Evet mi Hayır mı?

1. REFERANDUM2010
NEYi OYLAYACA IZ?
Türkiye, 12 Eylül’de tarihî bir referanduma gidiyor. Demokrasi ve ülkenin gelece i aç s ndan hayati öneme sahip bu
halkoylamas için siyasi partiler propaganda çal malar n yürütüyor. Meydanlarda hararetli ‘evet’ ve ‘hay r’ tart malar ya an yor.
Siyasi partiler, sivil toplum kurulu lar , kanaat önderleri, sanatç lar, yazarlar, i dünyas n n temsilcileri referanduma dair görü lerini
ve oylar n n rengini aç klad . 12 Eylül’de son sözü millet söyleyecek. Ortaya ç kacak sonuç, halk n hemen her kesimini yak ndan ilg-
ilendiriyor. Meydanlar n hararetine ra men, propaganda çal malar kar l kl at malar ve ilgisiz konular üzerinden yürütülüyor. Oy-
lanacak paketin maddeleri; ‘evet’ ç kmas halinde nelerin de i ece i, ‘hay r’ n ne anlama geldi i aç kça ifade edilemiyor. Oysa
referandum, siyaset ve partiler üstü bir anlam ta yor. Sonuçta kazanan ya da kaybeden demokrasi, ekonomik hayat ve
özgürlükler olacak. Elinizdeki ‘Referandum 2010’ eki, anayasa de i ikli i paketinin toplum hayat na getirece i
yenilikleri örnekleriyle anlat yor. te referandumda oylayaca n z anayasa de i ikli i paketinin içeri i…
DARBEC LER N KORUMA KADIN, ÇOCUK VE ENGELL YE D S PL N CEZASI ALAN
ZIRHI KALKACAK POZ T F AYRIMCILIK YAPILACAK MEMUR, HAKKINI MAHKEMEDE
S V LLER ASKERÎ MAHKEMEDE PART LER KAPATILSA B LE ARAYAB LECEK
YARGILANAMAYACAK M LLETVEK LL DÜ MEYECEK MAHKEME KARARI OLMADAN
YA ’TA ATILAN ASKER ANAYASA MAHKEMES ’NE YURTDI INA ÇIKI YASA I
HAKKINI ARAYAB LECEK B REYSEL BA VURU KONULAMAYACAK
DARBEC LER N S V L MAHKEMEDE HAKKI GELECEK MEMURLAR TOPLU SÖZLE ME
YARGILANMASI ANAYASAL HSYK KARARLARI YARGI HAKKINA KAVU ACAK
TEM NATA KAVU ACAK DENET M NE AÇILACAK EMEKL LER DE MEMURLARA
F LEME ARTIK ANAYASAL YÜKSEK YARGI ÜYELER N YAPILAN ZAM ORANINDAN
B R SUÇ OLACAK YARARLANACAK
KATLAYINIZ
KÜRSÜ HAK MLER
BEL RLEYECEK

2. SAYFA 02 REFERANDUMDA EVET D YECEKLER
Ba bakan Recep BBP Genel Ba kan Yalç n Topçu: SP Genel Ba kan Numan Kurtulmu : Ana- Eski DP Genel Ba kan Süleyman Soylu: Ne- KADEP Genel Ba kan e-
Tayyip Erdo an: n: Referandumda sand a gidip gö sü-
Referandumda
Referandumda yasa de i ikli i tam bir reform de il, ancak den evet diyorum; çünkü namus borcum var. Sa- rafettin Elçi: Kürtler, PKK
Tam 30 y l sonra,
a, mü gere gere e oyu kullanaca m.
evet bu yönde küçük de olsa at lm bir ad m ol- dece 145. madde için bile bu de i ikli e milyon ve BDP’nin bask s na ra -
yine bir 12 Eylül günü, mas ndan dolay ‘evet’ diyece iz. kere ‘evet’ denilir. men pakete ‘evet’ diyecek.
i kence ve zulümlerle,
mlerle,
bu insanl k d
uygulamalarla
milletçe
hesapla aca z..
Eski Ba bakan Necmettin Erbakan: De i- CHP Ankara Milletvekili E ref Erdem: HAK-PAR Genel Ba kan Bayram Boz- Mustafa Çal k: ‘Evet’ diyerek ac çekenle- Eski ANAP’l Bakan Vehbi Dinçerler: Refe-
ikli e ‘evet’ oyu vermekte fayda var. Çün- CHP’li, MHP’li, AKP’li her kim olursa olsun yel: ‘Hay r’ diyenler statükoyu korurken, rin yan nda, cuntan n kar s nda yer al yo- randum, Türkiye’nin önünde büyük bir f rsat.
kü Türkiye’yi bir ad m ileri götürüyor. Eski- bütün ayd n, demokrat ve sa duyulu insan- bizim gibi ‘evet’ diyenler de i imi ve de- rum. Bizim ülkücülü ümüzü tartmak kim- E er 100 oyum olsayd 100’ü de ‘evet’ olurdu.
si bundan daha kötüdür. lar, anayasa de i ikli ine ‘evet’ demeli. mokratikle me iste ini ortaya koyacak. senin haddi de ildir. Rahmetli Turgut Özal ya asa o da ‘evet’ derdi.
zmir Ba ms z Milletvekili Recai Bir- TUSKON Ba kan R zanur Meral: MÜS AD Genel Ba kan Ömer Cihad Var- Hak- Ba kan Salim Uslu: Her ‘evet’ Memur-Sen Ba kan Ahmet Gündo du:
gün: Halkoylamas nda ‘hay r’ ç karsa Er- Türkiye’nin h z na ayak uyduracak bir anaya- dan: Ço ulcu demokrasiye, yenilikçili e, top- oyu darbeleri ve darbe anayasas n red- Görevimiz, 12 Eylül’de ‘evet’ demekle bit-
genekon davas sekteye u rayabilir. En çok sa için ‘evet’ diyece iz. lumda birlik ve beraberli e ‘evet’ diyece iz. detmek, i kencecilerin, cellatlar n yapt meyecek. 13 Eylül’de yeni anayasa için yine
bu nedenle ‘evet’ oyu verece im. anayasaya ‘hay r’ anlam na gelecektir. meydanlarda olaca z.
