Rusya'nın Kırım'ı İlhakı
•Download as PPTX, PDF•
0 likes•403 views
Kırım tarihine baktığımız zaman, Rusya için bu bölgenin üzerinde Karadeniz’e inme ve Güney’de nüfuz sahibi olma politikalarının kilit noktası olduğunu görürüz. Bölgenin İslami karakteri ve kültür farklılığı sebebiyle Rusya bölgede tutunamamış ve bölgede işgal, sürgün, katliam, kültürel asimilasyon politikaları uygulamıştır. 2014 yılında da Kırım’ı ilhak etmiştir. Kırım, Rusya için neden önemli? Sorusunun cevabını anlayabilmek için Kırım tarihinden 2014 ilhakına kadar olan süreci incelemek gerekir.
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Rusya'nın Kırım'ı İlhakı
- 2. • Kırım tarihine baktığımız zaman, Rusya için bu bölgenin üzerinde Karadeniz’e inme ve Güney’de nüfuz sahibi olma politikalarının kilit noktası olduğunu görürüz. Bölgenin İslami karakteri ve kültür farklılığı sebebiyle Rusya bölgede tutunamamış ve bölgede işgal, sürgün, katliam, kültürel asimilasyon politikaları uygulamıştır. • 2014 yılında da Kırım’ı ilhak etmiştir. • Kırım, Rusya için neden önemli? Sorusunun cevabını anlayabilmek için Kırım tarihinden 2014 ilhakına kadar olan süreci incelemek gerekir.
- 3. • Kırım, Güney Ukrayna’da bir yarım ada. Karadenize doğru uzanıyor. Doğuda Rusya'ya dokunuyor. 22bin km2 alana sahip.
- 5. Kırım Hanlığı/Hanlık Dönemi • Kırım’ın 1475’te Fatih Sultan Mehmet döneminde fethedilmesinden sonra Osmanlı İmparatorluğunun Doğu Avrupa’daki gelişmeleri kontrol etmesi sağlanmıştır. Kırım Osmanlı hâkimiyeti altındayken, 1784 yılında Rusya tarafından işgal edilmiştir.
- 6. Çarlık Dönemi Kırım • 1784 Şubatı’nın başlarında, Kırım işgalinden hemen sonra Rusya, burayı idari, coğrafi ve demografik açıdan Rusya İmparatorluğu’na bağlamayı amaçlayarak yerel bir yönetim oluşturmuştur. Bu hükümeti kurmaktaki amaç, Rusya’nın Karadeniz'den sıcak denizlere inmesini sağlamaktı. • Bu sebeple Kırım, uzak bir idari varlık olarak bırakılmak yerine, geçmişte asla Kırım devletinin parçası olmamış Rus çoğunluğuna sahip bölgelerle birleştirildi. “Kırım” sözcüğü kullanmaktan kaçınıldı; oluşturulan yeni idari birim Taurida oblast olarak adlandırıldı. Taurida oblast, sadece Kırım’ı değil kuzeyindeki bozkırı ve Taman bölgesini de içeriyordu. Hedeflenen sonuç, Kırım yarımadasının corpus separatum olan kimliğini kaybetmesi ve yeni idari birimde Tatar nüfusunun etkisinin azaltılmasıydı. • Taurida oblast (Tavrida Guberniyası): Rus İmparatorluğunun yönetim bölümlerinden (guberniya) biri. • Corpus Separatum: Bağlantısız bölge, yani siyasi açıdan bir yerin egemenliğinde olmayan topraklar.
- 7. • Bir buçuk asır boyunca, Tatarlara yeni idari görevler verilmedi ve sürekli göç nedeniyle sayıları hızla düştü. Topraklarına el koyma, sürgün etme ve başka yerden Slav toplulukları getirme, dinî ve kültürel baskılar gibi sistematik politikalar yoluyla Tatar nüfusu, hem sayı hem de oran olarak azaldı.
- 8. SSCB Dönemi Kırım • Ekim 1907’deki Bolşevik Devrimi’nin yarattığı kargaşayı fırsat bilen Kırımlı Tatar milliyetçiler, kurulacak ilk milli kurultay için seçim yaptılar. Milli meclis ilk olarak Aralık 1917’de toplandı ve 26 Aralık 1917 itibariyle Kırım Ahali Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan eden bir anayasayı kabul etti. Aynı gün, Numan Çelebi Cihan liderliğinde ilk Kırım Tatar hükümeti kuruldu ve bu hükümet kısa süre içinde Kırım’ın büyük bir kısmını kontrol altına almayı başarsa da, Rus Karadeniz donanmasının ana üssü olan Sivastopol’da bulunan Bolşevik güçleri, silah kuvvetiyle Kırım Milli Hükümeti’ni, Bolşevik bir hükümetle değiştirdi. İzleyen süreçte, Numan Çelebi Cihan’ın tutuklandığı ve diğer binlerce kurbanla idam edildiği bir dönem yaşandı.
