memorias do pazo de Tor do ano 2015

1. Museo Pazo de Tor
1
MEMORIA 2015
PAZO DE TOR

2. Museo Pazo de Tor
2
ÍNDICE
1. LIMIAR 3
2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES 4
3. PROGRAMA DIDÁCTICO 9
Actividades escolares 10
Obradoiros semana dos museos 12
Obradoiros de verán 14
Obradoiros de outono 24
Obradoiros de Nadal 26
4. SEMANA DOS MUSEOS 30
5. PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS 36
6. PROGRAMA DE CONFERENCIAS 65
7. PROGRAMA DE COLECCIÓNS 72
8. PROGRAMA DE ARQUITECTURA 76
9. PROGRAMA CULTURAL E ROTEIROS 76
10. DOSIER DE PRENSA 80
11. PROGRAMA DE PERSONAL 85

3. Museo Pazo de Tor
3
1.LIMIAR
O Pazo de Tor é unha fermosa mostra da arquitectura pacega galega.
Presenta unha colección musealizable que transmite a vida da
fidalguía galega a visita ó Pazo de Tor non só permite coñecer de
primeira man unha das máis importantes mostras da arquitectura
pacega galega, permite tamén coñecer integramente todas as salas
e dependencias do mesmo, co seu mobiliario orixinal e coas
coleccións artísticas que a familia foi atesourando ó longo dos
séculos, un testemuño privilexiado do modo de vida da nobreza na
Galicia da Idade Moderna. As coleccións tamén que alberga o Museo
Pazo de Tor tamén de tipo etnográfico que van desde a época
castrexa ata a época actual. As salas do Museo Pazo de Tor tamén
son espazos expositivos e de intervencións artísticas de diversas de
obras contemporáneas, sendo incluso centro de convivencia e traballo
de artistas de todas as disciplinas. A laboura didáctica está presente
ao longo de todo o ano. O Museo Pazo de Tor dispón dunha aula
didáctica que serve de taller de aprendizaxe tendo como soporte
material e documental o Pazo de Tor, estas actividades son
complementadas con diversos actos de efemérides, actuacións
musicais, teatrais. É por elo que o Museo Pazo de Tor segue a
ofrecernos un sinfín de posibilidades para aprender, imaxinar,
compartir e disfrutar.

4. Museo Pazo de Tor
4
Visitar o Museo Pazo de Tor: está aberto ao público de martes a
domingo agás os festivos locais de Monforte de Lemos, o día de Sta
Rita (22 de maio) 24, 25, 31 de Nadal e o 1 de xaneiro. Non se
require reservas para as visitas individuais ou familiares, as quendas
de visitas son ás 11:00h e 12:30h pola mañá e 16:30h e 18:00h pola
tarde. A duración das mesmas son de 1 hora aproximadamente,
todas as visitas son acompañadas e guiadas.
Concertación de visitas para grupos de máis de 15 persoas. Estas
faranse previa reserva de día e hora dirixíndose ao persoal de
recepción no número de teléfono 982165534 ou ben enviando un
mail no seguinte enderezo: pazodetor@museolugo.org e
poñerémonos en contacto o antes posíbel
2. ESTADÍSTICA DE VISITANTES
Analise da estadística.
Houbo un incremento notable de visitantes, pasando de 7601
vistitantes no 2014 a 9066 no 2015. Destaca sobre todo o
incremento de grupos escolares, que sendo un total de 15 os grupos
escolares (1 grupo menos que o ano pasado) que sumaron 771
alumnos fronte aos 461 alumnos do ano 2014, provintes
pricipalmente de centros da Provincia de Lugo aínda que tamén
houbo de Vigo, A Coruña. Queremos tamén destacar o incremento
xeral de visitas de menores de idade, sumaron un total de 1478 que
representan algo máis do 16%. O incremento de visitantes tamén
veu dado polo incremento de visitas individuais promovidas
principalmente por casas de turismo rural da zona, Parador e o
Balneario de Augas Santas. Ofertando a visita ao Pazo como un
recurso turístico de interese.

