသရဲ ဲ့ ပိုကျယ်တဲဲ့ယနာက်ဘက်ပိုင်ေသက ယရဟေ့ယရာက်လလေန်ေသယနတာမို ဲ့ အယပေါ်ယမေသရိုေသနဲ ဲ့ ချန်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ
posterior crossbite ပံိုစံ ပဖစ်ယနတတ်ပါတယ်။
Assessment of soft tissues
Lips
နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့
ပတ် က်ပပေသ ယလဲ့လာတဲဲ့အခါ lower lip lineရဲ ဲ့တည်ရပံိုကို ယလဲ့လာရပါမယ်။ ပံိုမန် at rest
အယပခအယနမာ lower lip နဲ ဲ့maxillary incisors ကကာေသက vertical relationship ကို ယလဲ့လာပခင်ေသလို ဲ့
လည်ေသ ဆိုနိုင်
ပါတယ်။ ပံိုမန်အယနအထာေသဆိုရင် lower lip ဟာ upper central incisor crownရဲ ဲ့ middle 3rd
အပိုင်ေသယပေါ်မာ
ရယန ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့အဲဲ့ဒlevelအထက်ထ ယရာက်ယနရင် maxillary incisor retroclination [class II
div 2]ပဖစ်နိုင်ပပေသ အဲဲ့ဒlevelယအာက်ကို ယရာက်ယနရင် maxillary incisor proclination [class II div 1] ပဖစ်ယနနိုင်
ပါတယ်။ ( တထာေသရန် - class II div 1 လူနာကို လောေသညကို မဟုယပေသအပပေသ overjet correction လိုပ်ပေသ လောေသရင်
ယတာင်မ lower lip က maxillary central incisor ရဲ ဲ့incisal 3rd
ယလာက်ကိုမ မဖံိုေသမယနရင် ယရရည်မာ stability
ရမရက မယ ချာဘူေသလို ဲ့ဆိုကကပါတယ်။)
အမျဌုေသ မေသယတလေရဲ ဲ့lip length = 20-22 mm ရပပေသ အမျဌုေသ ာေသယတလေရဲ ဲ့lip length = 22-24 mm ခန ဲ့
်
ရနိုင်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ေသရဲ ဲ့lip fullness and tone, lip competency, method of achieving anterior oral seal
at rest and at swallowing တို ဲ့
ကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်ရပါမယ်။ lip competency ရ-မရကို ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ
လူနာက အာေသစိုက်ထိုတ်ရပခင်ေသမရဘဲနဲ ဲ့အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသချင်ေသထပေသ lip seal ရယနရင် competent lips လို ဲ့
တ်မတ်ပါတယ်။ Upper incisors ယတလေရဲ ဲ့
အယနအထာေသယကကာငဲ့် lip seal ရဖို ဲ့အယနာငဲ့်အယက်ပဖစ်ယနတာမျဌုေသကို
potentially competent လို ဲ့ တ်မတ်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသထဖို ဲ့နဟုတ်ခမ်ေသကိုအတင်ေသစိုပပေသ ပတ်ရ
ရင် incompetent lip လို ဲ့ တ်မတ်ပပေသ အဲဲ့ဒလိုအယပခအယနမာ excessive mentalis muscle contraction
ယကကာငဲ့် လူနာရဲ ဲ့
ယမေသစမာ အယရေသအယကကာင်ေသ၊အတလေန ဲ့
်အယကာက်ပံိုစံယလေသယတလေ ရယနတတ်ပါတယ်။
Lip fullness and tone
Lip competency
A. Competent lips: a lip seal is produced with minimal muscular effort when the mandible is at
rest position
B. Potentially competent: positioning of the upper incisors prevents a comfortable lip seal
C. Incompetent: excessive muscular activity is required to achieve lip seal [the interlabial distance
at rest is >4mm]
Signs of excessive muscular activity
Flattening of the labio mental fold when the lips are held together
Puckering of the skin overlying the chin [due to the mentalis muscle contraction]
Method of achieving anterior oral seal at rest and at swallowing
အယပေါ်နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသယတလေဟာ Rickett’s esthetic line [E-line]နဲ ဲ့ဘယ်ယလာက်အကလောအယဝေသ
မာ ရယနလဲဆိုတာကိုလည်ေသ တိုင်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် upper lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့
ယနာက် 4mmအကလောခန ဲ့
်
မာ ရယန ငဲ့်ပပေသ lower lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့
ယနာက် 0-2mmအကလောခန ဲ့
်မာ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့upper lipဟာ ဘယ်လိုအယနအထာေသနဲ ဲ့
ရယနလဲဆိုတာကို ရနိုင်ဖို ဲ့Nasolabial angle ကိုလည်ေသ
တိုင်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Normal Nasolabial angle=102±8 Acute = <90 Obtuse = >90
Assessment of the TMJ
လူနာရဲ ဲ့Temporomandibular joint (TMJ)နဲ ဲ့
ပတ် က်ပပေသယတာဲ့လည်ေသ ထူေသပခာေသတာရ-မရ စစ်ယဆေသကကညဲ့်
ငဲ့်ပါတယ်။ Muscles of mastication ယတလေ နာယနတာမျဌုေသရ လာေသ။ Clicking or crepitus အ ံယတလေ ကကာေသရလာေသ
စ ပဖငဲ့် စစ်ယဆေသနိုင်ပါတယ်။
Intra-oral Assessment
လောေသညချင်တဲဲ့လူနာတစ်ယယာက်ဟာ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကျန်ေသမာယရေသကို ယ ယ ချာချာ ဂရိုစိုက်တတ် ူ
ပဖစ်ဖို ဲ့ လိုပါတယ်။ လောေသယ ချာမတိုက်တဲဲ့ ူ၊ လောေသ န ဲ့
်ရင်ေသယရေသအာေသနည်ေသတဲဲ့ ူကို လောေသညကို မဟုလိုပ်ယပေသမရင်
အကျဌုေသဆက်အယနနဲ ဲ့ decalcifications, gingival hyperplasia, periodontal breakdown, removable appliance
related stomatitis စတဲဲ့ဆိုေသကျဌုေသယတလေကို ခံစာေသရနိုင်ပါတယ်။
ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ dental developmentယတလေ၊ abnormalities ယတလေ ရ-မရကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသရပါမယ်။
လူနာမာ dental/mucosal pathology ယတလေ ရ-မရ စစ်ကကညဲ့်ပါ။ လောေသပိုေသစာေသယရာဂါ၊ လောေသဖံိုေသယရာဂါ၊ လောေသယ ကလလဟာ
ပပဌုန်ေသတေသယနပခင်ေသ၊ လောေသယတလေရဲ ဲ့
ယ က လောေသလလဟာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ယပျာဲ့ယနပခင်ေသ စ ည်တို ဲ့ ရ-မရကို ယ ချာကကညဲ့်ပါ။
လျဟာဟာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ကကေသလလေန်ေသယနတာမျဌုေသလည်ေသ ရတတ်ပါတယ်။ လျဟာက ကကေသလလေန်ေသယနပပေသ အဲဲ့ဒလျဟာနဲ ဲ့
ထိုေသတတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင် ူနဲ ဲ့
ပတ် က်တဲဲ့အကျဌုေသဆက်ယတလေကို လူနာမာ ရာကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့
ယအာက်
လောေသယတလေဟာ ရ ငဲ့်တဲဲ့ယနရာမာ ရ-မရ၊ ယနရာလလေဲယနပခင်ေသ ရ-မရ၊ အယကာင်ေသဆံိုေသအယနအထာေသမာ ရ-မရယတလေကို
စစ်ကကညဲ့်ဖို ဲ့လိုပါတယ်။
လောေသယတလေရဲ ဲ့ အယနအထာေသကို စစ်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ Labial segment, canines, buccal segment ဆိုပပေသ
အပိုင်ေသ(၃)ပိုင်ေသ ခလေဲကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ လောေသထပ်ယနတာယတလေ၊ လောေသကျဲယနတာယတလေ၊ လောေသယတလေ အတလေင်ေသဘက် ယိုင်လလေန်ေသ
ယန လာေသ၊ လောေသယတလေ အပပင်ဘက် ထလေက်လလေန်ေသယန လာေသ၊ ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ abnormal frenal attachment ယကကာငဲ့်
diastema ပဖစ်ယန လာေသ စ ပဖငဲ့် စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
Overjet, Overbite, Centerlines, Crossbites, Incisor relationship, Canine relationship, Molar
relationship စတဲဲ့ လူနာရဲ ဲ့static occlusion အယနအထာေသကို စစ်ကကည်ဲ့နိုင်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့dynamic occlusion
အယနအထာေသကို နိုင်ဖို ဲ့ interferences in lateral excursionsယတလေ ရ-မရကို စစ်ယဆေသကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
လူနာရဲ ဲ့ လောေသပံိုစံ၊ ယမေသရိုေသပံိုစံ၊ မျက်နာပံိုစံယတလေအရ တပခာေသ စစ်ယဆေသဖို ဲ့ လိုအပ်တဲဲ့အချက်အလက်ယတလေကိုလည်ေသ
ယ ယ ချာချာ စစ်ယဆေသကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
Cephalometric analysis
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
အရင်က cephalometric analysis လုပ်ရမဟာ စိတ်ရဟုပ်ခဲ့ဖူသပါတယ်။ Analysis လုပ်ရင်လည်ူသ ဘယ်အပိုင်ူသကို
အဓိကလုပ်ရမလ၊ ဘယ်analysisက အဓိကလုပ်ဖို ဲ့လိုအပ်သလဆိုတဟာ တတလေတေတေခဲ့ဖူသပါတယ်။ Analysis လုပ်ပူသ
ရလဟာတဲ့ရလဒ်တတလေ၊ တဖေါ် ပပချက်တတလေကို ဘယ်လိုတကဟာက်ချက်ဆလေရမလ၊ ဘယ်လိုအသုူသချရမလဆိုတဟာကိုလည်ူသ
တေတေေါူသေါူသပဖစ်တေခဲ့ဖူသပါတယ်။ ရိသမျဟ analysis တတလေကို တစ်ခုမကျေ် တလျဟဟာက်တလေက်တေတဟာထက် လေဟာတစ်ဥူသ
ချင်ူသစရ ဲ့ အတေအထဟာူသအရ လိုအပ်တဲ့analysisကိုပ လုပ်ဖို ဲ့
လိုအပ်တယ်ဆိုတဟာကို သိလဟာချိေ်မဟာတတဟာဲ့ အရင်လို
စိတ်ရဟုပ်စရဟာလို ဲ့မယဆမိတတဟာဲ့ပါဘူသ။ ပူသတတဟာဲ့ ဒတေ ဲ့
တခတ်မဟာဆိုရင် တဆဟာဲ့ေလ်တတလေကို အသုူသပပဌုပပူသ analysis မျိဌုူသစု
ကို လလေယ်လလေယ်ကကလုပ်လို ဲ့
ရတေပဆိုတတဟာဲ့ အတိုင်ူသထက်အလလေေ် သတဘဟာကျတေမိပါတယ်။
သလေဟာူသညိကုသမဟုပပဌုလုပ်ရဟာမဟာ orthodontic diagnosis and treatment planningအတလေက် အသုူသမျဟာူသတဲ့
ဓါတ်မေ်အမျိဌုူသအစဟာူသတစ်ခုကတတဟာဲ့ Lateral cephalometric radiograph (LCR) ပဖစ်ပါတယ်။ ဒဓါတ်မေ်ရိုက်ဖို ဲ့
cephalostat ကို အသုူသပပဌုထဟာူသပပူသ standardized and reproducible လုပ်လို ဲ့ရပါတယ်။ Cephalostat ဆိုတဟာ head
positioning device ပဖစ်ပူသ လေဟာရ ဲ့ ဘယ်ေ ဲ့
ညဟာေဟာူသနစ်ဖက်က external auditory meatus ကို စက်မဟာပါတဲ့
post၂ခုက ထိထဟာူသ၊ ထိေ်ူသထဟာူသပါတယ်။ ဓါတ်မေ်ရိုက်တေစဥ်မဟာ လေဟာရ ဲ့သလေဟာူသတတလေဟဟာ centric occlusion မဟာ ရိတေရ
ပါမယ်။ လေဟာဟဟာ တခါင်ူသငု ဲ့
တဟာ၊ တခါင်ူသတမဟာဲ့တဟာ မလုပ်ရဘ Frankfort planeေ ဲ့
အပပိဌုင် တရဟေ့ဘက်ကို ကကညဲ့်တေရ
ပါမယ်။
Lateral cephalometric radiograph (LCR)ကို ဘယ်လိုတေရဟာတတလေမဟာ အသုူသပပဌုကကသလ။ ဘဟာဲ့အတလေက်
အသုူသပပဌုကကသလ။ Orthodontic diagnosis and treatment planning, To know whether it is dental or skeletal
or both, To monitor treatment progress, In research စသပဖငဲ့် ရည်ရလေယ်ချက်အမျိဌုူသမျိဌုူသေ ဲ့အသုူသပပဌုကကပါတယ်။
Frontal cephalogramဓါတ်မေ်တစ်မျိဌုူသကိုလည်ူသ လေဟာရ ဲ့antero-posterior view of skull ကို ကကညဲ့်ဖို ဲ့အသုူသပပဌုကက
ပါတယ်။
Cephalometric analysis and landmarks တတလေအတကကဟာင်ူသကို စဟာအုပ်အထကကူသတတလေေ ဲ့ တခမ်ူသတေဟာူသ
တရူသသဟာူသတဖေါ် ပပထဟာူသတဟာတတလေကို အတသူသစိတ်ဖတ်ရဟုနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငအလိုက်၊ လမျိဌုူသအလိုက်၊ တက
က သိုလ်
အလိုက်၊ တဆူသခေ်ူသအလိုက် အသုူသမျဟာူသတဲ့ analysis တတလေလည်ူသ သူသပခဟာူသစ ရိတေတတ်ပါတယ်။ ဒတေရဟာမဟာ အသုူသမျဟာူသ
တဲ့ cephalometric landmarks တတလေကို တဖေါ် ပပတပူသချင်ပါတယ်။
Relationship between the mandible and maxilla
Anteroposterior Relationship
Mandible ေ ဲ့Maxilla ရ ဲ့
antero-posterior relationship ကို ANB angle ေ ဲ့ကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။ SNA, SNB,
ANB တတလေရ ဲ့ တိုင်ူသတဟာချက်တတလေကို ကကညဲ့်ပူသ maxilla/mandibleဟဟာ တရဟေ့ထလေက်တေသလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက်
ေင်တေသလဟာူသဆိုတဟာကို သိရိနိုင်မဟာ ပဖစ်ပါတယ်။ ပူသတတဟာဲ့ ပဖစ်နိုင်တဲ့ Skeletal pattern I, II, III ကို
တအဟာက်မဟာပပထဟာူသတဲ့အတိုင်ူသ ခလေပခဟာူသတလဲ့ရိပါတယ်။
Skeletal I pattern = 2°≀ ANB ≀4°
Skeletal II pattern = ANB > 4°
Skeletal III pattern = ANB < 2°
Wits analysis ကို အသုူသပပဌုပပူသ maxilla ေ ဲ့mandible တို ဲ့
ရ ဲ့relative antero-posterior position ကို
စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတသူသတယ်။ Nasion ရ ဲ့တည်တေပုက လလေတေရင် SNA, SNB, ANB တိုင်ူသတဟာချက်တတလေဟဟာ လလေတေ
နိုင်တဟာမို ဲ့Wits analysis ေ ဲ့နဟုိင်ူသယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ဒစစ်တဆူသချက်မဟာ Functional occlusal plane, A-Point,
B-Point တတလေကို အသုူသပပဌုထဟာူသပပူသ AO ေ ဲ့BO ရ ဲ့အကလေဟာအတေူသကို တိုင်ူသတဟာပါတယ်။
Vertical Relationship
Maxillary-mandibular plane angle (MMPA) ေ ဲ့ Lower anterior facial height (LAFH) proportionကို
စစ်ကကညဲ့်ပခင်ူသအဟာူသပဖငဲ့် လေဟာရ ဲ့အတပေါ်တမူသရိုူသေ ဲ့
တအဟာက်တမူသရိုူသတတလေရ ဲ့vertical dimensionကို စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
MMPA မျဟာူသတေရင် LAFH ေ ဲ့posterior facial height (ramus height)ကကဟာူသက အချိဌုူသဟဟာ မျဟာူသတေပါလိမဲ့်မယ်။
ဒါဟဟာ increased LAFHတကကဟာငဲ့် အပဖစ်မျဟာူသတပမယဲ့် reduced posterior face height တကကဟာငဲ့်လည်ူသ ပဖစ်နိုင်ပါ
တယ်။ MMPA ေည်ူသတေတဟာက reduced LAFHတကကဟာငဲ့် အပဖစ်မျဟာူသတပမယဲ့် increased posterior face height
တကကဟာငဲ့်လည်ူသ ပဖစ်တေနိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟဟာ normal limit ထမဟာ ရိ-မရိဆိုတဟာကိုသိနိုင်ဖို ဲ့LAFH ေ ဲ့total face
height ကို အချိဌုူသကျကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟဟာ total face height ရ ဲ့ဘယ်တလဟာက်ရဟာခိုင်နဟုေ်ူသရိသလဆိုတဟာ
ကို တအဟာက်မဟာတဖေါ် ပပထဟာူသတဲ့ပုမဟာ တိုင်ူသတဟာတလေက်ချက်သလို တလေက်ချက်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Incisor Relationship
Maxillary plane ေ ဲ့mandibular plane တတလေဆသို ဲ့maxillary and mandibular incisors တတလေရ ဲ့angulation
ကို ဆလေကကညဲ့်ပပူသ တိုင်ူသကကညဲ့်တဲ့အခါ Incisors တတလေဟဟာ ပုမေ်အတိုင်ူသ inclined ပဖစ်တေသလဟာူသ၊ တရဟေ့ထလေက်လလေေ်ူသပပူသ
proclined ပဖစ်တေသလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက်ကိုကုပ်ေင်ပပူသ retroclined ပဖစ် တေသလဟာူသဆိုတဟာတတလေကို
သိရိနိုင်မဟာပဖစ်ပါတယ်။ ဒလိုတိုင်ူသတဟာတဲ့ရလဒ်တတလေဟဟာ လမျိဌုူသအလိုက် normal values တတလေ မတညကကပါဘူသ။
ဥပမဟာ - African Caribbeans တတလေရ ဲ့ incisorsသလေဟာူသတတလေဟဟာ Caucasians တတလေရ ဲ့
သလေဟာူသတတလေထက် proclination
ပိုရိတပမယဲ့် သတို ဲ့
လမျိဌုူသစုတတလေအတလေက်တတဟာဲ့ အဲ့ဒါက normal ပါပ။
Deep overbite correction လုပ်ထဟာူသပပူသတဲ့အခါ ပပေ်ပူသ relapse ပဖစ်နိုင်တသူသတဟာကို ကဟာကလေယ်သိရိနိုင်ဖို ဲ့
interincisal angleက အတရူသပါတဟာမို ဲ့တိုင်ူသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
Soft tissue analysis
Maxillary ေ ဲ့mandibular prominence တတလေကို တအဟာက်မဟာပပထဟာူသတဲ့ပုအတိုင်ူသ တိုင်ူသကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။
Nasolabial angle, Lip position relative to Ricketts E-lineတတလေကိုလည်ူသ တိုင်ူသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
မဟတ်သာာသစရာအချက်မျာာသ
Anterior cranial base ဟဟာ တယဘယျအဟာူသပဖငဲ့် အသက်(၇)နစ်အရလေယ်မဟာ အတပပဟာင်ူသအလမရိဘ constant
ပဖစ်သလေဟာူသပါတယ်။ ဒါ ဲ့
တကကဟာငဲ့် တပခဟာူသ facial structure တတလေကို နဟုိင်ူသယဥ်ကကညဲ့်တဲ့အခါ ၎င်ူသကို stable point တစ်ခု
အတေေ ဲ့အသုူသပပဌုကကပါတယ်။ Sella turcica ကို anterior cranial base ရ ဲ့reference အပဖစ် အသုူသပပဌုကကပါတယ်။
SNA ေ ဲ့ SNB ဟဟာ ဘဟာကို ရည်ညလဟေ်ူသတဟာလ? ၎င်ူသတို ဲ့
ဟဟာ cranial base ေ ဲ့ anterior position of
maxilla/mandibleတို ဲ့
ရ ဲ့ ဆက်နလေယ်မဟုကို တိုင်ူသတဟာကကညဲ့်တဟာပါ။ အတပေါ်တမူသရိုူသ/တအဟာက်တမူသရိုူသက
တရဟေ့ဘက်တရဟာက်လလေေ်ူသတေလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက်သို ဲ့ တိုေင်တေသလဟာူသ၊ ပုမေ်အတေအထဟာူသပလဟာူသဆိုတဟာကို
တိုင်ူသတဟာလို ဲ့
ရတဲ့ တေ်ဖိုူသတတလေအရတရဟာ တပခဟာူသclinical records တတလေအရတရဟာ တလဲ့လဟာသိရိနိုင်ပါလိမဲ့်မယ်။ Skeletal
pattern က class I or class II or class III ဆိုတဟာကို ANB angle ရ ဲ့
တေ်ဖိုူသကို ကကညဲ့်ပူသ တယဘယျသတ်မတ်နိုင်ပါ
တယ်။ ပိုမိုတသချဟာတအဟာင် Wits analysisေ ဲ့တပခဟာူသclinical recordsတတလေကိုပါ အသုူသပပဌုပပူသ တိုင်ူသတဟာနိုင်ပါတယ်။
Incisal positions တတလေကို ဆုူသပဖတ်ဖို ဲ့ဘယ်angleကို အသုူသပပဌုသလ? Axis of the maxillary incisors (UInc)
ေ ဲ့ maxillary plane တို ဲ့
ကို ဆလေကကညဲ့်မယ်။ Axis of the mandibular incisors (Linc)ေ ဲ့ mandibular plane တို ဲ့
ကို
ဆလေကကညဲ့်မယ်။ အဲ့ဒလိုဆလေကကညဲ့်တဲ့အခါ ပဖစ်တပေါ်လဟာတဲ့တထဟာငဲ့်တတလေရ ဲ့အကျဥ်ူသ၊အကျယ်ကို တလေက်ချက်ပပူသ အတပေါ် ေ ဲ့
တအဟာက် တရဟေ့သလေဟာူသတတလေဟဟာ ပုမေ်ပလဟာူသ၊ တရဟေ့ထလေက်လလေေ်ူသတေသလဟာူသ၊ အထကို ကုပ်ေင်တေသလဟာူသဆိုတဟာကို သိနိုင်ပါ
လိမဲ့်မယ်။ ဒါ ဲ့
အပပင် ပဖစ်တပေါ်လဟာတဲ့ inter-incisal angle ကို ကကညဲ့်ချင်ူသအဟာူသပဖငဲ့် overbite ရ ဲ့ အတပခအတေကို
သိနိုင်ပါတသူသတယ်။ Interincisal angle မျဟာူသလလေေ်ူသ၊ကျယ်လလေေ်ူသရင် လေဟာမဟာ deep overbite ရိတေပါလိမဲ့်မယ်။
