Pplthdt c04 thuoc_tinhdoituong_phuongthuc_v13.09a

class

Bộ môn Công nghệ phần mềm
Khoa Công nghệ thông tin
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên
VCBB© 19.03a

operator

true
public

C++

PP LT HƯỚNG ĐỐI TƯỢNG
cout

catch

ThS. Đặng Bình Phương

this

dbphuong@fit.hcmus.edu.vn

THUỘC TÍNH ĐỐI TƯỢNG
& PHƯƠNG THỨC

inline
new

cin
friend

STL

bool
using

OOP

try
virtual

false

private

throw
delete

1

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Nội dung

Phương thức tạo lập (constructor)
Phương thức hủy (destructor)
Tham số của phương thức
Định nghĩa phép toán (operator) cho kiểu dữ liệu mới
Phương thức chuyển đổi kiểu dữ liệu (casting method)
Một số vấn đề liên quan khác
Mẫu thiết kế Singleton và áp dụng
#include <iostream>
using namespace std;
void main()
{
cout << “Hello World”;
cout << endl;

Thuộc tính đối tượng và phương thức

2

1 2 3 4 5 6 7 Phương thức tạo lập (constructor)

VC


BB

Nhu cầu


3


VC


BB

Đặc điểm (trong NNLT C++)

Tên trùng với tên lớp và không có kiểu trả về.
Tự động thực thi khi đối tượng được tạo nhằm
khởi tạo dữ liệu và chuẩn bị những công việc
cần thiết để bắt đầu chu kỳ sống của đối tượng.
Có thể có nhiều phương thức tạo lập nạp chồng
nhau (overloading) được phân biệt theo quy tắc
như việc chồng các hàm (phân biệt nhờ danh
sách tham số truyền vào).
Tạo lập

Sử dụng

Hủy

4


VC


BB

Phân loại

Phương thức tạo lập mặc định (default constructor)
 Không có tham số đầu vào.
 Được tự động tạo ra nếu lớp không có bất kỳ
phương thức tạo lập nào được định nghĩa.
Phương thức tạo lập sao chép (copy constructor)
 Để tạo ra một đối tượng từ một đối tượng có sẵn.
Phương thức tạo lập người lập trình định nghĩa
 Có thể quy định các tham số đầu vào khác
nhau để khởi tạo dữ liệu cho đối tượng.

5


VC



Cú pháp khai báo và định nghĩa

BB

Khai báo phương thức tạo lập (tổng quát)
1

class-name(param-list);

Định nghĩa phương thức tạo lập
1
2
3
4
5

class-name::class-name(param-list)

{
// Khởi tạo dữ liệu và chuẩn bị những công việc
// cần thiết để bắt đầu chu kỳ sống của đối tượng…
}


6


VC



Ví dụ

BB

Khai báo lớp CFraction (tập tin Fraction.h)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

#ifndef _FRACTION_H
#define _FRACTION_H
class CFraction
{
int m_nNum;

// Tử số (numerator)

int m_nDenom;

// Mẫu số (denominator)

public:
CFraction();

// Phương thức tạo lập mặc định

CFraction(int);

// Phương thức tạo lập dạng tử/1

CFraction(int, int); // Phương thức tạo lập dạng tử/mẫu
};
#endif

7


VC



Ví dụ

BB

Cài đặt lớp CFraction (tập tin Fraction.cpp)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

#include “Fraction.h”
// Phương thức tạo lập mặc định (default constructor)

CFraction::CFraction() { m_nNum = 0; m_nDenom = 1; }
// Phương thức tạo lập dạng tử/1
CFraction::CFraction(int nNum) { m_nNum = nNum; m_nDenom = 1; }

// Phương thức tạo lập dạng tử/mẫu
CFraction::CFraction(int nNum, int nDenom)
{
if (nDenom < 0) { nNum = -nNum; nDenom = -nDenom; }
if (nDenom == 0) { nDenom = 1; }

m_nNum = nNum; m_nDenom = nDenom;
}

8


VC


BB

Ví dụ

Một số khai báo hợp lệ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

CFraction frac1;

//  ()

CFraction frac2(1506);

//  (int)

CFraction frac3(12, 8);

//  (int, int)

CFraction* pFrac1 = new CFraction;

//  new CFraction()

CFraction* pFrac2 = new CFraction(1506); //  (int)
CFraction* pFrac3 = new CFraction(12, 8);//  (int, int)
CFraction aFrac1[2];