5. XANEIRO FEBREIRO MARZO ABRIL MAIO XUÑO XULLO AGOSTO SETEMBRO OUTUBRO NOVEMBRO DECEMBRO ANUAL
HOMES 89 152 312 367 514 340 379 728 282 375 286 208 4032
MULLERES 118 139 484 526 610 440 471 931 367 393 316 239 5034
0-10 19 2 73 54 332 95 52 157 17 85 9 71 966
11-14 7 3 13 30 41 12 13 75 1 10 44 14 263
15-18 0 0 6 28 34 15 14 72 8 4 64 4 249
19-25 4 10 11 32 7 18 19 58 3 22 23 4 211
26-40 9 24 98 70 93 68 66 135 35 77 56 51 782
41-65 148 171 287 347 379 338 489 826 357 343 350 229 4264
66- 20 81 308 332 238 234 197 336 228 227 56 74 2331
LUGO CIDADE 17 3 26 28 67 90 73 43 13 88 38 29 515
LUGO PROVINCIA 121 128 284 228 549 84 100 468 231 266 229 260 2948
GALICIA 50 131 340 403 374 383 331 330 137 138 191 84 2892
ANDALUCÍA 5 0 4 9 2 43 63 78 31 17 2 2 256
ARAGÓN 0 0 1 4 2 0 13 50 11 0 2 4 87
ASTURIAS 0 2 16 12 55 14 7 34 71 44 19 19 293
BALEARES 0 0 0 0 0 0 0 7 0 0 5 0 12
CANARIAS 0 0 0 0 0 0 2 6 2 1 2 2 15
CANTABRIA 2 0 0 9 0 0 3 0 5 9 0 2 30
CATALUÑA 2 14 10 7 12 20 43 221 24 10 8 14 385
CASTILLA LEÓN 0 3 35 32 24 18 31 65 18 88 27 11 352
CASTILLA LA MANCHA 0 0 2 7 0 0 12 16 4 4 6 0 51
EUSKADI 2 0 0 74 2 49 42 44 14 4 9 6 246
EXTREMADURA 0 0 0 2 2 2 10 9 2 20 0 3 50
MADRID 5 6 51 47 28 19 81 144 48 33 48 10 520
MURCIA 0 0 0 0 0 0 2 9 0 0 1 0 12
NAVARRA 0 0 0 3 0 27 0 12 2 2 2 0 48
LA RIOJA 0 0 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 5
VALENCIA 2 0 6 5 2 21 18 79 14 10 8 0 165
EXTRANXEIROS 1 4 21 23 5 10 19 39 22 34 5 1 184
MAÑAS 101 165 347 376 640 294 356 715 322 363 305 209 4193
TARDES 106 126 449 517 484 486 494 944 327 405 297 238 4873
LUNS 0 0 0 0 0 35 17 0 0 0 0 0 52
MARTES 11 53 143 36 79 180 94 289 123 90 176 71 1345
MÉRCORES 9 18 130 112 146 69 98 307 84 41 31 70 1115
XOVES 11 36 24 103 45 67 110 288 43 171 124 7 1029
VENRES 39 29 54 122 214 109 181 196 38 65 38 41 1126
SÁBADO 41 101 207 245 320 215 136 354 226 244 113 168 2370
DOMINGO 96 54 238 275 320 105 214 225 135 157 120 90 2029
GRUPOS ESCOLARES 0 40 493 82 50 106 771
GRUPOS ADULTOS 30 52 327 244 254 204 108 172 139 155 127 138 1950
VISITAS INDIVIDUAIS 177 239 429 649 377 494 742 1487 510 563 369 309 6345
DOMINGOS NO MUSEO 96 54 238 275 320 105 214 225 135 157 120 90 2029
TOTAIS MENSUAIS
207 291 796 893 1124 780 850 1659 649 768 602 447 9066
*RESUME
EXTRANXEIROS
SUIZA
URUGUAI
REINOUNIDO
PORTUGAL
ITALIA
ARXENTINA
BÉLXICA
FRANCIA
HOLANDA
RUSIA
EEUU
CANADA
PERÚ
VENEZUELA
NORUEGA
MÉXICO
CEUTA
ALEMANIA
SINGAPUR
BRASIL
POLONIA
REP.DOMINICANA
ANUAL
XANEIRO 3 1 4
FEBREIRO 4 1 5
MARZO 0
ABRIL 1 5 1 1 2 2 1 1 14
MAIO 5 1 2 1 1 10
XUÑO 3 1 1 5
XULLO 2 2 6 1 4 15
AGOSTO 4 4 6 6 6 4 12 5 47
SETEMBRO 4 12 3 1 20
OUTUBRO 3 4 27 34
NOVEMBRO 2 1 3
DECEMBRO 1 1
TOTAIS
7 0 29 35 7 30 4 13 0 1 7 1 1 3 0 3 1 1 4 7 3 1 158
Nº DE GRUPOS XANEIRO FEBREIRO MARZO ABRIL MAIO XUÑO XULLO AGOSTO SETEMBRO OUTUBRO NOVEMBRO DECEMBRO ANUAL
Nº DE GRUPOS ESCOLARES 0 0 1 0 9 2 0 0 0 1 2 0 15
Nº DE GRUPOS ADULTOS 0 5 10 2 7 4 3 5 4 4 5 4 53
RESUME DE VISITAS Ó MUSEO PAZO DE TOR. ANO 2015

