materi

1. KONSEP DATA MINING
(KLASIFIKASI & CLUSTERING)
ANDRI OKTARIAN, ST., MT.
PRODI TEKNIK INDUSTRI
UNIVERSITAS BUDDHI DHARMA

6. Klasifikasi : Mengelompokkan data berdasarkan kesamaan label

9. Pengukuran Jarak data
Bagaimana cara menentukan
kemiripan data ?
Euclidean Distance

10. Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 1.5 4.6
5 1.2 3.7
7 2.0 4.9
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 2.4 4.8
Dengan menggunakan rumus
jarak Euclidean Distance, maka
akan didapatkan data sbb :

11. Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 1.5 4.6
5 1.2 3.7
7 2.0 4.9
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 2.4 4.8
C1=𝑑1 = (7 − 7)2+(2.4 − 1.5)2+(4.8 − 4.6)2
C2=𝑑2 = (7 − 5)2+(2.4 − 1.2)2+(4.8 − 3.7)2
C3=𝑑3 = (7 − 7)2+(2.4 − 2.0)2+(4.8 − 4.9)2

12. Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 1.5 4.6
5 1.2 3.7
7 2.0 4.9
Kapasitas
Penumpang
Kapasitas
Mesin (cc)
Dimensi
Mobil
7 2.4 4.8
𝐶1 = 𝟎, 𝟗𝟐𝟐
𝐶2 = 𝟐. 𝟓𝟕𝟗
𝐶3 = 𝟎. 𝟒𝟏𝟐

13. Kita bisa lihat dari gambar Kurva x,y

14. Apa manfaat Klasterisasi ???
1. Membantu segmentasi data
2. Membantu proses labelisasi data
3. Kompresi warna pada citra digital

15. Algoritma Klusterisasi
Dalam Clustering banyak jenis Algoritma yang bisa digunakan :
Diantaranya adalah :
1. Algoritma K-Means Clustering
2. Algoritma Means Shift Clustering
3. Algoritma Density-Based Spatial Clustering of Applications with Noise (DBSCAN)
4. Algoritma Expectation“Maximization (EM) Clustering using Gaussian Mixture Models
(GMM)

16. Algoritma K-Means Clustering
K-Means clustering adalah algoritma clustering yang paling
terkenal.
Algoritma ini banyak diajarkan di kelas-kelas statistik dasar
dan data science.
Keuntungan algoritma ini adalah mudah dipelajari dan
sederhana karena pada dasarnya algoritma ini hanya
menghitung jarak tiap data ke titik pusat cluster.

17. Proses Clustering
1. Pertama tentukan terlebih dahulu Jumlah Pusat
Cluster yang ingin digunakan.
2. Tentukan rata-rata data dari masing2 kluster
3. Dan tempatkan titik rata2 di masing2 kluster
4. Lakukan perhitungan parameterisasi kluster

