Παρουσίαση ποιήματος

1. ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΙΑ
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

2. Η ζωή του
◦ Γεννήθηκε στη Σκιάθο στις 4 Μαρτίου 1851. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και έτσι μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον
γεμάτο ευλάβεια. Φοίτησε αρχικά στην πατρίδα του και στη συνέχεια στη Σκόπελο, στην Χαλκίδα και τέλος
στην Αθήνα. Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του για
βιοποριστικούς λόγους.
◦ Όλη του η ζωή κύλησε λιτά και ασκητικά ανάμεσα στη βιοπάλη, τη συγγραφή και την εκκλησία. Επί χρόνια
ήταν ο τακτικός ψάλτης στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στο Μοναστηράκι και από τα μικρά του χρόνια ως
το θάνατό του η πιο αγαπημένη του ενασχόληση ήταν η μελέτη εκκλησιαστικών βιβλίων.
◦ Ο Παπαδιαμάντης πολύ νέος άρχισε να συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσίευε ιδίως
μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων από τα αγγλικά και γαλλικά, γλώσσες που τις έμαθε μόνος του. Παράλληλα,
άρχισε και το καθαυτό λογοτεχνικό του έργο. Τα πρώτα χρόνια καταγίνεται με ιστορικά μυθιστορήματα:
«Μετανάστις (1880), «Οι Έμποροι των Εθνών» (1883), «Η Γυφτοπούλα» (1884). Γράφει και μερικά ποιήματα.
◦ Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/1144

3. Ηθογραφία
πιστή απεικόνιση της ζωής και των
ηθών των ανθρώπων της υπαίθρου
◦ Το πλούσιο διηγηματικό του έργο, με θέματα και τύπους από τις λαϊκές συνοικίες της
Αθήνας ή την απλοϊκή ζωή της κοινωνίας της Σκιάθου, τον παρουσιάζει συγγραφέα του
είδους, που λέγεται ηθογραφία. Αλλά η ηθογραφία του είναι μόνο ο σκηνικός διάκοσμος,
όπου κινούνται τα πρόσωπα και ξετυλίγονται τα γεγονότα. Ο Παπαδιαμάντης δεν
αντιγράφει ήθη και έθιμα. Βλέπει τη λαϊκή ψυχή, ζει τις εκδηλώσεις και αποτυπώνει όλα
αυτά στο έργο του, ένα έργο τελείως προσωπικό και ιδιότυπο ως προς την εκλογή των
θεμάτων, την έμπνευση και τη γλώσσα.
◦ Ο Παπαδιαμάντης αγάπησε την απλοϊκή ζωή, τη νοσταλγούσε και την ονειροπολούσε
συνεχώς και είχε το μεγάλο μυστικό να μεταμορφώνει τα ονειροπολήματά του σε εκλεκτά
διηγήματα

4. Οι ήρωες και η γλώσσα του Παπαδιαμάντη
Θέματα – ήρωες
◦ Αντλεί τα θέματά του από το νησιώτικο
περιβάλλον και από τη θρησκευτική ζωή.
◦ Οι ήρωές του είναι απλοί άνθρωποι, καθημερινοί,
φτωχοί, ταπεινοί, αφελείς. Συνήθως δεν
προσδιορίζονται με ατομικά χαρακτηριστικά αλλά
αντιπροσωπεύουν τύπους ανθρώπων. Σημαντικό
θέση στο έργο του έχουν οι γυναίκες που
παρουσιάζονται τραγικές φιγούρες, παγιδευμένες
σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, αναγκασμένες
να περιμένουν και να υπομένουν, ζώντας μια ζωή
χωρίς καμιά χαρά.
Γλώσσα
◦ Στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη η γλώσσα κατά
κύριο λόγο είναι η καθαρεύουσα στα αφηγηματικά
μέρη και στις περιγραφές. Στην αφήγηση έχει πιο
απλή μορφή ενώ στις περιγραφές είναι
περισσότερο προσεγμένη. Στους διαλόγους όμως
χρησιμοποιεί τη δημοτική γλώσσα γιατί αυτή είναι
η καθημερινή γλώσσα των ηρώων του. Συχνά
στους διαλόγους θα συναντήσουμε και
ιδιωματισμούς της πατρίδας του.
◦ Είναι επηρεασμένος από την αρχαία ελληνική
γλώσσα και από τη θρησκευτική παράδοση.

