1. Lập trình hướng đối
tượng C++
Giảng viên giảng dạy: Nguyễn Hữu Vân Long

2. BM MTT&TT 2
Chương 3
Lập trình hướng đối tượng OOP
p Lớp trong C++
p Đối tượng trong C++
p Một số khái niệm khác++

3. BM MTT&TT 3
 Lớp
 Khai báo
 Định nghĩa
 Thuộc tính và Hàm thành viên
 Đối tượng
 Khai báo
 Sử dụng
 Sơ lược hàm xây dựng và hàm hủy
 Dữ liệu hàm thành viên tĩnh
 Khai thác 1 lớp trong ứng dụng
Nội dung bài giảng

4. BM MTT&TT 4
 Tạo một lớp
 Khai báo (class declaration):
 Các thuộc tính: tên, kiểu
 Các phương thức: tên, đối số, kiểu trả về.
 Định nghĩa - Cài đặt các phương thức (hàm thành viên) của lớp
Lớp

5. BM MTT&TT 5
 Khai báo
Lớp
class <Tên lớp> {
Thuộc tính truy cập :
<Các dữ liệu thành viên>
<Các hàm thành viên>
Thuộc tính truy cập :
<Các dữ liệu thành viên>
<Các hàm thành viên>
};
Sơ đồ lớp
điểm trong
không gian 2
chiều
public, protected, private
<kiểu dliệu> <tên t.tính>;
Cú pháp ( Khai báo hàm):
<kiểu dltrả về>
<tên hàm>([dsách đối số]);

6. BM MTT&TT 6
 Ví dụ: Viết khai báo
cho lớp Điểm trong
không gian 2 chiều.
 Tên lớp: Diem
 Thuộc tính: tọa độ (x,
y) kiểu số nguyên.
 Một số thao tác trên
một Điểm: đặt giá
trị cho x, y; hiển thị
điểm (tọa độ hoặc
vẽ ra màn hình); di
chuyển điểm đến
một tọa độ mới; lấy
tọa độ của một
điểm;…
Lớp
class Diem
{
private:
int x, y;
public:
void set(int, int);
void display();
void input();
void move(int, int);
int getX();
int getY();
};
 Khai báo lớp điểm như
sau
Default: private

7. BM MTT&TT 7
 Định nghĩa hàm thành viên
Lớp
<Kiểu trả về> <Tên lớp> :: <Tên hàm>( Các tham số + Kiểu ) {
< Khai báo các dữ liệu cục bộ của hàm>
< Thân hàm - Nội dung hàm >
< Câu lệnh return >
}
Toán tử chỉ phạm vi

8. BM MTT&TT 8
Lớp

9. BM MTT&TT 9
 Đối tượng: là 1 biến có kiểu dữ liệu là Lớp
 Tạo đối tượng tương tự như khai báo biến
 Dạng biến: <Tên lớp> <Tên đối tượng>;
 VD: Diem a, b;
 Dạng mảng: <Tên lớp> <Tên mảng>[Kích thước];
 VD: Diem mang[10];
Đối tượng
a
x
y
1000H
b
x
y
1004H
mang
x
y
1008H

10. BM MTT&TT 10
 Khởi tạo đối tượng
 Dạng con trỏ : <tên lớp> *<tên con trỏ>;
 VD: Diem *pa, *ds;
pa= new Diem; ds= new Diem[10];
delete pa; delete[] ds;
 Chú ý: Phải cấp và thu hồi vùng nhớ cho con trỏ đối
tượng.
Đối tượng
1000
[0] [1] [2] [3] [4] [5]
*pa 1024
*pArray 1000 1024

11. BM MTT&TT 11
 Sử dụng đối tượng
 Khi khởi tạo đối tượng xong, ta có thể :
 Truy xuất đến dữ liệu thành viên (public) của đối tượng.
 Gọi các hàm thành viên của đối tượng.
Đối tượng

12. BM MTT&TT 12
 Phép gán đối tượng:
 Dùng toán tử =
 Thực chất là gán tương ứng các thành phần dữ liệu của hai
đối tượng cho nhau.
 Chú ý: chỉ hoạt động chính xác khi thành phần dữ liệu
không có con trỏ (Muốn dùng phép gán trong trường hợp
đối tượng có dữ liệu thành viên là con trỏ thì phải tái
định nghĩa toán tử gán).
 Phải định nghĩa lại phép gán khi dữ liệu có con trỏ.
Đối tượng
Diem a, b;
a.set(0, 0);
b = a; // b(0,0)
Diem *pa;
pa = new Diem;
*pa = a; // *pa(0,0)

13. BM MTT&TT 13
Phép gán đối tượng
x 0
y 0
x 0
y 0
a
*pa 100
b
100
x 0
y 0
class Sinhvien {
private:
char mssv[8];
char *hoten;
...
};
Sinhvien a, b;
a.gan(...);
b = a; //!?
1960549
a 100
...
1960549
b 100
...
T
R
A
N
C
O
N
G
A
N
100
Diem a, b, *pa;
a.set(0, 0);
b = a; //  b(0,0)
pa = new Diem;
*pa = a;

