bezbednost na hrana

1. БЕЗБЕДНОСТБЕЗБЕДНОСТ
НА ХРАНАТАНА ХРАНАТА
Центар за јавно здравјеЦентар за јавно здравје
-Битола-Битола

2. Под прехранбени производи се подразбираПод прехранбени производи се подразбира
се она што се употребува како храна исе она што се употребува како храна и
пијалок во преработена или непреработенапијалок во преработена или непреработена
состојба, како и сите други материи кои сесостојба, како и сите други материи кои се
употребуваат во процесот на производство,употребуваат во процесот на производство,
обработка, преработка и подготвување наобработка, преработка и подготвување на
храна.храна.
ХРАНАХРАНА

3. БЕЗБЕДНОСТ НАБЕЗБЕДНОСТ НА
ХРАНАТАХРАНАТА
ССпоред Законот за безбедност нпоред Законот за безбедност наа храната ихраната и
на производите и материјалите штона производите и материјалите што
доаѓаат во контакт со храната (доаѓаат во контакт со храната (ССл.л. весниквесник
на РМ брна РМ бр.. 54/2002 и 84/2007)54/2002 и 84/2007), за, за
небезбеднанебезбедна храна се сметахрана се смета::
 храна со изминат рок на употреба илихрана со изминат рок на употреба или
оштетено пакувањеоштетено пакување
 храна којахрана која не е во согласност соне е во согласност со
правилата на добрата производствена,правилата на добрата производствена,
добрата хигиенска и добра земјоделскадобрата хигиенска и добра земјоделска
пракса;пракса;

4. БЕЗБЕДНОСТ НАБЕЗБЕДНОСТ НА
ХРАНАТАХРАНАТА
 храна која содржи патогенихрана која содржи патогени
микроорганизмимикроорганизми
 храна која содржи остатоци од пестицидихрана која содржи остатоци од пестициди
и ветеринарни лековии ветеринарни лекови
 храна која содржи токсични метали,храна која содржи токсични метали,
неметали, други хемиски загадувачи однеметали, други хемиски загадувачи од
околинатаоколината
 храна која содржи адитиви што не сехрана која содржи адитиви што не се
дозволени за производство или акодозволени за производство или ако
содржи недозволени количества адитивисодржи недозволени количества адитиви

5. БЕЗБЕДНОСТ НАБЕЗБЕДНОСТ НА
ХРАНАТАХРАНАТА
 храна со изменет состав илихрана со изменет состав или
органолептички својства поради физички,органолептички својства поради физички,
хемиски,хемиски, ммикробиолошки или другиикробиолошки или други
процесипроцеси
 храна на која не е означен рокот нахрана на која не е означен рокот на
употребаупотреба
 храна безхрана без декларација на пакувањетодекларација на пакувањето ии
 храна која содржи радионуклеиди надхрана која содржи радионуклеиди над
определената границаопределената граница

6. Bolesti-
povrzani so
hranata
sredina
agens doma}in
Ekolo{ki trijas

7. Контаминација наКонтаминација на
хранатахраната

8. Хигиенски начин на ракувањеХигиенски начин на ракување
со суровинитесо суровините при приемпри прием
При приемотПри приемот нана суровинисуровини
задолжително сезадолжително се врши:врши:
 органолептички преглед наорганолептички преглед на
суровинитесуровините (преглед на(преглед на боја, мирис,боја, мирис,
вкус, изгледвкус, изглед ии конзистенцијаконзистенција) и) и
ссуровинитеуровините со изменетисо изменети
органолептички карактеристикиорганолептички карактеристики нене
треба да се употребуваат затреба да се употребуваат за
производство на хранапроизводство на храна

9. Хигиенски начин на ракувањеХигиенски начин на ракување
со суровинитесо суровините при приемпри прием
 преглед напреглед на возилото за испоракавозилото за испорака (на(на пр.пр.
лесно расиплива суровина треба да селесно расиплива суровина треба да се
транспортира со возило со разладен уред)транспортира со возило со разладен уред)
 преглед напреглед на присуство на штетнициприсуство на штетници
 преглед напреглед на рокот на траење на суровинитерокот на траење на суровините
 преглед на амбалажата дали е оштетенапреглед на амбалажата дали е оштетена
 персоналот за испоракаперсоналот за испорака далидали работиработи
согласно правилата за хигиенасогласно правилата за хигиена

