Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr

1. PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİ VƏ
BƏDBƏXT HADİSƏLƏR
BARƏDƏ MƏLUMAT

2. ERQONOMIKA
“İnsan- maşın- istehsalat mühiti sistemi” erqonomika
adlanır. Yəni, erqonomika iş haqqında qanundur.
Onun başlıca vəzifəsi insan, maşın və istehsalat
mühiti arasındakı qarşılıqlı əlaqəni tədqiq etməkdir.

3. Erqonomika müəyyənləşdirmişdir ki, əmək
vasitələri və şəraiti, hər şeydən əvvəl insanın
xüsusiyyətləri baxımından qiymətləndirilməlidir.
İ.M.İ mühiti sistemində kompanentlər arasında
zəruri uzlaşma olmadıqda, yəni texnika və şərait
insanın xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmədikdə,
eləcədə insan idarəetdiyi maşının ‹‹dilini›› yaxşı
bilmədikdə, şəraitə yaxşı uyğunlaşmadıqda bir sıra
bədbəxt hadisələr baş verir.

4. Dünya miqyasında texnika ilə onu idarə edən insan
arasındakı uyğunsuzluq nəticəsində təkcə 1900-
1950-ci illər arasında, yəni 50 il ərzində 250 milyon
adam həlak olmuşdur, halbuki həmin dövrdə olan
müharibələr 90 milyon adamın ölümünə səbəb
olmuşdur.
İndi maşınla əlaqədar olaraq dünya miqyasında hər
gün təxminən 350 min adam həlak olur.
Erqonomikanın qarşısında duran problemlərdən biri
məhz bu cür bədbəxt hadisələrin qarşısını almaq
üçün elmi tövsiyələr işləyib hazırlamaqdan ibarətdir.

5. PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİNİN
SƏBƏBLƏRİ
Peşə xəstəlikləri insan
orqanizminə istehsalat
mühitinin zərəredici
faktorların uzun müddətli
təsiri nəticəsində əmələ gəlir.

6. Peşə xəstəlikləri 5 qrupa
bölünür:
 Kimyavi faktorların təsiri
(kəskin və xroniki
zəhərlənmələr, həmçinin
onların nəticəsi kimi müxtəlif
orqan və sistemlərin
zədələnməsi)
 Tozların təsiri (ağ ciyarin
daxilində şüşələşmə,
daşlaşma, metallaşmasının
və s əmələ gəlməsi.);

7. Fiziki faktorların təsiri:
a)Titrəmə
b)Səs-küy (ultra və infra səs)
c)Şüalanma (ultrbənövşəyi, infra
qırmızı, radioaktiv, elektromaqnit və
s. şüalanmalar)
d)Digər
Fiziki gərginlik faktoru: sinirlərin,
əzəllərin, dayaq-hərəkət aparatın,
səs aparatının və göz orqanın
xəstəliyi;

8. Bioloji faktorların təsiri:
infeksion və parazitar
xəstəliklər - tuberkulyoz,
bruselyoz, sibir xorası və s.
Yuxarıda göstərilən qruplara daxil olmayan allergik
(bronxial astma, konyuktivit, dermatit, ekzema və s.) və
onkoloji (dəridə, qara ciyəridə şişlər; tənəffüs yolların
xərcəngi) peşə xəstəliklər də mövcuddur.

9. Peşə xəstəlikləri kəsgin və xroniki xəstəliklərə
bölünür:
 Kəsgin peşə xəstəlikləri gəflətən, istehsalat mühitinin
zərəredici faktorların insan orqanizminə bircə dəfə
(müddəti bir iş növbəsindən çox olmayaraq) təsiri
nəticəsində yaranır.
 Xroniki peşə xəstəlikləri istehsalat mühitinin zərəredici
faktorların insan orqanizminə uzunmüddətli sistematik
təsiri nəticəsində yaranır.

10. Əməyin Mühafizəsi və peşə
xəstəliklərin profilaktikası üzrə
vacib profilaktik tədbirlər sırasına
zərərli və ağır iş şəraitində
çalışan işçilərinin ilkin (işə qəbul
olduqda) və dövrü tibbi
müayinədən keçirilməsi də
daxildir.

11. BƏDBƏXT HADİSƏLƏRİN SƏBƏBLƏRİ
 TEXNİKİ SƏBƏBLƏR
 TƏŞKİLATİ SƏBƏBLƏR
 SANİTAR-GİGİYENİK
SƏBƏBLƏR
 PSİXOFİZİOLOJİ SƏBƏBLƏR
 YANĞIN
 TƏBİİ FƏLAKƏTLƏR

12. İstehsalat avadanlıqlarının, qurğu və binaların
konstruksiyalarında olan çatışmamazlıqlar
İstehsalat obyektlərinin, binaların, qurğrların,
avadanlıqların və s. tikilməsi, yeniləşdirilməsi,
quraşdırılması üzrə layihə sənədlərinin olmaması və ya
keyfiyyətsiz hazırlanması.
TEXNİKİ SƏBƏBLƏR:

