Het rekenen aan daglicht is helemaal ingeburgerd in de binnenverlichting en wordt in het ontwerp van nieuwe gebouwen op grote schaal toegepast. De universiteit van Tokyo, heeft het hemelpatroon en helderheid bij diverse bewolkingstypen gemeten en vastgelegd. Deze informatie kan weer worden gebruikt in de vorm van weather files in highend simulatie software. Door het scannen en 3d modelleren van de bestaande tunnelingang met rooster kunnen de situaties in alle weertypen en zonnestanden worden onderzocht.

1. 12
Rekenen aan daglicht
Door het scannen en 3D modelleren van de bestaan-
de tunnelingang met daglichtrooster kunnen de
situaties in alle weertypen en zonnestanden worden
onderzocht. Daglichtroosters bieden veel voordelen
bij tunnelingangen.
WWie op een heldere zomerdag een tunnel nadert, wil bui-
ten de tunnel zien hoe de rijbaan onder de overkapping
doorloopt. Uiteraard ook of voorliggers vertragen of zelfs
stilstaan. Om dat te kunnen zien op een heldere dag, is
veel licht aan de ingang van de tunnel nodig. Hiervoor
wordt meestal kunstlicht ingezet dat naar de weggebruiker
toe wordt gericht, waardoor een negatief contrast met de
donkere achterkanten van de voertuigen wordt gecreëerd.
Omdat er veel licht nodig is, hangen er in deze zone van
de tunnel veel verlichtingsarmaturen, met als gevolg een
hoog energieverbruik en hoge onderhoudskosten.
Om de weggebruiker een comfortabele overgang te bie-
den naar het lage kunstlichtniveau in de tunnel is het ook
mogelijk het daglicht op natuurlijke wijze af te bouwen.
Dit wordt gedaan met een daglichtrooster. Het rooster
bestaat uit hoge verticale kokers of z-vormige balken die
op verschillende afstanden van elkaar zijn geplaatst en die
als zeer hinderlijk worden ervaren door de aannemer.
De ervaring ontbreekt om eraan te kunnen rekenen en de
gehele constructie past niet in het huidige systeem van
system-engineering. Voor de uitvoerder heeft een dag-
lichtrooster ook als nadeel dat er minder of geen ingangs-
verlichting meer hoeft te worden opgehangen en er dus
minder geld wordt verdiend.
Binnen al ingeburgerd
Het rekenen aan daglicht is helemaal ingeburgerd in de
binnenverlichting en wordt in het ontwerp van nieuwe
• door Nico de Kruijter
[inst]ALLICHT_01-2016(rev0).indd 12 13-01-16 20:56

2. 13
gebouwen op grote schaal toegepast. De universiteit van Tokyo
heeft het hemelpatroon en de helderheid bij diverse bewol-
kingstypen gemeten en vastgelegd (Sky Luminance Distribution
Model for Simulation of Daylit Environment - Norio Igawa,
Hiroshi Nakamura, and Kunio Matsuura). Deze informatie kan
weer worden gebruikt in de vorm van weather files in highend
simulatie software. Door het scannen en 3D-modelleren van de
bestaande tunnelingang met rooster kunnen de situaties in alle
weertypen en zonnestanden worden onderzocht.
Verhoging maximumsnelheid
Tunnelprojecten waarvoor de Kruijter daglichtstudies heeft uit-
gevoerd, zijn de Zeeburgertunnel, de Heinenoord tunnel en de
Velsertunnel. Bij al deze tunnels is een 3D-model gemaakt van
de ingang en is het daglichtrooster onderworpen aan een dag-
lichtstudie. Wat in alle projecten opviel, is dat de lengte van het
daglichtrooster kor-
ter was dan wense-
lijk. Dit heeft te
maken met de rij-
snelheid van de
voertuigen. Waar
vroeger niet harder
werd gereden dan 70
of 80 km/h, is dat in
de loop der tijd
gestegen naar 100 tot 130 km/h. Om het licht op een verant-
woorde manier af te bouwen, moet de afbouw in 8 seconden
plaatsvinden. Dit vereist bij 70 km/h een afbouw over 155 m en
bij 120 km/h zelfs 100 m langer. Bij handhaving van het
bestaande daglichtrooster heeft verhoging van de maximum-
snelheid dus als consequentie dat er een verlenging van de
lichtafbouw moet plaatsvinden door het plaatsen van extra ver-
lichting net na het daglichtrooster. De hoeveelheid hiervan is
‘Bij nieuwbouw wordt
zelden overwogen om
een daglichtrooster te
maken. Een gemiste
kans’
[inst]ALLICHT_01-2016(rev0).indd 13 13-01-16 20:56

3. 15
sterk afhankelijk van de constructie van het daglichtroos-
ter. Vandaar dat het noodzakelijk is om in deze gevallen
een daglichtstudie te doen aan het bestaande daglichtroos-
ter.
Verschil in kosten
Bij nieuwbouw wordt zelden overwogen om een daglicht-
rooster te maken. Dit is eigenlijk een gemiste kans, zeker
als je nagaat hoeveel energie er wordt gebruikt in de
ingang van een verkeerstunnel. Er zijn in het verleden stu-
dies uitgevoerd naar de verschillen in onderhoudskosten
tussen een kunstlichtinstallatie en het daglichtrooster -
steeds in het voordeel van een kunstlichtinstallatie. Nu,
20 jaar later, zien we dat de vooronderstellingen en con-
clusies over hoge bouw- en onderhoudskosten van een
daglichtrooster niet worden bewaarheid. De onderhouds-
kosten zijn vrijwel nihil. De bouwkosten vallen ook mee,
omdat voor een tunnel al wanden staan en er dus alleen
een rooster hoeft te worden opgehangen.
Niets staat het ontwerp van een duurzame en milieuvrien-
delijke tunnel nog in de weg. De opgedane kennis van
daglichtsimulaties, ingenieuze simulatiesoftware met
complexe hemel-algoritmes en van het bouwen met BIM
(3D Bouw Informatie Model) levert het ideale fundament
voor een milieuvriendelijk ontwerp.
www.dekruijter.nl
16 14:09 [inst]ALLICHT_01-2016(rev0).indd 15 13-01-16 20:56