10. Лесно расипливи суровиниЛесно расипливи суровини
Разладените и замрзнатите суровиниРазладените и замрзнатите суровини
претставуваат лесно расиплива храна.претставуваат лесно расиплива храна.
При прием на лесно расиплива хранаПри прием на лесно расиплива храна требатреба
да се провери температурата нада се провери температурата на
термометарот на возилото-фрижидер:термометарот на возилото-фрижидер:
 температурата на испорачанататемпературата на испорачаната
разладена храна треба да биде помеѓу -1разладена храна треба да биде помеѓу -1
°С и 5 °С°С и 5 °С
 температурата на замрзнатата храна нетемпературата на замрзнатата храна не
смее да биде повисока од -18 °Ссмее да биде повисока од -18 °С

11. Лесно расипливи суровиниЛесно расипливи суровини
 Пратките суровини кои не гиПратките суровини кои не ги
исполнуваат горенаведените барањаисполнуваат горенаведените барања
треба да бидат одбиени и не требатреба да бидат одбиени и не треба
да се стават во складот за суровини.да се стават во складот за суровини.

12. Складирање на лСкладирање на лесноесно
расипливрасиплива хранаа храна
Останатите пратки кои ги задоволуваатОстанатите пратки кои ги задоволуваат
хигиенските услови треба да сехигиенските услови треба да се
складираат и тоа:складираат и тоа:
 Замрзнатата храна да се складира воЗамрзнатата храна да се складира во
замрзнувач, на температура под -18 °Сзамрзнувач, на температура под -18 °С
 Разладената храна треба да се чува наРазладената храна треба да се чува на
температура помеѓу -1 °С и 5 °С, вотемпература помеѓу -1 °С и 5 °С, во
ладилник.ладилник.
 Храната која е извадена од оригиналнотоХраната која е извадена од оригиналното
пакување мора да се чува во соодветнипакување мора да се чува во соодветни
контејнери, заштитена од било каквоконтејнери, заштитена од било какво
загадување.загадување.

13. Вкрстена контаминацијаВкрстена контаминација
Суровините и обработената храна треба даСуровините и обработената храна треба да
се чуваат одделно за да се спречисе чуваат одделно за да се спречи
вкрстена контаминација, односно мешањевкрстена контаминација, односно мешање
на готов производ со суровини.на готов производ со суровини.

14. магацинмагацин
Храната се чува воХраната се чува во
чиста и сувачиста и сува
просторија сместенапросторија сместена
на погодни рафтовина погодни рафтови
Рафтовите теба даРафтовите теба да
бидат одалечени одбидат одалечени од
ѕидовите и местатаѕидовите и местата
со кондензацијасо кондензација
Помеѓу поедини групиПомеѓу поедини групи
на намирници требана намирници треба
да се оставида се остави
доволно простор задоволно простор за
чистење, слободначистење, слободна
комуникација икомуникација и
вентилацијавентилација

15. Складирање на овошје иСкладирање на овошје и
зеленчукзеленчук
Magacinite na sve`oMagacinite na sve`o
ovo{je i zelen~uk trebaovo{je i zelen~uk treba
da obezbedat:da obezbedat:
 dobra ventilacijadobra ventilacija,,
 temperatura odtemperatura od 77 dodo
1133 stepenistepeni ii
 relativnata vla`nostrelativnata vla`nost
od 40 do 60%od 40 do 60%..

16. Ротација наРотација на
прехранбените производипрехранбените производи
Персоналот воПерсоналот во
магацинот замагацинот за
храна треба дахрана треба да
биде обучен забиде обучен за
евиденција наевиденција на
залихите созалихите со
ограничен рок наограничен рок на
употреба и нивнаупотреба и нивна
ротација врзротација врз
принципот “принципот “првпрв
влегол-прввлегол-прв
излегол“излегол“

17. Обработка на хранатаОбработка на храната
Термичката обработка на хранатаТермичката обработка на храната
овозможува поголема искористливост наовозможува поголема искористливост на
храната и ги уништува микрорганизмите ихраната и ги уништува микрорганизмите и
ензимите кои можат да доведат доензимите кои можат да доведат до
расипување на прехранбените производирасипување на прехранбените производи
и појава на болести кај комсументите.и појава на болести кај комсументите.
Термичката обработка на 70Термичката обработка на 7000
CC постигнатапостигната
во најдлабоките делови од производот, ќево најдлабоките делови од производот, ќе
ги уништи најголемиот дел одги уништи најголемиот дел од
вегетативните форми на микроорганизми.вегетативните форми на микроорганизми.

