anlatım bozuklukları

2.  GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI
 Geçen gün Kurabiye Canavarı’nın
kurabiye kutusu çalınmış. O da
mecburen karakola gitmek zorunda
kalmış.
 “Karakola gitmek zorunda kalmak” zaten
“mecburen” olmuştur? Gereksiz yere
kullanılmıştır “mecburen” sözcüğü.
 “Gizli sırlarımı kimseye anlatma.” Sırlar
zaten gizlidir. Bu cümlede gizli sözcüğü
gereksiz kullanılmıştır

3.  Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi sekiz
derece imiş.
 Ben çok varlıklı, zengin biri değilim.
 Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler
fısıldadı.
 Vakfımıza karşılıksız bağışta bulundular.
 Geçmişteki hatıralardan bir şikayetim
yok.
 Onunla ilk tanışmamızı unutamam.

4.  YANLIŞ ANLAMDA KULLANILAN
SÖZCÜKLER
 “Kermit’in biletleri unutması Minik Kuş’un
sinemaya girememesini sağlamış.”
Sağlamak sözcüğü olumlu cümleler için
kullanılır.
 Cümlenin doğrusu “Kermit’in biletleri
unutması Minik Kuş’un sinemaya
girememesine neden olmuş.”Olmalıdır.

5.  Çömleğin üzerine yazılmış desenlere
hayranlıkla bakıyordu. (çizilmiş)
 Hırsız, kadının kolundaki çantayı zorla
çalıp kaçtı. (alıp)
 Kimi uyarıcı ilaçlar, sporculara yarardan
çok zarar sağlamaktadır. (vermektedir)

6.  BİRBİRİYLE KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLERİN
KULLANILMASI
 “Tahsin Amca saygılı kişiliğiyle herkese örnek oluyor.”
 Cümlenin doğrusu:
 “Tahsin Amca saygın kişiliğiyle herkese örnek oluyor.”
 Birbiriyle karıştırılan sözcükler.
 ÖRNEK:ekmek-dikmek, kapsamak-kaplamak, süre-
süreç, çoğunluk-çokluk, karşın-karşılık, bağlı-bağımlı,
öğrenim-öğretim, sonunda-sonucunda, fiyat-ücret-
bedel, azımsamak-küçümsemek, tepki-yankı, zorunlu-
zorunda, ayrıcalık-ayrılık, ayrıntı-ayrım, saptama-
saplantı, yakın-yaklaşık, yayın-yayım, güçlenmek-
güçleşmek, olanak-olasılık …

7.  Bu eski makineler artık işlemlerini yerine
getiremiyor. (işlev)
 Yaşantısının en zor günlerini sürgüne
gönderildiği Malta’da geçirdi. (yaşam)
 İş kazalarının çokluğu, iş güvencesinin
olmadığını gösteriyor. (güvenlik)
 Bu iki sınıf arasındaki ayrıcalık tespit
edilemedi. (Ayrım)

8.  KELİMELERİN YANLIŞ YERDE KULLANILMASI
 “Elif okulu bitirince, doktor olarak
doğduğu kasabada göreve başladı.”
Cümlesinde Elif doktor olarak mı doğmuş,
yoksa doğduğu kasabaya doktor olarak
mı atanmış belli değildir. Anlam
karışıklığını önlemek için cümle şu şekilde
düzeltilmelidir.
 “Elif okulu bitirince, doğduğu kasabada
doktor olarak göreve başladı.


9.  Anlatımı bozuk olan cümleler:
 Yeni eve gelmiştim ki dışarıda bir kızıl kıyamet koptu.
 Eğitim, en etkili televizyonla verilir.
 Otobüs yoğun sis yüzünden karşıdan gelmekte olan
kamyonla çarpıştı.
 Haber programları tekrar tekrar vurulan sivilleri
gösteriyor.
 Cümlelerin doğru biçimleri:
 Eve yeni gelmiştim ki dışarıda bir kızıl kıyamet koptu.
 En etkili eğitim, televizyonla verilir.
 Otobüs yoğun karşıdan gelmekte olan kamyonla sis
yüzünden çarpıştı.
 Haber programları vurulan sivilleri tekrar tekrar
gösteriyor.

10.  ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLERİN KULLANILMASI
 “Ben bu konuyu anladım. Eminim ki bundan
sonra anlatım bozukluğu yapmayacağım
sanırım.”
 Kesinlik ve ihtimal bildiren sözcüklerin bir arada
kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Hiç şüphesiz bu olaya en çok üzülen başkan
olsa gerek.
 Artık kesinlikle böyle bir hataya düşmeyebilir.
 Okulu bitireli hemen hemen tam on yıl oldu.
 Elbette onunla birlikte gitmiş olabilirler.

