Amharic presentation about the multisectoral impact of road traffic injury

1. 6/24/2021 Aklilu Endalamaw 1
እንኳን ደህና መጣችሁ!!!

2. የተሽከርካሪዎች አደጋ ጫና በኢትዮጵያ : የስልታዊ
ዳሰሳ እና ጥልቅ ትንታኔያዊ ዘዴ
አቅራቢ፡ አክሊሉ እንዳላማው (ባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ)
ታህሳስ 26/2012 ዓ.ም
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 2

3. ተደሳሽ ሀሳቦች
• መግቢያ
• የዳሰሳው ዘዴ
• ውጤትና ውይይት
• መደምደምያ ሀሳብ
• አጭር ዘጋቢ ፊልም
• ማጣቀሻ ዋቢዎች
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 3

4. መግቢያ
• ለአንድ አገር ኢኮኖሚያዊ፣ ማህበራዊ እና
ፖለቲካዊ እድገት
• የተሽከርካሪዎች ብዛት ከጊዜ ወደ ጊዜ
እየጨመረ ነው፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ
831,265 ተሸከርካሪዎች ተመዝግበው
ይገኛሉ፡፡ ይህም በተሽከርካሪ ብዛት ከአለም
ከ153ኛ ደረጃ በላይ ተቀምጣለች (WHO,
Walta Information Center)፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 4

5. የቀጠለ…
• በየአመቱ በተሽከርካሪዎች ላይ በሚከሰት አደጋ
ምክንያት በአለም ላይ 1.35 ሚሊዮን ሰዎች
ይሞታሉ፡፡
• ከ20-30 ሚሊዮን ተጎጂዎች አካለ ስኩልነትን
ጨምሮ
• 90-93 ፐርሰንት በላይ የሚሆነው ዝቅተኛ እና
መካከለኛ ገቢ ካላቸው አገሮች ላይ ይከሰታል
• ይህ አደጋ በገዳይነቱ 8ኛ ደረጃ ላይ ይገኛል፡፡
• ችግሩ አሳሳቢ ቢሆንም ከዚህ በፊት በአገር አቀፍ
ደረጃ ጫናውን የሚያሳይ ጥናት አልነበረም፡፡
ስለዚህ ይህን ትንታኔ እንድናዘጋጅ ተገደናል፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 5

6. አቀራረብ የ PRISMAን መመሪያ ተከትለናል
ፍለጋ ዋና ዋና የውሂብ ጎታዎችን ዳሰናል
ለፅሑፉ የተካተቱ ኢትዮጵያ ላይ የተሰሩ ጥናቶች፣ ከአማራ ክልል
መንገድና ትራንስፖርት
የጥናቶች መረጣ ሁለት ተመራማሪዎች ተሳትፈዋል
የጥናቶች ጥራት መገምገም JBI ጥራት ግምጋሚያዊ ዘዴ
መረጃ መሰብሰብ ሁለት ተመራማሪዎች ተሳትፈዋል
ትንታኔ Random-effects ሞዴል, ህትመታዊ አድሎ፣
ቡድናዊ ትንታኔ, ከጊዜ ወደ ጊዜ ያለውን ሁኔታ
አይተናል 6
የጥናቱ ዘዴዎች
6/24/2021 Aklilu Endalamaw

7. የቀጠለ…
የህትመት ውጤት
አካታችነት
• በምስሉ እንደሚተየው
የተካተቱት ጥናቶች አግባብ
ያላቸው መሆኑን ነው፡፡
• Egger ምልሰታዊ ዋጋ ም
የሚያሳየው አግባብነትን ነው
(P=0.243).
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 7

8. ውጤትና መወያያ ሀሳቦች
• ይህን ችግርም ለመከላከል እ.ኤ.አ ከ2011-2020
የመንገድ ደህንነት ስራዎች ተጠናክረው እንዲቀጥሉ
አለም አቀፋዊ ገፅ ያለው ክንውን እንዲሰራ የታሰበ
ቢሆንም (WHO, 2011]፡፡
• የጥናቱ ውጤት እንደሚያሳየው ችግሩ እየተባባሰ
መምጣቱን ነው፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 8

9. ከጊዜ ወደ ጊዜ ያለው ሁኔታ
• ምስሉ
እንደሚያሳየው
የመኪና አደጋ
ከጊዜ ወደ ጊዜ
እየጨመረ
እንደሆነ ነው፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 9
የቀጠለ…