လေဟာရ ဲ့ vertical dimension ကို တိုင်ူသတဟာရဟာမဟာ Maxillary-mandibular plane angle(MMPA) ကို
တိုင်ူသတဟာတလဲ့ ရိပါတယ်။
Increased MMPA → backward pattern of mandibular growth and a decreased overbite
Decreased MMPA → forward pattern of mandibular growth and increased overbite
Soft tissue analysis
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
မျက်နဟာကို Frontal 3rd
, Nasal 3rd
, Gnathic 3rd
ဆိုပီသ အလျဟာီသလိုက် အပိုင်ီသ(၃)ပိုင်ီသ ခလဲကကည်နိုင်သလို
ဒ ေါင်လိုက်ဆိုရင် အပိုင်ီသ(၅)ပိုင်ီသ ခလဲကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Golden Ratio ကို အသိုီသပပဌုပပီသ ပိုင်ီသပခဟာီသကကည်ပခင်ီသ
ပဌစ်ပေါတယ်။
Using the Golden Ratio, we analyze the face in horizontal thirds, and vertical fifths.
Vertical fifths: Distance between eyes equals the width of nostrils which equals the width of eye which
equals the width of lateral face to lateral eye
Horizontal thirds: The length of nose equals the length of lower face (nose to chin) which equals the
length of upper face (mid-brow to hairline)
နဟာဒခေါင်ီသရလဲ အဒေအထဟာီသကို Angular Profile Analysis (Subtelny) ေလဲ တိုင်ီသတဟာကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Soft
tissue profile (N-Sn-Pog) ေလဲ တိုင်ီသကကည်နိုင်သလို Full soft tissue profile (N-No-Pog)ေလဲလည်ီသ
စစ်ကကည်နိုင်ပေါတယ်။ အလဲ လိုတိုင်ီသတဟာတလဲအခေါ Anterior growth of the nose ဟဟာ အသက်အရယ်ေလဲအမျဟ
တိုီသလဟာနိုင်တဟာကို ဒတလေ့ရပေါတယ်။
နဟုတ်ခမ်ီသဒတကိုလည်ီသ အရည်ဘယ်ဒလဟာက်ရသလလဲဆိုတဟာ တိုင်ီသတဟာကကည်တဟာမျဌုီသ ပပဌုလိုပ်ထဟာီသကကပေါ
တယ်။ Length of the upper lip (Sn-Sto) ေလဲ Length of the lower lip (Sto-Gn)တိုကို ဒအဟာက်မဟာပပထဟာီသတလဲ ပိုဒတ
မဟာ ကကည်နိုင်ပေါတယ်။
Class II Retraction of upper incisors → lower lip curls up and moves forward.
Class III Lingual tip of lower incisors → lip moves backward.
နဟုတ်ခမ်ီသရလဲအထူကိုလည်ီသ တိုင်ီသတဟာကကည်တလဲအခေါ အဒပေါ်နဟုတ်ခမ်ီသဆိုရင် Labial surface of the maxillary
incisorကဒေ Labrale Superius pointအထ တိုင်ီသတဟာပပီသ ဒအဟာက်နဟုတ်ခမ်ီသဆိုရင် Labial surface of the
mandibular incisorကဒေ Labrale Inferius အထ တိုင်ီသတဟာကကည်နိုင်ပေါတယ်။
ဒမီသစေလဲလည်ပင်ီသကဒေ တိုင်ီသတဟာလိုရတလဲ lower face throat angle ကို ကကည်ပပီသ ဒမီသစရလဲအဒေအထဟာီသကို
ဒပပဟာနိုင်ပေါတယ်။ Lower face throat angle ကျဥ်ီသဒလ ဒမီသစက ထင်ရဟာီသပပီသ ဒရလေ့ဒရဟာက်ဒလ ပဌစ်ပေါတယ်။
Rickett’s lip analysis (E-line) ကို တိုင်ီသတဟာဌိုအတက် tip of the nose ေလဲ pogonion ကို
အသိုီသပပဌုပေါတယ်။ အဒပေါ်နဟုတ်ခမ်ီသက E-lineရလဲဒေဟာက် 2-3mm အကဟာ၊ ဒအဟာက်နဟုတ်ခမ်ီသက E-lineရလဲဒေဟာက် 1-
2mmအကဟာမဟာဆိုရင် ပိုမေ်အဒေအထဟာီသလို ဆိုနိုင်ပေါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ီသက ဒရလေ့ဘက်ဒရဟာက်လေ်ီသဒေရင် lip protrusion
ပဌစ်ဒေနိုင်ပပီသ E-ဒေဟာက်ဘက်ကို ဒရဟာက်လေ်ီသဒေရင် lip retrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။
Rickett’s lip analysis = The reference line used by Ricketts (esthetic line): top of nose to skin pogonion
• Upper lip 2-3 mm behind this line • Lower lip 1-2 mm behind this line
Steiner’s lip analysis (S-line) ကို တိုင်ီသတဟာဌိုအတက် center of the S-shaped curve between
tip of the nose and subnasale ေလဲ pogonion ကို အသိုီသပပဌုပေါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ီသဟဟာ S-line ရလဲ ဒရလေ့ဘက်ကို
ဒရဟာက်ဒေရင် lip protrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပပီသ S-lineရလဲဒေဟာက်ဘက်ကို ဒရဟာက်ဒေရင် lip retrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။
Steiner’s lip analysis = Reference line is center of (S) shape between tip of nose and upper lip and soft
tissue pogonion
• If lips behind this line → lips are too flat. • If lips anterior to it → lips are too
prominent.
Merrifield ‘Z’ angle
Soft tissue pogonion ကဒေ the most procumbent lip ကို ဆက်ဆလဲထဟာီသတလဲlineေလဲ Frankfort horizontal
planeကဒေ ပဌစ်ဒပေါ်လဟာတလဲဒထဟာင်ကို Merrifield ‘Z’ angle လို ဒခေါ်ပေါတယ်။ ပိုမေ်ဆိုရင် 70-80 degrees အတင်ီသမဟာ
ရပေါလမ်မယ်။
Etiology of malocclusion in Orthodontics
(compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD)
Genetic က ဌောင့်၊ environmental factors က လေက ဌောင့် စသဖဌင့် သလေဌောလာသမညီညဌောမဟု(malocclusion) ို
ဖဌစ့်ကစ အက ဌောင့်လာသ ရဌောလာသက လေ(multifactorial) အမ ဌောလာသက ီလာသရနိုင့်ပါ ယ့်။ ဥပမဌော - လူနဌောရ craniofacial
dimensions + size and number of teeth ို genetic လလဟမ့်လာသမိုလာသပပီလာသဆိုလာသဖဌ ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ လူနဌောရ dental arch
dimensions ို environmental factorsက လေ သ ့်ကရဌော ့်မဟုရနိုင့်ပါ ယ့်။
Skeletal problems (antero-posterior)
Skeletal problems (antero-posterior) က လေ genetic က ဌောင့် အဓ ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Class II ို ဖဌစ့်ကစ ဌော mandibular deficiency ဆိုပါစို။ Mild to moderate Class II ဟဌော
မ ဌောလာသကသဌောအဌောလာသဖဌင့် မ လာသရိုလာသက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Severe Class II ို ဖဌစ့်ကစနိုင့် ဌော မ လာသရိုလာသ + environmental
factors က ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Class III ို maxillary deficiency OR mandibular prognathism က ဌောင့် ဖဌစ့်ကစနိုင့်ပပီလာသ အထူလာသသဖဌင့်
genetic လလဟမ့်လာသမိုလာသနိုင့်ပါ ယ့်။ Mandibular prognathism ဟဌော လူမ လာသအလို ့်၊ မသဌောလာသစိုမ လာသရိုလာသ အလို ့်
ဖဌစ့် ့်ပါ ယ့်။
Skeletal problems (vertical / transverse)
Skeletal problems (vertical / transverse) က လေ ို မ လာသရိုလာသ အဓ လလဟမ့်လာသမိုလာသနိုင့်ပါ ယ့်။ ဒါကပမယ့်
environmental factors က လေက ဌောင့်လည့်လာသ ဖဌစ့်ကပေါ် နိုင့်ပါ ယ့်။
Crowding genetic factors ဆိုတာ?
Crowding genetic factors ဆို ဌော ဘယ့်လိုမ လာသလ? ကလလာသ စ့်ကယဌော ့်ဟဌော ကမလာသရိုလာသကသလာသ အကဌဆီ
ကမလာသရိုလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ို မ လာသရိုလာသအရလ ့်ခရရပပီလာသ သလေဌောလာသဆိုဒ့်က ီလာသ မခင့်ဆီ သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ို မ လာသရိုလာသအရ
လ ့်ခရရ ယ့်ဆိုရင့် ရလဒ့် small jaw and big teeth ဖဌစ့်လဌောပပီလာသ သလေဌောလာသထပ့် ဌောက လေ ဖဌစ့်လဌောပါလမ့်မယ့်။
လူနဌောမဌော သလေဌောလာသမညီညဌောမဟုဖဌစ့်ပီဆိုရင့် ကမလာသရိုလာသ သိုမဟို ့် သလေဌောလာသက ဌောင့် ဖဌစ့် ဌောလဌောလာသ၊ နစ့်ခိုစလိုလာသက ဌောင့် ဖဌစ့် ဌောလဌောလာသ၊
ဖခဌောလာသ လ ဌော-နဟု ့်ခမ့်လာသစ အစ ့်အပိုင့်လာသက လေ ကရဌော လလဟမ့်လာသမိုလာသမဟုရကနသလဌောလာသ ဆို ဌော ို စစ့် ည့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Crowding environmental factors ဆိုတာ?
1. Early loss of primary teeth
2. Digit sucking
3. Softer less abrasive diet [less interproximal tooth wear, less demands on the jaw function and
general tendency for smaller jaws
Facial type ဆိုတာ ဘာလဲ?
ကအဌော ့်မဌော ဖပထဌောလာသ ပို ို ည့်ရင့် facial type န dental arch က လေရ ဆ ့်စပ့်မဟုရနိုင့် အကနအထဌောလာသ ို
ဖမင့်က လေလေ့ နိုင့်ပါ ယ့်။
Brachycephalic [short + broad] = mostly associated with Class II division 2
Dolicocephalic [narrow, tapered long face]
Mesocephalic [round + oval]
Facial profile ဆိုတာ ဘာလဲ?
Facial profile: Convex → class II (prominence of maxilla); Concave → class III (prominence of mandible);
Flat → class I
Hypodontia ဆိုတာ ဘာလဲ?
လူ စ့်ကယဌော ့်မဌော ရသင့် ကပါ ့်သင့် သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်လာသ(hypodontia)ဟဌော
အမ ဌောလာသအဌောလာသဖဌင့် genetic က ဌောင့် ဖဌစ့် ့်ပါ ယ့်။ ၁-၂ ကခ ဌောင့်လာသပ ကလ ဌောကနရင့် mild hypodontia၊ သလေဌောလာသ(၆)ကခ ဌောင့်လာသ
ကလဌော ့်အထ ကလ ဌောကနရင့် moderate hypodontia၊ သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် (၆)ကခ ဌောင့်လာသအထ ့် ကလ ဌောကနရင့်
severe hypodontiaလို သ ့်မ ့်ပါ ယ့်။
အဌောရ ို ့်သဌောလာသက လေမဌော Peg shaped lateral incisors ကလလာသက လေ အဖဌစ့်မ ဌောလာသပပီလာသ အဌောဌရ လူမ လာသက လေမဌော
သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ပိုက ီလာသကလရပါ ယ့်။ အဌောဌရ လူမ လာသက လေမဌော ကမလာသရိုလာသက ီလာသက ီလာသ၊ လ ဌောက ီလာသက ီလာသဖဌစ့်ကန ့်ပပီလာသ
generalized spacing ဖဌစ့်ကလရပါ ယ့်။ Ectodermal dysplasia န hypodontia ဆ ့်စပ့်ဖဌစ့်ကပေါ်ကန ့်ပပီလာသ
အဒီလူက လေမဌော ဆပင့်နကခ လာသဂလင့်လာသက လေ မရဘ ဖဌစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ tooth anomaly က ဌော
သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်လာသ (hypodontia) ဖဌစ့်ပါ ယ့်။
Supernumerary teeth လိုကခေါ် သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေ အထလေ ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသကနရဌော က ဌော premaxilla
ကနရဌောမဌော ဖဌစ့်ပါ ယ့်။ အကပေါ်ဘ ့်ရ အလယ့်သလေဌောလာသနစ့်ကခ ဌောင့်လာသ ဌောလာသမဌောကပါ ့် သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို mesiodens လို
ကခေါ်ပါ ယ့်။ 1st
molar န 2nd
molar ဌောလာသ ပါလာသကစဌောင့်ဘ ့်အဖခမ့်လာသမဌော ကပါ ့်ကလရ သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို paramolar
လို ကခေါ် ပါ ယ့်။ ကနဌော ့်ဆိုလာသအဆိုလာသသလေဌောလာသရကနဌော ့်မဌော ပ့်ကပါ ့် သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို distomolar (4th
molar)
လို ကခေါ်ပါ ယ့်။ သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေရ ပိုသဏ္ဍဌောန့် conical shape OR tubercular shape ပိုစရပပီလာသ impacted
upper central incisors က လေဟဌော tubercular shape ပိုစဖဌစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေက ဌောင့်
ဖဌစ့်လဌောနိုင့် ကနဌော ့်ဆ ့် လေရလဒ့်က လေ က ဌော Impaction, Root resorption, Malpositioning of adjacent
teeth, Severe crowding, Cyst formation ို ဖဌစ့်ပါ ယ့်။
Macrodontia ဆို ဌော သလေဌောလာသ ပိုမန့်အရလေယ့်အစဌောလာသထ ့် ပိုက ီလာသကနဖခင့်လာသဖဌစ့်ပါ ယ့်။ Upper central
incisors က လေန lower 2nd
premolars က လေမဌော အမ ဌောလာသစိုက လေလေ့ရကလရပါ ယ့်။ Premolars သလေဌောလာသက လေရ
အရလေယ့်အစဌောလာသ molar သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသနီလာသပါလာသဖဌစ့်ကန ဌော ို Molarization of the premolars လို ဆို ပါ ယ့်။
အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ congenital defect in orofacial region က ဌော cleft lip and palate လို ဆို ပါ ယ့်။
အဆိုလာသပပီလာသရင့် အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ congenital missing teeth က လေ က ဌော upper lateral incisors က လေန lower
premolars က လေ ဖဌစ့်ပါ ယ့်။
Overjet ပိုမန့်အကနအထဌောလာသ မဖဌစ့်ကန ဌောဟဌော jaw position (genetic)က ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်သလို upper incisor
proclination (environmental)က ဌောင့်လည့်လာသ ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
ကယဘူယ အဌောလာသဖဌင့် malocclusion ဖဌစ့်ကစ prenatal and post-natal environmental causes က လေ
ဘဌောက လေလ? Prenatal မဌောဆိုရင့် Trauma during birth [using forceps during delivery], Maternal diet [ e.g
deficiency in folic acid or vit D], Maternal consumption of alcohol and drugs က လေက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Post-natal မဌောဆိုရင့် TMJ injuries, Accidents, Fractures က လေက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Intrusion of a primary tooth can cause dilaceration of the permanent tooth [extreme curvature in the
root] → tooth becomes impacted and there will be drifting and loss of space
The curvature location will correspond to when the trauma happened [if the curvature is in the apical
3rd
→ trauma happened when most of the root was already formed]
Febrile diseases က လေက ဌောင့် malocclusion ို ဖဌစ့်ကစနိုင့် ဌော ဘဌောက ဌောင့်လ? အဌ ဌောလာသက ဌောင့်
growth and dental development ို ထခို ့်ကစနိုင့်ပပီလာသ ကနဌော ့်ဆ ့် လေရလဒ့်အကနန malocclusion ဖဌစ့်ကစနိုင့်
ယ့်လို ဆိုပါ ယ့်။ Typical appearance of diabetic patients မဌောက ဌော proclined and rotated upper incisors
က ဌောင့် diastema ရကန ့်ပါ ယ့်။
Muscular dystrophy ဖဌစ့်ကန လူနဌောမဌော disturbed muscular balance ရကနပါလမ့်မယ့်။ အဒီလူနဌောမ လာသ
က လေ ို သလေဌောလာသည ိုသဌို ခ ့်ခပါလမ့်မယ့်။ Severe anterior open-bite ရကန ့်ပပီလာသ ညထဌောလာသ သလေဌောလာသက လေဟဌော
မညီမညဌောဖပန့်ဖဌစ့်ပါလမ့်မယ့်။ ဒီလိုလူနဌောက လေမဌော no contact between the teeth and no zone of balance ဖဌစ့်ကန
ပါလမ့်မယ့်။
လက်မစိုပ်တဲဲ့အကျငဲ့်က ဌောင့် ဘဌောက လေဖဌစ့်နိုင့်သလ? Anterior open bite, Proclined upper incisors and
retroclined lower incisors, Unilateral posterior crossbite, Asymmetrical anterior open bite if 2 digits are
being sucked စသဖဌင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
အခ န့်မ ိုင့်မီ ကစဌောကစဌောဆိုလာသရဟုလာသရ ဌော အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသသလေဌောလာသ က ဌော lower second primary molar ဖဌစ့်ပါ
ယ့်။ စ့်ခ လေ့ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသက လေကနရဌောမဌော အစဌောလာသထိုလာသကပါ ့်လဌောမယ့် က ီလာသသလေဌောလာသ မရကနဘူလာသဆိုရင့် ရကန
ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသ ို ထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသလိုရသကလဌော ့် ထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသသင့်ပါ ယ့်။ အလိုထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသဖခင့်လာသအဌောလာသဖဌင့်
ကမလာသရိုလာသရအထူနထိုထည့် ို ထန့်လာသထဌောလာသနိုင့်ပါလမ့်မယ့်။ ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသရအဖမစ့် ၃ပို၂ပို ဆိုလာသရဟုလာသသလေဌောလာသရင့် သိုမဟို ့်
သလေဌောလာသ မက ဌောင့်လာသက ဌောရင့်က ဌော နို ့်ပစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
Diastema ဟာ labial frenum က ကာငဲ့် ဖဌစ်ကေတယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုအတည်ဖပဌုမလဲ?
Pull the lip upward and outward.
Check for blanching of the incisive papilla + presence of thick tissue.
You will see a V shaped notch between the upper central incisors in an upper occlusal radiograph.
Atypical root resorption က ကာငဲ့် retention of the tooth ဖဌစ်တာ ဘယ်လိုမျဌုျိုသလဲ?
Abnormal resorption ဖဌစ့် ယ့်ဆို ဌော ငယ့်သလေဌောလာသ စ့်ကခ ဌောင့်လာသမဌောအဖမစ့် စ့်ကခ ဌောင့်လာသ resorption
ဖဌစ့်ကနပပီလာသ န့်အဖမစ့် စ့်ကခ ဌောင့်လာသ အက ဌောင့်လာသအ ိုင့်လာသဆ ့်ရကန အကနအထဌောလာသမ လာသ ို ကခေါ်ပါ ယ့်။ အဒီလို
သလေဌောလာသမ လာသဟဌော မလဟုပ့်-မနဘ အခ န့် ဌောလအက ဌော့် ဌော အထ ဆ ့်ပမကနပါလမ့်မယ့်။
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf

More Related Content

More from Nay Aung

Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdfBasic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
Nay Aung
 
Myanmar Dental Council Application form.pdf
Myanmar Dental Council Application form.pdfMyanmar Dental Council Application form.pdf
Myanmar Dental Council Application form.pdf
Nay Aung
 
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdf
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdfAnatomy relevent to Dental Implantology.pdf
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdf
Nay Aung
 
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdfHow to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
Nay Aung
 
Market Research.pdf
Market Research.pdfMarket Research.pdf
Market Research.pdf
Nay Aung
 
3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf
Nay Aung
 
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
Nay Aung
 
flap designs.pdf
flap designs.pdfflap designs.pdf
flap designs.pdf
Nay Aung
 
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdfDental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
Nay Aung
 
Suture techniques.pdf
Suture techniques.pdfSuture techniques.pdf
Suture techniques.pdf
Nay Aung
 
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdfShort Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
Nay Aung
 
3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf
Nay Aung
 
research summary.pdf
research summary.pdfresearch summary.pdf
research summary.pdf
Nay Aung
 
3 shape scanner.pdf
3 shape scanner.pdf3 shape scanner.pdf
3 shape scanner.pdf
Nay Aung
 
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdfဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
Nay Aung
 
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdfမဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
Nay Aung
 
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdfသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
Nay Aung
 
MDC registration form 2023.pdf
MDC registration form 2023.pdfMDC registration form 2023.pdf
MDC registration form 2023.pdf
Nay Aung
 
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdfဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
Nay Aung
 
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdfDRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
Nay Aung
 

More from Nay Aung (20)

Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdfBasic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
Basic Oral Implantology for General Dental Practitioners (June 9, 2024).pdf
 
Myanmar Dental Council Application form.pdf
Myanmar Dental Council Application form.pdfMyanmar Dental Council Application form.pdf
Myanmar Dental Council Application form.pdf
 
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdf
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdfAnatomy relevent to Dental Implantology.pdf
Anatomy relevent to Dental Implantology.pdf
 
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdfHow to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
How to calculate Cohen's kappa in a systematic review.pdf
 
Market Research.pdf
Market Research.pdfMarket Research.pdf
Market Research.pdf
 
3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf
 
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
Effects of various light-emitting diode wavelengths on periodontopathic bacte...
 
flap designs.pdf
flap designs.pdfflap designs.pdf
flap designs.pdf
 
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdfDental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
Dental posters (combined book) by Nay Aung.pdf
 
Suture techniques.pdf
Suture techniques.pdfSuture techniques.pdf
Suture techniques.pdf
 
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdfShort Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
Short Notes on Basic Clinical Orthodontics 16-10-2023.pdf
 
3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf3 M research methodology.pdf
3 M research methodology.pdf
 
research summary.pdf
research summary.pdfresearch summary.pdf
research summary.pdf
 
3 shape scanner.pdf
3 shape scanner.pdf3 shape scanner.pdf
3 shape scanner.pdf
 
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdfဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သုတေသနကျမ်သရေသနည်သအခဌေခံလမ်သညလဟန်.pdf
 
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdfမဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
မဌန်မာနိုင်ငံသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆိုင်ရာဆေသကောင်စီဥပဒေ.pdf
 
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdfသလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
သလာသနဟင့်ခံတလင်သဆရာဝန်မျာသလိုက်နာရန်ကျင့်ဝတ်မျာသ.pdf
 
MDC registration form 2023.pdf
MDC registration form 2023.pdfMDC registration form 2023.pdf
MDC registration form 2023.pdf
 
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdfဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
ဖဌစ်တန်စလမ်သကို လေ့လာခဌင်သ.pdf
 
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdfDRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
DRS-111 Data Structure and Data Collection Methods.pdf
 