18. Proses Clustering
Setelah K-MEANS
Clustering
Sebelum K-MEANS
Clustering

19. Mari kita latihan proses Clustering
Dengan menggunakan Perhitungan
Rumus Euclidean Distance

20. Provinsi
Penduduk
Miskin
Usia Muda
>15 th
Tingkat
Pengangguran
Terbuka
Tingkat
Setengah
Pengguran
ACEH 15,53 24,38 6,30 13,16
BALI 4,72 14,52 5,37 8,53
BANTEN 6,50 26,52 8,98 7,84
BENGKULU 14,43 22,75 3,65 11,16
YOGYAKARTA 11,91 9,89 4,56 6,37
DKI JAKARTA 4,67 20,47 8,50 6,76
GORONTALO 15,41 25,79 3,01 6,08
JAMBI 7,67 21,76 5,09 9,75
JAWA BARAT 7,97 26,44 9,82 8,80
JAWA TENGAH 11,25 20,32 5,95 7,23
JAWA TIMUR 10,59 20,77 5,74 7,47
KALIMANTAN BARAT 6,84 24,74 5,82 9,62
KALIMANTAN SELATAN 4,56 20,54 4,95 8,28
KALIMANTAN TENGAH 5,16 23,92 4,53 6,01
KALIMANTAN TIMUR 6,27 21,56 6,83 5,97
KALIMANTAN UTARA 6,83 19,80 4,58 7,16
KEP. BANGKA BELITUNG 4,67 24,38 5,03 6,05
KEP.RIAU 5,75 16,42 9,91 6,17
LAMPUNG 11,67 22,09 4,69 10,33
MALUKU 16,30 28,64 6,93 12,75
MALUKU UTARA 6,38 27,59 4,71 9,76
NUSA TENGGARA BARAT 13,83 20,78 3,01 15,00
NUSA TENGGARA TIMUR 20,44 18,97 3,77 14,19
PAPUA 27,38 18,51 3,33 8,72
PAPUA BARAT 21,82 21,97 5,84 12,06
RIAU 7,00 21,11 4,42 9,95
SULAWESI BARAT 11,85 22,85 3,13 10,65
SULAWESI SELATAN 8,53 23,78 5,72 7,42
SULAWESI TENGAH 12,18 22,31 3,75 10,38
SULAWESI TENGGARA 11,74 19,87 3,92 10,45
SULAWESI UTARA 7,36 29,43 7,06 8,80
SUMATERA BARAT 6,04 18,78 6,52 10,28
SUMATERA SELATAN 12,79 25,38 4,98 10,93
SUMATERA UTARA 8,49 20,29 6,33 9,67
Data Jumlah Penduduk Katergori Miskin di Indonesia
Dengan menggunakan data
jumlah penduduk miskin di
Indonesia

21. P PM PUM TPT TSP
P1 15,53 24,38 6,30 13,16
P2 4,72 14,52 5,37 8,53
P3 6,50 26,52 8,98 7,84
P4 14,43 22,75 3,65 11,16
P5 11,91 9,89 4,56 6,37
P6 4,67 20,47 8,50 6,76
P7 15,41 25,79 3,01 6,08
P8 7,67 21,76 5,09 9,75
P9 7,97 26,44 9,82 8,80
P10 11,25 20,32 5,95 7,23
P11 10,59 20,77 5,74 7,47
P12 6,84 24,74 5,82 9,62
P13 4,56 20,54 4,95 8,28
P14 5,16 23,92 4,53 6,01
P15 6,27 21,56 6,83 5,97
P16 6,83 19,80 4,58 7,16
P17 4,67 24,38 5,03 6,05
P18 5,75 16,42 9,91 6,17
P19 11,67 22,09 4,69 10,33
P20 16,30 28,64 6,93 12,75
P21 6,38 27,59 4,71 9,76
P22 13,83 20,78 3,01 15,00
P23 20,44 18,97 3,77 14,19
P24 27,38 18,51 3,33 8,72
P25 21,82 21,97 5,84 12,06
P26 7,00 21,11 4,42 9,95
P27 11,85 22,85 3,13 10,65
P28 8,53 23,78 5,72 7,42
P29 12,18 22,31 3,75 10,38
P30 11,74 19,87 3,92 10,45
P31 7,36 29,43 7,06 8,80
P32 6,04 18,78 6,52 10,28
P33 12,79 25,38 4,98 10,93
P34 8,49 20,29 6,33 9,67
Provinsi
Penduduk
Miskin
Usia Muda
>15 th
Tingkat
Pengangguran
Terbuka
Tingkat
Setengah
Pengguran
ACEH 15,53 24,38 6,30 13,16
BALI 4,72 14,52 5,37 8,53
BANTEN 6,50 26,52 8,98 7,84
BENGKULU 14,43 22,75 3,65 11,16
YOGYAKARTA 11,91 9,89 4,56 6,37
DKI JAKARTA 4,67 20,47 8,50 6,76
GORONTALO 15,41 25,79 3,01 6,08
JAMBI 7,67 21,76 5,09 9,75
JAWA BARAT 7,97 26,44 9,82 8,80
JAWA TENGAH 11,25 20,32 5,95 7,23
JAWA TIMUR 10,59 20,77 5,74 7,47
KALIMANTAN BARAT 6,84 24,74 5,82 9,62
KALIMANTAN SELATAN 4,56 20,54 4,95 8,28
KALIMANTAN TENGAH 5,16 23,92 4,53 6,01
KALIMANTAN TIMUR 6,27 21,56 6,83 5,97
KALIMANTAN UTARA 6,83 19,80 4,58 7,16
KEP. BANGKA BELITUNG 4,67 24,38 5,03 6,05
KEP.RIAU 5,75 16,42 9,91 6,17
LAMPUNG 11,67 22,09 4,69 10,33
MALUKU 16,30 28,64 6,93 12,75
MALUKU UTARA 6,38 27,59 4,71 9,76
NUSA TENGGARA BARAT 13,83 20,78 3,01 15,00
NUSA TENGGARA TIMUR 20,44 18,97 3,77 14,19
PAPUA 27,38 18,51 3,33 8,72
PAPUA BARAT 21,82 21,97 5,84 12,06
RIAU 7,00 21,11 4,42 9,95
SULAWESI BARAT 11,85 22,85 3,13 10,65
SULAWESI SELATAN 8,53 23,78 5,72 7,42
SULAWESI TENGAH 12,18 22,31 3,75 10,38
SULAWESI TENGGARA 11,74 19,87 3,92 10,45
SULAWESI UTARA 7,36 29,43 7,06 8,80
SUMATERA BARAT 6,04 18,78 6,52 10,28
SUMATERA SELATAN 12,79 25,38 4,98 10,93
SUMATERA UTARA 8,49 20,29 6,33 9,67
Data Jumlah Penduduk Katergori Miskin di Indonesia