TO Ba kan Murat Yalç nta : Oyumun Diyarbak r Ticaret ve Sanayi Odas Ba - A ao lu irketler Grubu Ba kan Ali A ao - TÜS AD üyesi Y ld r m Aktürk: De i iklik- TÜS AD Haysiyet Divan Üyesi Can Pa-
rengi 12 Eylül günü ‘evet’ olacak. Bunu tem- kan Galip Ensario lu: Özgürlükleri art - lu: Daha özgür ve istikrarl bir Türkiye için refe- ler, insan haklar na sayg ve AB’ye uyum ko- ker: ‘Evet’ ç karsa, yeni bir anayasan n
sil etti im i dünyas n n menfaatlerini gö- ran ve demokratik de i ime kap aralayan randumu f rsat olarak görüyorum. Ben i ada- nusunda önemli birer kazan m. Demokrasinin yolu aç lacak. Siyaset ancak halkla yap la-
zetti im için yapaca m. her türlü çabay destekliyoruz. m y m, particili im yok. Oyum ‘evet’ olacak. geli tirilmesi için tabii ki ‘evet’ diyece im. bilecek ve Türkiye demokrasiye z playacak.
Fethullah Gülen: Paketin içinde milletimi- Bediüzzaman Said Nursi’nin talebelerin- Bediüzzaman Said Nursi’nin talebelerin- Mustafa slamo lu: Bu bir hayat memat
zin istikbali için çok önemli maddeler var; de- den Mehmet K rk nc : Hürriyete giden her den Abdullah Ye in: Ülkenin kanun devleti meselesidir. Millet referandumda maraba
i iklik paketi bu yönüyle desteklenmeli ve ad ma, bu millet daima ‘evet’ demi tir. olmas için oyum ‘evet’ olacak. olmad n , stakükoya kar “re it” oldu u-
‘evet’ oylar böyle bir niyetle verilmelidir. nu göstermeli.
Alevi Dernekleri Federasyonu Ba kan Dünya Ehli Beyt Vakf Ba kan Fermani Al- EDP Genel Ba kan Ziya Halis: Alevilik Eski SHP Milletvekili Salman Kaya : Alevi-
Metin Tarhan: Bu paketin desteklenme- tun: 12 Mart’ta iki defa hapse at ld m. 12 Eylül’de bir inan biçimidir. Siyasi yorumlarda her- ler, ahsi hesap pe indekilerin manipülasyon-
si gerekiyor. Demokrasiye dönük at lan her ise birçok yak n m tutukland . Ya ananlar göz kesin pozisyonlar farkl d r. Alevi biri ola- lar ndan kurtulmal . Demokratikle meyi iste-
ad m bizim taleplerimizi de kar layacak. ard edilemez. ‘Evet’ oyu verece im. rak de i ikli e ‘evet’ diyorum. yen bir toplum olarak ‘evet’ oyu vermeliler.

3. REFERANDUMDA EVET D YECEKLER SAYFA 03
Sezen Aksu: Eksikliklerine ra men ‘evet’ di- Teoman: Anayasa paketi demokrasi ad - brahim Tatl ses: Teknoloji ve hayat de i - Orhan Gencebay: Çocuklar m za daha demok- Orhan Pamuk: 12 Eylül’le hesapla mak gereki-
yece im. Uzla mayla haz rlanacak, kapsaml na ileri bir hamle. Bence u anda yap lmas ti ama Türkiye hâlâ ayn kanunlarla yönetiliyor. rat, daha ça da bir hukuk sistemi b rak p b rak- yor. Bu de i iklik, hesapla man n yolunu açan bir
ve özgürlükçü anayasa nihai eklini alana ka- gereken; eksiklik olsa da elimizde olan pa- Tahtalar yenileyelim, çivileri de i tirelim, yeni mayaca m z oylayaca z. Bu f rsat kullan lmal kap . Benim oyum ‘evet’ olacak.
dar da ‘evet’ demeye devam edece im. keti desteklemek. anayasaya ‘evet’ diyelim. diye dü ünüyorum.
Ahmet Özhan: Ben bunu, Türkiye’nin önünün Ye im Salk m: Referandumda ‘evet’ oyu Rojin: A abeyim 12 Eylül ma durlar n- Murat Kekilli: Daha fazla özgürlük, daha Emel Müftüo lu: Bunlar çok hassas ko-
aç lmas için gereken bir at l m olarak de er- verece im. Çünkü baz eylerin de i me- dan. 47 ya nda ve ölü gibi ya yor. O ve fazla demokrasi ve daha fazla hukuk için nular. Demokratik bir ülke olmam z ad na
lendiriyorum. Bu de i ikli i CHP de yapsayd si gerekiyor. Herkesin hayr na olacak eyler onun gibi i kence çekenler için ‘evet’ oyu anayasa de i ikli i paketi umut verici. 12 sonuç çok de i mese de, benim referan-
yine ‘evet’ derdim. varsa anayasa da de i ebilmelidir. kullanaca m. Eylül’de ‘evet’ derim, beni kimse tutamaz. dumda karar m ‘evet’ yönünde olacak.
Mustafa Erdo an: ‘Evet’ diyorum. Çünkü AB Halil Ergün: Bu ülkeden alaca olan bi- Ahmet Yenilmez: 12 Eylül günü oy vermeye gi- Nilüfer Akbal: Ba bakan’ m z n dedi i gibi Sinan Çetin: 12 Eylül darbecilerine yar-
uyum yasalar ve insan haklar na ayk r hukuk- riyim. 12 Eylül’ü ya am ve zulmünü çek- derken t ra olup, en güzel k yafetlerimi giyece- vicdan m n sesini dinleyece im. Bence sol- g yolu aç l yor. Bu ülkede bir daha darbe
sal metinlerin de i tirilmesi için siyasilere cesa- mi bir sanatç y m. Görülecek hesab m için im. Bayrama giden çocuk sevinciyle sand a cular n ‘hay r’ demesi tutars zl k. Eksik de olmamas n garanti alt na almak ad na
ret verilmesi gerekti ine inan yorum. ‘evet’ diyece im. gidip ‘evet’ mührünü bir ba ka basaca m. olsa de i iklikleri iyi ve do ru buluyorum. referandumda ‘evet’ diyece im.