18. Обработка на хранатаОбработка на храната

19. Обработка на хранатаОбработка на храната
 По приготвувањето или термичкатаПо приготвувањето или термичката
преработка, храната треба да сепреработка, храната треба да се
разлади што е можно побрзо до подразлади што е можно побрзо до под
10°С во наредните10°С во наредните 990 минути0 минути
 Оладената термички преработенаОладената термички преработена
храна треба да се стави вохрана треба да се стави во
фрижидер во рок од 90 минути послефрижидер во рок од 90 минути после
приготвувањетоприготвувањето и пред конзумирањеи пред конзумирање
повторно да се загрее 10 минути наповторно да се загрее 10 минути на
100100°С.°С.

20. Обработка на хранатаОбработка на храната
-пастеризација-пастеризација
Пастеризација претставува термичкаПастеризација претставува термичка
обработка на прехранбенитеобработка на прехранбените
производи на температура од 60-80производи на температура од 60-8000
CC во траење од 30 минути до 30во траење од 30 минути до 30
секундисекунди. Со неа се уништуваат. Со неа се уништуваат
вегетативните форми на бактериите,вегетативните форми на бактериите,
но не и нивните спори, затоано не и нивните спори, затоа
трајноста на производот етрајноста на производот е
ограничена и пастеризиранитеограничена и пастеризираните
производи треба да се чуваат вопроизводи треба да се чуваат во
разладни уреди на температура доразладни уреди на температура до
+4+400
CC..

21. Обработка на храната -Обработка на храната -
стерилизацијастерилизација
Стерилизација преставува обработкаСтерилизација преставува обработка
на храната на висока температура ина храната на висока температура и
притисок со која се уништуваат:притисок со која се уништуваат:
 vegetativnite formi na bakteriivegetativnite formi na bakterii
 bakteriskite spori ibakteriskite spori i
 najgolem broj bakteriski toksininajgolem broj bakteriski toksini

22. Обработка на храната -Обработка на храната -
стерилизацијастерилизација

23. Обработка на хранатаОбработка на храната
 Други методи за конзервирање се сушење,Други методи за конзервирање се сушење,
осолување, зашеќерување, конзервирање соосолување, зашеќерување, конзервирање со
ферментација, димење, користење наферментација, димење, користење на
антиоксиданти, со кои се создаваат услови воантиоксиданти, со кои се создаваат услови во
храната неповолни за развој и размножување нахраната неповолни за развој и размножување на
микрорганизмите.микрорганизмите.

24. Пакување на хранатаПакување на храната
Материјалот кој сеМатеријалот кој се
употребува заупотребува за
пакување напакување на
прехранбенитепрехранбените
производи не требапроизводи не треба
да делува штетно врзда делува штетно врз
здравјето на луѓето издравјето на луѓето и
да доведува дода доведува до
расипување нарасипување на
производотпроизводот
Материјалот заМатеријалот за
пакување треба дапакување треба да
поседувапоседува сертификатсертификат
за здравственаза здравствена
безбедностбезбедност

25. Означување на хранатаОзначување на храната
 Означувањето на пакуваните прехранбениОзначувањето на пакуваните прехранбени
производи треба да биде во согласност сопроизводи треба да биде во согласност со
Правилникот за начинот на означување наПравилникот за начинот на означување на
храната (Сл. весник на РМ 118/2005) и треба дахраната (Сл. весник на РМ 118/2005) и треба да
овозможи следливост на прехранбенитеовозможи следливост на прехранбените
производи.производи.