- 9. • Bolşevikler, Kırım’da kontrolü kalıcı olarak sağladıktan sonra, gizli Bolşevik polis kuruluşu Chekha, Sovyetlerin tüm muhaliflerini temizleme işlemini uygulamaya koydu; Kasım 1920’den1921 yazına kadar olan altı aylık dönemde 60,000 kişi öldü. • Burjuva milliyetçiler ve sınıf düşmanları olmakla suçlanan Tatarlar, Bolşevik karşıtı Ruslar yanında hedef alındı. 60,000 Tatarın da içinde bulunduğu 100,000 kişilik bir Kırımlı grubu ise, 1921-1922 kıtlığı sırasında hayatını kaybetti. • Bu müdahaleler sonucunda Tatarlar direniş göstermeye başladılar ve Yeşil Kuvvetler adı altında Bolşevikleri ile çatışmalara girdiler. Bu direnişin sonucunda da Tatarlara milli özerklik ve hükümette yer alma sözü verildi.
- 10. • 18 Ekim 1921’de Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (ÖSSC) kuruldu, eski Milli Fırka üyesi pek çok Tatar milliyetçisi hükümete kabul edildi. • Veli İbrahim liderliğindeki kısa dönem, daha sonradan sürgündeki birçok Tatar tarafından altın çağ olarak adlandırılacaktı. • Fakat izlediği bu politikalar sebebiyle burjuva milliyetçiliği ile suçlandı ve 1928’de tutuklanıp idam edildi. • Ölümünün ardından izlediği bütün politikalar iptal edildi ve hükümet kademesinde çalışan tüm tatarlar görevden alındı. • Veli İbrahim hükümetinin bitişini şiddetli bir baskı ve devlet terörü dönemi izledi. • 1933 ve 1939 Stalinist temizlik hareketi sırasında, din adamları da dâhil olmak üzere, Tatar entelijansiyasının neredeyse tamamı idam edildi ya da çalışma kamplarında öldü.
- 11. 1944 • 1944’de gelindiğinde Nazilere yardım etmekle suçlanan Tatarlara, Sovyet birliği terörü başladı. Oysa ki aynı zamanda 50 bin Kırım Tatar erkeği, Hitler Almanyasına karşı cephede Sovyetler Birliği adına savaşıyordu.17-18 Mayıs gecesi başlayan operasyon boyunca Tatarlar, Kızıl Ordu birlikleri tarafından uyandırıldılar, hazırlanmaları için 15-20 dakika verildi ve yanlarına sadece taşıyabilecekleri kadar eşya almaları söylendi. Tren istasyonlarına getirilip, sığır kamyonlarına dolduruldular. Ağzına kadar dolu araçlar, dışarıdan mühürlenerek 3-4 haftalık Orta Asya, özellikle Özbekistan, Urallar veya Sibirya yolculuğuna gönderildi. Su, yiyecek ve tıbbi malzeme verilmedi; yol boyunca yaklaşık sekiz bin Tatar, açlık, susuzluk ya da halsizlikten öldü. Yolculuğun sonu, çilenin bittiği anlamına gelmiyordu. Çoğu Tatar’ın gönderildiği, Urallar’daki Sverdlovsk bölgesindeki toplama kampları, en basit gereksinimlerden yoksundu, yaşam koşulları perişandı ve iş çok ağırdı. Sonuç olarak, sürgünden birkaç yıl sonra, 60,000’den fazlası çocuk olmak üzere, Tatarların %46’sı (112,180) ölmüştü.
- 12. • Sürgünden birkaç gün sonra Rus yetkililer Kırımın Arabat köyünün unutulmuş olduğunu fark ettiler. Trenler çoktan yola çıkmış olduğundan dolayı köy halkını bir gemiye doldurup sonra da o gemiyi karadeniz açıklarında batırdılar. • 1986'da Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti, sürgüne ve çeşitli baskılara maruz kalan bütün toplulukların haklarını kısıtlayan bütün hükümleri ortadan kaldırılarak, bu halklara haklarının ve itibarlarının iade edildiğini ve bütün bunların devlet garantisi altına alındığını açıklayan deklarasyonu yayınladı. Ancak Kırım Tatarlarının toplu dönüş çabaları hala bürokratik engellere takılıyordu. • 1987 yılında Kırım Tatarları, vatana dönüşlerinin engellenmesine karşı Kızılmeydan'da yaptıkları gösterilerle dünya gündemine oturdu. 1989'dan itibaren bürokratik engellere, polis baskısına ve ağır maddi koşullara rağmen sürgün yerlerinden Kırım'a topluca dönüşler başlattılar. Bu süreç sonunda 250 binin üzerinde Kırım Tatarı vatanına dönebildi.