5. «Κοσμοκαλόγερος»
◦ Μελετά μόνος του Αγγλικά και Γαλλικά και παραδίδει μαθήματα. Ζει πολύ φτωχικά,
μοναχικά, πιστός στην τέχνη του, αδιάφορος για τα χρήματα και την κοινωνική αποδοχή
γι' αυτό και ονομάστηκε κοσμοκαλόγερος.
◦ Ο συγκαιρινός του Μιλτιάδης Μαλακάσης τον περιγράφει ως «μια σιλουέτα με
ακατάστατα γενάκια, απεριποίητη περιβολή, λασπωμένα ή κατασκονισμένα υποδήματα,
ξεθωριασμένο ημίψηλο, με μια παπαδίστικη κάννα με ασημένια λαβή, μαύρο κορδόνι γύρω
από μια ασιδέρωτη λουρίδα, ένα είδος κολάρου, συγκρατώντας με τα χέρια του ένα
πανωφόρι που του έπεφτε λίγο μεγάλο».
◦ . Συχνάζει στο μπακάλικο του Καχριμάνη στου Ψυρρή, αλλά και στη μικρή εκκλησία
του Αγίου Ελισαίου, όπου ψάλλει μαζί με τον ξάδελφό του Αλέξανδρο Μωραΐτίδη.
◦ Το 1906 αρχίζει να συχνάζει στη Δεξαμενή Κολωνακίου. Κάθεται στο πιο φτηνό από τα
δύο καφενεία, αυτό του Μπάρμπα-Γιάννη, όπου ο καφές είχε μία δεκάρα. Αγοραφοβικός,
μακριά από όλους τους πελάτες, σταύρωνε τα χέρια στο στήθος, έγερνε το κεφάλι και
ονειροπολούσε. Εκεί τον φωτογράφισε ο Παύλος Νιρβάνας, σε αυτή τη φωτογραφία που
τον έχουμε ως σήμερα.

6. Η ΜΙΚΡΉ ΕΚΚΛΗΣΊΑ ΤΟΥ ΑΓΊΟΥ ΕΛΙΣΑΊΟΥ, ΣΤΗΝ
ΠΛΆΚΑ
.

7. Η φύση
στο έργο του
Παπαδιαμάντη
◦ Ο συγγραφέας επηρεάζεται από τις αρχές του
νατουραλισμού δηλ. από την αντίληψη ότι το φυσικό
περιβάλλον διαμορφώνει τα ήθη και την ψυχοσύνθεση
των ανθρώπων.
◦ Η φύση και ο άνθρωπος αποτελούν ένα δεμένο σύνολο.
Μόνο ο άνθρωπος που ζει ελεύθερος στη φύση μπορεί να
γίνει πραγματικά ευτυχισμένος. Θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί πεζογράφος του ανοικτού χώρου. Τοπία
όπως η θάλασσα, οι βράχοι, ο γιαλός, τα όρη, τα
φαράγγια προβάλλονται και είναι εκεί όπου συμβαίνουν
οι μικρές ή μεγάλες ιστορίες

8. ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
◦ Στην α ενότητα ( στρ. 1-5) παρουσιάζεται ο ναός της
Παναγίας. Αρχικά η θέση του , στο κέντρο της πάνω πόλης,
αλλά και τα εξωτερικά του γνωρίσματα δηλ. το
καμπαναριό. Στη συνέχεια περνάμε στο εσωτερικό του,
όπου προβάλλεται το τέμπλο με τα εικονίσματα και οι
γυναίκες που εκκλησιάζονται. Οι γυναίκες στη σκιαθίτικη
κοινωνία έχουν ως μοναδικό καταφύγιο την εκκλησία και ως
μοναδική διέξοδο την υπομονή και την ελπίδα του
γυρισμού των δικών τους ανθρώπων, γιων, συζύγων.
◦ Η θεόρατη εικόνα της Παναγίας δεσπόζει, αριστερά στο
τέμπλο, προκαλώντας δέος και συγκίνηση στον ποιητή.
◦ Στην 5η στροφή το πλήθος από τα αφιερώματα που δίνεται
με ασύνδετο σχήμα δείχνει τους κινδύνους της ζωής των
ναυτικών και την αγωνία για την επιστροφή τους.

9. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
Στη β ενότητα ( 6η και 7η στροφή) παρουσιάζονται οι καπεταναίοι και η σχέση
τους με την εκκλησία. Ως εύποροι έχουν αναλάβει τη συντήρηση του ναού και
έτσι έχουν εξασφαλίσει και μια τιμητική θέση σ’ αυτόν. Οι πιστοί τάζουν στην
Παναγία και εκείνη τους φυλάει δίνοντας τους καλά ταξίδια και ήρεμες θάλασσες.
◦ Η τελευταία στροφή αποτελεί και την 3η ενότητα. Εδώ ο ποιητής επικαλείται
την Παναγία και για τον εαυτό του. Η τριτοπρόσωπη, αντικειμενική αφήγηση
δίνει τη θέση της στον ευθύ λόγο για να αποτυπωθεί καλύτερα η αγωνία του
ποιητή για την τύχη ολόκληρης της ανθρωπότητας.

10. Στοιχεία μορφής
◦ Σχήματα λόγου:
◦ Ασύνδετο σχήμα ( 5η στροφή)
◦ Χιαστό: ωραίος ο ναός, το τέμπλο ωραίο.
◦ Αποστροφή ( 4η και 8η στροφή)
◦ Επαναλήψεις
Ποίημα νεωτερικής μορφής, μοιάζει περισσότερο με πεζό.
Γλώσσα δημοτική με κάποιους τύπους καθαρεύουσας και εκκλησιαστικής ορολογίας