26. ДекларацијаДекларација
Кај пакуваните производи се врши прегледКај пакуваните производи се врши преглед
на декларацијата, дали таа ги содржи ситена декларацијата, дали таа ги содржи сите
потребни елементи:потребни елементи:
 1. IME NA PROIZVODOT1. IME NA PROIZVODOT
 2. PROIZVODITEL2. PROIZVODITEL
 3. DATA NA PROIZVODSTVO3. DATA NA PROIZVODSTVO
 4. ROKNA UPOTREBA4. ROKNA UPOTREBA
 5. SOSTAV NA PROIZVODOT5. SOSTAV NA PROIZVODOT
 6. KOLI^INA NA UPOTREBENI ADITIVI6. KOLI^INA NA UPOTREBENI ADITIVI
 7. KOLI^INA NA EVENTUALNODODADENI7. KOLI^INA NA EVENTUALNODODADENI
MATERII ODBIOLO[KA VREDNOSTMATERII ODBIOLO[KA VREDNOST
 8. NETO- KOLI^INA NA PROIZVODOT8. NETO- KOLI^INA NA PROIZVODOT
 9. NA^IN NA ^UVAWE9. NA^IN NA ^UVAWE
 10. TE@INA10. TE@INA

27. ДекларацијаДекларација
Обезбедување на точна и информативнаОбезбедување на точна и информативна
декларација е основен услов за заштита надекларација е основен услов за заштита на
потрошувачите. Декларацијата треба дапотрошувачите. Декларацијата треба да
обезбеди информација за составот наобезбеди информација за составот на
производот, да му овозможи на потрошувачот дапроизводот, да му овозможи на потрошувачот да
направи проценка на хранливата вредност нанаправи проценка на хранливата вредност на
производот и да избере храна која ќе ги задоволипроизводот и да избере храна која ќе ги задоволи
неговите нутритивни потреби. Ако декларацијатанеговите нутритивни потреби. Ако декларацијата
не ги содржи сите потребни податоци согласноне ги содржи сите потребни податоци согласно
Правилникот за означување на храната тогаш тојПравилникот за означување на храната тогаш тој
производ е здравствено небезбеден. Особенопроизвод е здравствено небезбеден. Особено
ако декларацијата не содржи информација заако декларацијата не содржи информација за
рокот на употреба или датумот на производство.рокот на употреба или датумот на производство.

28. ДекларацијаДекларација
Декларацијата за нутритивниот составДекларацијата за нутритивниот состав
треба да содржи информација затреба да содржи информација за
вкупната енергетска вредност,вкупната енергетска вредност,
содржина на вкупни масти, заситенисодржина на вкупни масти, заситени
масти, холестерол, вкупнимасти, холестерол, вкупни
јаглехидрати, растителни илијаглехидрати, растителни или
целулозни влакна, протеини ицелулозни влакна, протеини и
витамини и минерали ако ги содрживитамини и минерали ако ги содржи
во значителни количества.во значителни количества.

29. Транспорт на хранатаТранспорт на храната
Kонтаминација на храната при транспортKонтаминација на храната при транспорт
настанува коганастанува кога::
 ее несоодветно исчистена внатрешност нанесоодветно исчистена внатрешност на
возилотовозилото
 во возилото имаво возилото има процепи низ коипроцепи низ кои
влегуваат издувни гасовивлегуваат издувни гасови
 доколку возилото или контејнерот билодоколку возилото или контејнерот било
користено за превоз на хемикалиикористено за превоз на хемикалии
 ее несоодветна температуранесоодветна температуратата припри
транспорт натранспорт на леснолесно расипливирасипливи
прехранбени производипрехранбени производи

30. Транспорт на хранатаТранспорт на храната
Контејнерите кои се користат заКонтејнерите кои се користат за
транспорт на храна не смеат да сетранспорт на храна не смеат да се
употребуваат за транспорт на другиупотребуваат за транспорт на други
работи, освен доколку сеработи, освен доколку се
демонстрира дека истите недемонстрира дека истите не
претставуваат ризик за загадувањепретставуваат ризик за загадување
на храната.на храната.