Short Notes on Basic Clinical Orthodontics.pdf

  • 1. Short Notes on Basic Clinical Orthodontics Dr Ronny Aung, BDS Nay Aung, BDS, PhD
  • 2. Growth and Development (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) အအာော်သိုလူနာအတလေကို ကိုသမဟုအ ေသတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့အသကော်အရလေယော်န ဲ့ ကကေသထလောေသဖလေလံ့ ဖဖ ေသမဟုကို နာေသလညော်သအ ာ အ ါကော်ထာေသဖို ဲ့ လိုအ ော် ါတယော်။ အမေသရိုေသအတလေ ကကေသထလောေသအနဆကာလမာ ကိုသမဟုလိုအ ော်အနတဲ့ လူနာအတလေကို growth modification treatment အတလေ ကက တငော်အ ေသနိုငော်ခဲ့ရငော် အရလေယော်အရာကော်မ ခကော်ခကော်ခခကိုသအ ေသရတာမ ေသကို ကက တငော် ကာကလေယော်ဖ ေသသာေသ ဖဖစော်သလောေသမာ ါ။ ဒါ ဲ့ အ ကာငဲ့ော် growth and development အအ ကာငော်ေသအရာန ဲ့ တော်သကော်တဲ့အခ ကော် အတလေကို အဖေါ် ဖ ခ ငော် ါတယော်။ အဆေသ ညာစာအို ော်အတလေမာ Scammon’s curve of growth ကို ကိုေသကာေသအဖေါ် ဖ က ါတယော်။ lymphoid tissue growth, neural tissue growth, genital tissue growth, somatic tissue growth စသဖဖငဲ့ော် အဖေါ် ဖ ထာေသတာကို အလဲ့လာနိုငော် ါတယော်။ Lymphoid tissue အတလေဟာ ကအလေသ ဝအနာငော်ေသ ိုငော်ေသမာ ၂၀၀%အထ ကကေသထလောေသဖ ေသ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသ အလ ာဲ့က သလောေသ ါတယော်။ Neural tissue အတလေကအတာဲ့ အသကော် ၆-၇ နစော်အထ အလျဟငော်အဖမနော်ကကေသထလောေသလာ ကဖ ေသ ရ ော်သလောေသတာကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။ မ ေသ လောေသအင်္ဂါအတလေကအတာဲ့ လူ အ ါကော်၊ အ အ ါကော်အရလေယော်ဖဖစော်လာတဲ့အထ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသ ကကေသထလောေသလာ ါတယော်။ Somatic tissue အတလေကအတာဲ့ အသကော် ၂-၃ နစော်အရလေယော်န ဲ့ အသကော်၁၈-၂၀ အရလေယော်ကာလအ ိုငော်ေသအဖခာေသအတလေမာ အလျဟငော်အဖမနော်ကကေသထလောေသအလဲ့ရ ါတယော်။
  • 3. အမေသရိုေသအတလေရ ဲ့ကကထလောေသမဟုကို အလဲ့လာ ကညဲ့ော်တဲ့အခါ အ ိုငော်ေသနစော် ိုငော်ေသကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။ Deposition occurs on the side of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေသ ကကေသထလောေသတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသမာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ အမေသရိုေသက ဖလေလံ့ ဖဖ ေသကကေသထလောေသလာဖ ေသ Resorption occurs on the opposite of growth ဆိုတဲ့အတိုငော်ေသ ဆန ဲ့ ော်က ငော် ကော်အဖခမော်ေသမာ နင်္ိုဆလော်အအဟာငော်ေသအတလေက တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသအ ာကော်ကလေယော်သလောေသ ါတယော်။ ဒဖဖစော်စဥော်ကို cortical drift လို ဲ့အခေါ် ါတယော်။ Bone displacement ဆိုတာ အရိုေသရ ဲ့ အရလေလံ့လ ာေသမဟုလို ဲ့ အ ကမော်ေသဖ ဥော်ေသဆိုနိုငော် ါတယော်။ Primary bone displacement ဆိုတာ အရိုေသတစော်အခ ာငော်ေသဟာ သူ ဲ့ ရ ဲ့ ကကေသထလောေသလာမဟုအရ မူလအနရာထကော် အနရာယူအရလေလံ့လ ာေသလာတဲ့ သအ ာဖဖစော် ါတယော်။ Secondary bone displacement ဆိုတာ အရိုေသတစော်အခ ာငော်ေသဟာ သူ ဲ့ အနေသအ ေသမာရတဲ့အရိုေသရ ဲ့ ကကေသထလောေသလာမဟုအ ကာငဲ့ော် မူလအနရာကအန အနရာဖယော်အ ေသရဖ ေသ အရလေလံ့လ ာေသသလောေသရတဲ့သအ ာဖဖစော် ါတယော်။ Mandibular cartilage ဆိုတာ ာလ? အမေသရိုေသကို ကနဥေသဖဖစော်အ ေါ်အစခဲ့တဲ့ primary cartilage (Meckel’s cartilage)က အမေသရိုေသရ ဲ့ ကနဥေသအ ိုငော်ေသ ဖဖစော် ါတယော်။ အမေသရိုေသန ဲ့ တစော်ဆကော်တညော်ေသဖဖစော်တဲ့ condylar cartilage န ဲ့coronoid cartilage အတလေကို secondary cartilage လို ဲ့အခေါ် က ါတယော်။ Coronoid cartilage ဟာ အမလေေသဖလောေသဖ ေသအနာကော် ossify ဖဖစော်သလောေသဖ ေသ condylar cartilage ကအတာဲ့ အမလေေသဖလောေသဖ ေသအနာကော် အမေသရိုေသရ ဲ့ အဓကကကေသထလောေသရာအနရာ ဖဖစော်လာ ါတယော်။
  • 4. အမေသရိုေသကကေသထလောေသအနစဥော်မာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသကကေသထလောေသလာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသန ဲ့ ဆလော် အအဟာငော်ေသအတလေ တဖဖညော်ေသဖဖညော်ေသအလ ာဲ့လာတဲ့ ကော်အဖခမော်ေသဆို ေသ (၂) ိုငော်ေသ အတလေလံ့ရ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့posterior border မာ ဆလော်အသစော်အတလေန ဲ့ ကကေသထလောေသမဟုဆကော်ဖဖစော်လာ ါတယော်။ Ramus ရ ဲ့anterior border မာ ဆလော်အအဟာငော်ေသအတလေ အ ာကော်ကလေယော်လာ ါတယော်။ Mental protuberance ရ ဲ့ အထကော်မာ bone resorption ဖဖစော်လာတဲ့အခါ အခ ငဲ့ော်အလေသ ဖဖစော်လာတာကို အတလေလံ့ရ ါတယော်။ သလောေသညကိုလူနာအတလေကို ကိုသမဟုအ ေသတဲ့အခါ အယာကဂ ာေသအလေသန ဲ့ မနော်ေသကအလေသအတလေရ ဲ့ growth spurt ကို သထာေသသငဲ့ော် ါတယော်။ Boys Girls • 12.5 – 15 years old (average 14 year) • Max velocity is 10 cm/ year • Results in height increase of 20 cm and weight increase of 20 kg • Principal hormone is testosterone but some estradiol may be converted from testosterone • 10.5 – 13 years old (average 12 years) • Max velocity is 8 cm/ year • Results in height increase of 20 cm and weight increase of 16 kg • Principal hormone is estradiol but some testosterone may be converted from androstenedione Note: Nutrition is the most important environmental determinant of growth. Mostly affected by malnutrition is muscles and fat, then bones, then teeth. ကအလေသအတလေရ ဲ့ အသကော်ကို ယော်လို သတော်မတော်ခ ကော်အတလေန ဲ့ ကညဲ့ော်နိုငော်သလ? Skeletal age = based on ossification of bones [mostly assessed by radiographs of the hands and wrists compared to an atlas of radiographs that covers the entire developmental period] Dental age = based on tooth formation + eruption [degree of cusp/root calcification, development of the roots, closure of the apical foramen, emergence (penetration of the gingiva), eruption (contacting the opposing tooth) is assessed] Simplest way to determine age is to look for the number of teeth erupted and the sequence of eruption Morphological age = based on height Sexual = based on development of sexual features
  • 5. Face Development in Orthodontics (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) သလာလာသညဟိကုသမဟုပပဌုလုပ်တဲ့အခါ သလာလာသန ဲ့ မမလာသရဟိုလာသအပပင် လူနာရ ဲ့ မျက်နာသလင်ပပင်ကလည်လာသ အမရလာသကကလာသပါတယ်။ လူနာရ ဲ့မျက်နာအစဟိတ်အပဟိုင်လာသမတလပဌစ်တဲ့ နာမခါင်လာသ၊ နဟုတ်ခမ်လာသ၊ မမလာသစဟိ စတာမတလဟာ သလာလာသညဟိကုသမဟုပပလာသဆုလာသတဲ့အခါ အစဟိတ်အပဟိုင်လာသတစ်ခုန ဲ့ တစ်ခု လဟိုက်ဌက်မဟုရဟိမနရင် အမကာင်လာသဆုလာသပဌစ်ပါတယ်။ လဟိုက်ဌက်မဟုရဟိမအာင်လည်လာသ သလာလာသညဟိ ကုသမဟုမပပဌုလုပ်ခင်ကတည်လာသက မသမသချာချာတလက်ချက်ထာလာသသငဲ့်ပါတယ်။ လဟိုလလန်လာသ၊ ပဟိုလလန်လာသတဲ့ကုသမဟုမပဌစ်ဘ လဟိုတဟိုလာသပဟိုမလ ာဲ့န ဲ့ လူနာန ဲ့ လဟိုက်ဌက်တဲ့မျက်နာအမနအထာလာသပဌစ်မအာင် ကုသမပလာသရပါမယ်။ ပထမဥလာသဆုလာသ နာမခါင်လာသရ ဲ့ ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုကဟို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ အသက်အရလယ်အလဟိုက်၊ မျဟိဌုလာသရဟိုလာသ အလဟိုက် မပပာင်လာသလနဟိုင်တာကဟို မတလလံ့ရပါတယ်။ လူပျဟိဌုမဌာ်၊အပျဟိဌုမဌာ်ဝင်ချဟိန်မာ နာမခါင်လာသရဟိုလာသရ ဲ့ ကကလာသထလာလာသမဟုပဌစ်တဲ့ frontal bone to nasal bone angulation က မပပာင်လာသလသလာလာသနဟိုင်ပပလာသ မျဟိဌုလာသရဟိုလာသဗဇအရ ပဌစ်မပေါ်လာမယဲ့် genetically determined dorsal hump က ပဌစ်မပေါ်လာတာကဟို မတလလံ့ရပါလဟိမဲ့်မယ်။ မဟိန်လာသကမလလာသမတလမာ အသက် ၁၀-၁၃ နစ်ကကာလာသ၊ မယာက်ျာလာသမလလာသမတလမာ အသက် ၁၃-၁၆နစ်ကကာလာသမာ ကကလာသမာလာသတဲ့ ကကလာသထလာလာသမဟုအမပပာင်လာသအလမတလ ပဌစ်လာပါတယ်။ အသက် ၁၃-၁၈နစ်ကကာလာသမာ နာမခါင်လာသရ ဲ့ အမပပာင်လာသအလမတလကဟို မလဲ့လာကကညဲ့်တဲ့အခါ nasal bone angulation က ၃၀%အမပပာင်လာသအလ ထပ်ပဌစ်နဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသရ ဲ့ dorsum အပဟိုင်လာသဟာ နစ်စဥ် 1mm ရည်လာ နဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသရ ဲ့ columella depth ဟာ နစ်စဥ် 0.5mm မပပာင်လာသလလာနဟိုင်ပါတယ်။ နာမခါင်လာသန ဲ့ မမလာသစဟိရ ဲ့ အရလယ်အစာလာသ၊ အချဟိဌုလာသအစာလာသဟာ မပပာင်လာသပပန် ပဌစ်နဟိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့ မကကာငဲ့် လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်မတဟိုင်မက အချဟိဌုလာသကျ မနတဲ့ မျက်နာအမနအထာလာသဟာ မနာက်ပဟိုင်လာသမာ ပုစမပပာင်လာသသလာလာသနဟိုင်တာကဟို မတလလံ့ရပါတယ်။ ဒမနရာမာ သလာလာသညဟိကုသ လဟိုက်လဟို ဲ့ မျက်နာအမနအထာလာသမပပာင်လာသလသလာလာသတယ်ဆဟိုပလာသ လူနာက ဆဟိုလာခဲ့ရင် သလာလာသညဟိမပလာသတဲ့ဆရာဝန်က ပဌစ်တတ်တဲ့အမပပာင်လာသအလမတလကဟို မသမသချာချာရင်လာသပပမပလာသနဟိုင်ရင် အမကာင်လာသဆုလာသပဌစ်ပါလဟိမဲ့်မယ်။
  • 6. မနာက်တစ်ခုကမတာဲ့ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့ ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုကဟို မလဲ့လာရမာပဌစ်ပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့် မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသဟာ အမပေါ်နဟုတ်ခမ်လာသထက် ကကလာသထလာလာသမဟုပမန်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့ မပါင်လာသစပ်ကကလာသထလာလာသမဟုဟာ lower anterior face height ရ ဲ့ ကကလာသထလာလာသမဟုထက် ပဟိုမျာလာသပါတယ်။ ငယ်ရလယ်စဥ်မာ lip incompetency ရဟိမနခဲ့ရင် အသက် အရလယ်ကကလာသလာတာန ဲ့ အမ lip incompetencyပမာဏ တပဌည်လာသပဌည်လာသနည်လာသလာတာကဟို မတလလံ့ နဟိုင်ပါတယ်။ အသက်ကကလာသလာတဲ့အခါ နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့ toneကျလာပပလာသ lip line က ကျလာတဲ့အတလက် ပဌစ်ပါတယ်။ လူပျဟိဌုမဌေါ်၊ အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်တဲ့အချဟိန်တဟိုင်မအာင် မျက်နာအရဟိုလာသကကလာသထလာလာသမဟုမနာက်မာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ကပ်လဟိုက်လာပပလာသ မနာက်ပဟိုင်လာသမာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ပဟိုမဟိုပဌစ်မပေါ်လာပါတယ်။ မဟိန်လာသကမလလာသန ဲ့ မယာက်ျာလာသမလလာသမတလကဟို ယဥ်ကကညဲ့်ရင် မဟိန်လာသကမလလာသမတလမာ နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက မစာမစာ ပဟိုပဌစ်ပါတယ်။ မဟိန်လာသကမလလာသမတလရ ဲ့အထက်နဟုတ်ခမ်လာသမဒါင်လဟိုက်ကကလာသထလာလာသမဟုအမျာလာသစုဟာ အသက် ၁၄ နစ်အရလယ်မာ ပဌစ်မပေါ်သလာလာသပပလာသ မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသရ ဲ့ မဒါင်လဟိုက်ကကလာသထလာလာသမဟုအမျာလာသစုဟာ အသက် ၁၆ နစ်အရလယ်မာ ပဌစ်မပေါ်ပါတယ်။ မယာက်ျာလာသမလလာသမတလမာမတာဲ့ အသက် ၁၉နစ်အရလယ်တဟိုင်မအာင် အမပေါ်မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသမတလရ ဲ့ ကကလာသထလာလာသမဟုက ဆက်ပဌစ်မပေါ်မနပပလာသ မအာက်နဟုတ်ခမ်လာသကကလာသထလာလာသမဟုက ပဟိုမနတတ်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်လာသအထူဟာ ကမလလာသအရလယ်ကမန တပဌည်လာသပဌည်လာသတဟိုလာသလာပပလာသ လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်ချဟိန် (မဟိန်လာသကမလလာသ=၁၄နစ်၊ မယာက်ျာလာသမလလာသ=၁၆နစ်)မာ အပမငဲ့်ဆုလာသ အမနအထာလာသကဟို မရာက်သလာလာသပပလာသ မနာက်ပဟိုင်လာသမာ ကကလာသထလာလာသမဟုမလျာဲ့ကျသလာလာသပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့် မဟိန်လာသကမလလာသ မတလရ ဲ့ နဟုတ်ခမ်လာသအထူက မယာက်ျာလာသမလလာသမတလထက် ပဟိုမနတတ်ပါတယ်။ မမလာသစဟိရ ဲ့ဌလလံ့ ပဌဟိဌုလာသကကလာသထလာလာသမဟုအပဟိုင်လာသကဟို မပပာရရင် မမလာသစဟိပဌစ်မပေါ်မစတဲ့ symphysis shape ကဟို မျဟိဌုလာသရဟိုလာသဗဇအရ လလဟမ်လာသမဟိုလာသမလဲ့ရဟိပါတယ်။ အမျာလာသအာလာသပဌငဲ့် အမျဟိဌုလာသသာလာသမတလဟာ အမျဟိဌုလာသသမလာသမတလထက် မမလာသစဟိပုစအမပပာင်လာသအလ ပဟိုမျာလာသ တတ်ပါတယ်။ အထူလာသသပဌငဲ့် လူပျဟိဌုမဌေါ်၊အပျဟိဌုမဌေါ်ဝင်ချဟိန်မာ အမပပာင်လာသအလမတလ ပဟိုပဌစ်လာပါတယ်။
  • 7. မမလာသရဟိုလာသပုသဏ္ဍာန်န ဲ့ မမလာသရဟိုလာသအမနအထာလာသတည်ရဟိပုကဟိုမပပာင်လာသလမစမဟုအမျာလာသစုကဟို growth rotations မတလက ပဌစ်မစနဟိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - upward and forward growth rotation patterns (short face)န ဲ့ အတူ chin prominence ပဌစ်တာ ပဟိုမျာလာသလာမစနဟိုင်ပါတယ်။ သူန ဲ့ ဆန ဲ့ ်ကျင်ဘက် downward and backward growth rotation patterns (long face)န ဲ့ အတူ chin prominence ပဌစ်တာ မလျာဲ့နည်လာသလာပါတယ်။ rotations ပဌစ်နဟိုင်တဲ့ မနရာမတလကမတာဲ့ condyles, incisors, premolars, molars, periosteal capsule စသပဌငဲ့် မနရာ တစ်ခုခုမာ ပဌစ်မနနဟိုင်ပါတယ်။ Upward and forward growth ပဌစ်မနတဲ့လူနာမတလမာ မမလာသစဟိက သဟိသဟိသာသာ ထင်ထင်ရာလာသရာလာသပဌစ်မန ပပလာသ မရလံ့ထလက်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။ lower incisors မတလက မထာင်မတ်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။ molars မတလက mesially ဘက်ကဟို မရလလံ့မနတာမျဟိဌုလာသပဌစ်တတ်ပါတယ်။ Condyleကကလာသထလာလာသမဟုက forward vector န ဲ့ ပဌစ်ပပလာသ ramal height ပဟိုပမငဲ့်မနပါလဟိမဲ့်မယ်။ Downward and backward growth ပဌစ်မနတဲ့လူနာမတလမာ မမလာသစဟိက ထင်ထင်ရာလာသရာလာသ သဟိပ်မပဌစ်ပါ ဘူလာသ။ Lower incisors မတလက မရလံ့ဘက်ကဟို မရလလံ့မနတဲ့ပုစ မပါက်မနတတ်ပါတယ်။ molars သလာလာသမတလက မဒါက်လဟိုက် ပဟိုရည်ထလက်လာနဟိုင်ပါတယ်။ Condyleကကလာသထလာလာသမဟုက backward vector န ဲ့ကကလာသထလာလာသလာတာမကကာငဲ့် ramal height က နည်လာသမနပါလဟိမဲ့်မယ်။ သလာလာသညဟိကုသတဲ့အခါ လူနာရ ဲ့ မျက်နာကကလာသထလာလာသမဟုပုစ၊ မနာင်ကာလမာ ပဌစ်မပေါ်လာနဟိုင်တဲ့ကကလာသထလာလာသမဟုပုစမတလ ကဟို တလက်ချက်ခန ဲ့ ်မန်လာသကကညဲ့်ပပလာသ လဟိုအပ်သလဟို ကုသမဟုမပလာသနဟိုင်ဌဟို ဲ့ အမရလာသကကလာသပါတယ်။ မတလက်ချက်ဘ လုပ်မဟိရင် သလာလာသန ဲ့ မမလာသရဟိုလာသညဟိကဟိရဟိယာမတလကဟို ပဌဌုတ်ပပလာသမ လူနာရ ဲ့ မျက်နာပုစက ဆက်လက်ကကလာသထလာလာသမဟုမတလထပ်ပဌစ်လာပပလာသ ပပန်လည်ကုသမဟုခယူရမယဲ့်အမနအထာလာသမျဟိဌုလာသ ပဌစ်မပေါ်လာနဟိုင်ပါတယ်။ ဒါ ဲ့ မကကာငဲ့် လူနာရ ဲ့face developmentဟာ သလာလာသညဟိကုသရာမာ အမရလာသကကလာသတာမဟို ဲ့လျစ်လျျူမရဟုမဟိဌဟို ဲ့သတဟိမပလာသချင်ပါတယ်။