//  () x 2

CFraction aFrac2[2] = {2912, 1706};

//  (int) x 2

CFraction aFrac3[2] = {CFraction(2912), CFraction(1706)};
CFraction aFrac4[2] = {CFraction(369), CFraction(156, 128)};
CFraction* paFrac = new CFraction[2];

//  () x 2

9


VC


BB

Phương thức tạo lập sao chép

Khái niệm
 Khởi tạo đối tượng của một lớp dựa trên việc
sao chép một đối tượng sẵn có của lớp đó
(không áp dụng cho phép gán).
 Được thực thi khi truyền hoặc trả về đối
tượng của lớp đó theo kiểu tham trị.
Ví dụ
1
2
3
4
5

CFraction doSomething(CFraction frac) { /* Xử lý… */ }
CFraction frac1(82, 85), frac2;
CFraction frac3(frac1);

// Khởi tạo frac3 từ frac1

CFraction frac4 = frac1;

// Khởi tạo frac4 từ frac1

frac2 = doSomething(frac1);

// Khởi tạo khi truyền và trả

10


VC


BB

Phương thức tạo lập sao chép mặc định

Trong C++, phương thức tạo lập sao chép mặc
định (default copy constructor) được tự động
sinh ra cho lớp đối tượng do người lập trình tự
định nghĩa và giúp sao chép từng thành phần
thuộc tính (member-wise copy) từ đối tượng
nguồn sang đối tượng đích theo dạng từng bit
(bit-wise copy).
Nếu các thành phần dữ liệu là các kiểu con trỏ
thì quá trình sao chép sẽ chỉ sao chép địa chỉ của
con trỏ (shallow copy) chứ không thật sự sao
chép vùng nhớ mà chúng quản lý (deep copy).

11


VC


BB

Hình ảnh minh họa
: CFraction

: CFraction

- m_nNum: int

- m_nNum: int

- m_nDenom: int

- m_nDenom: int

: CDynamicArray

: CDynamicArray

- m_nSize: int

- m_nSize: int

- m_pData: int*

- m_pData: int*

Vùng nhớ
Vùng nhớ
chứa dữ liệu
đã bị hủy

12


VC


BB

Cài đặt phương thức tạo lập sao chép

Khai báo phương thức tạo lập sao chép
1

class-name(const class-name&);

Lưu ý
 Nếu tham số được khai báo ở dạng tham trị
thì phương thức tạo lập sao chép lại được
kích hoạt để sao chép đối tượng này  lỗi do
sử dụng phương thức đang được định nghĩa!
 Việc sử dụng tham chiếu (&) kết hợp với
const (pass-by-reference-to-const) để đối
tượng không bị sao chép và bị thay đổi.

13


VC



Cài đặt phương thức tạo lập sao chép

BB

Ví dụ cài đặt cho lớp mảng động
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

class CDynamicArray
{
int m_nSize;
int* m_panData;
public:

CDynamicArray(const CDynamicArray&);
};
CDynamicArray::CDynamicArray(const CDynamicArray& dynArr) {
m_nSize = dynArr.m_nSize;
m_panData = new int[m_nSize];

for (int i = 0; i < m_nSize; i++)
m_panData[i] = dynArr.m_pansData[i];
}

14


VC


BB

Đối sánh giữa C++, Java và C#

Đọc thêm [OOP] trang 83-87.
 Chuỗi phương thức tạo lập (constructor
chaining).
 Phương thức tạo lập trong kế thừa.
 Xử lý khi có lỗi trong phương thức tạo lập.
 Phương thức tạo lập sao chép mặc định.
 Phương thức tạo lập tĩnh.


15

1 2 3 4 5 6 7 Phương thức hủy (destructor)

VC


BB

Nhu cầu


16


VC


BB

Đặc điểm (trong NNLT C++)

Tên trùng với tên lớp và có dấu ~ ở phía trước.
Không có tham số đầu vào và giá trị trả về.
Mỗi lớp chỉ có duy nhất một phương thức hủy.
Tự động thực hiện mỗi khi đối tượng của lớp
bị hủy (hết phạm vi sử dụng).
Chỉ được thực hiện một lần duy nhất trong
chu kỳ sống của đối tượng.
Trình biên dịch sẽ tự động tạo phương thức hủy
mặc định (default destructor, không làm gì cả)
nếu lớp không có phương thức hủy nào.

