1. 1|2-09-2015
1|
faculteit rechtsgeleerdheid staatsrecht, bestuursrecht en
bestuurskunde
2-09-2015
De stap naar hoger beroep
Wat bepaalt het appelgedrag van burgers in het bestuursrecht?
Mr. dr. Martje Boekema
Juridisch adviseur, provincie Overijssel
PCMO conferentie 'Toekomstbestendig goed bestuur'
2 september 2015 Den Haag, masterclass ronde 2

2. 2|2-09-2015
PhD onderzoek:
› Welke factoren beïnvloeden de keuze voor hoger
beroep in bestuursrechtelijke zaken?
Vandaag:
› Bestuursrecht door de ogen van de burger
2

3. 3|2-09-2015
Vandaag
Aanleiding onderzoek
Eerdere onderzoeksbevindingen
Onderzoeksmethode
Resultaten
 Achtergrond burgers
 Oordeel procedure
 Oordeel uitspraak
 Verwachtingen appelprocedure
Conclusies
3

4. 4|2-09-2015
4Paths to justice:
‘naming-blaming-claiming’
Aantal
geschillen
Aantal
interacties
met BO
Filter 1
Filter 2Filter 3
Filter 4
Aantal
hoger
beroepen
Aantal
beroepen
Aantal
bezwaren &
admin.
beroepen

5. 5|2-09-2015
5
Appelpercentages
Ambtenaren 47%
Bijstand en stufi 40%
Sociale Verzekeringen 38%
Rijksbelastingen 54%
Lokale belastingen 14% (WOZ)
23% (overig)
Vreemdelingenzaken:
regulier
29%
Vreemdelingenzaken:
asiel
55% (AA)
56% (VA)
Overig RvS 27%

6. 6|2-09-2015
De stap naar hoger beroep
› Meerderheid appellen afkomstig van burgers
› Burgers appelleren vier maal zo vaak als BO
› Kans op succes appel burger 20%
› Kans op succes appel BO 55% - 75%

7. 7|2-09-2015
Dissertatieonderzoek
Vraagstelling
Wat zijn de belangrijkste determinanten van de
acceptatie van rechterlijke uitspraken door
burgers in bestuursrechtelijke zaken?

8. 8|2-09-2015
De acceptatie van
overheidsbeslissingen

9. 9|2-09-2015
Twee perspectieven
 Instrumenteel perspectief
• Rationele actorbenadering
• Kosten-baten afwegingen
 Normatief perspectief
• Procedurele rechtvaardigheid
• Distributieve rechtvaardigheid
› Doet een rechtvaardige procedure ertoe?
› Wanneer ervaren burgers een procedure/
beslissing als rechtvaardig?

10. 10|2-09-2015
Rationele actorbenadering:
› Focus op individuele belangen
› In onderzoek:
 Verwachte kosten van appel
 Belang van de zaak
 Verwachte kans op succes van appel
Rationele actorbenadering
Procedurele rechtvaardigheid
Distributieve rechtvaardigheid

11. 11|2-09-2015
Procedurele rechtvaardigheid
 Deskundigheid rechter
 Neutraliteit rechter
 Ruimte om zaak te bepleiten
 Informatievoorziening
 Respectvolle bejegening
Rationele actorbenadering
Procedurele rechtvaardigheid
Distributieve rechtvaardigheid

12. 12|2-09-2015
Distributieve rechtvaardigheid
› Uitspraak in lijn met:
 De wettelijke regels?
 Waar burgers menen recht op te hebben?
 Individuele situatie?
Rationele actorbenadering
Procedurele rechtvaardigheid
Distributieve rechtvaardigheid

13. 13|2-09-2015
Onderzoeksopzet
› Enquête (web of telefonisch)
› Omgevingszaken, fiscaal & bijstand
› 1422 uitnodigingsbrieven
› 323 afgeronde enquêtes
› 241 bruikbaar
 1/3 hoger beroep ingesteld
 2/3 geen hoger beroep

14. 14|2-09-2015
Resultaten
Achtergrond burgers:
› Hoog opgeleid
› Op leeftijd
› Vertegenwoordigd door gemachtigde
› Eerdere proceservaring
 Slechts 40% ‘one-shotter’

15. 15|2-09-2015
Procedure bij rechtbank
› Relatief tevreden over:
 Bejegening
 Ruimte om zaak te bepleiten
› Relatief ontevreden over:
 Alle info op tafel
 Onpartijdigheid rechter
 Inlevingsvermogen rechter

16. 16|2-09-2015
Ervaren rechtvaardigheid procedure
0
5
10
15
20
25
30
Appellanten Berustenden

17. 17|2-09-2015
Verrast door uitspraak?
Niet verrast
Niet in HB Wel in HB
Wel verrast
Niet in HB Wel in HB

18. 18|2-09-2015
Uitspraak
› Relatief tevreden over:
 Begrijpelijkheid
› Relatief ontevreden over:
 Aansluiting wettelijke regels
 Juiste feiten
 Motivering
 Individuele omstandigheden

19. 19|2-09-2015
Ervaren rechtvaardigheid uitspraak
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Appellanten Berustenden

20. 20|2-09-2015
Verwachte kans op succes
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
(zeer) kleine
kans
50/50 (zeer) grote
kans
niet in
appel
wel in
appel

21. 21|2-09-2015
Verwachtingen appel
› Burgers overschatten kans op succes
 Groot deel geeft zaak (zeer) grote kans
- 58% van appellanten
- Succespercentage slechts 15%
 Invloed aanwezigheid rechtshulpverlener

22. 22|2-09-2015
Aanwezigheid rechtshulp
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Advocaat Andere
rechtshulp
Geen
rechtshulp
Niet in hoger beroep In hoger beroep

23. 23|2-09-2015
Doorslaggevend voor keuze appel

24. 24|2-09-2015
Doorslaggevend voor keuze appel

25. 25|2-09-2015
Doorslaggevend voor keuze appel

26. 26|2-09-2015
Conclusies
 Doen rechtvaardigheidsoordelen ertoe?
 Doet de ervaren rechtvaardigheid van de
procedure ertoe?
Implicaties voor kwaliteitsmanagement

27. 27|2-09-2015

28. 28|2-09-2015
Extra: relatieve invloed rechtvaardigheid
2
8

29. 29|2-09-2015
Extra: beleving procedure & oordeel
uitspraak