anar Yurdatapan: Referandumda ‘evet’ di- Hale Soygazi: Daha demokratik ve özgür bir Zeynep Tanbay: Asl nda 12 Eylül’ün mira- Gülten Kaya (Ahmet Kaya’n n e i): Referan- Aziz Üstel: Ke ke CHP’yle MHP de el ver-
yece im. Buna hay r demenin zaten hiçbir ülke olmam z için darbe anayasas n tas ye et- s toptan kald r l p çöpe at lmal ama u an bu dum, toplumun demokrasi bilincini ortaya ko- seydi; bu darbe anayasas ba tan sona de-
mant yok. Bu maddeler mevcuda göre çok memiz gerekir. Referandumdan ç kacak ‘evet’ ad m n at l yor olmas bile çok önemli. Bu ne- yacak. Kendilerini devletin as l sahibi olarak gö- i tirilseydi. Ama olmad . Ben 12 Eylül sa-
daha demokrat ve çok daha ileri. oyu demokrasiye inanc m z art racakt r. denle ‘yetmez ama evet’ diyenlerdenim. renlerle gerçek sahiplerin foto raf netle ecek. bah ‘evet’ oyu verece im.
Cengiz Çandar: ‘Evet’, Türkiye’nin de- Hasan Cemal: steyen gider ‘hay r’ der. Ya Adalet A ao lu: Darbe anayasas na ‘hay r’ Mehmet Ali Birand: Hemen her konuda gerileme-
mokratik at l m yapmas nda, yeni, sivil ve da ‘evet’ oyu kullan r. Bu tercihlerin tümü demi tim, imdi vesayet alt nda olmaktan mize neden olan askerî darbeler döneminin kapan-
demokratik bir anayasa haz rlamas nda demokratiktir. Ben, “Yetmez ama evet!” kurtulacaksak ‘evet’ diyorum. Ya ad m sü- d mesaj n yollayamazsam, kendi kendime iha-
önemli bir ivmeye i aret edecek. diyorum. rece demokrasinin pe ini kovalayaca m. net etmi sayar m. Bu nedenle oyum ‘evet’ olacak.
Hakan ükür: Anayasa oylamas n n parti- Mehmet Özdilek ( ifo): Sivil bir anayasa Anayasa Raportörü Osman Can: Belli bir Muhsin K z lkaya: E er ‘evet’ ç kmazsa
ler üstü oldu unu dü ünüyorum. DGM’de ya- için ve daha demokrat bir ülkede ya aya- ideolojinin muhaf zl n yapan yarg n n, Türkiye on sene geri gider. ‘Evet’ demedi-
ad klar m, inanc m, ara t rmalar m ve mant - bilmek ad na ben de yeni anayasa paketini ideolojik i leyi ini ortadan kald rd için iniz zaman Diyarbak r Cezaevi’nde ölmü
m, benim ‘evet’ karar mda etkili oldu. destekliyorum. ‘evet’ demek gerekiyor. yüzlerce insan n ç l klar kulaklar n z t kar.

4. SAYFA 04 REFERANDUMDA
MHP Genel Ba kan Devlet Bahçeli: MHP,
HAYIR çi Partisi Genel Ba kan Do u Perinçek:
D YECEKLER
CHP Genel Ba kan Kemal
DP Genel Ba kan Hüsamettin Cindoruk:
milletimizin önceliklerine ve taleplerine Atatürk cumhuriyetini yeniden kurmak çin, AKP’ye K l çdaro lu: Herkesi,
Zincirbozan’a giren bir siyasetçi bugün referan-
cevap vermeyen ve d ar dan sipari edilen de anayasas na da hay r. Mührü hay r’a vur. demokrasimizi tehdit eden
duma ‘hay r’ diyorsa bunun bir anlam var.
anayasa de i ikliklerine hay r oyu verecektir. ço unluk diktatörlü ü
e ilimine kar referandum-
da “hay r” oyu vermeye
ça r yorum.
D SK Genel Ba kan Süleyman Çelebi: 12 YARSAV eski Ba kan Ömer Faruk HSYK Ba kan Vekili Kadir Özbek: Ça da Ya am Destekleme Derne i Alevi Bekta i Federasyonu Ba kan
Eylül Anayasas ’na me ruiyet kazand rma Emina ao lu: Bu paketin ard nda ba ka De i ikli in siviller taraf ndan yap lmas tek Ba kan Aysel Çelikel: Bu hareketin Ali Balk z: AK Parti yeni bir Muaviye
anlam na gelen bu referandumda, en bir amaç ve gizli bir plan var. ba na öngörülen düzenlemelere hakl l k ve alt nda özel bir siyasi amac n oldu unu oyunu ile kar m zda, biz bu oyuna
“hay r’l ” oyu kararl l kla verece iz. me ruluk kazand rmaz. dü ünüyorum. gelmeyece iz, ‘hay r’ diyece iz.
Türkiye Komünist Partisi Ba kan Erkan BTP Genel Ba kan Haydar Ba : Anayasa Atatürkçü Dü ünce Derne i Ba kan Tuncay Özkan: Türkiye, 12 Eylül 1980’de Osman Pamuko lu: Bu referandum,
Ba : AKP Anayasas 12 Eylül’ü mahkûm paketi, milletin ve devletin menfaatlerini ko- Tansel Çöla an: Elde kalan son kalesiniz, itildi i karanl a da, bugün sürüklendi i iktidardaki partinin halk nezdindeki gücünün
etme görüntüsü alt nda 12 Eylül iktidar n ruyan yüksek yarg n n (Anayasa Mahkemesi onlar n söylediklerine bakmay n. Tümüne batakl a da var gücüyle ‘hay r’ diyecektir. test edilmesinden ba ka bir ey de ildir.
kuvvetlendiren bir giri ime imza atmaktad r. ve Dan tay) elini kolunu ba l yor. birden ‘hay r’ deyin.