22. P PM PUM TPT TSP
P1 15,53 24,38 6,30 13,16
P2 4,72 14,52 5,37 8,53
P3 6,50 26,52 8,98 7,84
P4 14,43 22,75 3,65 11,16
P5 11,91 9,89 4,56 6,37
P6 4,67 20,47 8,50 6,76
P7 15,41 25,79 3,01 6,08
P8 7,67 21,76 5,09 9,75
P9 7,97 26,44 9,82 8,80
P10 11,25 20,32 5,95 7,23
P11 10,59 20,77 5,74 7,47
P12 6,84 24,74 5,82 9,62
P13 4,56 20,54 4,95 8,28
P14 5,16 23,92 4,53 6,01
P15 6,27 21,56 6,83 5,97
P16 6,83 19,80 4,58 7,16
P17 4,67 24,38 5,03 6,05
P18 5,75 16,42 9,91 6,17
P19 11,67 22,09 4,69 10,33
P20 16,30 28,64 6,93 12,75
P21 6,38 27,59 4,71 9,76
P22 13,83 20,78 3,01 15,00
P23 20,44 18,97 3,77 14,19
P24 27,38 18,51 3,33 8,72
P25 21,82 21,97 5,84 12,06
P26 7,00 21,11 4,42 9,95
P27 11,85 22,85 3,13 10,65
P28 8,53 23,78 5,72 7,42
P29 12,18 22,31 3,75 10,38
P30 11,74 19,87 3,92 10,45
P31 7,36 29,43 7,06 8,80
P32 6,04 18,78 6,52 10,28
P33 12,79 25,38 4,98 10,93
P34 8,49 20,29 6,33 9,67
P PM PUM TPT TSP
C1 P23 20,44 18,97 3,77 14,19
C2 P20 16,30 28,64 6,93 12,75
C3 P8 7,67 21,76 5,09 9,75
Titik Centroid
Titik centroid ditentukan secara acak dan tergantung
sesuai kesepakatan berapa Klaster yang di inginkan jika
3 klaster maka titik centroidnya juga 3. Dan kita kali ini
C1= (15,53 − 20,44)2+(24,38 − 18,97)2+(6,30 − 3,77)2+(13,16 − 14,19)2
C2= (15,53 − 16,30)2+(24,38 − 28,64)2+(6,30 − 6,93)2+(13,16 − 12,75)2
C3= (15,53 − 7,67)2+(24,38 − 21,76)2+(6,30 − 5,09)2+(13,16 − 9,75)2