  • 8. Development of the dentition (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) Primary Dentition [2.5 – 6 years] ကလလေသငယ်ရ ဲ့ အသက် (၆)လလလောက်မော စလ ေါက်လောတဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေဟော ကလလေသအသက် (၂)နစ်ခလေလလောက်မော ငယ်သလေောေသအောေသလေသ စလအောင်လ ေါက်လောလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ကလလေသအသက် (၆)နစ်လလောက်အထဟိ ဒီငယ်သလေောေသလတလေကဟိ အသေသပ ဌုပ ီေသ စောေသရလသောက်ရ ေါတယ်။ ကကီေသသလေောေသလတလေက (၆)နစ်လက ော်မ စလ ေါက်လောလလဲ့ ရဟိ ေါတယ်။ ဒေါ ဲ့ လကကောငဲ့် ကလလေသရ ဲ့ အသက် ၂နစ်ခလေမ ၆နစ်ကကောေသကောလမော ရဟိလေတဲ့ငယ်သလေောေသလတလေကဟိ အစလေပ ဌုပ ီေသ primary dentition လဟိ ဲ့လခေါ် ေါတယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသမော primate space/ anthropoid space ရဟိလေတတ် ေါတယ်။ Primate space ဆဟိတော အလ ေါ်လမေသရဟိေသမောဆဟိရင် upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်မောရဟိလေပ ီေသ လအောက်လမေသရဟိေသမောဆဟိရင် lower primary canine ရ ဲ့distal ဘက်မော ရဟိလေတဲ့ လေရောလလေတ်လလေသပဌစ် ေါတယ်။ ဒီလေရောလလေတ်လလေသက ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်လောရော မော၊ အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေရ ဲ့occlusion ပဌစ်တည်ရောမော အလရေသ ေါ ေါတယ်။ ငယ်စဥ်က အဲ့ဒီလေရောလလေတ်လလေသမရဟိ ခဲ့ရင် ကကီေသလောတဲ့အခေါ သလေောေသညဟိကသမဟုပ ဌုလ ်ရဌဟိ ဲ့လဟိအ ်လောနဟိင် ေါတယ်။ လမေသရဟိေသတစ်ခမော ငယ်သလေောေသလလေသလတလေ က လေပ ီေသ က လေတဲ့ မောဏဟော 6mmရဟိလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်ဌဟိ ဲ့ လေရောလလလလောက်လလောက်ရဟိလဟိမဲ့်မယ်လဟိ ဲ့ ယူဆကက ေါတယ်။ ကကီေသသလေောေသလတလေ လ ေါက်တဲ့အခေါ သလေောေသထ ်လ ေါက်တော ပဌစ်ဌဟိ ဲ့ခယဥ်ေသသလေောေသနဟိင် ေါတယ်။ က မလေဘ ငယ်သလေောေသလလေသလတလေ စဟိလလေေ်ေသလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်ဌဟိ ဲ့ အတလေက် လေရော အခက်အခရဟိနဟိင်ပ ီေသ သလေောေသထ ်လ ေါက်တောမ ဟိဌုေသ ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။
  • 9. ငယ်သလေောေသလလေသလတလေဟော upright position မော ရဟိလေကက ေါတယ်။ တကယ်လဟိ ဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေမော overjet/ reverse overjet က မ ောေသလလေေ်ေသလေရင် ကကီေသသလေောေသလတလေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ အလောေသတူပ ဿေောမ ဟိဌုေသ ရဟိနဟိင်မလောေသဆဟိ ီေသ မေ်ေသဆကက ေါတယ်။ Normal overjet = 0 – 4 mm ပဌစ် ေါတယ်။ Overbite ဟော ငယ်သလေောေသလတလေ လ ေါက်လေစဥ်အတလေင်ေသ မော မ ောေသလေလလဲ့ရဟိလ မယဲ့် လေောက် ဟိင်ေသမော တပဌည်ေသပဌည်ေသ လလ ောဲ့သလေောေသလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသ ကလလေသငယ် လတလေမော oral habits တစ်ခ ဟိဌုျို့ ရဟိလေတတ် ေါတယ်။ Buccal occlusion ကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင် upper second primary molar ရ ဲ့mesiobuccal cuspဟော lower second primary molarရ ဲ့buccal groove မော occlude ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ ီေသလတောဲ့ အဲ့ဒီသလေောေသနစ်လခ ောင်ေသရ ဲ့distal surfaces လတလေဟော အလ ေါ်လအောက်ညီလေတောကဟိ လတလေျို့ နဟိင် ေါတယ်။ ဒေါဟော ဘောဲ့လကကောငဲ့်လဆဟိလတောဲ့ lower second primary molar ဟော upper second primary molar ေ ဲ့ ယဥ်ရင် အရလေယ်အစောေသက သဟိသဟိသောသော ကကီေသလေလဟိ ဲ့ပဌစ် ေါ တယ်။ ဒေါ ဲ့ လကကောငဲ့် ကကီသလေောေသလတလေလ ေါက်တဲ့အခေါ Class II ပဌစ်လောလဟိမဲ့်မယ်လဟိ ဲ့ လတောဲ့ မဆဟိလဟိ ေါဘူေသ။ Functional occlusion ကလတောဲ့ ခေ ဲ့ ်မေ်ေသတလေက်ခ က်ဌဟိ ဲ့ခက်ခတတ် ေါတယ်။ Oral habit အက ငဲ့်တစ်ခခရဟိလဟိ ဲ့ crossbite ရဟိရင် functional displacement of the mandible ကဟိ ပဌစ်လစနဟိင် ေါတယ်။ Mixed dentition [6 – 12 years] ကလလေသအသက် (၆)နစ်မ (၁၂)အတလေင်ေသကောလကဟိ mixed dentition ကောလလဟိ ဲ့ သတ်မတ်ကက ေါတယ်။ ကလလေသအသက် ၈-၉နစ်အရလေယ်မော lower permanent incisors လလေသလတလေဟော lingually positioned, mildly crowded ပဌစ်လေတတ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီလဟိ အလေအထောေသပဌစ်လေတောကဟိ အလဟိအလလ ောက် ပ ေ်လကောင်ေသသလေောေသလစနဟိင်တဲ့ အခ က်လတလေကဟိ လအောက်မောလဌေါ် ပ လ ေသ ေါမယ်။ -ကကီေသသလေောေသလတလေ more lateral positionေ ဲ့ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ လမေသရဟိေသလည်ေသ လဘေသဘက်ကဟိ ကောေသလောပ ီေသ စလေယ်သလေောေသနစ်လခ ောင်ေသကကောေသရဟိ လမေသရဟိေသအလ ောေသက 2mm ခေ ဲ့ ် တဟိေသလောနဟိင် ေါတယ်။
  • 10. -Permanent incisors လတလေက လရျို့ဘက်ကဟိ အေည်ေသငယ်တဟိေသ ီေသ more labial positionေ ဲ့လ ေါက်လောပခင်ေသအောေသပဌငဲ့် 1- 2mm လလောက် လေရောတဟိေသလောပ ီေသ သလေောေသထ ်တောကဟိ လလ ောဲ့ေည်ေသလစနဟိင် ေါတယ်။ -Incisors လတလေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ lower canine ရ ဲ့distal ဘက်ရဟိ primate space ထကဟိ lower canine ကဟိ လရလေျို့သလေောေသလစ ေါတယ် (အဲ့ဒီလဟိေ ဲ့inter-canine width က 1mm လလောက် တဟိေသလော ေါတယ်)။ Upper permanent incisors လတလေအတလေက်လရော လေရောလလေတ်လလေသလတလေ ဘယ်လဟိရရဟိလောနဟိင် ေါသလ။ က လေတဲ့ ငယ်သလေောေသလတလေကကောေသထက လေရောလလေတ်လလေသလတလေေ ဲ့ upper primary canine ရ ဲ့mesial ဘက်ရဟိ primate space လလေသလတလေကဟိ အသေသပ ဌု ေါတယ်။ ကလလေသငယ်စဥ်မော upper permanent incisors လတလေကကောေသက သလေောေသက ပခင်ေသ (diastema)ဟော မေ်ပဌစ် ေါတယ်။ အဲ့ဒီ diastema လလေသဟော upper lateral incisors လတလေ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ တစ်စဟိတ်တစ် ဟိင်ေသ ပ ေ်စဟိလောပ ီေသ upper canines လတလေလ ေါက်လောတဲ့အခေါ လေသဝ စဟိသလေောေသလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ကလလေသအသက် ၈-၉နစ်အရလေယ် မော permanent canines လတလေကဟိ buccal ဘက်မော စမ်ေသကကညဲ့်လဟိ ဲ့ရနဟိင် ေါတယ်။ Permanent caninesရ ဲ့တည်ရဟိမဟုကဟိ ညလဟေ်ပ တဲ့ လေောက်တစ်ခ က်ကလတောဲ့ primary canines လလေသလတလေ လဟု ်လောပ ီေသ permanent lateral incisors လလေသလတလေက လဘေသဘက်ကဟိ အေည်ေသငယ်လစောင်ေသလောတော ပဌစ် ေါတယ်။ Ugly duckling stage ဆဟိတောဘောလ? Upper permanent canines လတလေ လအောက်ဘက်ကဟိ ဆင်ေသ ီေသ လ ေါက်လောတဲ့အခေါ အရင်လ ေါက်နငဲ့်ပ ီေသသောေသ upper lateral incisors လတလေရ ဲ့distal aspects of roots ကဟိ ဌဟိပ ီေသ ဆင်ေသ လော ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့upper lateral incisors လတလေက distally flared ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။ Upper permanent canines လတလေက တပဌည်ေသပဌည်ေသလ ေါက်လောပ ီေသ သူ ဲ့ လေရောသူ လရောက်တဲ့အခေါ အရင်က distally flared ပဌစ်လေတဲ့ upper lateral incisors လတလေလည်ေသ သူ ဲ့ လေရောေ ဲ့ သူ ညီညီညောညော ပ ေ်ပဌစ်သလေောေသ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Mixed dentition ကောလအတလေင်ေသမော incisors သလေောေသလတလေ ပ ညဲ့်ပ ညဲ့်ဝဝ fully eruption မပဌစ်ခင်မော အလ ေါ်လအောက်သလေောေသကကောေသမော transitory open bite အပဌစ်မ ောေသ ေါတယ်။ Complete eruption of incisors ပဌစ် ီဆဟိ ရင် open bite လ ောက်သလေောေသ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသ လက်မစ ်တတ်တဲ့ကလလေသလတလေအလေမော upper incisor eruption ကဟိ ဟေ ဲ့ ်တောေသသလဟိ ပဌစ်သလေောေသပ ီေသ overjet မ ောေသတော၊ asymmetrical open bite ပဌစ်တောလတလေလည်ေသ ရဟိနဟိင် ေါ တယ်။ ဒေါ ဲ့ အပ င် primary molars လတလေက လဘေသမောရဟိတဲ့ permanent teeth လတလေရ ဲ့contact point လအောက် လရောက် လေပ ီေသ mild infra-occlusion ပဌစ်လေတတ် ေါတယ်။ ရလဒ်အလေေ ဲ့ကကီေသသလေောေသလတလေဟော လဘေသဘက်ကဟိ ယဟိင်လေပ ီေသ tip ဝင်လေတတ်တောမဟိ ဲ့ပ ဌုပ င်လ ေသဌဟိ ဲ့လဟိအ ်နဟိင် ေါတယ်။ Upper incisors လတလေ crossbite အလေအထောေသေ ဲ့လ ေါက်လောရင်၊ Posterior teeth လတလေ အလေအထောေသမမေ်လဟိ ဲ့buccal crossbite ပဌစ်လေရင် removable appliances လတလေေ ဲ့ပ ဌုပ င် လ ေသထောမ ဟိဌုေသလည်ေသ ပ ဌုလ ်နဟိင် ေါတယ်။
  • 11. ငယ်သလေောေသလတလေရ ဲ့molar relationship ဟော flush terminal plane molar relationship ကလေ class I molar relationship ကဟိ ဘယ်လဟိလပ ောင်ေသလသလေောေသနဟိင်သလ? Mandible ရ ဲ့forward growthေ ဲ့ permanent first molars လတလေရ ဲ့mesial shifting into the leeway space တဟိ ဲ့ လကကောငဲ့် လပ ောင်ေသလသလေောေသတော ပဌစ်နဟိင် ေါတယ်။ Permanent dentition [12 – 25 years] လက်က ေ်ငယ်သလေောေသလတလေအကေ် မရဟိလတောဲ့တဲ့အခ ဟိေ်ကစပ ီေသ အဆေသသလေောေသလ ေါက်တတ်တဲ့ ခေ ဲ့ ်မေ်ေသအခ ဟိေ်ကောလ တစ်ခကဟိ သတ်မတ်ပ ီေသ ကကီေသသလေောေသလတလေအကေ်စလအောင်လ ေါက်ပ ီေသတဲ့ permanent dentition လဟိ ဲ့ လခေါ်ဆဟိလလဲ့ရဟိ ေါ တယ်။ အဆေသသလေောေသကလလေလဟိ ဲ့ ကကီေသသလေောေသလတလေဟော အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် အသက် (၁၂)နစ်မော စလော ေါတယ်။ အဆေသသလေောေသ ကလတောဲ့ အသက် ၁၇ နစ်မ ၂၅ နစ်အတလေင်ေသ လ ေါက်လောလလဲ့ရဟိ ေါတယ်။ ဒီကောလအတလေင်ေသမော အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေဟော လည်လေတော၊လစောင်ေသလေတောလတလေ(rotations)မရဟိသငဲ့် သလဟိ သလေောေသတစ်လခ ောင်ေသေ ဲ့ တစ်လခ ောင်ေသကကောေသမော က လေတောလတလေမရဟိဘ tight interproximal contacts ပဌစ်လေသငဲ့် ေါ တယ်။ အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် molars/ premolars လတလေရ ဲ့crowns လတလေဟော lingually/palatally inclined ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့် မယ်။ Canines လတလေကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင် mesially tipped ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Incisors သလေောေသလတလေကဟိ ကကညဲ့်လဟိက်ရင် slightly proclined labially ပဌစ်လေပ ီေသ upper incisors လတလေဟော midline ဘက်ကဟိ angulation ပဌစ်လေ ေါမယ်။ မေ်ဆဟိရင် overjet က 1-3mm အတလေင်ေသမော ရဟိလေ ေါမယ်။ ရဟိသင်တဲ့ overbite အလေအထောေသကလတောဲ့ intercuspal position မော lower incisors လတလေဟော upper incisors လတလေရ ဲ့cingulum plateau ေ ဲ့ထဟိလေသငဲ့် ေါတယ်။ အမ ောေသအောေသပဌငဲ့် upper incisors လတလေဟော lower incisors လတလေရ ဲ့crowns ကဟိ ၁၀-၅၀%ခေ ဲ့ ် ဌေသအ ်ထောေသ ေါတယ်။ Molar relationship, canine relationship လတလေဟော Angle Class I relationship ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Curve of spee
  • 12. ဆဟိတော လအောက်လမေသရဟိေသရဟိ သလေောေသလတလေရ ဲ့vertical height of crowns လတလေလ ေါ်မော တဟိင်ေသကကညဲ့်ရ ေါတယ်။ Curve of Wilson ဆဟိတော posterior teeth လတလေရ ဲ့occlusal surface ရ ဲ့bucco lingual curve တစ်ခ ပဌစ် ေါတယ်။ Intercuspal position မောဆဟိရင် အလ ေါ်လအောက် posterior teeth လတလေဟော even contacts အလေအထောေသေ ဲ့ ထဟိထဟိမဟိမဟိ ထဟိလေမောပဌစ်ပ ီေသ incisors သလေောေသလတလေကလတောဲ့ light contacts အလေအထောေသေ ဲ့ ရဟိလေမော ပဌစ် ေါတယ်။ Protrusion အလေအထောေသမောဆဟိရင် dislocation of all posterior teeth ပဌစ်လေတောကဟိ လတလေျို့ နဟိင် ေါတယ်။ Lateral excursion အလေအထောေသမောဆဟိရင် non-working side ဘက်မော အလ ေါ်လအောက်သလေောေသလတလေ မထဟိဘ ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။
  • 13. Occlusion changes throughout adulthood ကကီေသသလေောေသလတလေစလောပ ီေသ အရလေယ်လရောက်လောတဲ့လူတစ်လယောက်မော occlusion changes လတလေ ဆက်ပဌစ်လေ ေါ လဟိမဲ့်မယ်။ ဥ မော - အသက် ၂၀ နစ်အရလေယ်ရဟိတဲ့ လူတစ်လယောက်မော lower incisors crowding ဘောဲ့လကကောင်ဲ့ ပဌစ်နဟိင် သလဆဟိရင် late mandibular growth ေ ဲ့ mesial migration of the dentition လကကောငဲ့် ပဌစ်နဟိင် ေါတယ်။ သလေောေသဌေသလရောဂေါပဌစ်လောတဲ့လူေောလတလေမော သလေောေသက လောတောမ ဟိဌုေသလတလေ ပဌစ်လောနဟိင် ေါတယ်။ Attrition ရဟိတဲ့လူေောလတလေမော canine guidance အစောေသ group function ဘက်ကဟိ လပ ောင်ေသလောနဟိင် ေါတယ်။ Mandible ေ ဲ့maxilla လတလေရ ဲ့growth rotations လတလေဟော လတောက်လလ ောက်လပ ောင်ေသလလေနဟိင်ပ ီေသ သူ ဲ့ ရ ဲ့ လပ ောင်ေသလနဟုေ်ေသကလတောဲ့ occlusal relationship ကဟိလည်ေသ ဆက်လက်ထဟိေ်ေသသဟိမ်ေသထောေသနဟိင်မယဲ့်အလေအထောေသမော ပဌစ်လေ ေါလဟိမဲ့်မယ်။ Angle’s molar classification, British Institute classification of incisor relationships, Canine relationship လတလေေ ဲ့ လူေောရ ဲ့ သလေောေသအလေအထောေသကဟိ အပမခ ဟိေ်ထဟိေသလလဲ့လောကကညဲ့်နဟိင် ေါတယ်။ ပဌစ်နဟိင်ရင် သလေောေသညဟိကသမဟုလ ေသတဲ့အခေါ အဲ့ဒီ classificationလတလေရ ဲ့ မေ်အလေအထောေသလဟိ ဲ့ သတ်မတ်ထောေသတဲ့ အလေအထောေသ ပဌစ်လောလအောင် ကသမဟုလ ေသနဟိင် ေါတယ်။ မပဌစ်နဟိင်တဲ့အလပခအလေဆဟိရင်လတောဲ့ လူေောအတလေက် aesthetics, function, occlusion စတောလတလေမော အလကောင်ေသဆေသပဌစ်မယဲ့်အလေအထောေသလရောက်လအောင် ကသမဟုလ ေသသငဲ့် ေါတယ်။
