Metodologia badań

1. METODYKA OPRACOWYWANIA I PREZENTACJI
WYNIKÓW BADAŃ DOTYCZĄCYCH SYTUACJI DZIECKA
ORAZ RODZINY W NAWIĄZANIU DO ZASOBÓW
ŚRODOWISKOWYCH.

15. 1) Zebranie informacji:
-środowisko rodzinne (warunki bytowe i zdrowotne, postawy rodziców, kontakt z
dalszą rodziną i znajomymi),
-środowisko szkolne (relacje w klasie, postawa wobec dziecka nauczyciela i
nauczyciela wobec dziecka)
-dziecko (stan zdrowia, aspekt psychologiczny, aspekt pedagogiczny)
ETAPY DIAGNOZY

16. • Zaświadczenie od lekarza rodzinnego
• Informacje od pielęgniarki szkolnej
• Dokumenty posiadane przez rodzica
ASPEKT MEDYCZNY
• Informacje od psychologa
• Wyniki testów diagnostycznych
• Analiza wytworów dziecka
ASPEKT
PSYCHOLOGICZNY
• Obserwacja dziecka w klasie (techniki socjometryczne)
• Rozmowa z rodzicami/opiekunami dziecka (informacje
z OPS i innych instytucji o sytuacji rodziny)
ASPEKT
PEDAGOGICZNY
ŹRÓDŁA INFORMACJI DO DIAGNOZY
(KAŻDE Z TYCH ŹRÓDEŁ POWINNO ZOSTAĆ UZUPEŁNIONE
LITERATURĄ)

17. 2) Porządkowanie zebranych informacji np. w
postaci drzewa problemów
ETAPY DIAGNOZY CZ. 2.

18. ETAPY DIAGNOZY CZ. 2

19. SCHEMAT PEŁNEJ DIAGNOZY
(ROZWINIĘTEJ)

20. 1)BŁĘDY ZWIĄZANE Z DIAGNOZUJĄCYM:
- Błąd postawy (postępowanie według określonego schematu, nadmierne poczucie odpowiedzialności,
tendencja do dominacji, nastawienie lękowe, postawa zimnego naukowca, terapeuty, moralisty)
- Błąd maski (zasłanianie się swoją rolą zawodową)
- Błąd sędziego (ocenianie, etykietowanie badanego)
2) BŁĘDY ZWIĄZANE Z PROCESEM BADAWCZYM:
- Błąd skupiania się na negatywnych aspektach jednostki, bez uwzględniania mocnych stron
- Błąd skupiania się na skutkach bez wyjaśniania przyczyn (diagnozowanie cząstkowe)
- Błąd redukcji źródeł wiedzy (opieranie się tylko na obiektywnych wynikach narzędzi, bez uwzględniania np.
komunikacji niewerbalnej = „wiedza gorąca”; niewłaściwy dobór metod diagnostycznych)
3) TRUDNOŚCI ZWIĄZANE Z OSOBĄ BADANEGO (opór)
PODSTAWOWE BŁĘDY DIAGNOSTYCZNE

21. 1) Wiedza merytoryczna
2) Umiejętność logicznego myślenia i zestawiania różnorodnych
informacji
3) Podstawowa umiejętność obserwowania i prowadzenia rozmowy
(zbieranie informacji)
4) Zasób dostępnych technik diagnozowania i umiejętność
adekwatnego ich doboru
PODSTAWOWE DYSPOZYCJE DIAGNOSTY

22. 1. Zasada wartościującego charakteru diagnozowania rodziny
2. Zasada diagnozy pozytywnej rodziny
3. Zasada uwzględniania kontekstu społecznego rodziny
4. Zasada relatywności wpływu warunków środowiska rodzinnego
5. Zasada traktowania rodziny jako systemu
6. Zasada uwzględniania dynamizmu rodziny
7. Zasada autodiagnozy rodziny i jej członków
ZASADY DIAGNOZY ŚRODOWISKA
RODZINNEGO

23. - Kwestionariusz dla Rodziców M. Ziemsiej
- Kwestionariusz stosunków miedzy rodzicami a dziećmi M. Siegielmana i A. Roe
- Test Komunikacji zadaniowej Rodzic-Dziecko A. Frydrychowicz
- Skala Postaw Rodzicielskich M. Plopy
- Test Rysunku Rodziny
TESTY DLA PEDAGOGA DO DIAGNOZY
ŚRODOWISKA RODZINNEGO

