2. પ્રસ્તાવના
ખેતી એટલે કે ખેતર ને લગતું કોઈ પણ કાર્ય. ખેતી એ ભારત
દેશના લોકોનો મખ્ર્ ખેતી ના કાર્ોમાું ખેતર તૈર્ાર કરવું, એમાું
કોઈ વનસ્પતત ઉગાડી તેનો ર્ોગ્ર્ રીતે ઉછેર કરી એમાુંથી ફળ-
ફૂલ , પાુંદડા કે લાકડાનું ઉત્પાદન મેળવવું ,આ ઉત્પાદન ને શદ્ધ
કરી સુંગ્રહ કરવો અથવા બજારમાું લઈ જઈ વેચાણ કરવું એ
મખ્ર્ વ્ર્વસાર્ છે.
3. આધુનનક
ખેતી
• આપણી ખેતીમાાં નવજ્ઞાન અને
ટેક્નોલોજીના ઉપયોગથી આધુનનકરણ
થઈ રહ્ુાં છે. ખેતી માટે જરૂરી કાયો
કરવા નાના મોટા અનેક ઓજારો
વપરાય છે. ખેતી ની પ્રગનત ના
ભાગરૂપે ખાતર, દવા, બિયારણ વગેરે
ના નવકાસ અને ઉપયોગ થી આપણે
ખેત ઉત્પાદન વધારવામાાં સફળ
થયા છીએ.
• આધુનનક ખેત ઓજારોના કારણે
ખેડ કાયો ઝડપથી પૂરા કરી શકાય
છે ,અને એક પાકની કાપણી કયાા
િાદ સમયસર િીજો ભાગ વાવી
શકાય છે.
4. એક પાકની કાપણી કયાા િાદ સમયસર િીજો ભાગ વાવી શકાય છે.આવા
કાયા સાંઘ કાયાક્ષમ ખેત ઓજારો અને યાંત્રો કકિંમતની દ્રષ્ટટએ પ્રમાણમાાં મોંઘાાં
હોવાથી તેની દેખરેખ અને સારસાંભાળ ખ ૂિ અગત્યની છે. આવા ઓજારોની
સમયસર કાળજી રાખવામાાં આવે તો, યાંત્રોનુાં આયુટય વધે છે.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
5. ઉદાહરણ -
મગફળીની ખેતી
• જમીનની પસાંદગી - દરેક
પ્રકારની ફળદ્ર ુપ જમીન જેમાાં
પાણી સારુ હોય એવી
જમીને મગફળી ના પાક માટે
અનુકૂળ છે .વાવણી થી 20 -
25 કદવસ પહેલાાં ઊંડી ખેડ કરી
જમીન તૈયાર કરવી.
• પાકની ફેરિદલી - જમીન જન્ય
રોગોને અટકાવવા માટે મકાઈ
િાજરી અથવા જુવાર પાક સાથે
પાક ફેરિદલી અથવા આંતર
પાક કરવો.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
6. • બિયારણ - વાવણીથી
એક અઠવાકડયા
પહેલા સીંગો
માાંથી દાણા કાઢી
હેકટર 90-
100 કકલો બિયારણ
તૈયાર કરવુાં. દાણા
મોટા અને રોગ રકહત
હોવા જોઈએ. દવાનો
પટ આપ્યા પછી
તરત જ વાવેતર
કરવુાં.
• વાવણી -
વાવણી સમયે
જમીનમાાં ભેજ પૂરતુાં
હોવુાં જોઈએ.
બિયારણ થી ચાસમાાં
પાાંચ-છ સેષ્ન્ટમીટર
ઊંડે.
7. • નપયત - મગફળીનો પાક વરસાદ પર આધાકરત છે. પણ
વરસાદ લાાંિો ખેંચાય તો નપયત આપવુાં જોઈએ. પાકમાાં કુલ
િેસવાની નસિંગો િનવાની અને દાણાાં િેસવાની અવસ્થાએ
જમીનમાાં પૂરતુાં ભેજ હોવુાં જરૂરી છે. નહીંતર ઉતારા પર।
માઠી અસર થાય છે, અને ઉત્પાદન ઓછાં મળે છે.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY.
8. • નનિંદામણ નનયાંત્રણ - પાકની શરૂઆત
ના ૪૫ કદવસ િહુ અગત્યના
છે.જેથી આ સમય દરમ્યાન પાકને
નીંદણ મુક્ત રાખવો ખ ૂિ જરૂરી છે.
કિડી ખેતરમાાં અવાર-નવાર
ફેરવવી જેથી નનિંદામણ નીકળી જાય,
જમીન પોચી થાય અને કુલ સુયા
સારા િેસે.
• મગફળીની ઉભડી જાતો 90-100
કદવસમાાં અને વેલડી જાતો 110-125
કદવસમાાં પાકી જાય છે. કાપણીના
2-3 કદવસ પહેલા નપયત આપવુાં
અને કરિ અથવા હાથથી છોડ
નનકાળવા.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
9. છોડની સાથે નશિંગો ખેતરમાાં
સારી રીતે સુકવવી. સુકાયા
પછી મગફળીમાાં 10% થી
વધુ ભેજ ના રહેવો જોઇએ
એની. કાળજી રાખવી.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA-NC.