KESK Genel Ba kan Sami Evren: Anayasa Kamer Genç: Hükümetin icraatlar ndan Müjdat Gezen: Oy kullanacak ki ilerin mily- Faz l Say: Referandumda evet bask s Sey Dursuno lu (Huysuz Virjin):
de i ikli i Türkiye’nin sorunlar na çözüm memnun de ilim, bu sebeple oyum onda biri bile neye ’evet’ deyece ini biliyorsa art k fa izme döndü. Ba bakan’ n etti i Maddelerin içinde kabul ettiklerim de var,
üretmekten uzak. 1982 Anayasas ’n n anti- ‘hay r’. Referandumda ‘evet’ ç kmas ben bileklerimi keserim. Ben bilmedi im bir her tehdit kriminaldir. Bu bir tehdit kabul etmediklerim de. Bu i in referan-
demokratik ruhunu ortadan kald rm yor. durumunda yarg siyasalla acak. konuda suç orta olmam demektir. referandumuna dönü tü. duma kadar gelmemesi laz md .
BOYKOTLAR VE
KARARSIZLAR
Emekçi Hareket Partisi Genel Ba kan Ezilenlerin Sosyalist Partisi Ba kan Figen BDP E Ba kan Selahattin Demirta : Abdullah Öcalan: Boykota kar ç kanlar bu
Sibel Uzun: Anayasa de i ikli i sürecine Yüksekda : Bizim 12 Eylül Anayasas n n ‘Evet’ diyecek STK’lar n karar n n cesareti nereden al yorlar? Fakat bizimkiler
halk n ve emekçilerin dahil edilmemesi toptan reddine ihtiyac m z var. Bunu da Diyarbak r halk n n genel görü ü gibi de çok rahat. Herkes çok kendini be enmi ,
son derece yanl . Süreci boykot edece iz. mevcut iktidar ve düzen partileri yapamaz. yans t lmas ahlaks zl kt r. her eyi bildiklerini zannediyorlar.
‘HAYIR’ DEMEN N GEREKÇES YOK
12 Eylül’de ‘hay r’ diyeceklerin büyük ço unlu u halkoyuna sunulan 26 maddeye kar de il. Onlara ‘hay r’ dedirten tek gerekçe, anayasa
de i ikli ini AK Parti’nin yapm olmas . Bunu da aç kça dile getiriyorlar. Oysa AK Parti kar tl n n ortaya konulmas gereken yer referandum de il,
2011 seçim sand . Zaten bu paketi Saadet Partisi ve Büyük Birlik Partisi de destekliyor. Yani konu, basit bir parti tercihi de il. O nedenle de ‘evet’
demek için ortaya objektif gerekçeler sunulabilirken ‘hay r’ demek sadece partizanl ifade ediyor. Ayr ca Türkiye’nin önemli kanaat önderleri, sanatç
ve ayd nlar da referandumda ‘evet’ diyor. Bunlar n içinde AK Parti kar tlar ve ‘yetmez ama evet’ diyenler de var. Olmas gereken de bu. Referandum
kültürü, paketin içine bakmay art ko uyor. Bu pakete ‘evet’ demek için sebep çok; ‘hay r’ demek içinse gerekçe yok.

5. SAYFA 05
12 EYLÜL REFERANDUMU
ne getiriyor?
12 Eylül sonras haz rlanan darbe anayasas 1982 y l nda
kabul edildi. Son 28 y lda neredeyse bütün siyasi partiler
ve sivil toplum örgütlerinin talep etti i anayasa
de i ikli i bugüne kadar 16 kez yap ld . Ancak
özüne dokunulamad . Referanduma
DARBEC LER YARGILANACAK sunulacak paket, demokrasi için
köklü reformlar getiriyor. BÝREYSEL ÖZGÜRLÜKLER
EKONOMÝK VE SOSYAL HAKLAR
YARGIDA
BÜYÜK REFORM ANAYASA
MAHKEMES ’NE
DARBEC LER N B REYSEL BA VURU
KORUMA ZIRHI HAKKI
KALKACAK Devlet ile vatanda aras nda ya a-
Darbecileri koruma alt na alan nan sorunlar , mahkemeye gitme-
Anayasa’n n geçici 15. maddesi den ombudsmanl k kurumu çöze-
MAHKEME KARARI cek. Ayr ca vatanda yarg karar n-
kald r lacak. Yeni düzenleme- OLMADAN
lerle 12 Eylül darbecilerine dan tatmin olmazsa Anayasa
yarg yolu aç lacak. Darbe
YURTDI I YASA I Mahkemesi’ne bireysel ba vuru
plan dâhil askerlik mesle i MECL S, M LLET KONULAMAYACAK yapabilecek.
d nda i lerle u ra anlar sivil ADINA ANAYASA Hakk nda soru turma ve kovu -
mahkemelerde yarg lanacak. MAHKEMES ’NE turma yürütülen i adamlar
ÜYE SEÇECEK vergi borçlar ndan dolay yurt- EH T VE GAZ
Anayasa Mahkemesi’nin üye d na ç kam yordu. Yap lan YAKINLARINA,
de i iklikle hâkim karar olma-
YA ’TA
say s 11'den 17'ye ç kar l yor.
dan i adamlar n n yurtd na KADIN VE ENGELL LERE
Üyelerinin 3'ünü TBMM, 14'ünü GÜVENCE
ORDUDAN ATILAN ise cumhurba kan seçecek. ç k engellenemeyecek.
ASKER HAKKINI Pakette kad nlara, çocuklara,
Demokratik yap ya kavu an ya l lara, engellilere, gazi ve ehit
ARAYAB LECEK Yüksek Mahkeme, 2 bölüm ve yak nlar na anayasal güvence geti-
Yüksek Askerî ûra kararla- Genel Kurul olarak çal acak. MEMURA TOPLU rilerek ayr cal k tan n yor. Bu ki ile-
r yla ordudan ihraç edilen SÖZLE ME HAKKI re yönelik iyile tirici tedbirler
askerî personele; yarg ya ba - TANINACAK Anayasa’n n e itlik ilkesine ayk r
vurma, hak arama hürriyeti kabul edilemeyecek.
ve savunma hakk verilecek. YARGI ÜZER NDEK Memurlara, toplu sözle me hakk
Türk Silahl Kuvvetleri’nden HSYK BASKISI getirilirken son söz hakk memur-
‘irtica’ gerekçesiyle at lanla- ORTADAN KALKACAK lar n temsilcilerinin içinde bulun-
ra yarg yolu aç lacak. Yarg ya yapt müdahalelerle gün- du u Kamu Görevlileri Hakem PART KAPATMA
demden dü meyen HSYK’n n üye Kurulu’na verilecek. Ayn hak, ZORLA IYOR
say s 7’den 22’ye ç kar lacak. emeklilere de tan nacak. Haks z M LLETVEK LL
Üyeler sadece Yarg tay ve ceza ald n dü ünen memur DÜ MEYECEK
F LEME TAR HE Dan tay’dan seçilmeyecek. Kurula, mahkemeye gidebilecek.