10. እድሜን መሰረት ያደረገ ትንታኔ
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 10
ወደ 51.7 ፐርሰንት የሚያክለው አምራች ሃይል ላይ ጉዳት ያደርሳል ፡፡14.19 ፐርሰንት ልጆች
ላይ ተጠቂ ይሆናሉ፡፡
በተመሳሳይ የአለም
ጤና ድርጅት 73
ፐርሰንት የሚሆኑት
ወንዶች ከ25 ዓመት
በታች የሚሆኑት
ይሞታሉ፡፡
የቀጠለ…

11. የቀጠለ…
• የመኪና አደጋው መጨመር ምን ያመጣል?
1ኛ. የሞት መጠን እንዲጨመር ማድረግ
2ኛ. የሃብት ብክነት
3ኛ. በጥቅሉ ብቁ የሆነች አገር እንዳይኖረን ያደርጋል፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 11

12. የቀጠለ…
ሞት፡
• ኢትዮጵያ ውስጥ በአመት 5118 በተሽከርካሪ አደጋ ምክንያት ሲሞቱ፣ ከ10
ሺዎች የሚበልጡ ደግሞ ከባድና ቀላል አደጋ ደርሶባቸዋል፡፡
 በ2011 ዓ.ም በአገራችን 40,871 የመንገድ ትራፊክ አደጋ የደረሰ ሲሆን
4,597 (በየቀኑ በአማካኝ 12.5 ሰዎች ይሞታሉ) ሲሞቱ 7,407 ሰዎች ከባድ
የአካል ጉዳት
 5,949 ሰዎች ቀላል የአካል ጉዳት ደርሶባቸዋል
• በአማራ ክልል በየዓመቱ በአማካይ በመንገድ ትራፊክ አደጋ 1109 ሰዎች ይሞታሉ፤
1285 ሰዎች ለከባድ አካል ጉዳት ይዳረጋሉ፤ 2017 ሰዎች ደግሞ ቀላል የአካል ጉዳት
ይደርስባቸዋል (አብክመ መንገድና ትራንስፖርት ቢሮ)፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 12

13. የቀጠለ…
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 13
• ከዚህም ጋር ተያይዞ እንደ አለም ጤና ድርጅት
መረጃ ኢትዮጵያ በተሽከርካሪ አደጋ በሚከሰት ሞት
22ኛ ደረጃ ላይ ተቀምጣለች፡፡

14. የቀጠለ…
ኢኮኖሚያዊ ጉዳት
• በብዛት አምራች ሃይሉ ላይ ጉዳት የሚደርስ መሆኑ እናም የሚሞቱ
መሆናቸው፤ በአደጋው የተከሰተባቸውን ተሸከርካሪዎች ከግምት
በማስገባት፣
• በአለም ከጠቅላላው የአገር ውስጥ ምርት እስከ 3 ፐርሰንት የሚሆነውን
ዋጋ ያስከፍላል፡፡
• በ2011 ዓ.ም 872 ,884 ,881 ብር የሚገመት ንብረት ወድሟል፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 14

15. የቀጠለ…
• ጤናው ዘርፍ ላይም ጫና በማሳደር የጤና ዘርፉን ሃበት
በመበዝበዙን እንደቀጠለ ነው፡፡
• ለምሳሌ ያክል ኢትዮጵያ ውስጥ አደጋው ከተከሰተበት ቦታ
ወዲያውኑ ከሞት ተርፈው በተለያዩ አደጋዎች ወደ ድንገተኛ
ክፍል ሆስፒታል ከሚመጡት መካከል በአማካኝ 32
ፐርሰንቱ በመኪና አደጋ ምክንያት ነው፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 15

16. 16
61,716 ጉዳት ደርሶባቸው በኢትዮጵያ ሆስፒታል ከሚመጡት መካከል
31.5% (95%CI: 25.4%, 37.7%) በመኪና አደጋ አማካኝነት ነው፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw
የቀጠለ…

17. የቀጠለ…
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 17
በእኛ ጥናት መሰረት፡ 1ኛደቡብ, 2ኛ አዲስ
አበባ, 3ኛ አማራ
በመኪና አደጋ ምክንያት ሆስፒታል የመጡ
አ/ክ/ምንገድና ትራንስፖርት መረጃ፡
1ኛ ኦሮሚያ፣ 2ኛ አማራ፣ 3ኛ ደቡብ

18. የቀጠለ…
ይህ ምን ማለት ነው? ለመቁሰል አደጋ ማዕከል ከሚመደበው
በጀት በአማካኝ 32% የሚሆነው ለመኪና አደጋ ፍጆታ
እንዲውል ይሆናል ማለት ነው፡፡
1. የሙያተኛ እጥረት በማምጣት
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 18
ሀኪምና ነርሶች