14. BM MTT&TT 14
 Hàm xây dựng (Constructor)
Tại sao cần hàm xây dựng ?
Hàm xây dựng - Hàm hủy
hiệu ứng phụ
Cần phải khởi tạo giá trị ban đầu cho
các dữ liệu thành viên

15. BM MTT&TT 15
 Hàm xây dựng (constructor)
 Là 1 hàm đặc biệt
 Tự động được gọi khi đối tượng được tạo ra
 Không được gọi trực tiếp, sẽ được gọi khi tạo đối tượng
 Mục đích
 Khởi tạo giá trị cho các dữ liệu (thuộc tính) của một đối
tượng.
 Cấp vùng nhớ cho các con trỏ thành viên.
 Cú pháp - Prototype: <tên lớp>([dsách tham số]);
 Trùng với tên lớp, không có kiểu trả về (kể cả void).
 Có thể không có hay có nhiều tham số.
 Có thể không có, có 1 hay nhiều hàm xây dựng.
 Hàm xây dựng có thể được tái định nghĩa
Hàm xây dựng - Hàm hủy

16. BM MTT&TT 16
Hàm xây dựng - Hàm hủy
class Diem {
int x,y;
public:
Diem(); // xd mặc nhiên
Diem(int);
Diem(int,int);
...
};
Diem::Diem()
{ x=y=0; }
Diem::Diem(int a)
{ x = y = a; }
Diem::Diem(int h, int t)
{ x=h; y=t; }
void main() {
Diem a; // Goi Diem()
a. InDiem(); // In (0,0)
Diem b(10,5); // Diem(int,int)
Diem c(3); // Diem(int)
Diem *pa = new Diem();
Diem *pb = new Diem(10,5);
Diem *pc = new Diem(3);
Diem ds1[10]; // Goi Diem()
Diem *ds2 = new Diem [10];
// Goi Diem()
...
}
Khai báo các
hàm xây dựng

17. BM MTT&TT 17
class Sinhvien {
private:
char mssv[8], *hoten;
int namsinh;
float diemTB;
public:
Sinhvien();
Sinhvien(char*, char*,
int, float);
void nhap();
void inThongtin();
char* xeploai();
float diemTB();
};
Sinhvien::Sinhvien() {
strcpy(mssv, "");
hoten = new char[50];
diemTB = 0; namsinh=1900;
}
Sinhvien::Sinhvien(char *ms,
char* ht, int ns, float dtb) {
strcpy(mssv, ms);
hoten = strdup(ht);
namsinh = ns;
diemTB = dtb;
}
...
void main() {
Sinhvien a;
a.nhap();
a.inThongtin();
Sinhvien b("1063106", “NHVLONG",
1978, 8.9);
b.inThongtin();
cout << "Loai:" << b.xeploai();
}
Hàm xây dựng
Hàm xây dựng - Hàm hủy

18. BM MTT&TT 18
 Hàm hủy (destructor)
 Là 1 hàm đặc biệt
 Tự động được gọi khi đối tượng bị hủy (???)
 Không được gọi trực tiếp
 Mục đích
 Dùng để thu hồi vùng nhớ đã cấp cho các dữ liệu thành
viên là con trỏ của đối tượng, khi hủy bỏ đối tượng.
=> delete các con trỏ là dữ liệu thành viên.
=> nếu không có dữ liệu thành viên là con trỏ thì không cần hàm
hủy
 Cú pháp : ~<Tên lớp> ( ) { … }
 Bắt đầu bằng ký hiệu ~
 Tên hàm trùng với tên lớp
 Không có tham số
Hàm xây dựng - Hàm hủy

19. BM MTT&TT 19
 Hàm hủy (distructor)
 Cú pháp : ~<Tên lớp> ( ) { … }
 Bắt đầu bằng ký hiệu ~
 Tên hàm trùng với tên lớp
 Không có tham số
 Một lớp có thể không có hoặc chỉ có duy nhất 1 hàm hủy.
Hàm xây dựng - Hàm hủy

20. BM MTT&TT 20
Hàm xây dựng - Hàm hủy
class Diem
{
private:
int x, y;
public:
...
~Diem();
};
Diem::~Diem() { }
class Sinhvien
{
private:
char mssv[8], *hoten;
int namsinh,;
float diemTB;
public:
...
~Sinhvien();
};
Sinhvien::~Sinhvien() {
delete []hoten;
}
Lớp Diem không có dữ liệu thành
viên là con trỏ hàm hủy rỗng
(hoặc không cần hàm hủy)
Thu hồi vùng nhớ đã cấp cho
hoten

21. BM MTT&TT 21
 Đối tượng toàn cục - Đối tượng cục bộ
 Đối tượng toàn cục
 Khai báo ngoài các lớp và ngoài hàm main().
 Sẽ được khởi tạo (tự động gọi hàm xây dựng tương ứng)
trước khi hàm main() thực thi.
 Sẽ được hủy bỏ ( tự động gọi hàm hủy cho đối tượng ) sau
khi kết thúc hàm main().
 Đối tượng cục bộ
 Khai báo trong một hàm.
 Sẽ khởi tạo trong khi thực thi hàm đó.
 Sẽ được hủy bỏ ( tự động gọi hàm hủy cho đối tượng đó)
trước khi hàm kết thúc.
Các loại đối tượng

