Life and living

1. Life and
living…
Marizelle Vorster
2010 37 555
084 581 8388
#47

2. Energie
Khlorofilpigmente in
plante vang sonligenergie
en vervaardig voedsel
tydens fotosintese……
Die hoofbron van energie…

3. plante
Herbivore
Energie van die
plante…
Karnivore
Topkarnivore
Diere voer van plante af maar
ook sommige plante word as
ontbinding
voedsel vir mense gebruik.
Diere en mense voer direk en
indierek vanaf plante.
Moenie vergeet waar die plante
energie vandaan gekom het
nie…
Meer energie van die son lê vasgevang in die plante omdat daar soveel meer
plante as diere is. Planteters staan bekend as herbivore en vleis eters as karnivore
maar omdat sommige vleiseters ander vleiseters eet word hulle geklasifiseer as
topkarnivore.

4. Die interaksie wat ons nou
gesien het van die diere word
as ‘n voedselketting geken.
Die rede hoekom ons nie
spesifieke spesies benoem het
nie is omdat daar soveel
verskillende spesies van
mekaar af voed. ‘n
Voorbeeld van ‘n voedselweb
en ‘n baie eenvoudige een is
die van ‘n plant wat geeet
word deur ‘n bok en die leeu
wat die bok vang, die leeu
gaan dan later dood en gee
die nodige voedingstowwe
aan die grond wat plante
navore bring. Kan jy aan ‘n
ander voorbeeld dink waar
die mens bo is aan die lys?

5. Ons weet dat alle energie vanaf die son kom maar
ook omdat daar soveel meer plante as dier is, is
meerderheid van die energie in die plante. Diere kry
die nodige energie deur plante te eet en ander diere
wat nie energie deur plante kan kry nie, wat ander
diere eet. So word alle organismes gevoed deur ‘n
kringloop wat nie ophou vloei nie. Ons gan kyk na die
basiese dele van lewe.

6. Al hierdie lewende
organismes het een basiese
eienskap in verhouding...

7. Selle…
Alle lewende organismes se basiese
eenheid van lewe. voorkoms omdat
Selle verskil in
hulle spesifieke funkies moet
vervul. (meersellig)
Alle lewende dinge is een of meer selle.
*Alle selle se ontstaan is afhanklik van
voorige selle*

8. Basiese sel van ‘n
soogdier. Ons
onthou dat Basiese sel van ‘n
mense plant…
geklasifiseer word
Die gemiddelde volwasse
as soogdiere… meer as 50 miljard selle
het

9. Selkern – die beheersentrum
• Word bedek deur ‘n dubbelmembraan wat stowwe in en uit
die kern laat beweeg
Sitoplasma – berging en sitkulasie van stowwe
Klein vakuool – absorbeer water , behou en
reguleer water
Mitochondrium – produseer energie vir
respirasie om verskillende funksies te vul.
Bevat ook ribosome om nuwe protiëne te
vervaardig vir groei
Membraan – dun en buigbaar, kan
verander. Laat sommige stowwe deur

10. Selle word gebruik vir:
 Weefsel
 Organe
 sisteme
Selle kombineer en vorm weefsel:
• Epiteelweefsel – wat die liggaam en organe bedek
• Senuweefsel – hierdie weefsel dra seine oor en stel ‘n
persoon instaat om aksies te doen.
• Bindweefsel – bind en ondersteun ander weefsel bv.
Bloed, been en krakbeen.

11. Engin van die liggaam:
Die hart is een groot sterk spier:
Die funksie is om bloed deur die liggaam te
pomp en versprei bloed deur kamers en
kleppe so word suurstof in die liggaam
versprei en afvalstowwe word na die longe
gestuur om uit te asem. Daarom is daar
twee serkulêre stelsels.
Met een kontraksie word tenminste 2 onse bloed
gepomp.