11.  ATASÖZLERİ VE DEYİMLERİN YANLIŞ
KULLANILMASI
 “Aslında anlatım bozukluklarını bulmak
kolay. Ben biti deve yapmışım.”
Cümlesinde deyimin yapısı bozularak
yanlış kullanılmıştır. Deyimin doğrusu
“pireyi deve yapmaktır.”

12.  Yanlış kullanımlar:
 Tüm itirazlara göz yummuştu.
 Bir koyundan iki deri çıkmaz.
 Yaramazlıklarıyla hemen, öğretmenin gözüne girdi.
 Haydi bakalım seç pirincin taşını.
 Şimdi yan oturup doğru konuşalım. Bu ülkenin hali ne
olacak?
 Damlaya damlaya deniz olur.
 Düzeltilmiş doğru kullanımlar:
 Tüm itirazlara kulak tıkamıştı.
 Bir koyundan iki post çıkmaz.
 Yaramazlıklarıyla hemen, öğretmenin gözünden düştü.
 Haydi bakalım ayıkla pirincin taşını.
 Şimdi eğri oturup doğru konuşalım. Bu ülkenin hali ne
olacak?
 Damlaya damlaya göl olur.

13.  NOKTALAMA YANLIŞLARI
 “Kadın şoförü dikkatlice süzdü.” Cümlesinde
uygun yere virgül getirirsek cümlemiz düzelir.
 “Kadın, şoförü dikkatlice süzdü.”
 Virgülsüz hal:
 İhtiyar çobanla konuşmaya devam ediyordu.
 O soruları yapamadı.
 Hırsız çocuğu kovaladı.
 Virgüllü hal:
 İhtiyar, çobanla konuşmaya devam ediyordu.
 O, soruları yapamadı.
 Hırsız, çocuğu kovaladı.

14.  MANTIKSAL TUTARSIZLIK
 Sahaya yeni astıkları tabelada “Çim
sahada futbol oynamak ve sahaya girmek
yasaktır.” yazıyordu.
 Bu cümlede bir mantıksız durum söz
konusudur; çünkü önce sahaya girilir, sonra
futbol oynanır. Sahaya girmeden futbol
oynanmaz zaten. Cümledeki mantıksızlığın
giderilmiş hali:
 Sahaya yeni astıkları tabelada “Çim sahaya
girmek ve futbol oynamak yasaktır.”
yazıyordu.

15.  Mantık hatası bulunan cümleler:
 Önlem alınmazsa bu hastalık ölüme, hatta kısmi felce
neden olabilir.
 Yazar, gelecekle ilgili anılarını yazacakmış.
 Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkânsız.
 İkinci Dünya Savaşı’nın sonuçları üzerine Atatürk şöyle
der. (Bilgi yanlışlığı)
 Mantık Hatalarının düzeltilmiş hali:
 Önlem alınmazsa bu hastalık kısmi felce, hatta ölüme
neden olabilir.
 Yazar, gelecekle ilgili planlarını yazacakmış.
 Bu yazıyı değil anlamak, okumak bile imkânsız.
 Birininci Dünya Savaşı’nın sonuçları üzerine Atatürk
şöyle der. (Atatürk’ün ölümü 1938. İkinci Dünya Savaşı
1945.)

16.  GEREKSİZ YARDIMCI FİİL KULLANILMASI
 Akşam dolaba koyduğum pastayı biri yemiş.
Kurabiye Canavarı’ndan kuşku ediyorum?
 Cümlesinde kuşku ediyorum yerine
kuşkulanıyorum dememiz yeterli olacaktır.
 Yardımcı Fiiller: “et-, ol, kıl-, eyle-“
 Bizi arayacağını umut etmiştim. (ummuştum)
 Senin düşüncelerin hiçbir zaman bana etki
etmez. (beni etkilemez)
 Bu işi onun yapabileceğinden şüphe ediyorum.
(şüpheleniyorum)
 Not: Yardımcı fiiller her zaman gereksiz değildir.
 Öğretmenim bana yardım etti.

17.  ZAMİR EKSİKLİĞİ ( ANLAM BELİRSİZLİĞİ )
 Ehliyetini polis almış öyle mi? Cümlesinde:
 Polis kimin ehliyetini almış? diye
sorduğumuzda senin mi yoksa onun mu
olduğu açıkça belli değildir. Eksikliği
gidermek için cümleye “senin ve onun”
zamirlerinden birini getirmemiz
gerekmektedir.
 Senin ehliyetini polis almış öyle mi?
 Onun ehliyetini polis almış öyle mi?