6. 2014 2015
Xaneiro 91 207 127%
Febreiro 167 291 74%
Marzo 510 796 56%
Abril 638 893 40%
Maio 1117 1124 1%
Xuño 523 780 49%
Xullo 725 850 17%
Agosto 1497 1659 11%
Setembro 799 649 -19%
Outubro 494 768 55%
Novembro 588 602 2%
Decembro 452 447 -1%
7601 9066
Por nº de visitantes
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
Gráfico comparativo visitantes ano 2014-15
2014
2015
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
207
291
796
893
1124
780 850
1659
649
768
602
447
POR Nº DE VISITANTES ANO 2015

7. Por días de semana
Luns 52
Martes 1345
Mércores 1115
Xoves 1029
Venres 1126
Sábado 2370
Domingo 2029
9066
Por idades
0-10 966
11-14 263
15-18 249
19-25 211
26-40 782
41-65 4264
66- 2331
9066
52
1345
1115
1029
1126
2370
2029
0 500 1000 1500 2000 2500
POR DÍAS DE SEMANA ANO 2015 Domingo
Sábado
Venres
Xoves
Mércores
Martes
Luns
966; 11%
263; 3%
249; 3%
211; 2%
782; 8%
4264; 47%
2331; 26%
POR IDADES ANO 2015
0-10
11-14
15-18
19-25
26-40
41-65
66-

8. Por procedencia
LUGO CIDADE 515
LUGO PROVINCIA 2948
GALICIA 2892
ANDALUCÍA 256
ARAGÓN 87
ASTURIAS 293
BALEARES 12
CANARIAS 15
CANTABRIA 30
CATALUÑA 385
CASTILLA LEÓN 352
CASTILLA LA MANCHA 51
EUSKADI 246
EXTREMADURA 50
MADRID 520
MURCIA 12
NAVARRA 48
LA RIOJA 5
VALENCIA 165
EXTRANXEIROS 184
9066 0
500
1000
1500
2000
2500
3000
515
2948
2892
256
87
293
12 15 30
385 352
51
246
50
520
12 48 5
165 184
POR PROCEDENCIAS ANO 2015
LUGO CIDADE LUGO PROVINCIA GALICIA ANDALUCÍA
ARAGÓN ASTURIAS BALEARES CANARIAS
CANTABRIA CATALUÑA CASTILLA LEÓN CASTILLA LA MANCHA
EUSKADI EXTREMADURA MADRID MURCIA
NAVARRA LA RIOJA VALENCIA EXTRANXEIROS

9. Museo Pazo de Tor
8
3. PROGRAMA DE DIDÁCTICA:
O apartado de didáctica é un dos piares fundamentais de vocación de
servizo a sociedade, tamén é unha posta en valor dos fondos dos
museos da Rede Museística Provincial de Lugo; fondos que non só
rememoran o pasado senón que seguen a inspirar e a dar leccións
artísticas, etnográficas e antropolóxicas social de gran utilidade
formativa para os de hoxe e mañá i é que todos teñen cabida, dende
os máis cativos aos maiores seguen a interpretar e reinterpretar o
pasado e o presente.
Este apartado consta de 2 apartados principais e de 4 subapartados.
3.1 Programa de Actividades Escolares curso 2014/15.
Programa de Actividades.
Programa de actividades Escolares 2014/2015
O Programa de Actividades Escolares. Presentado en outubro de 2014
por Mario Outeiro, delegado da área de Cultura e Turismo, xunto á
xerente da Rede Museística Provincial, Encarna Lago, e a directora do
Museo Provincial de Lugo, Aurelia Balseiro. Foi un programa dirixido

10. Museo Pazo de Tor
9
como de costume a todos os centros escolares de Galicia, con
actividades adaptadas aos diferentes ciclos, desde E. Infantil ata BAC.
Pretendeuse seguir ofertando á comunidade escolar experiencias
didáctivas co fin último de coñecer comprender, valorar e gozar das
coleccións e espazos que conforman parte do patrimonio histórico
artístico e cultural da provincia de Lugo.. Dende a Rede Museísitca en
sintonía coas formulacións da museoloxía social.
A oferta de actividades presentaba 4 grandes bloques temáticos que
conformaban o eixe estructural da nosa intervención didáctica:
Bloque 1. Crea o Teu Museo. Qué é un museo? A actividade
incluía un obradoiro deseñado para traballar de maneira creativa a
construcción do seu propio museo a partir dun material que se lle
entregaba a cada escolar compostos por unha caixa-museo,
fotografías, imaxes deseñadas etc. Dirixido a ciclos/cursos de 3º, 4º,
5º e 6º de Primaria. A duración era de 60 min.
Bloque 2. O Museo Como Relator de Historias, catálogo de
visitas abertas segundo os diferentes contidos que ofrecen as
coleccións e seccións dos Museos da Rede Museística. É unha
proposta didáctica xa levada a cabo en anos anteriores que se poden
exemplificar nas seguintes experiencias: rutas literarias, a arte do
vestido, cerámica de Sargadelos, etc. Dirixido a ciclos/cursos de 3º,
4º, 5º e 6º de Primaria. A duración era de 60 min.
Bloque 3: O Museo Como Retrovisor Histórico. Esta proposta
nace coa finalidade de capacitar o alumnado para interpretar
vestixios do pasado e analizar a súa importancia no desenvolvemento
da nosa cultura. Dirixido a ciclos/cursos: 4º, 5º, 6º de E. Primaria.
Eso a duración estimada das actividades é de 60 minutos. Bloque 4
Viaxe Polos Museos Da Rede. Metodoloxía. Imaxinaremos que estamo
de safari (Ex. Safari Polo Pazo de Tor) percorrendo o museo buscando
animais representados en diferentes obras expostas ou na
arquitectura e mobiliario. Trátase tamén de agrupar animais sexan de