17


VC



Cú pháp khai báo và định nghĩa

BB

Khai báo phương thức hủy
1

~class-name();

Định nghĩa phương thức hủy
1
2
3
4

class-name::~class-name()

{
// Giải phóng tài nguyên đã cấp phát cho đối tượng…
}


18


VC



Ví dụ

BB

Cài đặt phương thức hủy cho lớp mảng động
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CDynamicArray
{
int m_nSize;
int* m_panData;
public:

~CDynamicArray();
};
CDynamicArray::~CDynamicArray() {
if (m_nSize > 0)
{

m_nSize = 0;
delete []m_panData;
}
}

19


VC



Ví dụ

BB

Cài đặt lớp CTimer
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

#include <ctime>
class CTimer
{
clock_t m_clockStart;

public:
CTimer() { m_clockStart = clock(); }
~CTimer()
{
clock_t clockEnd = clock();

cout << “Elapsed time: ” <<
(clockEnd – m_clockStart) << endl;
}
};

20


VC


BB


Đọc thêm [OOP] trang 90.
 Cơ chế “dọn rác” (garbage collector).
 Nguy cơ khi quên hủy tài nguyên đã cấp phát.


21

1 2 3 4 5 6 7 Tham số của phương thức

VC


BB

Tham số giá trị (tham trị)
int x

int y

18 19 1A 1B 1C 1D 1E 1F 20 21 22 23 24 25

…

03 00 00 00 06 00 00 00

swap

int x

int y

…

int t = x;
x = y;
y = t;

0A 0B 0C 0D 0E 0F 10 11 12 13 14 15 16 17

…

03 00 00 00 06 00 00 00
int a = 3

int b = 6

…

22


VC


BB

Tham số con trỏ
int* px

int* py

18 19 1A 1B 1C 1D 1E 1F 20 21 22 23 24 25

…

0B 00 00 00 0F 00 00 00

swap

…

int t = *px;
int* px int* py *px = *py;
*py = t;

0A 0B 0C 0D 0E 0F 10 11 12 13 14 15 16 17

…

03 00 00 00 06 00 00 00
int a = 3

int b = 6

…

23


VC


BB

Tham số tham biến (tham chiếu)

swap

int &x

int &y

int t = x;
x = y;
y = t;

0A 0B 0C 0D 0E 0F 10 11 12 13 14 15 16 17

…

05 00 00 00 06 00 00 00
int a = 3

int b = 6

…

24


VC



Giá trị mặc định cho các tham số

BB

Xem lại Chương 1 – Phần 3. Vấn đề về giá trị
mặc định của tham số hàm.
Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

class CFraction
{

int m_nNum, m_nDenom;
public:
//  CFraction(), CFraction(int), CFraction(int, int)
CPhanSo(int nNum = 0, int nDenom = 1)
{

if (nDenom == 0) { nDenom = 1; }
m_nNum = nNum; m_nDenom = nDenom;
}
};

25


VC



Số lượng tham số không biết trước

BB

Xem lại Chương 1 – Phần 6. Vấn đề về hàm có
số lượng tham số không biết trước.
Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

class CDynamicArray
{

int m_nSize;
int* m_panData;
public:
CDynamicArray(int nValue, ...)
{

// Các thao tác khởi tạo mảng từ dãy các số nguyên
// được truyền vào hàm tạo…
}
};

26


VC


BB


 Tham trị và tham chiếu.


27

1 2 3 4 5 6 7 Định nghĩa phép toán (operators) cho kiểu dữ liệu mới

VC


BB

Nhu cầu và cách thực hiện

Xem lại Chương 1 – Phần 7. Nhu cầu về ký hiệu
phép toán cho kiểu dữ liệu mới nhưng là các
phương thức toán tử thực hiện trên các đối
tượng của lớp (class) thay vì là các hàm toán tử
thực hiện trên biến có kiểu cấu trúc (struct).
Nếu viết toán tử bên trong lớp và toán hạng thứ
nhất là đối tượng thuộc lớp đó thì không liệt kê
trong danh sách tham số của toán tử. Ngược lại
phải liệt kê và sử dụng từ khóa friend để có
thể truy cập các thành phần riêng của đối tượng.