  • 14. Clinical examination in Orthodontics (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) Orthodontic examination ဆိုတာ လူနာတစ်ယယာက်ယဆေသခန်ေသထဲကို ဝင်လာကတည်ေသက စတင်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့general stage of development, height, presence of secondary sexual characteristics စတာယတလေကို ကကညဲ့်ရဟုစစ်ယဆေသပပေသ ကျန်ရယနနိုင်ယ ေသတဲဲ့ amount of growth remaining ကို မန်ေသဆနိုင်ပါလမဲ့်မယ်။ ဒအခန်ေသမာ orthodontic clinical examination အယကကာင်ေသကို အကကမ်ေသဖျဥ်ေသ ယဖေါ် ပပ လောေသမာ ပဖစ်ပါတယ်။ Extra-oral assessment Intraoral assessment 1. Assessment of skeletal pattern • Antero-posterior • Vertical • Transverse 2. Assessment of soft tissues • Lips • Nasolabial angle 3. TMJ • Oral hygiene • Dental development • Dental/mucosal pathology • Tongue • Tooth position within and in between the arches Extra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့ အပပန်အလန်ဆက်စပ်မဟုကို skeletal pattern assessment လိုပ်ရပါမယ်။ Antero-posterior, vertical, transverse relationship ယတလေကို ကကညဲ့်ရပါမယ်။ Lips, nasolabial angle စတဲဲ့ soft tissues ယတလေကိုလည်ေသ assessment လိုပ်ကကညဲ့်ရပါမယ်။ လောေသညကို မဟုမပပဌုလိုပ်ခင်ကတည်ေသက TMJ ရဲ ဲ့အယပခအယနကို ထာေသရပါမယ်။ Intra-oral assessment အယနနဲ ဲ့ လူနာရဲ ဲ့ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကျန်ေသမာယရေသအယပခအယန၊ အပခာေသ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသ ယရာဂါမျာေသ ရ-မရ၊ ယမေသရိုေသတစ်ခိုချင်ေသစမာရတဲဲ့ လောေသယတလေနဲ ဲ့အယနအထာေသ၊ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်ယမေသရိုေသမာရတဲဲ့ လောေသယတလေ ရဲ ဲ့ အပပန်အလန်အယနအထာေသယတလေကို စစ်ယဆေသကကညဲ့်ရပါမယ်။ ထူေသပခာေသချက်ယတလေရရင် ဘာဲ့ယကကာငဲ့်လဲ၊ ဘာပဖစ်လို ဲ့ လဲ စ ပဖငဲ့် ယအာင်လိုပ်ထာေသပပေသ မတ်တမ်ေသတင်ထာေသနိုင်ပါတယ်။ လူနာမာ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကို ထခိုက်ယစနိုင်တဲဲ့ အမူအကျငဲ့်၊ အယလဲ့အကျငဲ့်ယတလေရ-မရကိုလည်ေသ ထာေသ ငဲ့်ပါတယ်။ လူနာမာ လက်မစိုပ်တတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင် အဲဲ့ဒလက်ယချာင်ေသယလေသမာ callus လို ဲ့ ယခေါ်တဲဲ့ အ ာေသမာပံိုစံယလေသ ရယနတတ်ပါတယ်။ လက် ည်ေသကိုက်တတ်တဲဲ့ လူနာယတလေရဲ ဲ့လက် ည်ေသရဲ ဲ့ ပံိုစံကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ Habits Lower lip biting → retroclined lower incisors [Class II division 1] Nail biting → tooth wear + root resorption
  • 15. Extra-oral Assessment Assessment of skeletal pattern Anteroposterior dimension ပထမဥေသဆံိုေသ လူနာကို natural head position (standardized and reproducible) မာ ထာေသကကညဲ့်ရပါမယ်။ Natural head position ဆိုတာ လူနာကို မတ်မတ်ထိုင်ခိုင်ေသ၊ က်ယ ာငဲ့် က် ာယနယစပပေသ လူနာရဲ ဲ့ မျက်လံိုေသနဲ ဲ့ တစ်တန်ေသတည်ေသ ယရဟေ့ဘက်မာရယနတဲဲ့ point တစ်ခိုကို ကကညဲ့်ခိုင်ေသထာေသတာ ပဖစ်ပါတယ်။ လောေသယတလေကိုလည်ေသ အံကကတ်ယနတာမျဌုေသမဟိုတ်ဘဲ ပံိုမန်အယနအထာေသ ထာေသရပါမယ်။ (Teeth should be slightly in occlusion.) လူနာရဲ ဲ့ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့ ယရဟေ့ဘက်အကျဆံိုေသအမတ်ယတလေကို အယပေါ်နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့ ယအာက် နဟုတ်ခမ်ေသယတလေရဲ ဲ့ အယပခကတဆငဲ့် ပံိုမာ ပပထာေသတဲဲ့အတိုင်ေသ စမ်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ Class I The mandible lies 2-3 mm posterior to the maxilla [the straight profile] Class II The mandible lies retrusive to the maxilla [convex profile] Class III The mandible lies protrusive to the maxilla [concave profile] လူနာရဲ ဲ့anterior limit of cranial base ကို ကိုယ်စာေသပပဌုတဲဲ့ zero meridian line ဆလေဲကကညဲ့်ပပေသ soft tissue A point, soft tissue B point ယတလေနဲ ဲ့နဟုင်ေသယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် soft tissue A point က ဒlineရဲ ဲ့ယရဟေ့ဘက် 2-3mmအကလောမာ ရပပေသ soft tissue B point က ဒlineရဲ ဲ့ယနာက်ဘက် 0-2mmအကလောမာ ရယနတတ်ပါတယ်။ (a) The Ricketts zero-meridian line is a constructed vertical line dropped perpendicular to the Frankfort Plane (or horizontal) from N’. It gives an indication of the antero-posterior position of Pg’, which will lie behind the line in class II cases with mandibular retrusion (b) and in front in cases with mandibular prognathism (c).
  • 16. Vertical dimension လူနာရဲ ဲ့ vertical skeletal dimension က the degree of vertical incisor overlap, overall facial esthetics, lip competency စတဲဲ့အချက်ယတလေယပေါ်မာ လလဟမ်ေသမိုေသမဟုရနိုင်ပါတယ်။ Vertical dimension ကို lower anterior facial height (LAFH) နဲ ဲ့Frankfort mandibular plane angle (FMPA)ယတလေကို အ ံိုေသပပဌုပပေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ LAFH ကို တိုင်ေသကကညဲ့်တဲဲ့အခါ upper and lower facial heights ယတလေဟာ မျဟယပခနေသပါေသ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။ FMPA ကို တိုင်ေသကကညဲ့်ပခင်ေသအာေသပဖငဲ့် LAFH နဲ ဲ့posterior facial height (ramus height)တို ဲ့ ရဲ ဲ့အပပန်အလန်ဆက်နလေယ် မဟုကို နိုင်ပါတယ်။ FMPA ဟာ ပံိုမန်ဆိုရင် Frankfort plane နဲ ဲ့Mandibular plane တို ဲ့ဆံိုမတ်ဟာ occiput region မာ ရယနပါတယ်။ FMPA က ပံိုမန်ထက်မျာေသယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ occiput ယရဟေ့၊ ပံိုမန်ထက်နည်ေသယနရင် ဆံိုမတ်ဟာ occiput ယနာက်ဘက်မာ ယရာက်ယနပါလမဲ့်မယ်။ Transverse dimension လူနာရဲ ဲ့ transverse dimension ကို ံိုေသ ပ်နိုင်ဖို ဲ့facial symmetry ရ-မရ၊ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့ arch width ယတလေ လိုက်ယလျာညယထလေေသမဟုရ-မရကို စစ်ယဆေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။
  • 17. Facial symmetry ကို စစ်တဲဲ့အခါ soft tissue nasion မ middle part of the upper lip at the vermilion border ို ဲ့ဆက်ထာေသတဲဲ့ facial midline (FM)တစ်ခိုကို ဆလေဲလိုက်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် အဲဲ့ဒဆက်ဆလေဲထာေသတဲဲ့မျဥ်ေသဟာ ယမေသစရဲ ဲ့ အလယ်အမတ်ကို ပဖတ် လောေသ ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့ပဖတ်မ လောေသဘူေသဆိုရင် လူနာမာ maxillary occlusal plane canting (compensatory canting) ရ-မရ စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ Occlusal interference ရယနရင် လောေသစတဲဲ့ အခါ lateral displacement of the mandible ယကကာငဲ့် asymmetries in the chin point ကို ပဖစ်ယစနိုင်ပါတယ်။ Arch width ကို ယလဲ့လာကကညဲ့်ရင် အယပေါ်ယမေသရိုေသဟာ ယအာက်ယမေသရိုေသထက် အနည်ေသငယ်ပိုကျယ်တာကို ယတလေဟေ့ နိုင်ပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံမာ အယပေါ်ယမေသရိုေသနဲ ဲ့ယအာက်ယမေသရိုေသယတလေရဲ ဲ့အကျယ်က ပံိုမန်ရယနယပမယဲ့် posterior crossbite ပဖစ်ယနတာမျဌုေသကို ပမင်ယတလေဟေ့ရယလဲ့ရပါတယ်။ ဥပမာ - ယအာက်ယမေသရိုေသက ယရဟေ့ဘက်ကို ယရာက်လလေန်ေသယနရင် ယအာက်ယမေသရိုေသရဲ ဲ့ ပိုကျယ်တဲဲ့ယနာက်ဘက်ပိုင်ေသက ယရဟေ့ယရာက်လလေန်ေသယနတာမို ဲ့ အယပေါ်ယမေသရိုေသနဲ ဲ့ ချန်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ posterior crossbite ပံိုစံ ပဖစ်ယနတတ်ပါတယ်။ Assessment of soft tissues Lips နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့ ပတ် က်ပပေသ ယလဲ့လာတဲဲ့အခါ lower lip lineရဲ ဲ့တည်ရပံိုကို ယလဲ့လာရပါမယ်။ ပံိုမန် at rest အယပခအယနမာ lower lip နဲ ဲ့maxillary incisors ကကာေသက vertical relationship ကို ယလဲ့လာပခင်ေသလို ဲ့ လည်ေသ ဆိုနိုင် ပါတယ်။ ပံိုမန်အယနအထာေသဆိုရင် lower lip ဟာ upper central incisor crownရဲ ဲ့ middle 3rd အပိုင်ေသယပေါ်မာ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။ တကယ်လို ဲ့အဲဲ့ဒlevelအထက်ထ ယရာက်ယနရင် maxillary incisor retroclination [class II div 2]ပဖစ်နိုင်ပပေသ အဲဲ့ဒlevelယအာက်ကို ယရာက်ယနရင် maxillary incisor proclination [class II div 1] ပဖစ်ယနနိုင် ပါတယ်။ ( တထာေသရန် - class II div 1 လူနာကို လောေသညကို မဟုယပေသအပပေသ overjet correction လိုပ်ပေသ လောေသရင် ယတာင်မ lower lip က maxillary central incisor ရဲ ဲ့incisal 3rd ယလာက်ကိုမ မဖံိုေသမယနရင် ယရရည်မာ stability ရမရက မယ ချာဘူေသလို ဲ့ဆိုကကပါတယ်။) အမျဌုေသ မေသယတလေရဲ ဲ့lip length = 20-22 mm ရပပေသ အမျဌုေသ ာေသယတလေရဲ ဲ့lip length = 22-24 mm ခန ဲ့ ် ရနိုင်ပါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ေသရဲ ဲ့lip fullness and tone, lip competency, method of achieving anterior oral seal at rest and at swallowing တို ဲ့ ကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသကကညဲ့်ရပါမယ်။ lip competency ရ-မရကို ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ လူနာက အာေသစိုက်ထိုတ်ရပခင်ေသမရဘဲနဲ ဲ့အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသချင်ေသထပေသ lip seal ရယနရင် competent lips လို ဲ့ တ်မတ်ပါတယ်။ Upper incisors ယတလေရဲ ဲ့ အယနအထာေသယကကာငဲ့် lip seal ရဖို ဲ့အယနာငဲ့်အယက်ပဖစ်ယနတာမျဌုေသကို potentially competent လို ဲ့ တ်မတ်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသထဖို ဲ့နဟုတ်ခမ်ေသကိုအတင်ေသစိုပပေသ ပတ်ရ ရင် incompetent lip လို ဲ့ တ်မတ်ပပေသ အဲဲ့ဒလိုအယပခအယနမာ excessive mentalis muscle contraction ယကကာငဲ့် လူနာရဲ ဲ့ ယမေသစမာ အယရေသအယကကာင်ေသ၊အတလေန ဲ့ ်အယကာက်ပံိုစံယလေသယတလေ ရယနတတ်ပါတယ်။
  • 18. Lip fullness and tone Lip competency A. Competent lips: a lip seal is produced with minimal muscular effort when the mandible is at rest position B. Potentially competent: positioning of the upper incisors prevents a comfortable lip seal C. Incompetent: excessive muscular activity is required to achieve lip seal [the interlabial distance at rest is >4mm] Signs of excessive muscular activity Flattening of the labio mental fold when the lips are held together Puckering of the skin overlying the chin [due to the mentalis muscle contraction] Method of achieving anterior oral seal at rest and at swallowing အယပေါ်နဟုတ်ခမ်ေသနဲ ဲ့ယအာက်နဟုတ်ခမ်ေသယတလေဟာ Rickett’s esthetic line [E-line]နဲ ဲ့ဘယ်ယလာက်အကလောအယဝေသ မာ ရယနလဲဆိုတာကိုလည်ေသ တိုင်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်ဆိုရင် upper lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့ ယနာက် 4mmအကလောခန ဲ့ ် မာ ရယန ငဲ့်ပပေသ lower lip ဟာ E-lineရဲ ဲ့ ယနာက် 0-2mmအကလောခန ဲ့ ်မာ ရယန ငဲ့်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့upper lipဟာ ဘယ်လိုအယနအထာေသနဲ ဲ့ ရယနလဲဆိုတာကို ရနိုင်ဖို ဲ့Nasolabial angle ကိုလည်ေသ တိုင်ေသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ Normal Nasolabial angle=102±8 Acute = <90 Obtuse = >90