13. Tiikinti işlərin keyfiyyətsiz
aparılması;
Texnoloji prosessin mükəmməl
olmaması, təhlükəsizlik tələblərinə
cavab verməməsi;
İstehsalat obyektlərinin, binaların,
qurğrların, avadanlıqların texniki
vəziyyətinin qənaətbəxş olmaması;
TEXNİKİ SƏBƏBLƏR:

14. İstehsalat vasitələrin texniki vəziyyətinin qənaətbəxş
olmaması;
İstehsalat mühitin vəziyyətinin qənaətbəxş olmaması
(təhlükəli və zərərli istehsalat faktorlarının
göstəricilərinin yol verilən maksimal həddən çox
olması);
Digər.
TEXNİKİ SƏBƏBLƏR:

15. TƏŞKİLATİ SƏBƏBLƏR:
Əməyin Mühafizəsi İdarəetmə sisteminin mükəmməl
olmaması, qənaətbəxş fəaliyyət göstərməməsi,
idarəetmə sistemin olmaması;
Təhlükəsiz iş üsulların öyrədilməsində buraxılan
çatışmamazlıqlar;
Təlimatların olmaması və ya onların keyfiyyətsiz
keçirilməsi;
Təhlükəsiz iş üsullarını öyrədilməmiş və əməyin
mühafizəsi üzrə bilikləri yoxlanılmamış işə icazə
verilməsi;
Təlimatların keyfiyyətsiz hazırlanması və onların
qənaətbəxş səviyyəsində olmaması;

16. TƏŞKİLATİ SƏBƏBLƏR:
 Vəzifə təlimatlarında əməyin mühafizəsi üzrə cavabdehliyi
göstərilməməsi
 İş və istirahət rejimlərinin pozulması;
 Tibbi müayinələrin olmaması və ya onun keyfiyyətsiz
aparılması;
 Fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə edilməməsi, işçiləri
FMV-ilə təmin edilməməsi;
 Kollektif mühafizə vasitələrin, siqnalizasiya sisteminin,
ventilyasiyinın, işıqlandırmanın və s. qoşulmamış və ya
nasaz vəziyyətdə olduqda işlərin aparılması.

17. İşçiləri onların peşələrinə (ixtisaslarına) uyğun olmayan
işlərə cəlb edilməsi;
Texnoloji prosessin pozulması;
Avadanlıqlar, qurğular, maşin və mexanimlərin
istismarında təhlükəsizlik tələblərinin pozulması;
Kollektiv mühafizə vasitələrindən istifadə edilməməsi;
Əmək və istehsalat intizamının pozulması;
Vəzifə borclarına əməl edilməməsi;
Əməyin Mühafizəsi üzrə təlimatların tələblərinə əməl
edilməməsi
TƏŞKİLATİ SƏBƏBLƏR:

18. SANİTAR-GİGİYENİK SƏBƏBLƏR
Ventilyasiya sisteminin olmaması
və ya onun qüsurlu olması;
İşıqlanma sisteminin zəifliyi;
Soyutma və isitmə sistemlərində
çatışmamazlıqlar;
Iş yerinin azlığı (darısqanlığı);
İş yerinin anti-sanitariya
vəziyyətində olması

19. Alkoqol və narkotik sərxoşluğu,
toksikioloji zəhərlənmə;
Aşağı səviyyəli əsəbi-psixiki
durumu;
Fiziki göstəricilərin və ya səhətin
qənaətbəxş olmaması;
Kollektivdə psixoloji durumun
qənaətbəxş olmaması;
Digər şəxslərin qanunsuz
hərəkətləri nəticəsində baş verən
zədələnmələr;
PSİXOLOJİ SƏBƏBLƏR:

20. YANĞIN
Yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının
pozulması;
Yanıcı mayelərin saxlanma
qaydalarının pozlması;
Texnoloji proseslərdə yanğın
təhlükəsizliyi rejiminin pozulması;
Digər

21. TƏBİİ FƏLAKƏTLƏR
Buraya təbii fəlakətlərin baş verməsi (sel, zəlzələ və s.)
ildırım vurması, körpünün, qayanın uçması, buzun
qırılması və s. daxildir.

22. Bədbəxt hadisənin
nəticəsi: qolun
amputasiyası
Hündürlükdən yıxılmanın
nəticəsi: onurğa sütunun
sınması
Pnevmotapancandan
düzgün istifadə
edilməməsinin nəticəsi:
kəllə naəsində mismarlar.
Əldə baş vermiş
partlayışın nəticəsi
Yıxılma nəticəsində
ayqda sınıq

23. ELEKTRİK ZƏDƏLƏNMƏLƏRİ

24. İSTİFADƏ OLUNAN ƏDƏBİYYAT
 Azərbaycan Respublikası Əmək
Məcəlləsi
 Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin 27 saylı Qərarı
 Azərbaycan Neft Sənayesində Əməyin
Mühafizəsinin Vahid İdarəetmə Sistemi