23. ITERASI 1
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3
JARAK
TERDEKA
CLUSTER
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 6,942759 9,397308 8,413971 6,942759 1
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 0 11,07735 13,8677 0 1
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 8,859441 15,95569 20,07997 8,859441 1
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 4,441419 8,753485 14,35845 4,441419 1
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 7,799872 4,393802 9,040807 4,393802 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,75428 8,292762 9,692461 8,292762 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,07735 0 11,58434 0 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 10,56893 5,482937 6,381481 5,482937 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 17,36423 18,80725 7,917506 7,917506 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 17,85477 11,35099 6,542683 6,542683 3
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 7,72035 7,174643 7,123159 7,123159 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 14,73037 20,42439 13,06062 13,06062 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 18,12514 15,50325 5,588587 5,588587 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 13,8677 11,58434 0 0 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 16,64201 9,908759 6,728135 6,728135 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 11,80985 11,23191 4,688283 4,688283 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 12,21891 11,12814 3,889396 3,889396 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 15,59937 10,75782 3,181053 3,181053 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 17,05754 15,07776 3,652533 3,652533 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 18,04081 14,0558 5,026619 5,026619 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 16,86502 14,02518 4,394997 4,394997 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 15,36223 14,30374 3,393435 3,393435 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 18,59592 14,20931 5,436727 5,436727 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 18,00885 17,68637 8,261404 8,261404 3
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 10,11896 8,672566 4,07496 4,07496 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 17,10253 10,64788 5,983101 5,983101 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 14,26931 12,54317 1,166319 1,166319 3
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 10,08879 8,495681 4,828261 4,828261 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 14,6499 10,67078 3,26279 3,26279 3
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 9,690186 8,530686 4,778609 4,778609 3
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 9,51368 10,58568 4,689979 4,689979 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 17,899 9,806483 7,981754 7,981754 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 15,17388 14,4484 3,723318 3,723318 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 13,0969 11,85601 2,0922 2,0922 3
Titik
Centroid
PM PUM TPT TSP
C1 20,87 20,06 3,99 12,49
C2 15,01 26,05 5,31 10,73
C3 8,12 21,65 5,75 8,49
Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
telah terbentuk
C1 = PM = (13,83+20,44+27,38+21,82)/4
C1 = PUM = (13,83+20,44+27,38+21,82)/4

24. ITERASI 2
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3
JARAK
TERDEKA
CLUSTER
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 2,072251 9,691795 13,97916 2,072251 1
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 7,711775 14,75918 19,66873 7,711775 1
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 2,860721 8,067917 14,16358 2,860721 1
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 7,277783 3,154122 9,191196 3,154122 2
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 7,111992 3,759114 7,252156 3,759114 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 10,23335 5,207479 9,14794 5,207479 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 10,161 3,887498 11,6329 3,887498 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 7,569113 7,25486 9,123641 7,25486 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 9,656266 4,993079 5,186609 4,993079 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 9,223095 4,95017 4,950882 4,95017 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 9,848933 2,347017 6,502438 2,347017 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 17,57892 15,60641 7,907009 7,907009 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 17,16857 9,718978 6,097263 6,097263 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 14,88044 17,03596 12,59458 12,59458 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 17,76945 12,80396 4,881571 4,881571 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 13,63119 8,557347 1,492025 1,492025 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 15,9604 8,590145 6,293247 6,293247 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 11,14049 7,719397 3,636731 3,636731 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 11,59446 7,627787 2,818226 2,818226 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 15,17583 8,361515 3,528275 3,528275 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 16,87717 12,06695 3,817175 3,817175 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 17,43449 11,15251 4,643422 4,643422 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 16,3085 11,02111 3,309518 3,309518 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 15,03011 10,91665 2,869353 2,869353 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 17,98988 11,47268 5,082263 5,082263 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 17,79944 14,84553 7,459467 7,459467 3
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 9,689942 5,228665 4,161469 4,161469 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 16,5715 8,837872 6,402091 6,402091 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 14,14449 9,481065 2,330546 2,330546 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 13,95717 7,63072 2,421506 2,421506 3
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 9,355361 7,129845 4,845488 4,845488 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 17,12808 8,759594 7,931209 7,931209 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 15,25764 11,61513 4,040527 4,040527 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 12,91164 8,820478 1,924664 1,924664 3
Titik
Centroid
PM PUM TPT TSP
C1 23,21 19,82 4,31 11,66
C2 14,04 24,11 4,35 11,26
C3 7,50 21,52 6,04 8,20
Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
telah terbentuk