28


VC



Hàm bạn (friend function) trong C++

BB

Khái niệm
 Hàm không phải thành viên của lớp nhưng có
thể truy cập các thành viên riêng của lớp đó.
 Được định nghĩa như một hàm bình thường
nhưng bên trong khai báo lớp mà hàm làm
bạn sẽ có nguyên mẫu hàm (prototype) bắt
đầu bằng từ khóa friend.
1
2
3
4
5

return-type func-name(param-list) { /* … */ }
class CFriendTest
{
friend func-name(param-list);
};

29


VC



Hàm bạn (friend)

BB

Khái niệm
 Hàm không phải thành viên của lớp nhưng có
thể truy cập các thành viên riêng của lớp đó.
 Được định nghĩa như một hàm bình thường
nhưng bên trong khai báo lớp mà hàm làm
bạn sẽ có nguyên mẫu hàm (prototype) bắt
đầu bằng từ khóa friend.
1
2
3
4
5

class CFriendTest
{
friend func-name(param-list);
};
return-type func-name(param-list) { /* … */ }

30


VC


BB

Hàm bạn (friend)

Lưu ý
 Hữu ích khi quá tải toán tử hoặc truy cập các
thành viên riêng của hai hay nhiều lớp khác
nhau (hàm là friend của hơn một lớp).
 Hàm friend không phải là thành viên của lớp
mà nó làm bạn mà chỉ là hàm thường, do đó:
Khi định nghĩa hàm không sử dụng toán tử ::
• Không thể gọi hàm bằng cách dùng tên đối tượng
và toán tử truy cập thành viên (toán tử . hoặc ->).
• Không có con trỏ this trong hàm.
• Không thể được kế thừa.
•


31


VC



Ví dụ

BB

Toán tử + được viết bên trong lớp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CFraction
{
public:
const CFraction operator+(const CFraction&);

};
const CFraction CFraction::operator+(const CFraction& fracR)
{
CFraction fracResult;
fracResult.m_nNum = this->m_nNum * fracR.m_nDenom

+ fracR.m_nNum * this->m_nDenom;
fracResult.m_nDenom = this->m_nDenom * fracR.m_nDenom;
return fracResult;
}

32


VC



Ví dụ

BB

Toán tử + được viết bên ngoài lớp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CFraction
{
public:
friend const CFraction operator+(const CFraction&, const CFraction&);

};
const CFraction operator+(const CFraction& fracL, const CFraction& fracR)
{
CFraction fracResult;
fracResult.m_nNum = fracL.m_nNum * fracR.m_nDenom

+ fracR.m_nNum * fracL.m_nDenom;
fracResult.m_nDenom = fracL.m_nDenom * fracR.m_nDenom;
return fracResult;
}

33


VC



Các toán tử có và không thể nạp chồng

BB

Danh sách các toán tử có thể nạp chồng
cho kiểu dữ liệu mới do người lập trình tự định nghĩa
+

-

*

/

%

^

&

|

~

!

=

<

>

+=

-=

*=

/=

%=

^=

&=

|=

<<

>>

>>=

<<=

==

!=

<=

>=

&&

||

++

--

->*

,

->

[]

()

new

new[]

delete

delete[]

Danh sách các toán tử không thể nạp chồng
cho kiểu dữ liệu mới do người lập trình tự định nghĩa
Một số toán tử của C

.

?:

sizeof

Một số toán tử của C++

::

.*

typeid


34


VC


BB

Một số quy ước và lời khuyên

Chỉ viết toán tử khi cần thiết (ví dụ làm chương trình
dễ xử lý và dễ đọc hơn…) và phù hợp với thực tế
(ví dụ toán tử nhân 2 ngày với nhau!)
Đảm bảo tính chất của toán tử giống như các tính
chất của các kiểu dữ liệu cơ sở (ví dụ toán tử + thực
hiện phép… trừ!)
Đảm bảo tính nhất quán giữa các cặp toán tử (ví dụ
== và !=, ++ và ++(int), > và <, …)
Ưu tiên viết bên trong lớp nếu phải truy xuất đến
các thành phần thuộc tính của lớp. Ngược lại, ưu
tiên viết bên ngoài lớp.

35


VC


BB

Một số quy ước và lời khuyên

Các toán tử 2 ngôi đối xứng thường được viết dưới
dạng hàm friend (ví dụ toán tử +, -, …)
Các toán tử lvalue phải được viết là phương thức
toán tử non-static ở bên trong lớp (ví dụ toán tử =,
[], (), ->, *=, ++, …)
Sử dụng tham chiếu const cho các đối tượng có
kích thước lớn.
Sử dụng toán tử () để truy xuất phần tử trong ma
trận nhiều chiều.
Tận dụng các phương thức tạo lập một tham số
phục vụ việc ép kiểu ngầm định.