KARI ACAK Anayasa Mahkemesi’nin yap s
kürsü hâkimlerini temsilen 13 bin de i ti i için kapatma kararlar
K SEL VER LER ki i aras ndan 10 hâkim seçilecek. eskisi kadar kolay al namayacak.
KORUNACAK Ç VE VEREN Eylem ve sözleri ile kapatmaya
sim, resim, kimlik bilgisi SEND KALARINA neden olan milletvekilleri partileri
hatta telefon numaras gibi MESLEKTEN ATILAN kapat lsa bile yasakl hale gelme-
özel bilgiler gizli olacak. Bu ANAYASAL GÜVENCE
HÂK M VE SAVCILAR Sendika, birlik ve konfederasyon yecek, siyasete devam edecek.
bilgilerin kayda geçirilmesin-
de ki inin r zas aranacak. HAKLARINI temsilcilerinden olu an
“Fi leme” tarihe kar acak. ARAYACAK “Ekonomik ve Sosyal Konsey”
Ki isel verilerinin kötüye kul- YA kararlar nda oldu u gibi anayasal güvenceye kavu turulu-
lan ld n tespit eden vatan- HSYK’n n kararlar da yarg deneti- yor. Ekonomi politikalar nda etkin
da hesap soracak. mine aç lacak. Kurulun meslekten olacak Konsey’in çal malar nda
ç kard hâkim ve savc lar mahke- iktidarlar n inisiyatifi kalkacak.
meye ba vurabilecek. Savc ve
hâkimler art k Ferhat Sar kaya ve
Sacit Kayasu gibi ma duriyet
ya amayacak.

6. SAYFA 06
MADDE 2:
Fi leme tarihe
kar acak MADDE 8:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 20’nci maddesi-
ne a a daki f kra eklenmi tir: “Herkes, kendisiyle
ilgili ki isel verilerin korunmas n isteme hakk na
sahiptir. Bu hak; ki inin kendisiyle ilgili ki isel veri- Ombudsman
ler hakk nda bilgilendirilme, bu verilere eri me,
bunlar n düzeltilmesini veya silinmesini talep etme
ve amaçlar do rultusunda kullan l p kullan lmad -
hakk m za
n ö renmeyi de kapsar. Ki isel veriler, ancak
kanunda öngörülen hallerde veya ki inin aç k r za- sahip ç kacak
s yla i lenebilir. Ki isel verilerin korunmas na ili - Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n
kin esas ve usuller kanunla düzenlenir.” 74’üncü maddesinin kenar ba l “VII.
Yap lan düzenlemeyle bundan sonra ki isel ya Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine ba -
da inanca dönük fi leme faaliyeti ‘anayasa suçu’ vurma hakk ” eklinde de i tirilmi , maddenin üçün- ÖRNEK OLAY
say lacak. Herkes kendisi ile ilgili ki isel verilerin cü f kras yürürlükten kald r lm ve maddeye a a -
korunmas n isteme hakk na sahip olacak. Bu
hak, ki inin kendisi ile ilgili ki isel veriler hakk n-
daki f kralar eklenmi tir: “Herkes, bilgi edinme ve
kamu denetçisine ba vurma hakk na sahiptir. Türkiye
Su faturas fazla
da bilgilendirilme, bu verilere eri me, bunlar n
düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve
Büyük Millet Meclisi Ba kanl ’na ba l olarak kuru-
lan Kamu Denetçili i Kurumu idarenin i leyi iyle ilgili
gelen, ombudsman n
amaçlar do rultusunda kullan l p kullan lmad -
n ö renmeyi de kapsayacak.
ikâyetleri inceler. Kamu Ba denetçisi, Türkiye Büyük
Millet Meclisi taraf ndan gizli oyla dört y l için seçilir.”
kap s n çalacak
Yüzden fazla ülkede ba ar l bir ekilde uygulanan
Paket ç karsa, vatanda lar art k idarenin i leyi iy- ombudsmanl k, Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti’nde
le ilgili ikâyetlerinden dolay ombudsmana ba - de (KKTC) yüksek yönetim denetçisi ad alt nda hiz-
vuracak. Ombudsmanl k yetkilileri, konuyu her met veriyor. Kuruma yap lan ba vurulara göre
yönüyle ara t racak ve haz rlad raporu ilgili vatanda , yüksek su faturas ndan, köydeki koyunu-
bakanl a sunacak. E er ortada mü teki olan nun bar nma sorununa kadar her türlü istek ve
vatanda hakl k lan sebepler somut bir hal al rsa ikayetini ombudsmana götürebiliyor. Girne Alagadi
bizzat hükümete tavsiye karar sunacak. “Burada bölgesinde arazisi bulunan bir vatanda ombuds-
vatanda n aleyhinde öyle bir haks zl a rastla- mana yapt ba vurusunda, arazisinde güçlükle
n lm t r. Bu haks zl klar n giderilmesini ombuds- yeti tirmeye çal t meyve a açlar n n keçiler tara-
manl k olarak uygun görmekteyiz.” denilecek. f ndan zarara u rat ld n belirtiyor. Bir vatanda
Bakanl k ise derhal harekete geçip raporlar do - evinde bir ay bulunmad halde yüksek miktarda
rultusunda vatanda n hakk n iade edecek. su faturas geldi ini ombudsmana ikâyet ediyor.