24. - Karta mierzenia postępu uspołecznienia się dziecka
- Arkusz Zachowania się Ucznia B. Markowskiej
- Kwestionariusz zachowania się dziecka w Przedszkolu i Szkole
- Test rysunku Nauczyciela
- Techniki socjometryczne (Moreno, Zgadnij kto?, Plebiscyt życzliwości i niechęci)
- Diagnoza dojrzałości szkolnej
- Test wolnych skojarzeń i zdań niedokończonych
TESTY DO DIAGNOZY ŚRODOWISKA
SZKOLNEGO

25. - Kwestionariusz autopercepcji wychowawcy
- Kwestionariusz percepcji ucznia
- Techniki projekcyjne
TESTY DLA NAUCZYCIELA DO DIAGNOZY
BŁĘDÓW WYCHOWAWCZYCH

26. JAK MÓWIĆ RODZICOM O DIAGNOZIE
POSTAWIONEJ ICH DZIECKU?
• Przygotuj się do rozmowy – zapoznaj się ze swoimi notatkami dotyczącymi
konkretnego dziecka, przypomnij sobie najważniejsze fakty dotyczące zaburzenia,
wybierz odpowiedni czas i miejsce. Planując spotkanie, poszukaj takiego
pomieszczenia, które da rodzicom poczucie intymności. Ważne, aby nikt podczas
spotkania nie wchodził do pokoju (nawet „tylko na sekundkę”). Wyeliminuj dystraktory
– „przeszkadzajki” – dzwoniący telefon, grające zabawki, włączony komputer itd. Określ
także przybliżony czas trwania rozmowy, aby żadna ze stron nie musiała się nigdzie
spieszyć i spotkanie przebiegało w spokoju.

27. • Bądź świadomy tego, że każdy rodzic ma oczekiwania, plany i marzenia w stosunku do
dziecka. Niejednokrotnie bywa tak, że diagnoza wydaje się być ich przekreśleniem.
Kontakt ze specjalistą może wiązać się z dużym stresem rodzica. Niepewność, napięcie
czy lęk mogą utrudniać zapamiętanie przekazywanych informacji. Dlatego też staraj się
nawiązać z rodzicem przyjazną relację – na początku spotkania możesz porozmawiać z
nim na neutralny temat, pamiętaj o kontakcie wzrokowym i uśmiechu. Dobrze, jeśli
rodzic czuje, że specjalista jest jego sojusznikiem, nie oskarżycielem jego czy dziecka.

28. • Wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia dziecka łatwiej przyjąć
rodzicowi, gdy ma on wsparcie drugiej osoby. Pożądane jest więc
aby, jeśli jest taka możliwość, przy przekazywaniu diagnozy obecna
była zarówno mama, jak i tata dziecka. Co więcej, eliminujemy
wówczas możliwość błędnego przekazania informacji drugiemu
rodzicowi w domu (np. z powodu szoku, zaprzeczania czy
niezrozumienia).

29. • Nie przekazujemy informacji przy dziecku. O dziecku przy dziecku
można mówić tylko w pozytywny sposób. Nie ma od tego wyjątków.
Gdy nie ma możliwości, aby dziecko w danej chwili ktoś przypilnował,
należy umówić się na inny termin (wyjaśniając rodzicom dlaczego).
Samym rodzicom łatwiej będzie przyjąć informację, gdy w pobliżu nie
będzie dziecka. Mogą oni wówczas nieskrępowanie wyrazić swoje lęki,
wątpliwości i być bardziej swobodni w ujawnianiu swoich reakcji
emocjonalnych

30. • Należy tak przekazywać informacje, aby nie wzbudzać w rodzicach poczucia winy.
Przyczyn MW upatruje się w lęku dziecka. Nie zawiniło ani nieprawidłowe
wychowanie, ani brak miłości czy odrzucenie emocjonalne. Gdy rodzic sam zacznie
siebie obwiniać, należy przedstawić mu informacje na temat etiologii zaburzenia.
• Możesz zapytać, czy rodzic słyszał o danym zaburzeniu i co już wie. Wytłumacz
niejasności, wyprostuj stereotypy. Staraj się nie używać żargonu psychologicznego czy
logopedycznego. Dostosuj swój język wypowiedzi do możliwości rodzica. Trudne
słowa (np. „wybiórczy”, „selektywny”) wyjaśnij poprzez opis i na przykładzie.