22. BM MTT&TT 22
 Dữ liệu thành viên tĩnh (static)
 Là dữ liệu thành viên dùng chung cho tất cả các đối tượng
của cùng 1 lớp => tồn tại độc lập với các đối tượng.
 Giống như 1 biến toàn cục.
 Phải được khởi tạo bên ngoài của lớp.
 Thường được sử dụng để đếm số lượng đối tượng hiện có.
 Một số trường hợp sử dụng:
 Hằng số liên quan đến Lớp đối tượng.
Ví dụ: các hằng số PI, E,… trong lớp Math
 Biến toàn cục cho tất cả các đối tượng.
Ví dụ: Biến dùng để đếm số đối tượng được tạo ra.
Dữ liệu và hàm thành viên tĩnh

23. BM MTT&TT 23
Dữ liệu và hàm thành viên tĩnh
Tại thời điểm này
dem = ?
#include <iostream.h>
class DemDT {
private:
int x, y;
public:
static int soDiem;
...
Diem() { soDiem++; }
~Diem() { soDiem--; }
};
int Diem::soDiem = 0;
void main()
{
DemDT a1;
cout << DemDT::soDiem; //K t qu ?ế ả
DemDT a2[4];
cout << DemDT::soDiem; //K t qu ?ế ả
DemDT *a3 = new DiemDT();
cout << a.soDiem; //L i ko?ỗ
DemDT *a4 = new DiemDT(2);
delete a3;
}

24. BM MTT&TT 24
 Hàm thành viên tĩnh (static)
 Độc lập với các đối tượng
=> khi gọi hàm không cần đối tượng nào
<Tên lớp>::<Tên hàm> (danh sách tham số)
 Chỉ cần thêm static vào trước khai báo hàm trong lớp.
 Giống như 1 hàm toàn cục.
Dữ liệu và hàm thành viên tĩnh

25. BM MTT&TT 25
 Smf chỉ có thể truy xuất các smd, smf, dữ liệu và hàm bên
ngoài lớp. NonSmf có thể truy xuất tất cả, bao gồm cả
smf.
 Một Smf có thể được gọi thông qua lớp. NonSmf chỉ được
gọi sau khi đã tạo ra 1 thể hiện của lớp (đối tượng).
 Một Smf không thể được định nghĩa ảo. NonSmf có thể được
định nghĩa ảo.
 Một Smf không thể truy xuất tới con trỏ “this” của lớp.
Smf không thường xuyên được sử dụng trong chương
trình. Tuy nhiên, nó có thể hữu dụng khi ta cần những
hàm có thể truy cập được trực tiếp qua lớp.
Khác biệt giữa Smf và NonSmf

26. BM MTT&TT 26
 Tạo lớp
 Khai báo lớp: tập tin tiêu đề <tên lớp>.hpp
 Định nghĩa lớp: tập tin <tên lớp>.cpp
 Sử dụng lớp #include <tập tin tiêu đề>
Khai thác một lớp
Diem.hpp
class Diem {
int x, y;
public:
...
}
Diem.cpp
#include <Diem.hpp>
Diem::Diem() { … }
Diem::display()
{ ... }
...
Test.cpp
#include <Diem.cpp>
void main() {
Diem a, b(1,1);
a.set(...);
...
}

27. BM MTT&TT 27
 Một lớp có thể được #include nhiều lần
Lỗi khi biên dịch.
Khai thác một lớp
Diem.hpp
class Diem {
int x, y;
};
Diem.cpp
#include <Diem.hpp>
Diem::Diem() { … }
...
Test.cpp
#include <Diem.cpp>
#include <Htron.cpp>
void main()
{ ... }
Htron.hpp
#include <Diem.hpp>
class Hinhtron {
Diem tam;
...
};
Htron.cpp
#include <Htron.hpp>
class Hinhtron {
Diem tam;
...
};
Có hai khai
báo lớp
Diem trong
Test.cpp

28. BM MTT&TT 28
 Tránh include một lớp nhiều lần, ta phải dùng kết hợp các
chỉ thị tiền xử lý #ifndef, #define, #endif trong khai
báo lớp.
Khai thác một lớp
Diem.hpp
#ifndef DIEM_HPP
#define DIEM_HPP 1
class Diem {
int x, y;
public:
Diem();
…
};
#endif
Kiểm tra một hằng số tên DIEM_HPP có tạo
chưa. Nếu chưa thì thực hiện tiếp quá trình
tiền xử lý. Ngược lại thì ngưng quá trình này.
Tạo một hằng số tên DIEM_HPP với giá trị là 1
Kết thúc chỉ thị #ifndef
Tên hằng số này
được chọn sao cho
không bị trùng lắp