18.  Anlam belirsizliği olan cümleler:
 Bana ne söyleyeceğini biliyorum.
 Geleceğini ben biliyordum.
 Yarışmada birinci olduğuna sevindim.
 Uyuduğunu söyledi.
 Geldiğini haber ver.
 Anlam belirsizliğinin düzeltilmiş hali:
 Onun bana ne söyleyeceğini biliyorum.
 Onun geleceğini ben biliyordum.
 Senin yarışmada birinci olduğuna sevindim.
 Senin uyuduğunu söyledi.
 Onun geldiğini haber ver.

19.  TAMLAMA YANLIŞLARI
 Çoğul anlam içeren sıfatlar kullanıldığı zaman
önüne gelen adlar çoğul eki almazlar.
 Birçok kızlar bana bayılıyor. (Y)
 Birçok kız bana bayılıyor. (D)
 Her türlü önlemler alındı. (Y)
 Her türlü önlem alındı.(D)
 Bin türlü çiçekleri derledim sana.(Y)
 Bin türlü çiçek derledim sana.(D)
 Kermit, bir kurbağa olarak doğa ve toplumsal
olaylara duyarlı mısındır?
 İsim tamlamasını eksik kullandık. “doğa olayları
ve toplumsal olaylar” demeliydik.

20.  Tamlama yanlışları:
 Arkadaşına yardım ederek mutlu olmasını sağladı.
 Kaza yerine birçok askeri ve polis aracı geldi.
 Kar yüzünden tüm özel ve devlet okulları tatil edildi.
 Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri
gerçekleştirildi.
 Tamlama yanlışlarının düzeltilmiş hali:
 Arkadaşına yardım ederek arkadaşının mutlu olmasını
sağladı.
 Kaza yerine birçok askeri araç ve polis aracı geldi.
 Kar yüzünden tüm özel okullar ve devlet okulları tatil
edildi.
 Şehrimizde çeşitli kültürel etkinlikler ve sanat etkinlikleri
gerçekleştirildi.

21.  EKLERİN YANLIŞ KULLANILMASI
 Yanlış ek kullanım örnekleri:
 İsteğimiz, sınavları kazanmamızdır.
 Babamın başı ağrıdığında aspirin içerdi.
 Öğrencilerin başarısına ilgilenmek gerekir.
 Bazı yolcuların giriş işlemleri yapmaya başlandı.
 Uzun yıllardan bu yana bu köyde yaşardım.
 Eti tuzlamazsan, böyle kokturursun.
 Cümlelerin doğru halleri:
 İsteğimiz, sınavları kazanmaktır.
 Babam başı ağrıdığında aspirin içerdi.
 Öğrencilerin başarısıyla ilgilenmek gerekir.
 Bazı yolcuların giriş işlemleri yapılmaya başlandı.
 Uzun yıllardan bu yana bu köyde yaşıyorum.
 Eti tuzlamazsan, böyle kokutursun.

22.  EK FİİL EKSİKLİĞİ
 Tahsin Amca geleneklere bağlı ama yeniliklere
kapalı değildi. (Y)
 Tahsin Amca geleneklere bağlıydı ama
yeniliklere kapalı değildi. (D)

 Sıralı isim cümlelerinde ya da bağlı cümlelerde
ek fiilin kullanılmaması anlatım bozukluğu
oluşturur.
 Bakışları güzel ama dostça değildi. (Y)
 Bakışları güzeldi ama dostça değildi.(D)
 Murat çok şişman, boyu da uzun değildi.(Y)
 Murat çok şişmandı, boyu da uzun değildi.(D)

23.  ÖZNE YÜKLEM UYUMSUZLUĞU
 1. Tekillik-Çoğulluk Yönünden Uygunluk:
 Tekil öznelerin yüklemleri tekil, çoğul öznelerin
yüklemleri de çoğul olur.
 Çocuk, odasında ders çalışıyor.
 Öğrenciler, öğretmenlerini dikkatle dinlediler.
 Öznesi insan olan cümlelerde özne bir
topluluğu ifade ediyorsa yüklem tekil de olabilir.
Belediye zabıtaları pazarcılara ceza yazdı.
 İnsan dışındaki varlıklar özne durumundaysa ve
özne çoğul durumdaysa yüklem tekil olur.
♦ Ağaçlar yapraklarını döküyor.
♦ Kelebekler çiçekten çiçeğe konuyor.

24.  NOT: Kişileştirme yapılan insan dışı varlıklarda
Özne çoğul ise yüklem de çoğul olabilir.
Çiçekler sevinç içinde, birbirlerine “günaydın”
dediler.
 tekil kişilerde anlatıma saygı değeri
kazandırmak için yüklem çoğul kullanılır.
Valimiz, okulumuzu şereflendirdiler. Müdür Bey
geldiler mi?
 2. Kişi Yönünden Uygunluk:
Özne kaçıncı kişiyse yüklem de aynı kişinin ekini
alır.
♦ Sen yarın bize gelmelisin.
♦ Biz bu konuları öğrenmedik.
♦ Sen ve o bugün sokağa çıkmayın.