19. የቀጠለ…
2. ጤና ተቋሙን ማጣበብ (e.g. ምኝታ ክፍሎች እጥረት፣
ቀዶ ጥገና ክፍሎች፣ ካርድ ክፍል፣ ራጅ ክፍል፣ እና ሌሎችም
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 19
ድንገተኛ ክፍል
ካርድ ክፍል

20. የቀጠለ…
3. የህክምና ዕቃ እና መድሓኒቶች እጥረት
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 20

21. የቀጠለ…
• ብቁ ያልሆነ ማህበረሰብ እንዲፈጠር ምክንያት መሆን
(አካላዊ ሃይልን በማሰናከል፣ ስነ-ልቡናዊ ስንኩልነት፣ እና
ድሃ የሆነ ዜጋ በማፍራት)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 21
አካላዊ እና ስነልቡናዊ ስንኩልነት

22. የቀጠለ…
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 22
• የሃብት ብክነት (ሰው፣ ቁስ)=ድህነት

23. የቀጠለ…
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 23
በልመና ላይ የተሰማሩ
ረዳቶቻቸውን በተሽከርካሪ አደጋ ያጡም ይገኙበታል፡፡

24. የቀጠለ…
የተሽከርካሪዎች አደጋ መንስኤዎች በኢትዮጵያ
ምንድን ናቸው?
ሀ. ኢትዮጵያ ውስጥ 81% የሚሆኑት የተሽከርካሪዎች
ግጭት በአሽከርካሪዎች ስህተት የሚከሰት ነው
(WHO: Global status report on road safety)፡፡
ለምን ብዙሃኑ በአሽከርካሪው ስህተት ሆነ?
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 24

25. የቀጠለ…
• 1. በፍጥነት ማሽከርከር (Assefa, Mekonnen TH,
William, Mekonnen B, Tulu GS)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 25

26. የቀጠለ…
2. ለእግረኛችና ለሌሎች ተሽከርካሪዎች ቅድሚያ
አለመስጠት (Assefa et al, mekonnen, Mamo,
Hordofa)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 26

27. የቀጠለ…
3. ማታ ማሽከርከር (Assefa et al, Tulu GS)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 27

28. የቀጠለ…
4. የአሽከርካሪው ክህሎትና ልምድ፣ ስነምግባር እና
እውቀት ውሱንነት፡ የማስለጠኛ ማዕከላት? (William
E et al, mamo, Mekonnen B, Mekonnen TH,
Tulu GS)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 28

29. የቀጠለ…
5. ከአደጋ መከላከያ ቀበቶ አለማሰር (William E et
al, Hordofa et al, )
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 29

30. የቀጠለ…
6. ጫት መቃም፣ ማጨስ እና ጠጪ መሆን (William
E et al, Mekonnen B, Mekonnen TH)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 30

31. የቀጠለ
7. የአሽከርካሪው ቸልተኝነት፣ በእድሜ እና በትምህርት
ዝቅ ያሉት፣እያሽከረከሩ ሞባይል ማውራት (William
E et al, Mamo, Mekonnen B)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 31

32. የቀጠለ…
8. ከአቅም በላይ መጫን (William et al, Tulu GS)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 32

33. የቀጠለ…
ለ. ሌሎች መንስኤዎች፡ የትራፊክ ፍሰት መጨመር
(የተሽከርካሪ፣ ህዝብ ብዛት)፣ ልክ ያልሆነ የመንገድ ግንባታ፣
የተቀላቀለ ትራፊክ ፍሰት፣ የትራፊክ ህግን በስርዓት
ያለማስፈጸም ክፍተት፣ ችግር ያለበት ተሽከርካሪ፣ የእግረኞች
ባህሪ እና እውቀት ውሱንነት መስተዋል (William E et al፣
Assefa et al)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 33

34. የቀጠለ…
1. የትራፊክ ፍሰት መጨመር (የተሽከርካሪ፣ ህዝብ
ብዛት) እና የተቀላቀለ ትራፊክ ፍሰት፡ የእገረኞች
ደህንነትን ያማከለ ግንባታ ውስንነት (William)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 34

35. የቀጠለ…
2. ልክ ያልሆነ የመንገድ ግንባታ እና መበላሸት, መታጠፊያ,
ጠመዝማዛ መንገድ (Getu S, Jimma D, Zeleke LB)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 35

36. የቀጠለ…
3. የትራፊክ ህግን በስርዓት ያለማስፈጸም ክፍተት፣
ችግር ያለበት ተሽከርካሪ (William, Getu S)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 36

37. የቀጠለ
4. የእግረኞች ባህሪ እና እውቀት ውሱንነት መስተዋል
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 37