31. Transport naTransport na
prigotvena hranaprigotvena hrana
Prigotvenata hrana najbezbedno se transportira voPrigotvenata hrana najbezbedno se transportira vo
specijalizirani prevozni sredstva, so razladni uredispecijalizirani prevozni sredstva, so razladni uredi ii
vgraden termometar za proverka na temperaturata.vgraden termometar za proverka na temperaturata.
 Ladnite predjadewa se transportiraat na 4Ladnite predjadewa se transportiraat na 400
C.C.
Za vreme na transportot temperaturata na razladenataZa vreme na transportot temperaturata na razladenata
hrana ne smee da nadmine 7hrana ne smee da nadmine 700
C.C.
 Termi~ki prigotvenata hrana se transportira vo dobroTermi~ki prigotvenata hrana se transportira vo dobro
zatvoreni izotermi~ki sadovi.zatvoreni izotermi~ki sadovi. TTemperaturata na toplataemperaturata na toplata
hrana ne smee da padne pod 63hrana ne smee da padne pod 6300
C.C.

32. ^uvawe na prigotvena hrana^uvawe na prigotvena hrana
Prigotvenata hranaPrigotvenata hrana
trebatreba da se ~uvada se ~uva
pokrienapokriena iliili
soodvetnosoodvetno
zapakuvanazapakuvana ii
ambala`irana, za daambala`irana, za da
se za{titi od {tetnici,se za{titi od {tetnici,
dopir so zagadenidopir so zagadeni
race, pa|awe narace, pa|awe na
pra{ina, kondenziranipra{ina, kondenzirani
kapki, paja`ina, qu{pikapki, paja`ina, qu{pi
od tavanot i drugo.od tavanot i drugo.

33. PODREDUVAWEPODREDUVAWE I PRODA@BAI PRODA@BA
NANA HRANAHRANA
Hranata se podreduva i prodava sporedHranata se podreduva i prodava spored
slednite grupi:slednite grupi:
 Mleko i mle~ni proizvodi;Mleko i mle~ni proizvodi;
 Meso i proizvodi od meso;Meso i proizvodi od meso;
 Ribi i proizvodi od ribi;Ribi i proizvodi od ribi;
 Leb i proizvodi od bra{no;Leb i proizvodi od bra{no;
 Ovo{ja i zelen~uci;Ovo{ja i zelen~uci;
 Konzervirani hrani i napitoci;Konzervirani hrani i napitoci;
 Slatkarski i drugi {e}erni prerabotki;Slatkarski i drugi {e}erni prerabotki;
 Suvi hrani (sol, {e}er, `itarici).Suvi hrani (sol, {e}er, `itarici).

34. Pristap i dvi`ewe naPristap i dvi`ewe na
potro{uva~itepotro{uva~ite
Pome|u oddelnite grupi naPome|u oddelnite grupi na
proizvodi treba daproizvodi treba da
postoi prostorpostoi prostor
za nepre~eno dvi`eweza nepre~eno dvi`ewe
na kupuva~ite.na kupuva~ite.
PPotro{uva~ite neotro{uva~ite ne
treba da imaattreba da imaat
sloboden pristap isloboden pristap i
direkten kontakt sodirekten kontakt so
nepakuvan leb, belinepakuvan leb, beli
peciva, sve`i slatki ipeciva, sve`i slatki i
druga nepakuvanadruga nepakuvana
hrana.hrana.

35. Bezbedna proda`ba na hranaBezbedna proda`ba na hrana
Pri proda`bata na nepakuvana osetliva hrana,Pri proda`bata na nepakuvana osetliva hrana,
personalot treba da koristipersonalot treba da koristi чисти и дезинфицираничисти и дезинфицирани
rabotni povr{inirabotni povr{ini ии inventar (lopatki, no`evi, {tipki,inventar (lopatki, no`evi, {tipki,
la`ici, vilu{ki i drugo).la`ici, vilu{ki i drugo).
Prodavnicite treba da se snabdeni so bela hartijaProdavnicite treba da se snabdeni so bela hartija
za zavitkuvawe.za zavitkuvawe. NeNe se prepora~uva pakuvawe nase prepora~uva pakuvawe na
hranata vo kesi za ednokratna upotreba, koi te{kohranata vo kesi za ednokratna upotreba, koi te{ko
se razgraduvaat i ne se recikliraat.se razgraduvaat i ne se recikliraat.