MEHMET BARANSU
MADDE 9:
ÖRNEK OLAY
Baransu’nun e ini Parti kapat lsa da milletvekilli i dü meyecek
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 84. maddesinin son f kras yürürlükten kald r lm t r.
terör örgütü üyesi Bu düzenlemeye göre, partiler kapat lsa bile partiyi Meclis çat s alt nda temsil eden isimlerin milletvekilli i
diye dinlediler dü meyecek. Halk n verdi i yetkiyi ancak halk alabilecek. Daha önceki uygulama, “Milletvekilli inin dü mesi-
ni” düzenleyen Anayasa’n n 84. maddesinde u ekilde yer al yordu: “Partisinin temelli kapat lmas na beyan
Ergenekon terör örgütünü if a eden haberler ve eylemleriyle sebep oldu u Anayasa Mahkemesi’nin temelli kapatmaya ili kin kesin karar nda belirtilen mil-
yapan Taraf Gazetesi muhabiri Mehmet letvekilinin milletvekilli i, bu karar n Resmi Gazete’de gerekçeli olarak yay mland tarihte sona erer. Türkiye
Baransu’nun e i Esra Baransu’nun telefonlar 3 ay Büyük Millet Meclisi Ba kanl bu karar n gere ini derhal yerine getirip Genel Kurul’a bilgi sunar.”
boyunca dinlenildi. Jandarma, Esra Baransu’nun
gerçek ismini gizledi i dinleme talebi yaz s nda
“PKK Kongra-Gel terör örgütüne yönelik yürütülen
çal malar kapsam nda ‘gever’ kod isimli Ali Bor’a
ait telefonu dinleyece iz.” diyerek mahkemeden ÖRNEK OLAY
karar ç kartt . lginç bir fi leme hadisesini de
yönetmen Eylem Kaftan ya ad . Kadir Has Onlarca yasakl vekil var
Üniversitesi’nde çal an Kaftan, 16 y l önce kat l-
d bir bas n aç klamas nda fi lendi. El Cezire Türkiye, 27 siyasi partiyi kapatm bir ülke. Bunun 25’i
kanal için belgesel çekmeye haz rlanan Kaftan, Anayasa Mahkemesi taraf ndan kapat ld . Her kapatma
NECMETT N ERBAKAN
Sabiha Gökçen Havaliman ’nda yapaca çekim- davas nda yasaklanan isimlerin bulundu unu göz önüne
NAZLI ILICAK
ler için izin al rken kar s na ünlü sanatç larla al rsak, bu kapatmalarla birlikte onlarca milletvekili siyasi
birlikte kat ld bas n aç klamas n n kayd ç kt . yasakl duruma dü tü. 1998 y l nda kapat lan Refah Partisi’nin yöne-
Sab kas olmamas na ra men izin verilmeyen ticileri ve milletvekillerinden Necmettin Erbakan, evket Kazan,
Kaftan’ n belgesel çekimleri yar da kald . Ma dur Ahmet Tekdal, Hasan Hüseyin Ceylan, evki Y lmaz ve brahim Halil
ö retim görevlisi bundan y llar önce yap lan fi - Çelik yasakl oldu. Kapat lan Fazilet Partisi’nde ise Bekir Sobac ve
lemeden dolay bir dava kayd olmamas nede- Nazl Il cak’a 5 y l siyaset yasa getirildi. Kapat lan DTP’de ise tam
niyle mahkemeye bile gidemiyor. Sadece emni- 37 ki i siyasi yasakl oldu. Partinin e ba kanlar Ahmet Türk ile
yete verdi i dilekçe ile sorunu çözmeye çal yor. Aysel Tu luk milletvekili s fat yla bu isimler aras nda yer al yordu. AHMET TÜRK

7. SAYFA 07
MADDE 3: MADDE 1:
adamlar n n Engellinin
yurtd na önündeki
ç k na kolayl k engeller kalk yor
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 23’üncü maddesinin be in- 7/11/1982 tarihli ve 2709 say l Türkiye Cumhuriyeti
ci f kras a a daki ekilde de i tirilmi tir. “Vatanda n yurtd - Anayasas ’n n 10’uncu maddesinin ikinci f kras na
na ç kma hürriyeti, ancak suç soru turmas veya kovu tur- “Bu maksatla al nacak tedbirler e itlik ilkesine ayk -
mas sebebiyle hâkim karar na ba l olarak s n rlanabilir.” r olarak yorumlanamaz.” cümlesi ve maddeye bu
f kradan sonra gelmek üzere a a daki f kra eklen-
Özellikle i adamlar n n muzdarip oldu u bir soruna
mi tir: “Çocuklar, ya l lar, özürlüler, harp ve vazife
çözüm getiriliyor. Ceza soru turmas ve kovu tur-
ehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için
mas geçirenlere yurtd yasa getiriliyordu. Az
al nacak tedbirler e itlik ilkesine ayk r say lmaz.”
miktarda vergi borcu olan bir i adam bu s n rlama
yüzünden yurtd na ç kam yordu. Art k hâkim kara- Yap lan de i iklikle özürlüler için al nacak iyi-
r olmad durumlarda yurtd na ç k labilecek. le tirici tedbirlerin e itlik ilkesine ayk r say -
Memura toplu lamayaca kanun teminat alt na al n yor.
ÖRNEK OLAY
sözle me hakk ÖRNEK OLAY
Gazanfer Özcan 5 y l Paket ç karsa
MADDE 5: i bulaca m
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 51’inci maddesinin yurtd na ç kamam t
dördüncü f kras yürürlükten kald r lm t r. Ünlü tiyatro oyuncusu Gazanfer Özcan, e i Gönül Engelli oldu u için i ten ç kar lan ve
Ülkü’nün hastane masraflar nedeniyle borçlan- 9 y ld r i bulamayan Murat Seyhun
m ; vergilerini ödeyemedi i için 5 y l önce kendi- “Yeni anayasa de i ikliklerinde,
MADDE 6: sine yurtd na ç kma yasa getirilmi ti. Özcan, benim ve bütün engellilerin sosyal
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 53’üncü maddesinin yurtd nda ya ayan çocu unu hayatta önlerine ç kan engeller kald r -
kenar ba l “A. Toplu i sözle mesi ve toplu sözle me çok ziyaret etmek istedi i lacak.” diyor. kur önerisiyle gitti i bir-
hakk ” olarak de i tirilmi , üçüncü ve dördüncü f krala- halde bunu gerçekle tire- çok kurumun engelli oldu u için kap -
r yürürlükten kald r lm ve maddeye a a daki f kralar meden aram zdan ayr l- lar yüzüne kapatt Seyhun, “Ben
eklenmi tir. “Memurlar ve di er kamu görevlileri, toplu m t . E i Gönül Ülkü ise engelli olabilirim ama evet diyecek
sözle me yapma hakk na sahiptirler. Toplu sözle me 500 bin liray bulan kadar sa l kl dü ünüyorum. Bütün
yap lmas s ras nda uyu mazl k ç kmas halinde taraflar vergi borcunu ödemek engelli vatanda lar da ‘evet’ demeye
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na ba vurabilir. için evini satm t . ça r yorum.” diye konu uyor.