31. • Formułuj wypowiedzi w pozytywny sposób – zamiast używać
słowa „nie”, przeformułuj sformułowanie (np. zamiast „proszę
nie mówić za dziecko” lepiej powiedzieć „proszę dać dziecku
możliwość wypowiedzenia się – można odczekać kilka
sekund przed udzieleniem odpowiedzi”).
• Pokreśl indywidualność dziecka. Nie wrzucaj go do jednego
worka zwanego „mutyzmem”, ale dostrzeż jego inność –
zarówno pozytywne cechy, jak i trudności. Skoncentruj się na
jego potencjale i możliwościach. Dzięki temu unikniesz
etykietowania dziecka, a rodzicom pokażesz, że nie należy
patrzeć przez pryzmat diagnozy. Sam patrz na dziecko jako
osobę, a nie „zaburzenie”.

32. • Dobrze sprawdza się stopniowanie informacji. Nie musisz mówić
rodzicowi wszystkiego co wiesz na temat danego zaburzenia na
pierwszym spotkaniu, to nie egzamin. Wybierz informacje
najważniejsze dla zrozumienia specyfiki zaburzenia. Podaj je na
przykładach z życia dziecka. Możesz przekazać rodzicowi ulotki czy
artykuły które będzie mógł przeczytać na spokojnie w domu.
• Wysłuchaj obaw rodzica, odpowiedz na jego pytania. Ważne jest
wspólne zrozumienie. Mów krótkimi, prostymi zdaniami, możesz
powtarzać kluczowe informacje. Jeśli sam czegoś nie wiesz, powiedz
to wprost. Przyznanie się do niewiedzy nie jest niczym złym. Po
spotkaniu można doczytać, sprawdzić i oddzwonić do rodzica
następnego dnia lub zaprosić na ponowne spotkanie.

33. • By upewnić się, że rodzic rozumie to, co do niego mówisz, zadawaj
pytania, obserwuj mowę jego ciała, rób pauzy. Gdy zauważasz jakieś
reakcje, możesz je nazwać lub o nie zapytać.
• Nie umniejszaj ważności diagnozy. To co dla ciebie może być „tylko
mutyzmem wybiórczym”, dla rodzica jest „aż mutyzmem wybiórczym”.
Poprzez sposób przekazania diagnozy pokaż rodzicom, że rozumiesz, iż
jest to ważny dla rodziny problem. Nie popadaj też w drugą skrajność –
nie wyolbrzymiaj zaburzenia, ale pokaż możliwe opcje – formy
oddziaływań terapeutycznych.

34. • Daj rodzicom czas na oswojenie się z diagnozą i pogodzenie się z nią. Może być też
tak, że będą oni przeżywać swoistą „żałobę” – niektórzy rodzice czują, że diagnoza
dziecka im coś zabrała. Podkreśl, że w tych trudnych chwilach dziecko potrzebuje ich
akceptacji i miłości bardziej niż kiedykolwiek.
• Przypomnij rodzicom, jak wrażliwe i spostrzegawcze są dzieci z MW. Często wyczuwają
emocje rodziców i mogą czuć się nimi przytłoczone. Rozmowa z dzieckiem w domu,
przyznanie się do własnych emocji i obaw pomoże w wyjaśnieniu sytuacji. Dziecko nie
będzie musiało się obwiniać, że to przez nie rodzic jest zły, smutny czy przestraszony.
Dobry psycholog może pomóc przeprowadzić taką rozmowę lub przygotować się do
niej.

35. • Na koniec warto jeszcze raz podkreślić najważniejsze kwestie.
Rozmowę dobrze zakończyć pokazaniem możliwości terapii i
pomocy dziecku oraz pozytywnymi sformułowaniami.
Niedopuszczalne jest zostawienie rodzica sam na sam z pisemną
opinią na temat dziecka. Informacje w formie pisemnej należy
zawsze omówić. Można zapewnić rodzica o tym, że w razie
wątpliwości czy pytań, jesteśmy do jego dyspozycji.
• Kompleksowe podejście do klienta zakłada zaplanowanie i
przedstawienie rodzicowi planu terapeutycznego
zaprojektowanego specjalnie dla jego dziecka. Program taki
powinien mieć szczegółowo opisane cele, które uwzględniają
możliwości konkretnego dziecka oraz sposób ich realizacji.