36. Za{tita na hranataZa{tita na hranata
od vkrstena kontaminacijaod vkrstena kontaminacija
1.1. Redovno miewe i dezinfekcija na racete,Redovno miewe i dezinfekcija na racete,
produktite i opremata;produktite i opremata;
2.2. Razdelnost i naso~enost na tehnolo{kiotRazdelnost i naso~enost na tehnolo{kiot
proces;proces;
3.3. Bezbedno ~istewe i otstranuvawe na otpadotBezbedno ~istewe i otstranuvawe na otpadot
ii
4.4. [ematski prikaz na procesot na rabota.[ematski prikaz na procesot na rabota.

37. Miewe i dezinfekcija na racete,Miewe i dezinfekcija na racete,
produktite i opremataproduktite i opremata
So mieweto na racete, produktite i opremata se otstranuvaatSo mieweto na racete, produktite i opremata se otstranuvaat
mehani~kite i hemiskite zagaduva~ki materii i najgolem del odmehani~kite i hemiskite zagaduva~ki materii i najgolem del od
mikroorganizmite.mikroorganizmite.
Efektot na mieweto na produktite e pogolem koga se vr{iEfektot na mieweto na produktite e pogolem koga se vr{i podpod
protek naprotek na ispravna voda za piewe. Pravilnoto miewe na racete iispravna voda za piewe. Pravilnoto miewe na racete i
poedine~noto miewe na zelen~ukot i ovo{jeto ja otstranuvapoedine~noto miewe na zelen~ukot i ovo{jeto ja otstranuva
prisutnata mikroflora za poveke od 98%.prisutnata mikroflora za poveke od 98%.

38. Zonirawe na objektiteZonirawe na objektite
 Kontrolata na mo`nostite zaKontrolata na mo`nostite za
vkrstena kontaminacija evkrstena kontaminacija e
podobra kogapodobra koga во објектитево објектите
запроизводство постои јасназапроизводство постои јасна
поделеност начист и нечистподеленост начист и нечист
делдел
 Vo izvr{uvaweto na rabotataVo izvr{uvaweto na rabotata
ne treba da se vkrstuvaatne treba da se vkrstuvaat
patekite na vrabotenite odpatekite na vrabotenite od
pomalku rizi~nata zona sopomalku rizi~nata zona so
patekite na vrabotenite odpatekite na vrabotenite od
rizi~nata zona.rizi~nata zona.

39. Osetliva zonaOsetliva zona
 Во осетливазонаспаѓаатВо осетливазонаспаѓаат prostoriitezaprostoriiteza
finalno proizvodstvo i pakuvawe. Ovdefinalno proizvodstvo i pakuvawe. Ovde
vleguvaat samo rabotno anga`irani licai vo nivvleguvaat samo rabotno anga`irani licai vo niv
netrebadasevnesuvaambala`ai druginetrebadasevnesuvaambala`ai drugi
nepotrebni predmetinepotrebni predmeti

40. Bezbedno ~istewe iBezbedno ~istewe i
otstranuvawe na otpadototstranuvawe na otpadot
Otpadocite, ostatocite od hrana i nepotrebnite predmetiOtpadocite, ostatocite od hrana i nepotrebnite predmeti
treba navremeno i pravilno da se otstranat.treba navremeno i pravilno da se otstranat.
Pravecot na iznesuvawe na otpadocite da ne sePravecot na iznesuvawe na otpadocite da ne se
vkrstuva so pravecot na dvi`ewe na gotovata hrana.vkrstuva so pravecot na dvi`ewe na gotovata hrana.

41. Rizik od mikrobiolo{koRizik od mikrobiolo{ko
zagaduvawe na hranatazagaduvawe na hranata
Lo{o zapakuvanata gotova hranaLo{o zapakuvanata gotova hrana
ili hrana ~uvana vo otvoreniili hrana ~uvana vo otvoreni
sadovi i kontejneri, kako isadovi i kontejneri, kako i
~uvaweto na hranata na~uvaweto na hranata na
nesoodvetna temperatura nosinesoodvetna temperatura nosi
golem rizik od zagaduvawe sogolem rizik od zagaduvawe so
patogeni mikroorganizmi.patogeni mikroorganizmi.
Hranata mikrobiolo{ki seHranata mikrobiolo{ki se
zagaduvazagaduva
i pri povtorlivoto probuvawe soi pri povtorlivoto probuvawe so
neizmiena la`icaneizmiena la`ica

42. SServirawe naervirawe na prigotvenaprigotvena hranahrana
Najgolema opasnost za vreme naNajgolema opasnost za vreme na
serviraweto na hranata pretstavuvaserviraweto na hranata pretstavuva
mo`nosta za nejzino mikrobiolo{komo`nosta za nejzino mikrobiolo{ko
zagaduvawe.zagaduvawe.
Opasnosta proizleguva od vrabotenite,Opasnosta proizleguva od vrabotenite,
no i od opremata, sadovite i priborot zano i od opremata, sadovite i priborot za
jadewe i prodol`enoto izlo`uvawe najadewe i prodol`enoto izlo`uvawe na
nepokriena hrana.nepokriena hrana.