  • 19. Assessment of the TMJ လူနာရဲ ဲ့Temporomandibular joint (TMJ)နဲ ဲ့ ပတ် က်ပပေသယတာဲ့လည်ေသ ထူေသပခာေသတာရ-မရ စစ်ယဆေသကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ Muscles of mastication ယတလေ နာယနတာမျဌုေသရ လာေသ။ Clicking or crepitus အ ံယတလေ ကကာေသရလာေသ စ ပဖငဲ့် စစ်ယဆေသနိုင်ပါတယ်။ Intra-oral Assessment လောေသညချင်တဲဲ့လူနာတစ်ယယာက်ဟာ လောေသနငဲ့်ခံတလေင်ေသကျန်ေသမာယရေသကို ယ ယ ချာချာ ဂရိုစိုက်တတ် ူ ပဖစ်ဖို ဲ့ လိုပါတယ်။ လောေသယ ချာမတိုက်တဲဲ့ ူ၊ လောေသ န ဲ့ ်ရင်ေသယရေသအာေသနည်ေသတဲဲ့ ူကို လောေသညကို မဟုလိုပ်ယပေသမရင် အကျဌုေသဆက်အယနနဲ ဲ့ decalcifications, gingival hyperplasia, periodontal breakdown, removable appliance related stomatitis စတဲဲ့ဆိုေသကျဌုေသယတလေကို ခံစာေသရနိုင်ပါတယ်။ ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ dental developmentယတလေ၊ abnormalities ယတလေ ရ-မရကိုလည်ေသ စစ်ယဆေသရပါမယ်။ လူနာမာ dental/mucosal pathology ယတလေ ရ-မရ စစ်ကကညဲ့်ပါ။ လောေသပိုေသစာေသယရာဂါ၊ လောေသဖံိုေသယရာဂါ၊ လောေသယ ကလလဟာ ပပဌုန်ေသတေသယနပခင်ေသ၊ လောေသယတလေရဲ ဲ့ ယ က လောေသလလဟာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ယပျာဲ့ယနပခင်ေသ စ ည်တို ဲ့ ရ-မရကို ယ ချာကကညဲ့်ပါ။ လျဟာဟာ ပံိုမန်မဟိုတ်ဘဲ ကကေသလလေန်ေသယနတာမျဌုေသလည်ေသ ရတတ်ပါတယ်။ လျဟာက ကကေသလလေန်ေသယနပပေသ အဲဲ့ဒလျဟာနဲ ဲ့ ထိုေသတတ်တဲဲ့အကျငဲ့်ရရင် ူနဲ ဲ့ ပတ် က်တဲဲ့အကျဌုေသဆက်ယတလေကို လူနာမာ ရာကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ အယပေါ် နဲ ဲ့ ယအာက် လောေသယတလေဟာ ရ ငဲ့်တဲဲ့ယနရာမာ ရ-မရ၊ ယနရာလလေဲယနပခင်ေသ ရ-မရ၊ အယကာင်ေသဆံိုေသအယနအထာေသမာ ရ-မရယတလေကို စစ်ကကညဲ့်ဖို ဲ့လိုပါတယ်။ လောေသယတလေရဲ ဲ့ အယနအထာေသကို စစ်ကကညဲ့်တဲဲ့အခါ Labial segment, canines, buccal segment ဆိုပပေသ အပိုင်ေသ(၃)ပိုင်ေသ ခလေဲကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ လောေသထပ်ယနတာယတလေ၊ လောေသကျဲယနတာယတလေ၊ လောေသယတလေ အတလေင်ေသဘက် ယိုင်လလေန်ေသ ယန လာေသ၊ လောေသယတလေ အပပင်ဘက် ထလေက်လလေန်ေသယန လာေသ၊ ပံိုမန်မဟိုတ်တဲဲ့ abnormal frenal attachment ယကကာငဲ့် diastema ပဖစ်ယန လာေသ စ ပဖငဲ့် စစ်ကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ Overjet, Overbite, Centerlines, Crossbites, Incisor relationship, Canine relationship, Molar relationship စတဲဲ့ လူနာရဲ ဲ့static occlusion အယနအထာေသကို စစ်ကကည်ဲ့နိုင်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့dynamic occlusion အယနအထာေသကို နိုင်ဖို ဲ့ interferences in lateral excursionsယတလေ ရ-မရကို စစ်ယဆေသကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။ လူနာရဲ ဲ့ လောေသပံိုစံ၊ ယမေသရိုေသပံိုစံ၊ မျက်နာပံိုစံယတလေအရ တပခာေသ စစ်ယဆေသဖို ဲ့ လိုအပ်တဲဲ့အချက်အလက်ယတလေကိုလည်ေသ ယ ယ ချာချာ စစ်ယဆေသကကညဲ့် ငဲ့်ပါတယ်။
  • 20. Cephalometric analysis (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) အရင်က cephalometric analysis လုပ်ရမဟာ စိတ်ရဟုပ်ခဲ့ဖူသပါတယ်။ Analysis လုပ်ရင်လည်ူသ ဘယ်အပိုင်ူသကို အဓိကလုပ်ရမလ၊ ဘယ်analysisက အဓိကလုပ်ဖို ဲ့လိုအပ်သလဆိုတဟာ တတလေတေတေခဲ့ဖူသပါတယ်။ Analysis လုပ်ပူသ ရလဟာတဲ့ရလဒ်တတလေ၊ တဖေါ် ပပချက်တတလေကို ဘယ်လိုတကဟာက်ချက်ဆလေရမလ၊ ဘယ်လိုအသုူသချရမလဆိုတဟာကိုလည်ူသ တေတေေါူသေါူသပဖစ်တေခဲ့ဖူသပါတယ်။ ရိသမျဟ analysis တတလေကို တစ်ခုမကျေ် တလျဟဟာက်တလေက်တေတဟာထက် လေဟာတစ်ဥူသ ချင်ူသစရ ဲ့ အတေအထဟာူသအရ လိုအပ်တဲ့analysisကိုပ လုပ်ဖို ဲ့ လိုအပ်တယ်ဆိုတဟာကို သိလဟာချိေ်မဟာတတဟာဲ့ အရင်လို စိတ်ရဟုပ်စရဟာလို ဲ့မယဆမိတတဟာဲ့ပါဘူသ။ ပူသတတဟာဲ့ ဒတေ ဲ့ တခတ်မဟာဆိုရင် တဆဟာဲ့ေလ်တတလေကို အသုူသပပဌုပပူသ analysis မျိဌုူသစု ကို လလေယ်လလေယ်ကကလုပ်လို ဲ့ ရတေပဆိုတတဟာဲ့ အတိုင်ူသထက်အလလေေ် သတဘဟာကျတေမိပါတယ်။ သလေဟာူသညိကုသမဟုပပဌုလုပ်ရဟာမဟာ orthodontic diagnosis and treatment planningအတလေက် အသုူသမျဟာူသတဲ့ ဓါတ်မေ်အမျိဌုူသအစဟာူသတစ်ခုကတတဟာဲ့ Lateral cephalometric radiograph (LCR) ပဖစ်ပါတယ်။ ဒဓါတ်မေ်ရိုက်ဖို ဲ့ cephalostat ကို အသုူသပပဌုထဟာူသပပူသ standardized and reproducible လုပ်လို ဲ့ရပါတယ်။ Cephalostat ဆိုတဟာ head positioning device ပဖစ်ပူသ လေဟာရ ဲ့ ဘယ်ေ ဲ့ ညဟာေဟာူသနစ်ဖက်က external auditory meatus ကို စက်မဟာပါတဲ့ post၂ခုက ထိထဟာူသ၊ ထိေ်ူသထဟာူသပါတယ်။ ဓါတ်မေ်ရိုက်တေစဥ်မဟာ လေဟာရ ဲ့သလေဟာူသတတလေဟဟာ centric occlusion မဟာ ရိတေရ ပါမယ်။ လေဟာဟဟာ တခါင်ူသငု ဲ့ တဟာ၊ တခါင်ူသတမဟာဲ့တဟာ မလုပ်ရဘ Frankfort planeေ ဲ့ အပပိဌုင် တရဟေ့ဘက်ကို ကကညဲ့်တေရ ပါမယ်။
  • 21. Lateral cephalometric radiograph (LCR)ကို ဘယ်လိုတေရဟာတတလေမဟာ အသုူသပပဌုကကသလ။ ဘဟာဲ့အတလေက် အသုူသပပဌုကကသလ။ Orthodontic diagnosis and treatment planning, To know whether it is dental or skeletal or both, To monitor treatment progress, In research စသပဖငဲ့် ရည်ရလေယ်ချက်အမျိဌုူသမျိဌုူသေ ဲ့အသုူသပပဌုကကပါတယ်။ Frontal cephalogramဓါတ်မေ်တစ်မျိဌုူသကိုလည်ူသ လေဟာရ ဲ့antero-posterior view of skull ကို ကကညဲ့်ဖို ဲ့အသုူသပပဌုကက ပါတယ်။
  • 22. Cephalometric analysis and landmarks တတလေအတကကဟာင်ူသကို စဟာအုပ်အထကကူသတတလေေ ဲ့ တခမ်ူသတေဟာူသ တရူသသဟာူသတဖေါ် ပပထဟာူသတဟာတတလေကို အတသူသစိတ်ဖတ်ရဟုနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငအလိုက်၊ လမျိဌုူသအလိုက်၊ တက က သိုလ် အလိုက်၊ တဆူသခေ်ူသအလိုက် အသုူသမျဟာူသတဲ့ analysis တတလေလည်ူသ သူသပခဟာူသစ ရိတေတတ်ပါတယ်။ ဒတေရဟာမဟာ အသုူသမျဟာူသ တဲ့ cephalometric landmarks တတလေကို တဖေါ် ပပတပူသချင်ပါတယ်။ Relationship between the mandible and maxilla Anteroposterior Relationship Mandible ေ ဲ့Maxilla ရ ဲ့ antero-posterior relationship ကို ANB angle ေ ဲ့ကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။ SNA, SNB, ANB တတလေရ ဲ့ တိုင်ူသတဟာချက်တတလေကို ကကညဲ့်ပူသ maxilla/mandibleဟဟာ တရဟေ့ထလေက်တေသလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက် ေင်တေသလဟာူသဆိုတဟာကို သိရိနိုင်မဟာ ပဖစ်ပါတယ်။ ပူသတတဟာဲ့ ပဖစ်နိုင်တဲ့ Skeletal pattern I, II, III ကို တအဟာက်မဟာပပထဟာူသတဲ့အတိုင်ူသ ခလေပခဟာူသတလဲ့ရိပါတယ်။ Skeletal I pattern = 2°≀ ANB ≀4° Skeletal II pattern = ANB > 4° Skeletal III pattern = ANB < 2° Wits analysis ကို အသုူသပပဌုပပူသ maxilla ေ ဲ့mandible တို ဲ့ ရ ဲ့relative antero-posterior position ကို စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတသူသတယ်။ Nasion ရ ဲ့တည်တေပုက လလေတေရင် SNA, SNB, ANB တိုင်ူသတဟာချက်တတလေဟဟာ လလေတေ နိုင်တဟာမို ဲ့Wits analysis ေ ဲ့နဟုိင်ူသယဥ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ဒစစ်တဆူသချက်မဟာ Functional occlusal plane, A-Point, B-Point တတလေကို အသုူသပပဌုထဟာူသပပူသ AO ေ ဲ့BO ရ ဲ့အကလေဟာအတေူသကို တိုင်ူသတဟာပါတယ်။
  • 23. Vertical Relationship Maxillary-mandibular plane angle (MMPA) ေ ဲ့ Lower anterior facial height (LAFH) proportionကို စစ်ကကညဲ့်ပခင်ူသအဟာူသပဖငဲ့် လေဟာရ ဲ့အတပေါ်တမူသရိုူသေ ဲ့ တအဟာက်တမူသရိုူသတတလေရ ဲ့vertical dimensionကို စစ်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ MMPA မျဟာူသတေရင် LAFH ေ ဲ့posterior facial height (ramus height)ကကဟာူသက အချိဌုူသဟဟာ မျဟာူသတေပါလိမဲ့်မယ်။ ဒါဟဟာ increased LAFHတကကဟာငဲ့် အပဖစ်မျဟာူသတပမယဲ့် reduced posterior face height တကကဟာငဲ့်လည်ူသ ပဖစ်နိုင်ပါ တယ်။ MMPA ေည်ူသတေတဟာက reduced LAFHတကကဟာငဲ့် အပဖစ်မျဟာူသတပမယဲ့် increased posterior face height တကကဟာငဲ့်လည်ူသ ပဖစ်တေနိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟဟာ normal limit ထမဟာ ရိ-မရိဆိုတဟာကိုသိနိုင်ဖို ဲ့LAFH ေ ဲ့total face height ကို အချိဌုူသကျကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ LAFH ဟဟာ total face height ရ ဲ့ဘယ်တလဟာက်ရဟာခိုင်နဟုေ်ူသရိသလဆိုတဟာ ကို တအဟာက်မဟာတဖေါ် ပပထဟာူသတဲ့ပုမဟာ တိုင်ူသတဟာတလေက်ချက်သလို တလေက်ချက်ကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ Incisor Relationship Maxillary plane ေ ဲ့mandibular plane တတလေဆသို ဲ့maxillary and mandibular incisors တတလေရ ဲ့angulation ကို ဆလေကကညဲ့်ပပူသ တိုင်ူသကကညဲ့်တဲ့အခါ Incisors တတလေဟဟာ ပုမေ်အတိုင်ူသ inclined ပဖစ်တေသလဟာူသ၊ တရဟေ့ထလေက်လလေေ်ူသပပူသ proclined ပဖစ်တေသလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက်ကိုကုပ်ေင်ပပူသ retroclined ပဖစ် တေသလဟာူသဆိုတဟာတတလေကို သိရိနိုင်မဟာပဖစ်ပါတယ်။ ဒလိုတိုင်ူသတဟာတဲ့ရလဒ်တတလေဟဟာ လမျိဌုူသအလိုက် normal values တတလေ မတညကကပါဘူသ။ ဥပမဟာ - African Caribbeans တတလေရ ဲ့ incisorsသလေဟာူသတတလေဟဟာ Caucasians တတလေရ ဲ့ သလေဟာူသတတလေထက် proclination ပိုရိတပမယဲ့် သတို ဲ့ လမျိဌုူသစုတတလေအတလေက်တတဟာဲ့ အဲ့ဒါက normal ပါပ။
  • 24. Deep overbite correction လုပ်ထဟာူသပပူသတဲ့အခါ ပပေ်ပူသ relapse ပဖစ်နိုင်တသူသတဟာကို ကဟာကလေယ်သိရိနိုင်ဖို ဲ့ interincisal angleက အတရူသပါတဟာမို ဲ့တိုင်ူသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ Soft tissue analysis Maxillary ေ ဲ့mandibular prominence တတလေကို တအဟာက်မဟာပပထဟာူသတဲ့ပုအတိုင်ူသ တိုင်ူသကကညဲ့်တလဲ့ရိပါတယ်။ Nasolabial angle, Lip position relative to Ricketts E-lineတတလေကိုလည်ူသ တိုင်ူသကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ မဟတ်သာာသစရာအချက်မျာာသ Anterior cranial base ဟဟာ တယဘယျအဟာူသပဖငဲ့် အသက်(၇)နစ်အရလေယ်မဟာ အတပပဟာင်ူသအလမရိဘ constant ပဖစ်သလေဟာူသပါတယ်။ ဒါ ဲ့ တကကဟာငဲ့် တပခဟာူသ facial structure တတလေကို နဟုိင်ူသယဥ်ကကညဲ့်တဲ့အခါ ၎င်ူသကို stable point တစ်ခု အတေေ ဲ့အသုူသပပဌုကကပါတယ်။ Sella turcica ကို anterior cranial base ရ ဲ့reference အပဖစ် အသုူသပပဌုကကပါတယ်။ SNA ေ ဲ့ SNB ဟဟာ ဘဟာကို ရည်ညလဟေ်ူသတဟာလ? ၎င်ူသတို ဲ့ ဟဟာ cranial base ေ ဲ့ anterior position of maxilla/mandibleတို ဲ့ ရ ဲ့ ဆက်နလေယ်မဟုကို တိုင်ူသတဟာကကညဲ့်တဟာပါ။ အတပေါ်တမူသရိုူသ/တအဟာက်တမူသရိုူသက
  • 25. တရဟေ့ဘက်တရဟာက်လလေေ်ူသတေလဟာူသ၊ တေဟာက်ဘက်သို ဲ့ တိုေင်တေသလဟာူသ၊ ပုမေ်အတေအထဟာူသပလဟာူသဆိုတဟာကို တိုင်ူသတဟာလို ဲ့ ရတဲ့ တေ်ဖိုူသတတလေအရတရဟာ တပခဟာူသclinical records တတလေအရတရဟာ တလဲ့လဟာသိရိနိုင်ပါလိမဲ့်မယ်။ Skeletal pattern က class I or class II or class III ဆိုတဟာကို ANB angle ရ ဲ့ တေ်ဖိုူသကို ကကညဲ့်ပူသ တယဘယျသတ်မတ်နိုင်ပါ တယ်။ ပိုမိုတသချဟာတအဟာင် Wits analysisေ ဲ့တပခဟာူသclinical recordsတတလေကိုပါ အသုူသပပဌုပပူသ တိုင်ူသတဟာနိုင်ပါတယ်။ Incisal positions တတလေကို ဆုူသပဖတ်ဖို ဲ့ဘယ်angleကို အသုူသပပဌုသလ? Axis of the maxillary incisors (UInc) ေ ဲ့ maxillary plane တို ဲ့ ကို ဆလေကကညဲ့်မယ်။ Axis of the mandibular incisors (Linc)ေ ဲ့ mandibular plane တို ဲ့ ကို ဆလေကကညဲ့်မယ်။ အဲ့ဒလိုဆလေကကညဲ့်တဲ့အခါ ပဖစ်တပေါ်လဟာတဲ့တထဟာငဲ့်တတလေရ ဲ့အကျဥ်ူသ၊အကျယ်ကို တလေက်ချက်ပပူသ အတပေါ် ေ ဲ့ တအဟာက် တရဟေ့သလေဟာူသတတလေဟဟာ ပုမေ်ပလဟာူသ၊ တရဟေ့ထလေက်လလေေ်ူသတေသလဟာူသ၊ အထကို ကုပ်ေင်တေသလဟာူသဆိုတဟာကို သိနိုင်ပါ လိမဲ့်မယ်။ ဒါ ဲ့ အပပင် ပဖစ်တပေါ်လဟာတဲ့ inter-incisal angle ကို ကကညဲ့်ချင်ူသအဟာူသပဖငဲ့် overbite ရ ဲ့ အတပခအတေကို သိနိုင်ပါတသူသတယ်။ Interincisal angle မျဟာူသလလေေ်ူသ၊ကျယ်လလေေ်ူသရင် လေဟာမဟာ deep overbite ရိတေပါလိမဲ့်မယ်။ လေဟာရ ဲ့ vertical dimension ကို တိုင်ူသတဟာရဟာမဟာ Maxillary-mandibular plane angle(MMPA) ကို တိုင်ူသတဟာတလဲ့ ရိပါတယ်။ Increased MMPA → backward pattern of mandibular growth and a decreased overbite Decreased MMPA → forward pattern of mandibular growth and increased overbite
  • 26. Soft tissue analysis (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) မျက်နဟာကို Frontal 3rd , Nasal 3rd , Gnathic 3rd ဆိုပီသ အလျဟာီသလိုက် အပိုင်ီသ(၃)ပိုင်ီသ ခလဲကကည်နိုင်သလို ဒ ေါင်လိုက်ဆိုရင် အပိုင်ီသ(၅)ပိုင်ီသ ခလဲကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Golden Ratio ကို အသိုီသပပဌုပပီသ ပိုင်ီသပခဟာီသကကည်ပခင်ီသ ပဌစ်ပေါတယ်။ Using the Golden Ratio, we analyze the face in horizontal thirds, and vertical fifths. Vertical fifths: Distance between eyes equals the width of nostrils which equals the width of eye which equals the width of lateral face to lateral eye Horizontal thirds: The length of nose equals the length of lower face (nose to chin) which equals the length of upper face (mid-brow to hairline)
  • 27. နဟာဒခေါင်ီသရလဲ အဒေအထဟာီသကို Angular Profile Analysis (Subtelny) ေလဲ တိုင်ီသတဟာကကည်နိုင်ပေါတယ်။ Soft tissue profile (N-Sn-Pog) ေလဲ တိုင်ီသကကည်နိုင်သလို Full soft tissue profile (N-No-Pog)ေလဲလည်ီသ စစ်ကကည်နိုင်ပေါတယ်။ အလဲ လိုတိုင်ီသတဟာတလဲအခေါ Anterior growth of the nose ဟဟာ အသက်အရယ်ေလဲအမျဟ တိုီသလဟာနိုင်တဟာကို ဒတလေ့ရပေါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ီသဒတကိုလည်ီသ အရည်ဘယ်ဒလဟာက်ရသလလဲဆိုတဟာ တိုင်ီသတဟာကကည်တဟာမျဌုီသ ပပဌုလိုပ်ထဟာီသကကပေါ တယ်။ Length of the upper lip (Sn-Sto) ေလဲ Length of the lower lip (Sto-Gn)တိုကို ဒအဟာက်မဟာပပထဟာီသတလဲ ပိုဒတ မဟာ ကကည်နိုင်ပေါတယ်။
