1. RANOHRIŠĆANSKA
UMETNOST
Počeci hrišćanske umetnosti

2. Rimsko carstvo u II i III veku


III vek Rimsko carstvo je zahvaćeno duhovnom i materijalnom krizom kao
odraz društvenih nemira i postepeno se raspadalo. Karakteristično za
kulturna strujanja bilo je širenje istočnih i mističnih kultova. Oni su bili
različitog porekla: egipatskog, persijskog, semitskog, itd. U početku su bili
ograničeni na jugoistočne provincije i pogranične oblasti rimskog carstva.
Iako imaju dugu tradiciju na njih su uticale helenističke ideje.
Bliski istok u to doba bilo je područje u kojem su se mešale mnoge religije
(judaizam, hrišćanstvo, mitraizam, manihejstvo, gnosticizam). One su do te
mere uticale jedna na drugu da su imale mnogo zajedničkog uprkos
različitom poreklu: naglasak na otkrovenju istine, nada u spasenje,
postojanje glavnog proroka ili mesije, dualizam dobra i zla, ritual očišćenja
od greha ili osvećenje (krštenje) i dužnost da se traže preobraćenici među
inovernima. Mnogi od ovih kultova bili bili su tajni pokreti koji su vrlo malo
ostavili materijalne tragove.

3. Širenje hrišćanstva u II i III veku

4. Širenje hrišćanstva u II i III veku




Teško je razumeti širenje istočnih kultova u Rimskoj imperiji, pre svega zbog
toga što su bili tajni kultovi, uključijući i hrišćanstvo
Jevanđelje je napisano krajem I veka, i to redosledom po Marku, Mateji,
Luki i Jovanu i samim tim i razlike postoje u učenju S. Petra i Pavla.
Hrišćanstvo se prvobitno razvilo u Aleksandriji, a tek zatim u krajem II veku
u letinskim krajevima
Progoni hrišćana započeti su pod carem Galerijanom, dok su se nastavili u
vreme Dioklecijana. Galerije je 309g. Edikt o trpeljivosti.
U vreme cara Konstantina trećina stanovništva je bila pokrštena. Nešto
pred

5. Milanski edikt



U vreme cara Konstantina trećina stanovništva je bila pokrštena.
Nešto pred kraj Konstantinovog života uoči bitke protiv njegovog suparnika
Maksencija kod Milvijskog mosta preko reke Tibar, kod Rima, na nebu se
pojavio se znak krsta i natpis “Pod ovim znakom ćeš pobediti” Iduće noći se
Konstantinu se u snu javio Isus sa svojim znakom X P, sutradan je ovo
znamenje postavio na štit i na zastave. Nakon bitke zajedno sa svojim
suvladarem Licinijem objavio je Milanski edikt 313 kojim je proglašena
sloboda veroispovesti u carstvu
Konstantin za vreme svoje vladavine predsedavao Vaseljenskim saborom i
uspostavio načelo da carska vlast potiče neposredno od Boga. Sagradio je
crkve u Jerusalimu, Rimu i Carigradu. Još uvek se raspravlja o tome kada je
primio hrišćansku veru.

6. Katakombe




Nijedno umetničko delo hrićanske umetnosti nije sačuvano pre 200g. Vrlo
malo je sačuvano i u III veku, dok se razvoj hrišćanske umetnosti najviše
razvija tek u vreme Konstantina.
Katakombe su podzemne prostorije u kojima su se sahranjivali hrišćani, ali
su se u njima obavljali prvi rituali-liturgije
Katakomba S. Petra i S. Marcelina u Rimu prikazuje oslikanu tavanicu koja
je podeljena na delove u sredini se nalazi krug koji označava nebeski svod,
a u njemu upisani krst-osnovni simbol hrićanske vere. U centralnom
medaljonu je prikazan Isus kao dobri pastir-žrtvuje se za spasenje ljudskog
roda. Dok je u ostalim odeljcima prikazana priča o proroku Joni-simbolično
dokazuje moć božiju da spase iz čeljušti smrti onom koji veruje.
Ispod se nalaze figure oransa.

7. Katakomba S. Petra i S. Marcelina

8. Prisiline katakombe

9. Bazilika



Ranohrišćanska bazilika preuzima model rimske bazilike (Konstantinova i
Maksencijeva bazilika c. 307-320). Bazilka je uvek orjentisana u pravcu zapadistok.
U baziliku se ulazilo kroz trojna vrata u atrijum koji je u sredini imao fontanu u kojoj
su se prale ruke. Na samom početku hrišćanstva u ovom delu su bili smešteni
katahizisi (oni koji se spremaju da se pokrste), zatim se ulazilo u predvorje ili
narteks (koristi se i antički termin pronaos). U ovom delu su bili oni koji su se tek
krstili. Zatim se ulazi u naos. Naos je podeljen na tri broda kolonadom stubova.
Glavni brod je uvek širi i viši u odnosu na bočne brodove. Spolja gledano glavni
brod koji je viši imao je prozore koji su bočno osvetljavali baziliku i taj deo se zove
laterna. Glavni brod preseca poprečni brod koji se zove transept, da bi se nakon
toga na istoku bazilika završavala apsidom-polukružnom nišom u kojoj je bio
smešten apostolski presto. U ovom delu su bili kršteni i oni koji su vršili bogosluženje
Oltar se u ovo vreme nalazio ispred apside

10. Bazilika

11. Art2You