25. ITERASI 3
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3
JARAK
TERDEKA
CLUSTER
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 3,8886 8,733451 14,6592 3,8886 1
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 5,353452 14,72469 20,29282 5,353452 1
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 3,011912 8,244819 14,83559 3,011912 1
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 9,277094 3,116214 9,861071 3,116214 2
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 9,297208 1,579712 7,998187 1,579712 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,37412 5,775187 9,718999 5,775187 2
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 11,84561 3,269283 4,903705 3,269283 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,56234 5,875344 12,22787 5,875344 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 10,09215 5,18409 9,797369 5,18409 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 11,3973 2,799043 5,700976 2,799043 2
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 11,54344 4,910236 5,499284 4,910236 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 11,85618 1,920941 7,170181 1,920941 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 11,86339 2,86995 5,928323 2,86995 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 19,51796 13,68775 7,571382 7,571382 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 18,98986 9,791067 5,894095 5,894095 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 15,94722 15,19014 12,6599 12,6599 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 19,64148 11,77261 4,15233 4,15233 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 15,79906 6,996132 1,841069 1,841069 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 17,74011 8,84983 6,246618 6,246618 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 12,87046 6,402762 4,054456 4,054456 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 13,40973 6,276676 3,274753 3,274753 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 17,28419 7,55741 3,585794 3,585794 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 18,98097 10,57753 3,290735 3,290735 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 19,35696 10,32117 4,28341 4,28341 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 18,1325 10,05358 2,669259 2,669259 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 16,99132 9,351801 2,578644 2,578644 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 19,91551 10,74813 4,675859 4,675859 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 19,44046 13,59322 6,940435 6,940435 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 18,64244 8,55456 6,503541 6,503541 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 16,35448 7,764867 2,47265 2,47265 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 15,85044 6,865423 2,62202 2,62202 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 18,95914 9,293336 7,997184 7,997184 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 17,40008 9,904912 3,767602 3,767602 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 15,00048 7,202442 2,173362 2,173362 3
CENTROID 3
Titik
Centroid
PM PUM TPT TSP
C1 23,21 19,82 4,31 11,66
C2 13,57 23,48 4,34 11,09
C3 7,10 21,57 6,21 7,99
Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
telah terbentuk

26. ITERASI 4
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3
JARAK
TERDEKA
CLUSTER
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 3,8886 8,80168 15,13245 3,8886 1
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 5,353452 14,89967 20,72117 5,353452 1
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 3,011912 8,573626 15,27794 3,011912 1
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 9,277094 3,574224 10,27543 3,574224 2
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 9,297208 1,322957 8,464482 1,322957 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,37412 5,961813 10,03505 5,961813 2
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 11,84561 2,503065 5,375074 2,503065 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,56234 6,595713 12,55635 6,595713 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 10,09215 4,943128 10,25668 4,943128 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 11,86339 2,240593 6,380132 2,240593 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 11,3973 2,041072 6,169608 2,041072 2
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 11,54344 4,123481 5,973047 4,123481 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 11,85618 2,155605 7,54769 2,155605 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 19,51796 12,89746 7,510904 7,510904 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 18,98986 9,558142 5,703672 5,703672 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 15,94722 14,48727 12,84374 12,84374 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 19,64148 11,1543 3,728491 3,728491 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 15,79906 6,338574 2,166334 2,166334 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 17,74011 8,685295 6,173985 6,173985 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 12,87046 5,735928 4,406944 4,406944 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 13,40973 5,59729 3,647118 3,647118 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 17,28419 7,160173 3,590788 3,590788 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 18,98097 9,907954 3,033657 3,033657 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 19,35696 9,838809 4,005877 4,005877 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 18,1325 9,458055 2,275365 2,275365 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 16,99132 8,633423 2,563738 2,563738 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 19,91551 10,29262 4,355969 4,355969 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 19,44046 12,89784 6,737833 6,737833 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 18,64244 8,396657 6,488145 6,488145 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 16,35448 7,081272 2,693247 2,693247 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 15,85044 6,394819 2,734801 2,734801 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 18,95914 9,306478 7,948013 7,948013 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 17,40008 9,181159 3,77463 3,77463 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 15,00048 6,482602 2,527963 2,527963 3
CENTROID 4
Titik
Centroid
PM PUM TPT TSP
C1 23,21 19,82 4,31 11,66
C2 13,57 23,48 4,34 11,09
C3 7,10 21,57 6,21 7,99
Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
telah terbentuk
Nilai Centroid antara Interasi 3 dan 4 Sama.
Maka proses Cluster selesai
C1 TERDAPAT 3 ANGGOTA
C2 TERDAPAT 10 ANGGOTA
C3 TERDAPAT 21 ANGGOTA

27. TERIMA KASIH