2. Reja:
• Soliqqa tortish tizimi va uning elementlari
• Davlat soliq stavkalari
• Soliq imtiyozlari nima va qaysilar
• Yuridik va jismoniy shaxslarning soliqlar
va majburuiy to’lovlari tarkibi
3. Soliqqa tortish
tizimi va uning
elementlari
Soliqqa tortish tizimi soliq tizimiga nisbatan tor
tushuncha bo‘lib, aslida soliq tizimi tarkibini tashkil
etadi. Soliqqa tortish tizimi soliqlarni undirish bo‘yicha
iqtisodiy-huquqiy munosabatlarni o‘z ichiga oladi.
Soliqqa tortish tizimi qonun chiqaruvchi hokimiyat
tomonidan qonun yo‘li bilan belgilangan hamda ijro
hokimiyati tomonidan soliqlarni tashkil etish usullari,
elementlari va tamoyillari majmuasidan iborat.
Soliqqa tortish tizimi o‘z ichiga tarkiban soliq
elementlari, soliqlarni tashkil etish tamoyillari va
usullarini oladi. Soliqqa tortish tizimi ham har bir
davlatda o‘ziga xos tarzda amal qilishi va tashkil
etilishi mumkin.
4. Soliq elementlari ham xuddi shunday
soliqqa oid iqtisodiy hodisalarni
izohlashga xizmat qiluvchi yaxlit
tushunchadir. Soliq elementlari bir
nechta tushunchalardan iborat bo‘lib,
ular: soliq subyekti, soliq obyekti, soliq
predmeti, soliq manbayi, soliqqa
tortish birligi, soliq stavkasi, soliq
imtiyozlari, soliq normasi, soliqni
to‘lash muddatlari, soliq yuki, soliq
bazasini hisoblash usullari va soliqqa
tortish usullari kabi.
5. Soliqqa tortishda
ifodalanadigan voqealar
uchun iqtisodiy voqeliklar
har bir kichik guruhlari
muayyan nomdagi iboralar
bilan izohlanadi. Solig
nazariyasida xuddi shunday
munosabatlarni to'liq va
teranroq ifoda etish uchun
kerakli.
Soliq stavkalari - Soliqlarning mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri
asosan, ularning stavkalari darajasining miqdori bilan
belgilanadi. Respublika soliq tizimining shakllanishini hozirg
bosqichida soliq stavkalarining darajasi eng munozarali
masalalardan hisoblanadi
6.
7.
8. Jahon soliq tizimining asosiy va ajralmas
qismlaridan biri – bu soliq imtiyozlaridir. Har
qanday davlat uning xo‘jalik yuritish tizimi
qanday bo‘lishdan qat’i nazar davlat budjetini
daromadlar bilan ta’minlashda asosiy
vositalardan biri – bu soliqlar va soliqsiz
to‘lovlardir. Ammo joriy etilgan soliqlar Soliq
imtiyozlari sof fiskal shaklda o‘rnatilishi mumkin
emas. Chunki faqat budjet manfaati nuqtayi
nazaridan o‘rnatilgan soliqlarni amal qilishi uzoq
vaqtni o‘z ichiga olmaydi. Shuning uchun
muayyan darajada soliq imtiyozlaridan
foydalanish taqozo etiladi
9.
10. Jismoniy shaxslar davlat budjetiga quyidagi soliqlar va
boshqa majburiy to‘lovlarni to‘laydi:
— jismoniy shaxslar daromadidan olinadigan soliq;
— mol-mulk solig‘i;
— yer solig‘i;
— jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin,
dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganligi uchun soliq;
— jismoniy shaxslar tadbirkorlik faoliyati bilan
shug‘ullanganda daromadiga o‘rnatilgan qat’i
stavkadagi
soliq;
— qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa soliqlar va
majburiy to‘lovlar