MADDE 7: GAZANFER ÖZCAN
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 54’üncü maddesinin
üçüncü ve yedinci f kralar yürürlükten kald r lm t r.
De i iklik kabul edilirse memurlar ilk defa toplu söz-
le me hakk na kavu acak. Toplu sözle me yap lmas
MADDE 11:
s ras nda uyu mazl k ç kmas halinde, taraflar Kamu
Görevlileri Kurulu’na ba vurabilecek. Kurul kararlar ,
kesin ve toplu sözle me hükmünde olacak. Toplu YA ma durlar hakk n arayacak
sözle me emeklilere de yans t lacak. Böylece emekli- Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 125’inci maddesinin ikinci f kras na “Ancak, Yüksek Askerî ûra’n n terfi i lemleri
lerin maa art belli bir periyoda ba lanacak. ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ay rma hariç her türlü ili ik kesme kararlar na kar yarg yolu aç kt r.” eklindeki
Emekli maa lar ndaki dengesizlik giderilecek. cümle eklenmi ve dördüncü f kras n n birinci cümlesi a a daki ekilde de i tirilmi tir: “Yarg yetkisi, idarî eylem ve
i lemlerin hukuka uygunlu unun denetimi ile s n rl olup, hiçbir surette yerindelik denetimi eklinde kullan lamaz.”
Daha önce YA kararlar yla ordudan at ld halde yarg da hakk n arama yoluna gidemeyen ma durlar
art k mahkemelere ba vurabilecek. Meslekten men edilen isimler geri dönü için dava açabilecek.
ÖRNEK OLAY
ÖRNEK OLAY
Memurlar yüzde 17
fazla zam alacakt Ordudan at l nca i bulamad m,
Memur-Sen Genel Ba kan Ahmet Gündo du, de i-
böbre imi satmak istedim
iklik kabul edilirse memurun bundan kazançl ç ka- 28 ubat sürecinde disiplinsizlik ya da irtica gibi nedenler ileri
sürülerek YA karar yla yüzlerce subay ve astsubay ordudan at - SKENDER PALA
ca n söylüyor. Gündo du’ya göre: “2001 y l nda OSMAN KAÇMAZ
4688 say l yasa ç kt . O tarihten beri hükümetlerle larak hayatlar karart ld . skender Pala ya ad klar n , “K z m n döktü ü
uzla t m zda, toplu görü me masas nda att m z gözya n n ac s referandumda dinecek. Ben k z m n o günlerde döktü ü
imzalar Bakanlar Kurulu’nun onay na tabi tutuluyor. gözya n , di er çocu umun d lanmas n unutmad m. nsanlar n vebal gibi
Bu karar , Bakanlar Kurulu genelde onaylam yor. benden kaçt klar günler hâlâ gözümün önünde.” sözleriyle anlat yor. Astsubay
Bakanlar Kurulu’yla uzla amad m zda yasa gere i Osman Kaçmaz ise “Mesleksizlik ve ordudan ihraç edilmenin do urdu u eko-
Uzla t rma Kurulu’na ba vuruyoruz. Uzla t rma nomik s k nt lar kemi e dayan nca böbre imi sat a ç kartmak zorunda kald m.
Kurulu taraf ndan verilen kararlar yine hükümet Referandumda, ya ad m s k nt lar n kayna olan ûra kararlar n n hesab n
CENG Z KÖMÜRCÜ
taraf ndan birçok kez onaylanmad , ask da kalan sormak için ‘evet’ diyece im.” ifadesini kullan yor. K demli Yüzba Cengiz
kararlar oldu. Uzla t rma Kurulu’nun verdi i kararlar Kömürcü de büyük zorluklar ya ayanlardan. Kömürcü, “Ordudan ihraç edildikten
geçerli olsayd , u an memurlar yüzde 17 daha fazla sonra geçimimi sa lamak için yurtd na ç k p kaçak i çi olarak pompac l k ve kasiyerlik yap-
zam alm , onlarca sosyal sorun çözülmü olacakt . t m. Güvenlik irketlerine al nmad m. imdi 10 ayd r kiram ödeyemiyorum.” eklinde konu uyor.

8. SAYFA 08
MADDE 17:
Türkiye’nin A HM’si
Anayasa Mahkemesi
olacak
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 148’inci madde-
sinin birinci f kras n n birinci cümlesinin sonuna
“ve bireysel ba vurular karara ba lar” ibaresi,
üçüncü f kras ndaki “Cumhurba kan n ,” sözcü ün-
den sonra gelmek üzere “Türkiye Büyük Millet
ÜKRAN BOZ
Meclisi Ba kan n ” ibaresi eklenmi , be inci f kras
“Yüce Divan kararlar na kar yeniden inceleme
ba vurusu yap labilir. Genel Kurul’un yeniden ince-
leme sonucunda verdi i kararlar kesindir.” eklin- ÖRNEK OLAY
de de i tirilmi , maddeye ikinci f kradan sonra gel-
mek üzere a a daki f kralar ve üçüncü f kradan Hakk n Anayasa
sonra gelmek üzere “Genelkurmay Ba kan , Kara,
Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlar ile
Mahkemesi’nde arayacak
MADDE 24: Jandarma genel komutan da görevleriyle ilgili suç- Adanal ükran Boz, 14 Haziran 1997 tarihinde
lardan dolay Yüce Divan’da yarg lan rlar.” eklinde yap lan s navlar kazanarak Osmaniye l Sosyal
yeni bir f kra eklenmi tir. “Herkes, Anayasa’da Hizmetler Müdürlü ü’nde i e ba lam t . Ancak
Darbeciler güvence alt na al nm temel hak ve özgürlüklerin-
den, Avrupa nsan Haklar Sözle mesi kapsam nda-
s navlarda ‘usulsüzlük’ yap ld gerekçesiyle 4
ay sonra i ten ç kar ld . Boz’la birlikte i ten ç ka-
yarg lanabilecek ki herhangi birinin kamu gücü taraf ndan ihlal edil-
di i iddias yla Anayasa Mahkemesi’ne ba vurabilir.