38. ድምዳሜ እና አስተያየት
 የተሽከርካሪዎች አደጋ እየጨመረ ነው፡፡
 የተሸከርካሪ አደጋ ሁለ ገብ አገራዊ ጉዳት ያመጣል፡፡
 የተሽከሪካሪዎች አደጋን ለመቀነስ የአሽከርካሪዎች፣ የስልጣና ማዕከላት፣
የመንግስት ቢሮዎች (ትም/ት ቤት፣ ጤና ጥበቃ፣ መንገድና ትራንስፖርት፣
ኮንስትራክሽን)፣ የሃይማኖት አባቶች፣ እግረኞች እንዲሁም የሌሎች
አካላት ርብርብ አስፈላጊ መሆኑን ያመላክታል፡፡
 አዳዲስ ቴክኖሎጂዎችን መጠቀም (SMS, Radar, camera, )
 ለዚህም የተጀመሩ ስራዎች ተጠናክረው መቀጠል አለባቸው፡፡
 የአሽከርካሪዎች ሁኔታ (ዝቅተኛ እድሜ፣ የትምህርት ደረጃ፣ አዕምሮን
የሚያወኩ መጠጦች፣ ሲጋራ፣ ጫት ጉዳይ)፣ የህግ ማስከበር ጉዳይ፣ እና
ካለው የትራፊክ ፍሰት ተመጣጣኝ እና አግባብ ያለው የመንገድ ግንባታ
አስፈላጊ ናቸው፡፡
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 38

39. የቀጠለ…
የስዊድን ተሞክሮ’: የስዊድን ህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት እ.ኤ.አ በ1997፣ ራዕይ ዜሮ የሚል ህግ
አጽድቀው ተግባራዊ እያደረጉ ይገኛሉ፡፡ ለዚህም ጥቂት አደጋዎች ብቻ ይስተዋላል፡፡
 አስተሰሰብን መቀየር (እኔንም ይመለከተኛል)፣በማንኛውም ጊዜ ሊከሰት እንደሚችልያስባሉ
 የሰዎች ደህንነት (አብዝተው ይጠነቀቃሉ በመጠበቅ ረገድ ደስ የሚል የረጅም ጊዜ ልምድ
አላቸው
 የመንገድ ኢንጅነሮችና ኮንትራክተሮች ስለ መንገዶች ደህንነት ሃላፊነት መሰማትና ሃላፊነትን
መውሰድ፡ መንገዶችችግር ቢገጥማቸው መንገዱን የሰሩት ኢንጅነሮችና ኮንትራክተሮች
ይጠየቃሉ (ለምሳሌ፡ በታሰበለትየጊዜ ገድብ ቀደም ብሎ ለሚበላሽ መንገድ)
 የደህንነት ፎቶ ግራፍ ማንሻ በየቦታው መገጠም
 ተከታታይ የመንገዶችንምልከታ እና ልየታ
 ፍጥነትን መግታት ላይ አተኩረው ይሰራሉ
 የተለያዩ መስሪያ ቤቶች ጉዳዩ ላይ ይሳተፋሉ (ባለስልታናት፣የመኪና አምራችና ሻጭ ድርጅቶች፣
መንገድና ትራንስፖርትቢሮ፣ የአሽከርካሪዎች ስልጠና ማዕከላት፣ የሰራተኛ ማህበራት፣
የአሽከርካሪዎች ማህበራት እና ሌሎችም)
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 39

40. መንገድና ትራንስፖርት ቢሮ የተዘጋጅ አጭር
ዘጋቢ ፊልም
• Iwuneta.mpg
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 40

41. ዋቢዎች (ማጣቀሻዎች)
[1]. Amhara regional road and transport office report
[2]World Health Organization. Global status report on road safety.
Geneva, Switzerland: 2018.
[3]. Commission for Global Road Safety. Safe roads for all: a
post-2015 agenda for health and development: Foundation for the
Automobile & Society (FIA). London, UK: 2013.
.
.
.
.
.
.
[43]. Asefa F, Assefa D, Tesfaye G. Magnitude of, trends in, and
associated factors of road traffic collision in central Ethiopia. BMC
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 41

42. ምስጋና
• የጥናቱ አባላት
• የአማራ ክልል መንገድና ትራንስፖርት
• የዚህ ጉባኤ አስተባባሪ ኮሚቴዎች
• የጉባኤው ተሳታፊዎች
6/24/2021 Aklilu Endalamaw 42

43. 6/24/2021 Aklilu Endalamaw 43
በሰላም ስለደረስን ማዕዱን እንቋደስ!!!