36


VC


BB

Một số ví dụ minh họa

Toán tử gán
 C++ tự động cung cấp toán tử gán mặc định
cho lớp đối tượng mới.
 Chỉ được gán 2 đối tượng cùng lớp.
 Thực hiện theo cơ chế member-wise copy từ
đối tượng nguồn sang đối tượng đích theo
dạng bit-wise copy, do đó cần phải nạp chồng
khi thành phần dữ liệu là các biến con trỏ
sử dụng cấp phát bộ nhớ động.
 Không dùng hàm friend khi nạp chồng.

37


VC


BB


Cài đặt toán tử gán cho lớp mảng cấp phát động
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

public:
CDynamicArray& operator=(const CDynamicArray& dynArr)
{
if (this != &dynArr)

// Tránh gán chính nó

{
delete []m_pnData;

// Xóa vùng nhớ đang giữ

m_nSize = dynArr.m_nSize;
m_pnData = new int[m_nSize];
for (int i = 0; i < m_nSize; i++)
m_pnData[i] = dynArr.m_pnData[i];
}
return *this;
}

38


VC




BB

Toán tử chèn (insertion) <<
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

class CFraction
{
public:
friend ostream& operator<<(ostream&, const CFraction&);

};
ostream& operator<<(ostream& os, const CFraction& frac)
{
os << frac.m_nNum << “/” << frac.m_nDenom;

return os;
}


39


VC




BB

Toán tử trích (extraction) >>
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

class CFraction
{
public:
friend istream& operator>>(istream&, CFraction&);

};
istream& operator>>(istream& is, CFraction& frac)
{
is >> frac.m_nNum >> frac.m_nDenom;

return is;
}


40


VC




BB

Toán tử + viết sai (khác toán tử + gốc)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

class CFraction
{
public:
friend void operator+(CFraction&, const CFraction&);

};
void operator+(CFraction& fracL, const CFraction& fracR)
{
fracL.m_nNum = fracL.m_nNum * fracR.m_nDenom

+ fracR.m_nNum * fracL.m_nDenom;
fracL.m_nDenom = fracL.m_nDenom * fracR.m_nDenom;
}

41


VC




BB

Toán tử ++ sau viết sai (khác toán tử ++ gốc)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

class CFraction
{
public:
CFraction& operator++(int);

// Toán tử ++ sau

};
CFraction& CFraction::operator++(int)
{
m_nNum = m_nNum + m_nDenom;

return *this;
}


42


VC




BB

Toán tử ++ sau viết đúng (giống toán tử ++ gốc)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

class CFraction
{

public:
CFraction& operator++(int);

// Toán tử ++ sau

};

CFraction& CFraction::operator++(int)
{
CFraction fracResult = *this;
m_nNum = m_nNum + m_nDenom; //  ++(*this);
return fracResult;

}

43


VC


BB


 Các quy định nạp chồng toán tử.
 Các toán tử có thể nạp chồng.


44

1 2 3 4 5 6 7 Phương thức chuyển đổi kiểu dữ liệu (casting methods)

VC


BB

Khái niệm và phân loại

Khái niệm
 Ép kiểu (casting) là việc chuyển đổi các biến
từ kiểu dữ liệu này sang kiểu dữ liệu khác.
Phân loại (trong NNLT C++)
 Ép kiểu ngầm định (implicit casting)
 Ép kiểu chỉ định (explicit casting)
•

Ép kiểu theo chuẩn C (C-style casting), ép kiểu tĩnh (static_cast),
ép kiểu động (dynamic_cast), ép kiểu hằng (const_cast)
và ép kiểu dịch lại (reinterpret_cast)

 Phương thức ép kiểu tự định nghĩa
•

Ép kiểu bằng phương thức tạo lập và ép kiểu bằng toán tử.