Ba vuruda bulunabilmek için ola an kanun yollar -
r lan 17 ki i Adana 2. dare Mahkemesi’ne ba -
vurdu. Mahkeme karar yla 8 ay sonra tekrar
i e ba layan Boz ve arkada lar aç lan ba ka
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n geçici bir dava ile 5 ay sonra yeniden i ten ç kar ld .
15’inci maddesi yürürlükten kald r lm t r. n n tüketilmi olmas artt r.
Hukuk mücadelesini 13 y ld r sürdüren ükran
Geçici 15. madde, 1980 darbesinin ard ndan Anayasa Mahkemesi’ne bireysel ba vuru hakk n Boz, dosyas n A HM’ye gönderdi. Dan tay’ n
kurulan Milli Güvenlik Konseyi’nin, 1983’te sa layan madde ile Avrupa nsan Haklar davalar n uzun zaman sürüncemede b rakmas n
demokratik hayata geçene kadar görev yapan Mahkemesi’ne ba vuru yapmadan önce ki ilerin da ele tiren Boz, “Kazan lm bir hakk m var. 82
hükümet üyelerini ve Dan ma Meclisi men- sorunlar n yurtiçinde çözmelerinin yolu aç l yor. ya ndaki babama, 72 ya ndaki anneme bak -
suplar n ald klar karar ve tasarruflar ndan Dan tay, Yarg tay, Askerî Yarg tay, Askerî dare yorum.” diye konu uyor. “Ülkemi yurtd na
dolay yarg lanmaktan muaf tutuyordu. Mahkemeleri’nde hakk n alamad n dü ünen ve ikâyet etmek istemezdim.” diyen Boz, referan-
Maddede “2356 say l yasa ile kurulmu iç hukuk yollar n tüketen vatanda lar Anayasa dumda ‘evet’ ç karsa Anayasa Mahkemesi’ne
olan Milli Güvenlik Konseyi, i lemlerinden, Mahkemesi’nde haklar n arayabilecek. ba vuraca n söylüyor.
eylemlerinden dolay yarg lanamaz” ifadeleri
bulunuyor. Yarg tay 4. Hukuk Dairesi 1987 y l n-
da “i kenceden, i kenceciler kadar devletin de
sorumlu oldu u” karar n vermi ancak bu
maddeden ötürü Kenan Evren ve Milli Güvenlik
Konseyi üyeleri yarg lanamam t .
MADDE 22:
ÖRNEK OLAY HSYK ma durlar art k yarg ya gidebilecek
Türkiye Cumhuriyeti Anayasas ’n n 159’uncu maddesi a a daki ekilde de i tirilmi tir. “MADDE 159 – Hâkimler ve
Savc lar Yüksek Kurulu, mahkemelerin ba ms zl ve hâkimlik teminat esaslar na göre kurulur ve görev yapar.
imdi i kencecilere Hâkimler ve Savc lar Yüksek Kurulu yirmiiki as l ve oniki yedek üyeden olu ur; üç daire halinde çal r…… Kurulun
meslekten ç karma cezas na ili kin olanlar d ndaki kararlar na kar yarg mercilerine ba vurulamaz.”
açaca m davalar
dü ünüyorum Anayasa’da yap lan de i iklik, HSYK’n n ald ili ik kesme kararlar yla ilgili olarak yarg mercileri-
ne ba vurma hakk getiriyor. Bu de i iklikle birlikte re’sen emekli edilen hâkim ve savc lar, kendi-
12 Eylül’de askerî s k yö- leri ile ilgili olarak verilen kararlar mahkemelere ta y p, haklar n arayabilecek.
netim alt nda bulunan
Diyarbak r
Cezaevi’nde i kence
gören isimlerden ÖRNEK OLAY
biri olan siyasetçi
Orhan Miro lu, refe- Kayasu ve Sar kaya örnekleri ya anmayacak SAC T KAYASU
randumu iple çeken-
lerden. Anayasa pake- Eski Cumhuriyet Savc s Sacit Kayasu, 28 Mart 2000 tarihinde, 12 Eylül darbesinin lideri
ORHAN M RO LU tinde yer alan geçici 15. Kenan Evren’in anayasal suç i ledi ine dair iddianame haz rlayarak, darbecilerin yarg lan-
maddenin kald r lmas yla mas n istedi. Kayasu 2003 y l nda HSYK taraf ndan meslekten ihraç edildi. ç hukuk yollar
darbecilerin yarg lanmas n n önün- kapal oldu u için bu karar A HM’ye götüren Kayasu için Türkiye, 41 bin Euro tazminat öde-
deki engel kalkacak. Miro lu, için de o günlerin meye mahkûm oldu. Bu karardan sonra stanbul Barosu’na avukat olarak kay t yapt rmak
hesab n sorma imkân do acak. Miro lu duy- isteyen Kayasu, ikinci ba vuruda üye avukatlar aras na al nd . Savc olarak görevine devam
gular n , “Anayasa Mahkemesi’nin verdi i karar- etmek isteyen Kayasu, bu yöndeki bir ba vuruyu da HSYK’ya yapt . Di er bir örnek ise eski
dan bu yana Diyarbak r Cezaevi’nde ya ad klar - Van Cumhuriyet Savc s Ferhat Sar kaya. emdinli iddianamesini haz rlayan Sar kaya, HSYK
m z akl mda. imdi 12 Eylül’le hesapla ma f rsat karar yla meslekten ihraç edildi. 4 y ld r görevini yapamayan Sar kaya imdi bir avukat n
do du. Cezaevindeki sorumlulara açaca m z yan nda çal yor. Bu iki isim gibi meslekten ihraç edilen hâkim ve savc lar, anayasa de i ikli-
davalar dü ünüyorum.” sözleriyle ifade ediyor. i paketi referandumdan geçtikten sonra Türk mahkemelerinde de hakk n arayabilecek. FERHAT SARIKAYA