2. 04
3.Kam baholi va tez
o'zgaruvchan buyumlarni
hisobdan chiqarish
1.Banklarda moddiy aktivlarni
tasnifi. Asosiy vositalar hisobi
2.Kam baholi va tez o'zgaruvchan
buyumlarni tan olish va
baholash
Reja:
3. Moddiy
aktivlar
Banklarda moddiy aktivlar deganda asosiy
vositalarga urg'u beriladi. Moliyaviy
hisobotlarning xalqaro standartlari №16 da
"Asosiy vositalar, ularni hisobga olish va ularni
o'zgartirish to'g'risida" ma'lumotlar beriladi.
4. Asosiy vositalar
Asosiy vosita deganda, O'zbekiston Respublikasida o'rnatilgan eng kam ish haqining
50 baravaridan yuqori bo'lgan, hamda xizmat muddati 1 yildan oshiq bo'lgan moddiy
aktivlar tushuniladi.
Asosiy vositalar bank faoliyatida bank xizmatlarini ko'rsatish jarayonida, ma'muriy
maqsadlarda foydalaniladigan va bir yildan ortiq vaqt mobaynida foydalanish
ko'zda tutilgan moddiy aktivlardir. Uning tarkibiga binolar, inshoootlar,
kompyuterlar, mebel, hisoblash texnikasi, transport vositalari va boshqa jihozlar
kiradi.
5. Asosiy vositalarga quyidagilar
kiradi:
16505 Tugallanmagan
qurilish
16500 Asosiy
vositalar
va
boshqalar
16501 Yer
16529 Transport vositalari
16535 Mebel, moslama va jihozlar
16509 Bankning
imoratlari
6. Banklarda 16505 bo'yicha olingan qurilish, ular tayyor holga
keltirilgandan keyin ular qabul qilish dalolatnimasiga asosan 16509 ga
o'tkaziladi, bunda rekonstruksiya qilish smetasiga mebel va jihozlar
sotib olinishi nazarda tutiladigan bo'lsa, u holda qabul qilish
dalolatnomasida ularning qiymati alohida ajrtib ko'rsatiladi va ilovada
butun ro'yxat keltiriladi.
Bu operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
1) Dt-16509 Kt-16505
Dt-16535 Kt-16505
Asosiy vositalar omborga kirim qilinishi yoki
tugallanmagan qurilish:
Dt-16561 Kt-19909 Dt-16561 Kt-19907
7. Xizmat muddati bir yildan ortiq
boʼlmagan;
Xizmat muddatidan qatʼi nazar, bir
donasi (komplekti) narxi Oʼzbekiston
Respublikasida oʼrnatilgan (sotib
olish vaqtidagi) eng kam ish haqining
ellik baravarigacha qiymatga ega
boʼlgan buyumlardir.
Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar (KBTEB) - bu
bank faoliyatida foydalaniladigan va quyidagi
mezonlardan birortasiga javob bera oladigan moddiy
aktivlardir:
8. oʼzaro aloqador boʼlmagan va
umumiy shartlarda bitimni amalga
oshirishni xohlovchi boxabar
tomonlar oʼrtasida aktivni
almashtirish yoki majburiyatni
qoplash uchun kelishilgan summa
oddiy ish faoliyati davomidagi
bitim tuzish va sotishni amalga
oshirish uchun zarur boʼlgan va
hisoblangan xarajatlar chegirib
tashlangan sotish bahosidir
KBTEB ni sotib olish, qayta
ishlash va uni xozirgi joyi hamda
xolatiga keltirish uchun amalga
oshirilgan boshqa jami xarajatlar
summasidir
HAQQONIY QIYMAT SOF SOTISH QIYMATI
HAQIQATDAGI
QIYMAT
Kam baholi va tez eskiruvchi
buyumlarni tan olish va baholash
9. Qiymatni aniqlash
ʼ
Bir xil bolmagan va maxsus maqsadlar uchun ajratilgan (masalan,
yangi dasturiy vositani joriy etish uchun olingan uskunalar)
KBTEBning xaqiqatdagi qiymati aniq xarajatlarning alohida
qiymatlarini maxsus aniqlash orqali oʼrnatiladi
10. Qiymatni aniqlash
Qiymatlarni maxsus
aniqlash
maʼlum turdagi KBTEB
qiymatiga aniq xarajatlarni olib
borishdir. Bu usul maxsus
maqsadlar uchun alohida
ajratilgan moddalarga nisbatan
talab etiladi.
FIF
O
KBTEBdan boshqalarining
haqiqatdagi qiymati “birinchi kelish
– birinchi ketish” printsipi (FIFO)
yoki oʼrtacha tortilgan qiymat
formulasi yordamida aniqlanadi.
FIFO usulida birinchi boʼlib sotib
olingan KBTEB birinchi boʼlib
ishlatiladi va oʼz navbatida davr
oxirida tovar moddiy zaxiralarda
qolgan KBTEB qoldigʼi keyingi
xarid narxi bilan hisobga olinadi.
Oʼrtacha
tortilgan qiymat
Oʼrtacha tortilgan qiymat formulasidan
foydalanilganda har bir obʼektning
qiymati xuddi shunday obʼektlarning
davr boshidagi va davr mobaynida
sotib olingan oʼrtacha tortilgan
qiymatiga teng. Oʼrtacha qiymat
bankdagi sharoitdan kelib chiqib
davriy ravishda yoki har bir qoʼshimcha
KBTEB lar sotib olinganda hisoblanishi
mumkin
11. KBTEBni hisobdan
chiqarish hisobini yuritish
tartibi
sotilganda
fors-major holatlarda
foydalanishga berilganda
bepul (tekinga) berilganda
kamomad aniqlanganda va foydalanish
uchun yaroqsiz boʼlganda
Ombordan KBTEB quyidagi hollarda hisobdan
chiqariladi:
12. KBTEBni foydalanishga berganda
Dt 56406 “Devonxona, ofis va boshqa buyumlar xarajatlari”
Kt 19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar”
Bank ortiqcha KBTEBni sotganda
KBTEB ni sotish summasiga:
Dt Bankning vakillik hisobvaragʼi yoki sotib oluvchining talab qilib olinguncha depozit
hisobvaragʼi, agar sotib oluvchiga shu bankda xizmat koʼrsatilsa.
Kt 29802 “Tovar-moddiy qimmatliklar va koʼrsatilgan xizmatlar uchun toʼlanadigan
mablagʼlar”