- 13. İlhakın Nedenleri • Ukrayna’daki olaylar, 2013 yılında Viktor Yanukoviç’in AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanmaktan vazgeçmesiyle başlamıştır. Bu anlaşmanın sadece ekonomik olmayıp, politik yönü de bulunmakta ve Ukrayna’nın AB değerlerini benimsemesine katkı sağlayacak olması nedeniyle önem taşımaktaydı.
- 14. AB neden Rusya’yı rahatsız ediyor? • 2004 yılında AB, Baltık ülkelerini üye kabul edip, Rusya sınırına kadar gelmesi ve bunun yanında NATO'nun da doğuya doğru genişlemesi Rusya’da rahatsızlık yarattı. 2014’te gerçekleşen ilhak ile Rusya’nın bir amacı da Karadeniz’deki Rus deniz gücünü kalıcı kılmak ve Ukrayna’nın NATO’ya katılımını engellemektir.
- 15. Kırım’ın Önemi • Kırım’ın Karadeniz'de bulunmasından kaynaklanan jeopolitik önemi vardır. Bu bölge, Avrupa ile Asya arasındaki enerji kaynakları transferinin bölgesel kavşağı durumundadır. • Rusya’nın Karadeniz donanması Kırım’daki Sivastopol limanında üslenmektedir. Sovyetler Birliği dağılınca Karadeniz donanması önce Rusya ve Ukrayna tarafından ortaklaşa kullanılmış, 1997’de iki ülke arasında yapılan anlaşmayla donanma Rusya ile Ukrayna arasında paylaşılmış ve Rusya kendi donanmasını Ukrayna karasularında bulundurmanın kirasını ödemeye başlamıştır. Kırım’ın Rusya’ya bağlanması ile kira anlaşması da ortadan kalkmıştır. Ayrıca Rus deniz gücü açısından, Kırım’ın coğrafi konumu Karadeniz'de hâkimiyet kurulmasında son derece önemlidir.
- 16. • Kiev’deki siyasi kriz aşılmaya çalışılırken, 27 Şubat’ta Rusya’nın beklenmedik bir şekilde Kırım yarımadasına özel kuvvetlerini çıkarması ve burada kontrolü ele geçirmesi, durumu ülke-içi bir krizden bölgesel ve uluslararası bir soruna dönüştürmüştür
- 17. • Rusya’nın askeri müdahalesi koşullarında kurulan yeni Kırım hükümeti, Kırım’ın geleceğini bir halk oylaması ile belirleme kararını almış ve bu kararını çok kısa bir sürede uygulamaya koymuştur. Egemen devlet olmak” ya da “Rusya’ya katılmak” şeklinde iki seçeneğin oylamaya sunulduğu referandum sonucunda yüzde 83’lük katılımın sağlandığı ve yüzde 97 oranında “Rusya’ya katılma” oyunun çıktığı ilan edilmiştir.
- 18. • Ukrayna sınırları içerisinde yer alan Kırım ile ilgili Ukrayna anayasasının 134- 137. maddeleri arasında; Kırım’ın özerk bir cumhuriyet olduğu özellikle belirtilerek, Kırım’ın Ukrayna’nın bir parçası olduğu ve Ukrayna anayasasında belirtilen sınırlar dâhilinde bir özerkliğe sahip olduğu vurgulanmıştır. • Bu referandumun, Ukrayna ve Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin anayasalarına aykırı olduğu ifade edilmiştir
- 19. Kaynakça • AĞIR Osman, BAHARÇİÇEK Abdülkadir, KIRIM’IN RUSYA FEDERASYONU’NA BAĞLANMASININ RUSYA’YA KOMŞU ÜLKELERE OLASI ETKİLERİ, AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ, Sayı: 52 Kasım – Aralık 2015 • KİREÇCİ M. Akif, TEZCAN Selim, Kırım’ın Kısa Tarihi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi inceleme-araştırma dizisi ; yayın no: 24 • GÜRSELER Ceren, KIRIM’IN “SELF-DETERMİNASYONU” NASIL YORUMLANABİLİR?, Journal of Black Sea Studies . 2014, Issue 43, p87-115. 29p. • ÖZÇELİK Sezai, II. SOĞUK SAVAŞ VE KIRIM’DAKİ JEO-STRATEJİK GAMBİT: RUSYA’NIN STRATEJİK DERİNLİĞİ BAĞLAMINDA KIRIM’IN İŞGALİ VE KIRIM TATARLARI, Black Sea-Caucasus Region: Risks and Opportunities, 57-72 • SARIKAYA Gül, RUSYA’NIN KIRIM’I İLHAKINDAN SONRA KIRIM TATAR MİLLİ MECLİSİ VE KIRIM TATAR TÜRKLERİNE YÖNELİK BASKILAR, Karadeniz Araştırmaları Merkezi, XIV/55 - Güz 2017 - s.85-100