PDON101-Хичээл-11 -2

1. Доктор дэд проф.Н.Цэдэвсүрэн

2. Сурах бичгийн агуулгыг стандарт
тодорхойлно. Сурах бичиг нь суралцагчдын
цаашид суралцах баттай дэвсгэр болно.
Суралцагчид алхам тутамдаа шинэ зүйл
мэдэж авч, түүнийгээ өдөр тутмын үйл
ажиллагаандаа хэрэгжүүлэх боломжтой
байх ёстой. Сургалтын технологийн
шинэчлэлийн үйл явц эрчимжиж буй өнөө
үед сурах бичгийн чанарыг хэрхэн
сайжруулах вэ гэсэн асуудал хурцаар
тавигдаж байна.

3. Ихэнх тохиолдолд сурах бичгийн агуулгыг
боловсруулахдаа дараах үндсэн зарчмыг
мөрддөг.
Хичээлийн хөтөлбөр стандарттай уялдуулан
сэдэв гарчгийг жагсаах
Дараачийн ухагдахуун ойлголтууд өмнөх
зүйлтэй уялдан гарч ирж байдаг./үүнийг
логик болон агуулгын холбоо гэдэг/
Өмнөх болон дараах ангитай бусад
хичээлүүдтэй холбоотой байдаг.

4.  Агуулгын үзэл санаа баримтлалуудыг эхэнд
нь ерөнхий маягаар танилцуулна.
 Дараа нь гүнзгийрүүлэх мушгиа дарааллаар
ихэвчлэн явна.
Бүлэг сэдвийн зорилго зорилтуудыг хэрхэн
тодорхойлдог вэ?
Зорилго нь сургалтын агуулга, хүрэх үр
дүнгээр тодорхойлогдоно. Зорилт нь
зорилгоо хэрэгжүүлэхийн тулд сурагчдад
ямар мэдлэгийг ямар аргаар өгөх вэ?

5. Гэдэг үйл ажиллагаагаар тодорхойлогдоно.
Зорилтуудыг зөв тодорхойлох нь дараах ач
холбогдолтой. Үүнд:
 Сургалтын материалууд тодорхой болно.
 Гол ба гол биш зүйлүүдийг ялгахад дөхөм
болно.
 Сурагчдын мэдлэг чадварын түвшинг
урьдчилан төсөөлөх боломж олгоно.
 Сурагчдыг суралцах арга барилд хэрхэн
сургах асуудлыг тодорхойлно.

6.  Стандартын шаардлагыг хангах сурагчдын
цаашдын хөгжлийг зөв оношлох боломж олгоно.
 Сурагчдаар юуг өөрсдөөр нь нээлгэх вэ? Гэдэг
зүйлийг их тод оруулдаг.
Сурах бичгийн материалын дидактик
боловсруулалт:
 Сурах бичгийн материалд дараах дидактик
шаардлага мөрдөгдөнө.
 Хүүхдийн сурах чадварыг хөгжүүлэхдээ:
 Туршлага үйл ажиллагаа явуулах аргачлал

7.  Суралцагч өөрөө турших туршилтууд
 Шийдвэрлэх асуудлууд
 Дадлага ажлууд, дасгал бодлого
 Тухайн сэдвийг хэрхэн судлах талаар
аргачлал
 Мэдээлэлтэй нухацтай танилцаж тунгааж
бодож мэдлэг эзэмших
Суралцагчдын мэдлэг чадварын түвшинг
дээшлүүлэх:
 Бодит жишээ баримтууд иш татаж оруулах

8.  Дасгал бодлогын түвшинг хүндрүүлэн өгөх
 Шинэ мэдээлэл суурь мэдлэгийн уялдаа
холбоог олох даалгаврууд
 Сургалтын мэдээллийг баяжуулсан
текстүүд
 Мэдлэгийг практикт хэрэглэх даалгаврууд
 Дээрхи даалгаврууд нь төрөл бүрийн үйл
ажиллагааг тусгана.