  • 28. Class II Retraction of upper incisors → lower lip curls up and moves forward. Class III Lingual tip of lower incisors → lip moves backward. နဟုတ်ခမ်ီသရလဲအထူကိုလည်ီသ တိုင်ီသတဟာကကည်တလဲအခေါ အဒပေါ်နဟုတ်ခမ်ီသဆိုရင် Labial surface of the maxillary incisorကဒေ Labrale Superius pointအထ တိုင်ီသတဟာပပီသ ဒအဟာက်နဟုတ်ခမ်ီသဆိုရင် Labial surface of the mandibular incisorကဒေ Labrale Inferius အထ တိုင်ီသတဟာကကည်နိုင်ပေါတယ်။ ဒမီသစေလဲလည်ပင်ီသကဒေ တိုင်ီသတဟာလိုရတလဲ lower face throat angle ကို ကကည်ပပီသ ဒမီသစရလဲအဒေအထဟာီသကို ဒပပဟာနိုင်ပေါတယ်။ Lower face throat angle ကျဥ်ီသဒလ ဒမီသစက ထင်ရဟာီသပပီသ ဒရလေ့ဒရဟာက်ဒလ ပဌစ်ပေါတယ်။ Rickett’s lip analysis (E-line) ကို တိုင်ီသတဟာဌိုအတက် tip of the nose ေလဲ pogonion ကို အသိုီသပပဌုပေါတယ်။ အဒပေါ်နဟုတ်ခမ်ီသက E-lineရလဲဒေဟာက် 2-3mm အကဟာ၊ ဒအဟာက်နဟုတ်ခမ်ီသက E-lineရလဲဒေဟာက် 1-
  • 29. 2mmအကဟာမဟာဆိုရင် ပိုမေ်အဒေအထဟာီသလို ဆိုနိုင်ပေါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ီသက ဒရလေ့ဘက်ဒရဟာက်လေ်ီသဒေရင် lip protrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပပီသ E-ဒေဟာက်ဘက်ကို ဒရဟာက်လေ်ီသဒေရင် lip retrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။ Rickett’s lip analysis = The reference line used by Ricketts (esthetic line): top of nose to skin pogonion • Upper lip 2-3 mm behind this line • Lower lip 1-2 mm behind this line Steiner’s lip analysis (S-line) ကို တိုင်ီသတဟာဌိုအတက် center of the S-shaped curve between tip of the nose and subnasale ေလဲ pogonion ကို အသိုီသပပဌုပေါတယ်။ နဟုတ်ခမ်ီသဟဟာ S-line ရလဲ ဒရလေ့ဘက်ကို ဒရဟာက်ဒေရင် lip protrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပပီသ S-lineရလဲဒေဟာက်ဘက်ကို ဒရဟာက်ဒေရင် lip retrusion ပဌစ်ဒေနိုင်ပေါတယ်။ Steiner’s lip analysis = Reference line is center of (S) shape between tip of nose and upper lip and soft tissue pogonion • If lips behind this line → lips are too flat. • If lips anterior to it → lips are too prominent.
  • 30. Merrifield ‘Z’ angle Soft tissue pogonion ကဒေ the most procumbent lip ကို ဆက်ဆလဲထဟာီသတလဲlineေလဲ Frankfort horizontal planeကဒေ ပဌစ်ဒပေါ်လဟာတလဲဒထဟာင်ကို Merrifield ‘Z’ angle လို ဒခေါ်ပေါတယ်။ ပိုမေ်ဆိုရင် 70-80 degrees အတင်ီသမဟာ ရပေါလမ်မယ်။
  • 31. Etiology of malocclusion in Orthodontics (compiled by Dr. Nay Aung, BDS, PhD) Genetic က ဌောင့်၊ environmental factors က လေက ဌောင့် စသဖဌင့် သလေဌောလာသမညီညဌောမဟု(malocclusion) ို ဖဌစ့်ကစ အက ဌောင့်လာသ ရဌောလာသက လေ(multifactorial) အမ ဌောလာသက ီလာသရနိုင့်ပါ ယ့်။ ဥပမဌော - လူနဌောရ craniofacial dimensions + size and number of teeth ို genetic လလဟမ့်လာသမိုလာသပပီလာသဆိုလာသဖဌ ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ လူနဌောရ dental arch dimensions ို environmental factorsက လေ သ ့်ကရဌော ့်မဟုရနိုင့်ပါ ယ့်။ Skeletal problems (antero-posterior) Skeletal problems (antero-posterior) က လေ genetic က ဌောင့် အဓ ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Class II ို ဖဌစ့်ကစ ဌော mandibular deficiency ဆိုပါစို။ Mild to moderate Class II ဟဌော မ ဌောလာသကသဌောအဌောလာသဖဌင့် မ လာသရိုလာသက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Severe Class II ို ဖဌစ့်ကစနိုင့် ဌော မ လာသရိုလာသ + environmental factors က ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Class III ို maxillary deficiency OR mandibular prognathism က ဌောင့် ဖဌစ့်ကစနိုင့်ပပီလာသ အထူလာသသဖဌင့် genetic လလဟမ့်လာသမိုလာသနိုင့်ပါ ယ့်။ Mandibular prognathism ဟဌော လူမ လာသအလို ့်၊ မသဌောလာသစိုမ လာသရိုလာသ အလို ့် ဖဌစ့် ့်ပါ ယ့်။ Skeletal problems (vertical / transverse) Skeletal problems (vertical / transverse) က လေ ို မ လာသရိုလာသ အဓ လလဟမ့်လာသမိုလာသနိုင့်ပါ ယ့်။ ဒါကပမယ့် environmental factors က လေက ဌောင့်လည့်လာသ ဖဌစ့်ကပေါ် နိုင့်ပါ ယ့်။ Crowding genetic factors ဆိုတာ? Crowding genetic factors ဆို ဌော ဘယ့်လိုမ လာသလ? ကလလာသ စ့်ကယဌော ့်ဟဌော ကမလာသရိုလာသကသလာသ အကဌဆီ ကမလာသရိုလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ို မ လာသရိုလာသအရလ ့်ခရရပပီလာသ သလေဌောလာသဆိုဒ့်က ီလာသ မခင့်ဆီ သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ို မ လာသရိုလာသအရ လ ့်ခရရ ယ့်ဆိုရင့် ရလဒ့် small jaw and big teeth ဖဌစ့်လဌောပပီလာသ သလေဌောလာသထပ့် ဌောက လေ ဖဌစ့်လဌောပါလမ့်မယ့်။ လူနဌောမဌော သလေဌောလာသမညီညဌောမဟုဖဌစ့်ပီဆိုရင့် ကမလာသရိုလာသ သိုမဟို ့် သလေဌောလာသက ဌောင့် ဖဌစ့် ဌောလဌောလာသ၊ နစ့်ခိုစလိုလာသက ဌောင့် ဖဌစ့် ဌောလဌောလာသ၊ ဖခဌောလာသ လ ဌော-နဟု ့်ခမ့်လာသစ အစ ့်အပိုင့်လာသက လေ ကရဌော လလဟမ့်လာသမိုလာသမဟုရကနသလဌောလာသ ဆို ဌော ို စစ့် ည့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Crowding environmental factors ဆိုတာ? 1. Early loss of primary teeth 2. Digit sucking 3. Softer less abrasive diet [less interproximal tooth wear, less demands on the jaw function and general tendency for smaller jaws
  • 32. Facial type ဆိုတာ ဘာလဲ? ကအဌော ့်မဌော ဖပထဌောလာသ ပို ို ည့်ရင့် facial type န dental arch က လေရ ဆ ့်စပ့်မဟုရနိုင့် အကနအထဌောလာသ ို ဖမင့်က လေလေ့ နိုင့်ပါ ယ့်။ Brachycephalic [short + broad] = mostly associated with Class II division 2 Dolicocephalic [narrow, tapered long face] Mesocephalic [round + oval] Facial profile ဆိုတာ ဘာလဲ? Facial profile: Convex → class II (prominence of maxilla); Concave → class III (prominence of mandible); Flat → class I
  • 33. Hypodontia ဆိုတာ ဘာလဲ? လူ စ့်ကယဌော ့်မဌော ရသင့် ကပါ ့်သင့် သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်လာသ(hypodontia)ဟဌော အမ ဌောလာသအဌောလာသဖဌင့် genetic က ဌောင့် ဖဌစ့် ့်ပါ ယ့်။ ၁-၂ ကခ ဌောင့်လာသပ ကလ ဌောကနရင့် mild hypodontia၊ သလေဌောလာသ(၆)ကခ ဌောင့်လာသ ကလဌော ့်အထ ကလ ဌောကနရင့် moderate hypodontia၊ သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် (၆)ကခ ဌောင့်လာသအထ ့် ကလ ဌောကနရင့် severe hypodontiaလို သ ့်မ ့်ပါ ယ့်။ အဌောရ ို ့်သဌောလာသက လေမဌော Peg shaped lateral incisors ကလလာသက လေ အဖဌစ့်မ ဌောလာသပပီလာသ အဌောဌရ လူမ လာသက လေမဌော သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသ ပိုက ီလာသကလရပါ ယ့်။ အဌောဌရ လူမ လာသက လေမဌော ကမလာသရိုလာသက ီလာသက ီလာသ၊ လ ဌောက ီလာသက ီလာသဖဌစ့်ကန ့်ပပီလာသ generalized spacing ဖဌစ့်ကလရပါ ယ့်။ Ectodermal dysplasia န hypodontia ဆ ့်စပ့်ဖဌစ့်ကပေါ်ကန ့်ပပီလာသ အဒီလူက လေမဌော ဆပင့်နကခ လာသဂလင့်လာသက လေ မရဘ ဖဌစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ tooth anomaly က ဌော သလေဌောလာသအကရအ လေ ့် အဖပည့်မကပါ ့်ဖခင့်လာသ (hypodontia) ဖဌစ့်ပါ ယ့်။ Supernumerary teeth လိုကခေါ် သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေ အထလေ ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသကနရဌော က ဌော premaxilla ကနရဌောမဌော ဖဌစ့်ပါ ယ့်။ အကပေါ်ဘ ့်ရ အလယ့်သလေဌောလာသနစ့်ကခ ဌောင့်လာသ ဌောလာသမဌောကပါ ့် သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို mesiodens လို ကခေါ်ပါ ယ့်။ 1st molar န 2nd molar ဌောလာသ ပါလာသကစဌောင့်ဘ ့်အဖခမ့်လာသမဌော ကပါ ့်ကလရ သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို paramolar လို ကခေါ် ပါ ယ့်။ ကနဌော ့်ဆိုလာသအဆိုလာသသလေဌောလာသရကနဌော ့်မဌော ပ့်ကပါ ့် သလေဌောလာသအပိုကလလာသ ို distomolar (4th molar) လို ကခေါ်ပါ ယ့်။ သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေရ ပိုသဏ္ဍဌောန့် conical shape OR tubercular shape ပိုစရပပီလာသ impacted upper central incisors က လေဟဌော tubercular shape ပိုစဖဌစ့်ကန ့်ပါ ယ့်။ သလေဌောလာသအပိုကလလာသက လေက ဌောင့် ဖဌစ့်လဌောနိုင့် ကနဌော ့်ဆ ့် လေရလဒ့်က လေ က ဌော Impaction, Root resorption, Malpositioning of adjacent teeth, Severe crowding, Cyst formation ို ဖဌစ့်ပါ ယ့်။
  • 34. Macrodontia ဆို ဌော သလေဌောလာသ ပိုမန့်အရလေယ့်အစဌောလာသထ ့် ပိုက ီလာသကနဖခင့်လာသဖဌစ့်ပါ ယ့်။ Upper central incisors က လေန lower 2nd premolars က လေမဌော အမ ဌောလာသစိုက လေလေ့ရကလရပါ ယ့်။ Premolars သလေဌောလာသက လေရ အရလေယ့်အစဌောလာသ molar သလေဌောလာသအရလေယ့်အစဌောလာသနီလာသပါလာသဖဌစ့်ကန ဌော ို Molarization of the premolars လို ဆို ပါ ယ့်။ အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ congenital defect in orofacial region က ဌော cleft lip and palate လို ဆို ပါ ယ့်။ အဆိုလာသပပီလာသရင့် အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသ congenital missing teeth က လေ က ဌော upper lateral incisors က လေန lower premolars က လေ ဖဌစ့်ပါ ယ့်။ Overjet ပိုမန့်အကနအထဌောလာသ မဖဌစ့်ကန ဌောဟဌော jaw position (genetic)က ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်သလို upper incisor proclination (environmental)က ဌောင့်လည့်လာသ ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ ကယဘူယ အဌောလာသဖဌင့် malocclusion ဖဌစ့်ကစ prenatal and post-natal environmental causes က လေ ဘဌောက လေလ? Prenatal မဌောဆိုရင့် Trauma during birth [using forceps during delivery], Maternal diet [ e.g deficiency in folic acid or vit D], Maternal consumption of alcohol and drugs က လေက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Post-natal မဌောဆိုရင့် TMJ injuries, Accidents, Fractures က လေက ဌောင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Intrusion of a primary tooth can cause dilaceration of the permanent tooth [extreme curvature in the root] → tooth becomes impacted and there will be drifting and loss of space The curvature location will correspond to when the trauma happened [if the curvature is in the apical 3rd → trauma happened when most of the root was already formed] Febrile diseases က လေက ဌောင့် malocclusion ို ဖဌစ့်ကစနိုင့် ဌော ဘဌောက ဌောင့်လ? အဌ ဌောလာသက ဌောင့် growth and dental development ို ထခို ့်ကစနိုင့်ပပီလာသ ကနဌော ့်ဆ ့် လေရလဒ့်အကနန malocclusion ဖဌစ့်ကစနိုင့် ယ့်လို ဆိုပါ ယ့်။ Typical appearance of diabetic patients မဌောက ဌော proclined and rotated upper incisors က ဌောင့် diastema ရကန ့်ပါ ယ့်။ Muscular dystrophy ဖဌစ့်ကန လူနဌောမဌော disturbed muscular balance ရကနပါလမ့်မယ့်။ အဒီလူနဌောမ လာသ က လေ ို သလေဌောလာသည ိုသဌို ခ ့်ခပါလမ့်မယ့်။ Severe anterior open-bite ရကန ့်ပပီလာသ ညထဌောလာသ သလေဌောလာသက လေဟဌော မညီမညဌောဖပန့်ဖဌစ့်ပါလမ့်မယ့်။ ဒီလိုလူနဌောက လေမဌော no contact between the teeth and no zone of balance ဖဌစ့်ကန ပါလမ့်မယ့်။ လက်မစိုပ်တဲဲ့အကျငဲ့်က ဌောင့် ဘဌောက လေဖဌစ့်နိုင့်သလ? Anterior open bite, Proclined upper incisors and retroclined lower incisors, Unilateral posterior crossbite, Asymmetrical anterior open bite if 2 digits are being sucked စသဖဌင့် ဖဌစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။
  • 35. အခ န့်မ ိုင့်မီ ကစဌောကစဌောဆိုလာသရဟုလာသရ ဌော အဖဌစ့်အမ ဌောလာသဆိုလာသသလေဌောလာသ က ဌော lower second primary molar ဖဌစ့်ပါ ယ့်။ စ့်ခ လေ့ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသက လေကနရဌောမဌော အစဌောလာသထိုလာသကပါ ့်လဌောမယ့် က ီလာသသလေဌောလာသ မရကနဘူလာသဆိုရင့် ရကန ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသ ို ထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသလိုရသကလဌော ့် ထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသသင့်ပါ ယ့်။ အလိုထန့်လာသသမ့်လာသထဌောလာသဖခင့်လာသအဌောလာသဖဌင့် ကမလာသရိုလာသရအထူနထိုထည့် ို ထန့်လာသထဌောလာသနိုင့်ပါလမ့်မယ့်။ ငယ့်သလေဌောလာသကလလာသရအဖမစ့် ၃ပို၂ပို ဆိုလာသရဟုလာသသလေဌောလာသရင့် သိုမဟို ့် သလေဌောလာသ မက ဌောင့်လာသက ဌောရင့်က ဌော နို ့်ပစ့်နိုင့်ပါ ယ့်။ Diastema ဟာ labial frenum က ကာငဲ့် ဖဌစ်ကေတယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုအတည်ဖပဌုမလဲ? Pull the lip upward and outward. Check for blanching of the incisive papilla + presence of thick tissue. You will see a V shaped notch between the upper central incisors in an upper occlusal radiograph. Atypical root resorption က ကာငဲ့် retention of the tooth ဖဌစ်တာ ဘယ်လိုမျဌုျိုသလဲ? Abnormal resorption ဖဌစ့် ယ့်ဆို ဌော ငယ့်သလေဌောလာသ စ့်ကခ ဌောင့်လာသမဌောအဖမစ့် စ့်ကခ ဌောင့်လာသ resorption ဖဌစ့်ကနပပီလာသ န့်အဖမစ့် စ့်ကခ ဌောင့်လာသ အက ဌောင့်လာသအ ိုင့်လာသဆ ့်ရကန အကနအထဌောလာသမ လာသ ို ကခေါ်ပါ ယ့်။ အဒီလို သလေဌောလာသမ လာသဟဌော မလဟုပ့်-မနဘ အခ န့် ဌောလအက ဌော့် ဌော အထ ဆ ့်ပမကနပါလမ့်မယ့်။