1. Ceip “Xesús san luís romero”
2º ciclo
Colabora endl
Paseo polo anllóns
Recoñecemento das árbores
Da ribeira
Ceip “xesús san luís romero”
Curso 2012-13
2. Ameneiro – aliso (Alnus glutinosa)
Follas cortiza
Flores froito
Coa súa cortiza, xunto con limadura de ferro, facíase unha excelente tintura
negra para curtidos, boinas e sombreiros, ou ben extraíase un aceite para
repeler mosquitos. A madeira, como era resistente a auga, utilizábase na
construción de pontes, muíños e postes baixo a auga, e tamén na fabricación
de pequenos utensilios e zocos, actividades estas últimas que continúan na
actualidade. Asemade o seu carbón tiña utilidade para a fabricación de
pólvora. Por outra banda o ameneiro, segundo as lendas, é unha das árbores
usadas para gardar tesouros e tamén é a árbore das máscaras do Entroido
ourensán.
1
Bidueiro – abedul (betula pubescens)
Follas cortiza
Flores
froito
Probablemente pola súa abundancia, impermeabilidade da súa cortiza e
flexibilidade téñase empregado en multitude de aplicacións:
• No campo utilizábase a súa madeira adoito para as pezas do arado
romano, xugos ou lareiros (usados para sacudir os froitos de
castiñeiros). Actualmente aínda elabóranse con ela zocas e algún
instrumento de labor, así coma contrachapados ou as máscaras do
Entroido.
• Co seu carbón fabricábase a tintura de imprenta.
2
3. ABELEIRA - avellano (Corylus avellana)
Follas cortiza
Flores froito
A abeleira é unha das árbores máis apreciadas polos pequenos animais do
bosque, pois as súas abelás serven de alimento en inverno a moitos deles.
Tamén os humanos apreciámolas ben, de xeito que en Galicia temos máis de
400 explotacións. Das abelás extráese un aceite que ten moitas aplicacións,
úsase ou usábase coma alimento, lubricante industrial, para o alumeado e na
elaboración de perfumes, pinturas e xabón.
Algunhas partes da árbore teñen propiedades medicinais. A cortiza en
cocemento ten propiedades astrinxentes, e as candeas masculinas en
infusión utilízanse coma sudorífico.
A súa madeira é de utilidade para a fabricación de bateas, instrumentos
musicais, toneis, cestería e artesanía e coas ramiñas carbonizadas
fabrícanse carbonciños de debuxo.
3
Acivro - acebo (Ilex aquifolium)
Follas cortiza
Flores froito
O acivro é unha pequena árbore ben vistosa polos súa bagas vermellas e as
follas verde brillantes, moitas veces espiñentas. É unha árbore apreciada
polos animais do bosque coma o leirón careto, gris ou corzo, pois as súa
bagas sérvenlles de alimento no inverno. Tamén é apreciada polos humanos,
que tradicionalmente empregan as ramiñas con froitos coma enfeite de Nadal
e a árbore completa coma árbore de xardinería, pois fai ben de sebe e
aguanta as podas.
Non é propia da ribeira do Anllóns, os que veremos foron plantados polo
home como ornamento.
4
4. Carballo - Roble (Quercus robur)
Follas cortiza
Flores froito
As escasas carballeiras que quedan teñen un gran valor ecolóxico,
conservan en manteñen solos fértiles e profundos, regulan o réxime hídrico,
ofrecen refuxio e alimentos a numerosos animais do bosque, coma
ferreiriños, papuxas, tordos, pequenos roedores ou mamíferos máis grandes
coma corzos. Baixo eles crecen gran diversidade de plantas e fungos, que
son aproveitables que son aproveitables facéndoo de xeito razoable, do
mesmo modo que o aproveitamento da súa madeira.
Como era de esperar nunha árbore antigamente tan común hai numerosas
tradicións e costumes vinculados con ela. Crese que ás veces formaban
bosques sagrados. Preto de vellos carballos construíronse santuarios, que
probablemente convertéronse en santuarios católicos co paso do tempo,
coma ocorre en Santa Mariña de Augas Santas, que tiña un vello carballo
que levaba “sangue” en vez de zume.
5
Bieiteiro ou sabugueiro - Saúco (Sambucus nigra)
Follas
O tronco é grisáceo e verrugoso, as pólas
son fráxiles. A cortiza é corchosa, agretada
e pardo grisácea.
cortiza
Flores froito
As flores posúen propiedades diuréticas e emolientes, e os froitos son purgantes. As
infusións das flores son boas para gripes e catarros; tamén como laxante suave. En
uso externo (lavados, locións ou compresas) aplícase para trata-las dermatoses,
feridas, queimaduras e conxuntivite.
Polo cheiro desagradable das follas, úsase como antídoto para expulsar certos
animais considerados daniños, coma sapos, cóbregas, píntegas etc
6
5. FREIXO – fresno (Fraxinus excelsior)
Follas cortiza
Flores
froito
O freixo é unha das árbores que embelece as ribeira dos nosos ríos e
xardíns. Utilízase para a obtención da súa madeira dura, flexible e
resistente aos golpes repetidos. Esta última característica faina apreciada
para a elaboración de paos de hockey ou raquetas de tenis pero sobre todo,
no agro galego tíñana en moita estima para fabricar distintas partes do carro,
como o seu eixo ou mangos de instrumentos e aínda hoxe en día emprégase
para facer partes curvas de mobles e barcos. Ademais subministra excelente
leña e carbón.
No eido da Medicina popular as follas en infusión teñen servido coma
laxante, diurético, para combater as enfermidades renais e o reuma mentres
que a cortiza serve para baixar a febre.
7
Salgueiro – sauce (Salix sp)
Follas cortiza
Flores
froito
Os salgueiros son árbores pequenas ou matos da ribeira de todos os ríos,
regatos e lagoas do país, de xeito que úsanse para protexer da erosión nas
beiras de canles e correntes de auga.
Outra das utilidades xerais dos salgueiros é a cestería xa que en xeral posúen
pólas moi flexibles. Para ter dabondo desmoúcase ás árbores do vimbio para
obter o vimbio ou recóllense as pólas xoves do salgueiro branco.
As propiedades medicinais dos salgueiros son de todos coñecidas, pois é da
súa cortiza da que se obtivo orixinariamente a salicilina, da que deriva o
ácido acetil-salicílico da aspirina. O mellor salgueiro para a súa extracción é
o salgueiro branco, aínda que o S. atrocinerea tamén contén salicilina
8