9. Хүүхдийн сонирхлыг дэмжихдээ:
Орчны амьдралын жишээ баримтаас иш
татах
Тайлбар зурагтай, унших ажиллах
материалуудтай
Сонирхолтой бодлого дасгалын төрөл
бүрийн хувилбаруудтай
Асуудал дэвшүүлсэн сонирхолтой жишээ
баримтуудтай
Ердийн биш даалгавруудтай

10. Сурагчдын сониуч сэтгэлгээг
хөгжүүлэхдээ:
Сурагчдын судалгаа хийх боломжийг нээж
өгөх даалгаврууд
Хэмжилт хийх
Ажиглалт хийх
Практик ажил, судалгаа явуулах
5.Сурагчдын бие дааж ажиллах чадварыг
хөгжүүлэх:
Өгүүлэмж, илтгэл

11.  Бодит зураг
 Схем, диаграмм, дасгал материал
 Сурагчид өөрөө өөртөө үнэлгээ өгөх
материалууд гэх мэт төрөл бүрийн үйл
ажиллагааны агуулгыг хүүхдэд
сонирхолтой ойр дөт хэлбэрээр сурах
бичигт тусгана.
Сургалтын материалд дидактик
боловсруулалт хэрхэн хийх вэ?
 Тухайн сэдэвт шинжлэх ухаан хичнээн
янзаар ханддаг болох судалгаа явуулах

12.  Ухагдахууныг тодорхойлох аргаас алийг нь
сонгохоо шийдэх
 Танин мэдэхүйн аргуудыг хэрхэн хослуулж
хийх вэ гэдэгт анализ дүгнэлт хийх
Ж: индукц, дедукц, анализ, синтез,
тодорхойгоос хийсвэрт, хийсвэрээс
тодорхойд анологи, жиших харьцуулах,
ерөнхийлж дүгнэх гэх мэт

13.  Тухайн сэдвийг судалсан түүхийн асуудлыг
хэрхэн тусгах
 Ямар дүгнэлтийг сурах бичигт тодорхой
бичих, ямар дүгнэлтийг сурагчдаар
өөрсдөөр нь гаргуулахаа нарийвчлан
ялгуулах
 Сурагчдаар ямар үйл ажиллагаа хийлгэж
дүгнэлтийг гаргуулах вэ? Гэдгээ
нарийвчлан ялгах

14.  Суралцагчид бэлэн загвар дээр хэрхэн
ажиллах вэ?
 Ямар үзэгдэл юмсын мөн чанар зүй тогтол
холбоо уялдааг өөрсдөө тогтоож, схем,
диаграмм, загварчлал хийхийг тодруулах
 Суралцагчид амьдралын туршлага дээрээ
тулгуурласан шинэ мэдлэг,дадал олж авах,
өөрийгөө хянаж сурахад асуулт даалгаврын
тогтолцоог чиглүүлэх

15.  Сургалтын мэдээллийг чиглүүлж орчинтой
нь хэрхэн холбож өгөх вэ?
 Нэг шинэ санаа нь олон шинэ санааны эх
сурвалж болж байх
 Материалууд нь үндсэн ба дэд хэсгүүдэд
хуваагдаж орсон эсэх
 Сэдвийн эхэнд сурагчдад сурах сэдэл
төрүүлэхүйц зүйл оруулах
 Дэд хэсгүүдийн гарчгийг зөв оноох

16.  Сэдвийн нэгдсэн дүгнэлтээ хийх
 Аргачлал зааврууд нь суралцагчдын
хөгжлийн түвшинд тохирч байх
 Схем диаграмм хүснэгтийг зохих газарт нь
хэрэглэж тайлбар нь оновчтой байх
 Схем диаграмм хүснэгтийг яаж хэрэглэх
талаар зөвлөмж оруулах
Сургалтын материалууд гэдэгт юу ордог
вэ?
 Тодорхойлолт, дүрэм, хууль теором

17.  Тоо баримт бүхий мэдээлэл
 Холбоо хамаарлыг илэрхийлсэн логик, схем,
диаграмм хүснэгт
 Асуултууд, түлхүүр үгнүүд
Үндсэн бичвэрт:
 -Сурагчдын эзэмшвэл зохих мэдлэг ухагдахууныг
багтаана.
Нэмэлт бичвэрт: дээрхи мэдлэгийг бататгах
материалыг оруулах /Энэ нь нийт бичвэрийн 15-20
хувиас хэтрэхгүй байх

18. Тайлбар бичвэрт: Сурагчдын бие даасан үйл
ажиллагааг хөгжүүлэх материалыг оруулах /нийт
бичвэрийн 10-14% байх/
 Хууль, зүй тогтол, теором үндсэн ухагдахууны
томъёолол нь сурагчдын ойлгох чадварт тохирч
бусад бичвэрээс ялгагдахуйц байх
 Харин дээрхи бичвэрүүдийн харьцааг зөв олохыг
чухалчлах хэрэгтэй.
Ойлгомжтой бичлэг гэж юу вэ?
 Сурах бичиг сургалтын материалыг ойлгомжтой
сонирхолтой энгийн байдлаар бичиж чадвал тэр нь
сурагчдын ширээний ном болно.