43. Bezbednost na hranata, povrzana soBezbednost na hranata, povrzana so
sadovite i priborotsadovite i priborot
Koristewe na suvi sadovi iKoristewe na suvi sadovi i
oprema za sevirawe, koioprema za sevirawe, koi
prethodno se efikasnoprethodno se efikasno
is~isteni, dezinficirani iis~isteni, dezinficirani i
~uvani vo soodvetni uslovi.~uvani vo soodvetni uslovi.

44. Urednost i odnesuvawe naUrednost i odnesuvawe na
personalot za servirawepersonalot za servirawe
 ^ista i ispeglana rabotna obleka i dobro^ista i ispeglana rabotna obleka i dobro
izmieni race.izmieni race.
 Sve`o pripremenata hrana se servira voSve`o pripremenata hrana se servira vo
prisustvo na korisnicite.prisustvo na korisnicite.
 Edna{ serviranata hrana i par~iwa leb neEdna{ serviranata hrana i par~iwa leb ne
treba da se upotrebuvaat povtorno.treba da se upotrebuvaat povtorno.
 Priborot za jadewe se postavuva, fa}ajki go zaPriborot za jadewe se postavuva, fa}ajki go za
ra~kite.ra~kite.
 Dokolku ~iniite i priborot gi postavuva predDokolku ~iniite i priborot gi postavuva pred
pristignuvaweto na abonentite, toga{ ~iniitepristignuvaweto na abonentite, toga{ ~iniite
treba da bidat pokrieni, a priborot za jadewetreba da bidat pokrieni, a priborot za jadewe
da bide zavitkat so kni`ni salfeti.da bide zavitkat so kni`ni salfeti.
 Po`elno e servira~ite na hrana da ne rabotatPo`elno e servira~ite na hrana da ne rabotat
so naplata ili da gi mijat racete po sekoeso naplata ili da gi mijat racete po sekoe
fa}awe na pari.fa}awe na pari.

45. Urednost na masite za jadeweUrednost na masite za jadewe
 Masite za jadewe se ~istatMasite za jadewe se ~istat
po sekoja upotreba ipo sekoja upotreba i
povremeno sepovremeno se
dezinfeciraat.dezinfeciraat.
 Zagadenite pokrivki naZagadenite pokrivki na
masite treba redovno damasite treba redovno da
se zamenuvaat.se zamenuvaat.
 Tro{kite leb na pokrivkiteTro{kite leb na pokrivkite
da se tresat nadvor odda se tresat nadvor od
trpezarijata.trpezarijata.

46. [vedska masa[vedska masa
Samoposlu`uvaweto na otvorenaSamoposlu`uvaweto na otvorena
hrana, osobeno {vedskatahrana, osobeno {vedskata
masa, nosi pogolema opasnostmasa, nosi pogolema opasnost
od mikrobiolo{ko zagaduvaweod mikrobiolo{ko zagaduvawe
poradi:poradi:
1.1. Opasnosta od direktnotoOpasnosta od direktnoto
izlo`uvawe na gotova hrana doizlo`uvawe na gotova hrana do
nedovolno informiraninedovolno informirani
potro{uva~i i so neproverenapotro{uva~i i so neproverena
zdravstvena sostojba izdravstvena sostojba i
odnesuvawe.odnesuvawe.
2.2. Pogodnata temperatura naPogodnata temperatura na
serviranata hrana, kojaserviranata hrana, koja
ovozmo`uva brzoovozmo`uva brzo
razmno`uvawe na dospeaniterazmno`uvawe na dospeanite
mikroorganizmi.mikroorganizmi.

47. Ви благодарам наВи благодарам на
вниманиетовниманието