45


VC


BB

Ép kiểu ngầm định

Sự tăng cấp (kiểu dữ liệu) trong biểu thức (chỉ
chuyển đổi tạm thời, nội bộ)
 Các thành phần cùng kiểu thì kết quả là kiểu
chung, ví dụ:
•
•

2 / 4 => 0 (int / int => int)
2.0 / 4.0 => 0.5 (float / float => float)

 Các thành phần khác kiểu thì kết quả là kiểu
bao quát nhất (char < int < long < float <
double), ví dụ:
•

2.0 / 4 => 2.0 / 4.0 => 0.5
(float / int => float / float => float)

46


VC


BB

Ép kiểu ngầm định

Trong phép gán, biểu thức ở vế phải luôn được
tăng cấp (hay giảm cấp) tạm thời cho giống biểu
thức ở vế trái và có thể làm mất tính chính xác
của số nguyên khi chuyển sang số thực!
1
2
3
4
5
6

int i, j = 3;
float f = 1.23;
i = f;

//  f tạm thời giảm cấp thành int

f = i;

//  i tạm thời nâng cấp thành float

f = j;

//  j tạm thời nâng cấp thành float, f = 2.999995


47


VC


BB

Ép kiểu chỉ định

Xem chi tiết trong [OOP] trang 110-119.
 Ép kiểu theo chuẩn C (C-style casting).
 Ep kiểu tĩnh (static_cast).
 Ép kiểu động (dynamic_cast).
 Ép kiểu hằng (const_cast).
 Ép kiểu dịch lại (reinterpret_cast).


48


VC



Phương thức ép kiểu tự định nghĩa

BB

Ép kiểu bằng phương thức tạo lập (1 tham số)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CFraction
{
public:
CFraction() { m_nNum = 0; m_nDenom = 1; }
CFraction(int nNum) { m_nNum = nNum; m_nDenom = 1; }
// Các phương thức khác…
};
void main()
{

CFraction frac1 = 2912;

//  CFraction(2912)

CFraction frac2;

//  CFraction()

frac2 = 1706;

//  CFraction(1706), operator=

}

49


VC



Phương thức ép kiểu tự định nghĩa

BB

Ép kiểu dữ liệu bằng toán tử
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CFraction
{
public:
CFraction(int nNum, int nDenom) { m_nNum = nNum; m_nDenom = nDenom; }
operator int() const { return m_nNum / m_nDenom; }
};
void main()
{
CFraction frac(2912, 1706);
int nResult1 = frac;

// Ép kiểu ngầm định

int nResult2 = int(frac);

// Ép kiểu chỉ định

int nResult3 = (int)frac;

// Ép kiểu chỉ định

}

50

1 2 3 4 5 6 7 Một số vấn đề liên quan khác

VC


BB

Thành phần tĩnh (static)

Khái niệm
 Thành phần dữ liệu tĩnh (static data member
hay class-level member) và phương thức tĩnh
(static method hay class-level method) của
lớp không phụ thuộc vào một đối tượng cụ
thể nào cả mà là thành phần chung cho tất cả
các đối tượng của lớp tương ứng.
Cú pháp
1
2

static type-name var-name;
static return-type method-name(param-list);


51


VC



Thành phần tĩnh (static)

BB

Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CStaticTest
{
static int s_nCount;

// Số lượng đối tượng

public:
static int getCount() { return s_nCount; }
CStaticTest() { ++s_nCount; }
~CStaticTest() { --s_nCount; }
};

int CStaticTest::s_nCount = 0;

// Bỏ từ khóa static

void main()
{
CStaticTest staticTest1, staticTest2;
cout << “Number of objects: ” << CStaticTest::getCount();

}

52


VC


BB

Thành phần dữ liệu có kiểu là lớp

Khi A có thành phần dữ liệu là một đối tượng có
kiểu thuộc lớp B thì:
 Khi A được tạo lập  Phương thức tạo lập
của lớp B được thực hiện trước.
 Khi A bị hủy  Phương thức hủy của lớp B
được thực hiện sau.
Ký hiệu UML (quan hệ association)
A

B

- b: B


53


VC



Thành phần dữ liệu có kiểu là lớp

BB

Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CB
{

public:
CB() { cout << “Constructing CB...” << endl; }
~CB() { cout << “Destructing CB...” << endl; }
};
class CA

{
CB m_b;
public:
CA() { cout << “Constructing CA...” << endl; }
~CA() { cout << “Destructing CA...” << endl; }

};
void main() { CA a; }

54


VC


BB

Danh sách khởi tạo (initializers)

Khái niệm
 Khởi tạo giá trị cho các thành phần dữ liệu
của lớp (thứ tự thực hiện trong khai báo lớp).
 Là cách duy nhất được sử dụng trong các
trường hợp không thể tạo lập giá trị ban đầu
cho các thành phần dữ liệu có kiểu hằng số,
tham chiếu hay đối tượng của lớp không có
phương thức tạo lập mặc định.
Cú pháp
1

class-name(param-list) : var-name-1(arg), var-name-2(arg)