25.  YÜKLEM EKSİKLİĞİ
 Sinemada sigara ve kabuklu yiyecek
yenmez.(Y)
 Sinemada sigara içilmez ve kabuklu
yiyecek yenmez.(D)
 Sıralı ya da bağlı cümlelerde ortak
yüklem kullanılması anlatım bozukluğuna
sebep olabilir.

26.  Yanlış Kullanımlar:
 İş konusunda ben onu, o da beni etkilemek istemez.
 Kahvaltıda peynir,ekmek ve çay içtik.
 Çocuklarıyla bazen çok bazen de hiç ilgilenmezdi.
 Kimin dürüst,kimin dürüst olmadığını biliyor.
 Pikniğin bütün cefasını ben, sefasını o sürüyor.
 Doğru kullanımlar:
 İş konusunda ben onu etkilemek istemem, o da beni
etkilemek istemez.
 Kahvaltıda peynir,ekmek yedik ve çay içtik.
 Çocuklarıyla bazen çok ilgilenirdi, bazen de hiç
ilgilenmezdi.
 Kimin dürüst olduğunu, kimin dürüst olmadığını biliyor.
 Pikniğin bütün cefasını ben çekiyorum, sefasını o
sürüyor.

27.  ÖZNE EKSİKLİĞİ
 Sıralı ya da bağlı cümlelerde ortak özne kullanılması
anlatım bozukluğuna sebep olabilir.
 Yanlış Kullanımlar:
 Dernek müdürünün yetkileri alındı ve kovuldu.
 Herkes kazayı seyrediyor, yardım etmeyi düşünmüyordu.
 Filmin güzelliği herkesi etkiledi;çünkü güzel çekilmişti.
 Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve ikinci baskıya girecek.
 Doğru kullanımlar:
 Dernek müdürünün yetkileri alındı ve müdür kovuldu.
 Herkes kazayı seyrediyor, kimse yardım etmeyi
düşünmüyordu.
 Filmin güzelliği herkesi etkiledi; çünkü film güzel çekilmişti.
 Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve kitap ikinci baskıya
girecek.

28.  NESNE EKSİKLİĞİ
 Sıralı ya da bağlı cümlelerde yer
tamlayıcısının nesneymiş gibi ortak
kullanılması anlatım bozukluğuna sebep
olabilir.


29.  Yanlış Kullanımlar:
 Yazıya özendiği, dikkatle yazdığı belliydi.
 Sana telefon açmış, merak ediyormuş.
 Yardıma muhtaç olanlara yardım eder, doyururdu.
 Büyüklere gereken saygıyı göstermeli, incitmemeliyiz.
 Bize yardım edeceklerine inanıyor ve bekliyoruz.
 Doğru kullanımlar:
 Yazıya özendiği, yazıyı dikkatle yazdığı belliydi.
 Sana telefon açmış, seni merak ediyormuş.
 Yardıma muhtaç olanlara yardım eder, onları
doyururdu.
 Büyüklere gereken saygıyı göstermeli, onları
incitmemeliyiz.
 Bize yardım edeceklerine inanıyor ve yardımlarını
bekliyoruz.

30.  YER TAMLAYICISI EKSİKLİĞİ
 Sıralı ya da bağlı cümlelerde nesnenin yer
tamlayıcısıymış gibi ortak kullanılması anlatım
bozukluğuna sebep olabilir.
 Yanlış Kullanımlar:
 Alanya’yı çok sevmişti, dönmeyi düşünmüyordu.
 Beni hiçbir zaman unutmadı, her zaman mektup
yazdı.
 Düşman kenti bombaladı; ama giremedi.
 Doğru kullanımlar:
 Alanya’yı çok sevmişti, oradan dönmeyi
düşünmüyordu.
 Beni hiçbir zaman unutmadı, bana her zaman
mektup yazdı.
 Düşman kenti bombaladı; ama kente giremedi.

31.  ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİ
 Yanlış Kullanımlar:
 Arkadaşlarını aradı, sonra buluştu.
 Yeni yetişen sanatçılara yardım eder, ilgilenirdi.
 Her zaman senin yanındayım, seni yalnız bırakmayacağım.
 Hiçbir zaman kendini düşünmedi, ailesinin mutluluğu için
çalıştı.
 Doğru kullanımlar:
 Arkadaşlarını aradı,sonra onlarla buluştu.
 Yeni yetişen sanatçılara yardım eder, onlarla ilgilenirdi.
 Her zaman senin yanındayım, hiçbir zaman seni yalnız
bırakmayacağım.
 Hiçbir zaman kendini düşünmedi, her zaman ailesinin
mutluluğu için çalıştı.

32.  Benimyazim.com