10. પાક ઉત્પાદન
પદ્ધનતઓ
• ખેતરોમાાં ખેતીની પદ્ધનત
પ્રાપ્ય સ્રોતો અને અવરોધો;
ખેતરની ભૌગોબલક અને
તાપમાનની સ્સ્થતી; સરકારી
નીનતઓ; આનથિક, સામાજજક
અને રાજકીય દિાણો; અને
ખેડૂતના અભ્યાસ અને
સાંસ્કૃનતનો સમાવેશ થાય
છે. વાવેતર પકરવતાન એ એક
એવી પદ્ધનત છે જેમાાં જ ાંગલોને
િાળવામાાં આવે છે, વાનષિક
વાવેતર અને કેટલાક વષો
સુધી િારમાસી પાકોને ટેકો
આપવા માટે પોષક પદાથોને
મુક્ત કરવામાાં આવે છે. ત્યાર
િાદ જમીનને જ ાંગલની ફરી
વૃદ્ધદ્ધ માટે પડતર છોડી
દેવામાાં આવે છે, અને ખેડૂત
નવા જમીનના ટુકડા તરફ
વળી જાય છે, અને ઘણા વષો
(10-20) પછી પરત ફરે છે.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
11. વસ્તીની ગીચતામાાં વધારો થાય તો પડતર સમયને ટૂાંકાવી
દેવામાાં આવે છે અને પોષક પદાથો ખાતરો અથવા ખાતક અને
કેટલાક હસ્તનનમીત જ ાંતુ નનયાંત્રકોની જરૂર પડે છે. વાનષિક
વાવેતર એ ઘનનટઠતાનો િીજો તિક્કો છે, જેમાાં કોઇ પડતર
સમય હોતો નથી. તેના માટે હજુ પણ મોટા પ્રમાણમાાં પોષક
તત્વો અને જ ાંતુ નનયાંત્રકોની જરૂર પડે છે. વધુ
ઉદ્યોગીકરણે મોનોકલ્ચરના ઉપયોગને ઉત્તેજન આપ્યુાં, જ્યારે
નવશાળ વાવેતર નવસ્તાર પર એક વનસ્પનત હોય છે.
ઓછી જૈનવક નવનવધતા ના કારણે, પોષક તત્વો નો ઉપયોગમાાં
એકરૂપતા છે.
12. જ ાંતુઓને કારણે જ ાંતુનાશકો અને ખાતરોનો મોટા
પાયે ઉપયોગ જરૂકરયાત િની ગયો છે. િહુનવધ પાક
પદ્ધનત, કે જેમાાં કેટલાક પાકો અનુક્રમે એક વષામાાં
નવકસીત થાય છે, અને આંતરપાક પદ્ધનત, જ્યારે
કેટલાક પાકો એક જ સમયે વૃદ્ધદ્ધ પામે છે, તેને અન્ય
પ્રકારના વાનષિક પાક પદ્ધનતને પોબલકલ્ચર તરીકે
ઓળખવામાાં આવે છે.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
13. ઇનતહાસ
આશરે 10,000 વષો પહેલા થયેલા
નવકાસ િાદ, કૃનષના ભૌગોબલક
નવસ્તાર અને ઉપજોમાાં ઘણો વધારો
થયો છે. આ નવકાસ દરનમયાન, નવી
તકનીકો અને નવા પાકો સમસ્ન્વત
થતા રહ્યા. નસિંચાઇ, પાકમાાં
ફેરફાર, ખાતરો
અને જ ાંતુનાશકો જેવી કૃનષની
પ્રકક્રયાઓનો નવકાસ ઘણા વષો
પહેલા થયો હતો, પરાંતુ છેલ્લી
સદીમાાં તેણે ખ ૂિ ઝડપથી પ્રગનત
કરી છે. કૃનષના ઇનતહાસે માનવ
ઇનતહાસમાાં મોટી ભૂનમકા ભજવી છે
કેમ કે કૃનષ ક્ષેત્રનો નવકાસ એ
નવશ્વભરના સામાજજક-આનથિક
પકરવતાનોમાાં મુખ્ય પકરિળ રહ્ુાં છે.
14. ખોરાકની શોધમાાં પડેલા સમુદાયની સાંસ્કૃનતઓમાાં સાંપનત્ત કેષ્ન્દ્રત
અને લશ્કરશાહી ખાનસયતો ભાગ્યે જ જોવા મળે છે અને આવો સમાજ જ
સામાન્યપણે કૃનષ સાથે સાંકળાયેલો છે. તેઓ કાવ્ય સાકહત્ય અને સ્થાપત્ય
સ્મારકો જેવી કળાઓ અને કાનુની વ્યવસ્થાઓ ઘડવા જેવી પ્રવૃનત્તઓમાાં
પણ ભાગ્યે જ સાંકળાયેલા જોવા મળે છે. ખેડૂતો જ્યારે પોતાના કુટુાંિની
જરૂકરયાત ઉપરાાંતના ખોરાકનુાં ઉત્પાદન કરવા માટે સક્ષમ િન્યા તેમના
સમાજના અન્ય લોકો ખોરાક મેળવવા નસવાયના અન્ય કામ કરવા માટે
મુક્ત િન્યા.
This Photo by Unknown author is licensed under CC BY-SA.