12. Die hart bestaan uit vier kamers en is die
grote van ‘n vuis. Bloed word bo vergader
en stuur dit na die onderste twee kamers
om dit te pomp. Suurstof kom in die hart
van die linkerkant en suurstofarme bloed en
Daar is 206 bene waaruit die skelet bestaan.
afvalstowweribbekas uit borsbeen beskerm die
Hoofsaaklik die word en die regterkant
hart en longe. Die sterkste been in die sketel is die
gestuur.
(bobeen) femur.
Die hart en organe word beskerm
onderandere deur die skelet:
En ook spiere…

13. DrieFunksies van spiere om te
spier aksies:
bespreek:
 Aksies waarvan ons onbewuswerk die
Beweeging- groepspiere is soos
hartsaam
wat klop, die longe wat inasem ens.
WatLigmente – om om te lewe.
noodsaaklik is sommige
 Intensionele aksies soos om ‘nbv te skop
beweegings te verhoed, bal
of voete op se lig en loop.
voetool te ligmente.
 Onintensionele aksiesdie plaat
Ondersteuning – soos as senuwees
skielike aksies laat organe vir Die
spiere oor die plaasvind.
algemeenste voorbeeld in ‘n
beskerming.
skokbeentjie.

14. Longe…
Longe is aan beide kante van die hart en
werk saam die hart.
“vee afvalstowwe uit vanaf hart deur longe,
uit die liggaam deur asem.
Regterkant bestaan uit 3 lobbe en die
linkerkant uit 2.
Die longe word ook beskerm deur die skelet
om saam die hart te werk.

15. Niere
Sit aan die agterkant van die maag en is elk
die grote van ‘n vuis.
Dit is moontlik om 90% nierfunksie te verloor
Dieen geenfiltreer die simptoneenervaar nie. al
niere probleme of bloed te versamel
die afvalstowwe totdat dit na die blaas
gestuur word en uitgeskei deur urine.
So word die afvalstowwe uirgeskei en die
balans gehandhaaf.

16. Sintuig organe:
 Oog: lig skyn in die oog deur die kornea na die
pupil. Dit skyn onderstebo en word gereflekteer.
 Mond: het selletjies wat informasie stuur na die
brein. 5 smake is soet, suur, sout en bitter.
 Oor: vibrasies in die lug in die vorm van
klankgolwe, vibreer die oordrom die drie kein
bene in die middel van die oor om klank
boodskappe na die brein te stuur.
 Neus: het ook selletjies wat informasie opgaar en
na die brein stuur.
 vel: die vel is die grootse orgaan en het orals
klomp selle wat verskillende sensasies ervaar en na
die brein stuur.

17. Temperatuur-regaleering.
Lewende diere en mense het die vermoë om
liggaamstemperatuur te stabiliseer in verskeie
omstandighede.
Hierdie omstandighede sluit in: temperatuur,
verdampings druk, lugdruk en insultasie.
In uiterse gevalle is mense nie instaat om die
ideale temperatuur te stabaliseer nie.
Die liggaamstemperatuur reflekteer die organe
se temperatuur.

18. Verwysings…..
 Boek: Verstaan Lewenswetenskappe Graad 10 [Tweede uitgawe].
 Skrywers: T. Isaac, S. Chetty, S. Naidoo, H.T Manganye, L. White
 Geredigeer: A.A. Crowe
 Datum: Oktober 2008
 Uitgegee deur: Pulse Education Services cc
 Boek: Verken Lewenswetenskappe Graad 10
 Skrywers: F. Clitheroe, M. Doidge, S. Marsden, I van Aarde, L. Buckley
 Datum: Maart 2009
 Uitgegee deur: Maskew Miller Longman
 Boek: Developmental Psychology [8 Edition]
 Skrywers: David R. Shaffer, Katherine Kipp
 Geredigeer: Linda Schreiber, Michele Sordi
 Datum: 2007-2010
 Uitgegee deur: Wadsworth, Cengage Learning.
 Boek: Collier’s Encyclopedia Volume 4,11,16
 Skrywers: Herbert G. deignan, Harold G. Wolff, Walter B. Camp, J.C.B Grant,
Frank P. Mathews
 Geredigeer: Emanual friedman.
 Datum: 1983
 Uitgegee deur: Macmillan Education Company [New York.]