55


VC



Danh sách khởi tạo (initializers)

BB

Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CA
{

int m_nX;
public:
CA(int nX) { m_nX = nX; }
};
class CTest

{
const int m_nK;
CA& m_aRef;
CA m_a;
public:

CTest(int nK, A& aRef) : m_nK(nK), m_aRef(aRef), m_a(nK) { };
};

56


VC


BB

Phương thức có thuộc tính const

Khái niệm
 Cam kết sẽ không làm thay đổi trạng thái hay
giá trị của các thành phần dữ liệu của lớp.
 Đối tượng bình thường có thể gọi được
phương thức bình thường hoặc const.
 Đối tượng const có thể gọi phương thức
const nhưng không thể gọi phương thức
bình thường.
Cú pháp
1

return-type method-name(param-list) const;

57


VC



Phương thức có thuộc tính const

BB

Ví dụ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CA
{

public:
void test() { }
void testConst() const { }
};
void doSomething(CA a1, const CA& a2)

{
a1.test();

// OK, a1 non-const

a1.testConst(); // OK, a1 non-const
a2.test();

// Lỗi, a2 const, test() non-const

a2.testConst(); // OK, testConst() const
}

58


VC


BB

Luật bộ ba (rule of three)

Luật bộ ba (“rule of three”, “the Law of The Big
Three” hay “The Big Three”), được Marshall
Cline đề xuất năm 1991, là quy tắc trong C++
nói rằng “nếu một lớp đối tượng định nghĩa lại
một trong ba phương thức gồm phương thức
hủy – tạo lập sao chép – toán tử gán thì lớp đối
tượng này nên định nghĩa luôn cả ba phương
thức đó một cách tường minh”.
Thường được áp dụng trong các lớp đối tượng
có thuộc tính thành viên là con trỏ sử dụng bộ
nhớ được cấp phát động.

59

1 2 3 4 5 6 7 Áp dụng

VC


BB


Mẫu thiết kế (design pattern)
 Là lời giải mẫu cho các bài toán giống nhau.
 Cuốn sách nổi tiếng “Design Patterns –
Elements of Reusable Object-Oriented
Software (năm 1994)
•

•

Nhóm 4 tác giả (Gang of Four
– GoF) bao gồm Erich Gamma,
Richard Helm, Ralph Johnson
và John Vlissides.
Gồm 23 mẫu thiết kế
(được gọi là mẫu GoF).

60

1 2 3 4 5 6 7 Áp dụng

VC


BB


Khái niệm
 Là mẫu thiết kế trong lập trình hướng.
 Áp dụng mẫu này lên một lớp sẽ đảm bảo
lớp này chỉ có nhiều nhất một đối tượng
được tạo ra trong suốt chương trình.
Sơ đồ UML
CSingelton

- static CSingleton s_pInstance

CSingleton getInstance()
{
return s_pInstance;

- CSingleton()
+ getInstance(): CSingleton

}


61

1 2 3 4 5 6 7 Áp dụng

VC


BB


Ý tưởng cài đặt (các vấn đề cần giải quyết)
 Đặt các phương thức tạo lập dạng private
để người dùng không thể tự ý tạo đối tượng
mới (phải định nghĩa phương thức tạo lập để
tránh sử dụng phương thức tạo lập mặc định)
 Tạo sẵn một đối tượng CSingleton duy nhất
(nếu có) ở dạng static để người dùng chỉ
được phép sử dụng đối tượng đã có sẵn này
(lấy đối tượng thông qua một phương thức
static mà ta cung cấp).

62

1 2 3 4 5 6 7 Áp dụng

VC




BB

Cài đặt (nên chia mã nguồn thành nhiều tập tin)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

class CSingleton
{

static CSingleton* s_pInstance;

// Đối tượng duy nhất

CSingleton() { }

// Phương thức tạo lập

public:
static CSingleton* getInstance();
};

CSingleton* CSingleton::s_pInstance = NULL;
static CSingleton* getInstance()

// Phương thức lấy

{

// đối tượng của lớp
if (s_pInstance == NULL) s_pInstance = new CSingleton();
return s_pInstance;

}
void main() { CSingleton* pObj = CSingleton::getInstance(); }

63

1 2 3 4 5 6 7 Áp dụng

VC


BB


Thảo luận về các ứng dụng trong thực tế và
biến thể “Multi”-ton của mẫu Singleton.