19. Үүний тулд зохиогчид тодорхой шинжлэх
ухааны агуулгыг хялбаршуулахдаа нэг
талаас агуулгаа сайн мэдэж нөгөө талаас
хүүхдийн нас сэтгэц, үйл ажиллагааны
онцлогийг сайн мэдэж байх ёстой. Өөрөөр
хэлбэл хялбаршуулсан материал нь
сурагчдад баттай суурь мэдлэг
өгдөг.тодорхой хичээлийн агуулгыг
дидактикийн үүднээс боловсруулахын учир
холбогдол нь тухайн асуудалд нийгмийн ба
танин мэдэхүйн талыг нь

20. хооронд нь шүтэлцүүлнэ. Тухайн сэдвээр
сурагчдын өмнөх төсөөлөл ба сэтгэх бодох
чадварыг тооцож, мэдлэгийн бүтцийн
өөрчлөлт хийгдэнэ. Ж: тухайн сэдвийг
судлахад шинжлэх ухааны ямар нэр томъёо
хэрэглэгдэж байна вэ? Энэ нь хүүхдүүдэд
ойлгомжтой эсэх үүнийг ойлгомжтой
болгохын тулд ямар байр сууринаас
тайлбарлах вэ? Гэсэн асуудал гарч ирнэ.
Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд

21. Зохиогч агуулгын түвшинг хүүхдийн хүлээн
авах чадварт тохируулан энгийн болгоно
гэсэн үг. Шинжлэх ухааны агуулгыг
хялбаршуулах нь дараах тулгуур чиглэл
дээр үндэслэгдэнэ.
1-рт: Энгийн хялбар болгох/сургалтын
материалын хийсвэр чанарыг багасгаж,
нарийн нийлмэл чанарыг нь бууруулж,
суралцагчдын түвшинд тохируулан
ойлгомжтой болгох

22. 2-рт: Шинжлэх ухааны агуулгаас
элементарийг нь ялгаж тодруулах/тухайн
сэдвийн үндсэн санаа зарчмыг гаргах/
3-рт: Сургалтын материалыг сурах
нэгжүүдэд хуваах/дараах аргаар
хэрэгжүүлнэ/
Харилцан яриа тайлбарлал
Зураг дүрслэл
Формаль математик тавил буюу тэмдэглэгээ/
томъёоны арга/

23. Сурах зүйлийн агуулгыг сурах бичиг
сургалтын материалд хялбаршуулан
тусгахад яг нарийн жор байхгүй
Харин хүүхдэд ойлгомжтой энгийн хялбар
мэдлэг, чадварын тогтолцоог бүтээхийг
чухалчилдаг. Тухайн шинжлэх ухааны
агуулгыг сурагчдад ойр дөт болгохын тулд
хийсвэрлэлийн түвшинг бууруулж,
төвөгтэй чанарыг багасгадаг. Энэ үйл
ажиллагаа нь дараах зарчмаар хийгдэнэ.

24.  Ерөнхийгөөс тодорхойд шилжих, өөрөөр
хэлбэл тодорхой жишээн дээр буулгах
 Нарийн төвөгтэй тогтолцооны элемент тус
бүрийг бүхэл бүтэн чанар уялдаа холбоонд
нь танин мэдэж, элементийн тоог бууруулах
явцад харилцан хамаарлыг нь дахин
тодруулах г.м
 Агуулгыг хялбаршуулахдаа дараах аргыг
хэрэглэдэг байна.
 Чанарт шилжих

25.  Гол биш зүйлийг орхих
 Зураг тэмдэгтээр дүрслэх
 Зүйрлэх арга хэрэглэх
 Ерөнхийлөх
 Загварчлах
Мөн хүүхдийн оюун ухааны төлөвшлийн үе
шатуудад тохируулан хийнэ.