1. 10
NTA 8544: verbetering van
veiligheidsgedrag
ing. V. Meier D&F Consulting B.V.
E.vanVessemfotografie
Onder begeleiding van NEN is een Nederlandse Technische Afspraak
(NTA) voor gedragsverbetering ontwikkeld: NTA 8544. Deze NTA moet een
hulpmiddel zijn voor bedrijven bij het opzetten van een op maat gemaakt
verbeteringstraject voor veiligheidsgedrag.
In het laatste decennium is het besef ontstaan dat gedrag en cultuur
van groot belang zijn voor een goede veiligheidsprestatie van bedrijven.
Cultuur- en gedragsverbeteringstrajecten zorgen voor versterking van de
veiligheidscultuur en daarmee voor minder ongevallen. Verbetering van de
veiligheid begint echter bij het verbeteren van de techniek, bij voorkeur door
toepassing van een strategie die is gebaseerd op een arbeidshygiënische
strategie.
De verbetering van de organisatiestructuur richt zich op regels en procedu-
res, opleidingen, inspecties, toolboxen en managementsystemen. Lukt het
niet om met de componenten ‘techniek’ en ‘organisatie’ het veiligheids-
niveau binnen een organisatie te verhogen, dan is kijken naar het gedrag
van de werknemers de volgende stap. Een voorwaarde daarbij is wel dat de
techniek en de organisatie al op orde zijn.
Uit de praktijk blijkt dat bedrijven die veilig werken nastreven door het
invoeren van cultuur- en gedragsverbetering, vaak de verkeerde instrumen-
ten inzetten. Daardoor verloopt de implementatie nodeloos moeizaam en
ontbreekt draagvlak op de werkvloer. Vanuit het Actieplan Arbeidsveiligheid
van het ministerie van SZW zijn de afgelopen jaren binnen diverse branches
instrumenten ontwikkeld voor cultuur- en gedragsverbetering.
NTA 8544 geeft, naast voorbeelden en praktische tips, een korte beschrij-
ving van deze instrumenten. Op basis daarvan kunnen deskundigen of
branche-adviseurs het instrument kiezen dat het beste past bij hun organi-
satie of branche. En zo dus een op maat gemaakt verbetertraject opzetten
voor hun specifieke omgeving. Om hen daarbij snel op weg te helpen,
bundelt de NTA kennis en ervaring vanuit ‘best practices’.
Opzet NTA 8544
De NTA heeft drie hoofdstukken: Voorbereiding, Uitvoering en Evaluatie.
Elk hoofdstuk begint met een stuk theorie. Daarna volgt een uitleg van de
aanpak en de in te vullen rollen en taken. Elk hoofdstuk geeft praktische
voorbeelden van mogelijkheden om een verbetertraject in te richten. Uiter-
aard is het aan de deskundige om dit traject op maat te maken voor zijn
organisatie/ branche. Bij de opzet van het verbetertraject moet de structuur
van de organisatie wel al helder zijn, want die vormt tijdens de uitvoering de
spreekwoordelijke ruggengraat van het traject.
Stappen die structuur kunnen aanbrengen zijn:
1. Thema’s
De organisatie kiest een aantal kwartaal- of halfjaarthema’s. De thema’s zijn
gericht op één onderwerp en worden uitgewerkt in een toolbox (bijvoor-
beeld: een set basisveiligheidsregels, het dragen van de juiste PBM’s, hoe
om te gaan met bedrijfsspecifieke chemicaliën?). De toolbox is interactief en
duurt maximaal 2 uur. De thematische aanpak helpt het bedrijf om focus te
houden gedurende het verbetertraject. Alle medewerkers van de organisatie
doorlopen de toolbox die wordt verzorgd door de eigen leidinggevende.
2. Commitment
Het management toont zichtbare betrokkenheid door bijvoorbeeld het initië-
ren van de toolboxen en een wekelijkse dialoog op de werkvloer.
3. Eerstelijns leiderschap in veiligheid
Op de werkvloer staat een van de medewerkers, benoemd als de veilig-
heidscoach, de leidinggevende bij. De veiligheidscoach heeft als taak de
veiligheid op de werkvloer te bevorderen. Leidinggevende en veiligheids-
coach dragen samen het gewenste veiligheidsgedrag uit naar de andere
medewerkers. Een verbetertraject is gericht op een bewuste risico-inschat-
ting. De combinatie van toolboxen en herhaling van de afspraken door vei-
ligheidscoach en leidinggevende werkt vele malen krachtiger dan sancties.
4. Coaching van eerstelijns leidinggevenden
De veiligheidscoach coacht de leidinggevenden tijdens hun werken daar-
mee te zorgen voor borging van de afgesproken gedragsregels. De coa-
ching-thema’s zijn gerelateerd aan de toolboxen en soft skills (bijvoorbeeld:
hoe spreek je mensen positief aan, hoe motiveer je medewerkers voor veilig
gedrag?). Dit verhoogt de effecten van de toolboxen in de praktijk.
5. Verbeterteam
Het inrichten van een verbeterteam geeft de medewerkers de mogelijkheid
om knelpunten aan te pakken en op te lossen op een door hun zelf gekozen
manier. Hiermee ontstaat vertrouwen en draagvlak in de organisatie. De
verbeterteamleden presenteren uitgewerkte voorstellen/thema’s aan het MT,
dat ze verder uitdraagt binnen de organisatie.
Veiligheid en Cultuur

2. 11NENMachinebouw 5 / 2013
Veiligheid en Cultuur
Geen totaallijst
Om een verbetertraject te kunnen inzetten, is eerst een vooronderzoek
nodig. Dit vooronderzoek maakt duidelijk wat de organisatie wil met het
verbetertraject; de doelstellingen, wensen en eisen. Zo kan een organisatie
het verbetertraject op basis van eigen behoeften geheel op maat inrichten.
NTA 8544 benoemt of bespreekt NIET de instrumenten om zo’n vooronder-
zoek uit te voeren. Doelstelling, wensen en eisen van de organisatie over
veiligheidsgedrag worden als bekend verondersteld.
De NTA is dus geen totaallijst van instrumenten waarmee men direct aan
de slag kan, maar een overzicht van beschikbare instrumenten met een
toelichting wanneer deze zijn toe te passen. Het geeft ook een structuur
waarmee de organisatie kan worden ingericht. Bij het inrichten van een
verbetertraject moeten een vertegenwoordiger van het MT, een organisa-
tiedeskundige en een veiligheidskundige betrokken zijn. Zij moeten elk jaar
opnieuw samen overleggen over mogelijke te behandelen thema’s. Dat
houdt het programma uitdagend en vernieuwend.
Iets nieuws?
Het is de eerste keer dat er een NTA voor veiligheidsgedrag is gemaakt. Bij
het opstellen ervan is een aantal kennisleveranciers betrokken geweest dat
praktijkervaring heeft met de inrichting van een succesvol verbetertraject.
Ook nieuw is dat er consensus bestaat over de beste aanpak van een
verbetertraject.
De NTA is te bestellen via de NEN Shop op www.nen.nl.
Vincent Meier, Hoger Veiligheidskundige
De organisatiestructuur is de ruggengraat van
het veranderingstraject.