64

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Một số thuật ngữ

bitwise copy: tương tự như member-wise copy.
casting: ép kiểu.
const casting: ép kiểu hằng
constructor: phương thức tạo lập.
C-style casting: ép kiểu theo chuẩn C.
deep copy: khác với shallow copy, sao chép đầy đủ các thành
phần (kể cả sao chép các vùng nhớ mà các thành phần con trỏ
đang trỏ tới).
default constructor: phương thức tạo lập mặc định.
design pattern: mẫu thiết kế.
destructor: phương thức hủy.
dynamic casting: é kiểu động.
explicit casting: ép kiểu chỉ định.

65

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Một số thuật ngữ

formal argument: tham số hình thức (gọi tắt là tham số).
implicit casting: ép kiểu ngầm định.
initializers: danh sách khởi tạo cho phương thức tạo lập.
member-wise copy: sao chép các thành viên.
operator: toán tử.
reinterpret casting: ép kiểu dịch lại.
shallow copy: tương tự như member-wise copy.
static casting: ép kiểu tĩnh.
static constructor: phương thức tạo lập tĩnh.
static member, class-level member: thành phần tinh của lớp,
chung cho mọi đối tượng của lớp.
static method, class-level method: phương thức tĩnh của lớp,
phương thức chung cho mọi đối tượng của lớp.
virtual method: phương thức ảo.

66

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Tài liệu tham khảo

[OOP] Chương 3 – Thuộc tính đối tượng và
phương thức (trang 76-134)
[Primer] Chapter 10 – Objects and Classes
Class Constructors and Destructors (trang 463-476)
Knowing Your Objects: The this Pointer (trang 477-482)

[Primer] Chapter 11 – Working with Classes
Operator Overloading & Introducing Friends(trang 502-541)
Automatic Conversions and Type Casts
for Classes (trang 541-556)

[Primer] Chapter 15 – Friends, Exceptions, and More
Type Cast Operators (trang 848-852)

67

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Bài tập

Bài tập 4.1: Cài đặt lớp đồng hồ bấm giờ để xác
định thời gian (số giây) trôi qua (CStopWatch)
hỗ trợ một số hành động như sau:
 Tự động thiết lập thời gian ban đầu bằng 0.
 Bắt đầu (start), dừng hẳn (stop), tạm dừng
(pause), tiếp tục (resume) tính thời gian trôi qua.
 Hiển thị (show) thời gian đã trôi qua ở lần gần
nhất (tự động gọi mỗi khi pause và stop).
 Tự động hiển thị thời gian đã trôi qua từ khi
bắt đầu sinh ra đến khi khi đối tượng bị hủy.

68

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Bài tập

Bài tập 4.2 đến 4.6: Bổ sung các phương thức
tạo lập, phương thức hủy thích hợp và nạp
chồng các toán tử cơ bản cho các bài tập:
 2.6: Lớp phân số (CFraction).
 2.7: Lớp đơn thức (CMonomial).
 2.10: Lớp ngày (CDate).
 3.1: Lớp học sinh (CStudent) sử dụng lớp
string.
 3.2: Lớp mảng (CDynamicArray) sử dụng lớp
vector.

69

1 2 3 4 5 6 7

VC


BB

Bài tập

Bài tập 4.7: Xây dựng lớp số phức (CComplex)
hỗ trợ một số phương thức cơ bản (bao gồm
các phương thức tạo lập và phương thức hủy)
và nạp chồng các toán tử cơ bản.
Bài tập 4.8: Cài đặt lớp các thuật toán sắp xếp
tăng dần các số thực (CSingleSortAlgorithm)
chỉ cho phép thực hiện một phương pháp
sắp xếp đã chọn cho toàn bộ chương trình.
Bài tập 4.9: Cài đặt lớp cung cấp các thuật toán
sắp xếp tăng dần không cần tạo ra đối tượng
khi sử dụng (CStaticSortAlgorithm).

70

Pplthdt c04 thuoc_tinhdoituong_phuongthuc_v13.09a

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Pplthdt c04 thuoc_tinhdoituong_phuongthuc_v13.09a

Similar to Pplthdt c04 thuoc_tinhdoituong_phuongthuc_v13.09a (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Pplthdt c04 thuoc_tinhdoituong_phuongthuc_v13.09a