11. Museo Pazo de Tor
10
pelo ou pluma de terra ou de aire, etc No remate do Safari, a
actividade completábase facendo un álbum cos cromos.
No Pazo de Tor leváronse actividades específicas igual que nos outros
museos da Rede, foron a seguintes:
Actividades exclusiva do Museo Pazo de Tor. “Sentido e
Sensibilidade”, a Viaxe dos Sentidos polo Pazo de Tor. Metodolóxía:
Mergullándose no pasado pescudando entre as pezas e as estancias
do Pazo, tratando de captar os misterios e sensacións que envloven o
noso museo. Neste xogo de probas no que os sentidos xogan un
papel esencial para o coñecemento do museo desde dentro. O museo
constituirá o noso panel de xogo, cada estancia será unha casiña a
percorrer na sosa viaxe, facendo paradas para desenrrolar as
diferentes probas do xogo nos que entraba a memoria, os sons, a
mímica, idiomas… Ciclos/Cursos. Educación Primaria e ESO. Duración
estimada de 70 a 90 minutos.
Actividade exclusiva do Museo Pazo de Tor. “Viaxe no Tempo
no Pazo de Tor a través dos Pergameos”. Metodoloxía. Partindo
dos fabulosos e difersos fondos de pergameos que atesoura o Pazo de
Tor, tendo como fío conductor os pergameos, tendo en conta o que
poñían a escritura e os debuxos. Indagando nos diversos procesos
que se levaban a cabo para facer un pergameo completo.
A concertación de visitas. Coa finalidade de responder ás necesidades
do novo programa escolar 2014/2015 foi necesario ofrecer un servizo
de concertación de visitas máis personalizado onde poder manter
unha conversa sobre o tipo de visita que se quería concertar tendo en
conta as características do grupo e o bloque temático da
programación

12. Museo Pazo de Tor
11
3.2 PROGRAMA DE ACTIVIDADES CLUB PEQUEAMIGOS, CLUB
EI!, CLUB SENIOR..
Xa estamos na primaveira!
Na sociedade actual existen numerosas redes socias a través das
cales homes e mulleres podemos expresar as nosas ideas e

13. Museo Pazo de Tor
12
inquedanzas. Partindo da pregunta ¿que é para ti a igualdades?
realizouse unha instalación móbil na que cada participante tiña que
escribir nun tuit, 140 carácteres, explicando a súa idea sobre a
igualdade. A instalación desenvolveuse nos catro museos da rede e
coa que os visitantes puideron interactuar con novos tuits, de
maneira física ou virtual. Nun segundo momento, os participantes
tiñan que percorrer as salas do museo e captar unha imaxe que
exprese igualdade.
O hastag creado en twitter recolleu todos os tuits e fotografías, e
perseguía como meta manterse activo ata o 25 de novembro, Día
Internacional contra a Violencia de Xénero no que se fixo unha
exposición coas fotografías seleccionadas que mellor representen a
igualdade. Está elección fixéronna os propios participantes do club Ei!
A expresión artística non entendeu nin atendeu a espazos, polo que
historicamente os graffitis representan a expresión máis libre de
pensamento. Neste obradoiro analizouse os graffitis como expresión
artística e movemento reivindicativo, para nun segundo momento
facer unha instalación propia. A partir de breves mensaxes que as
persoas participantes crearán sobre a igualdade, elaboráronse
modelos que logo se trasladaron á instalación mural que estivo
exposta durante un mes no museo e que tamén se publicaron
periodicamente nas redes socias co hasta
#EXPRESÁNDONOSPOLAIGUALDADE
…no MUSEO PAZO DE TOR
#EXPRESÁNDONOSPOLAIGUALDADE
As actividades comezaron o 1 de abril de 2015
ANIMA IPAD/TABLET
A todos nos gusta usar o iPad/Tablet, especialmente os nenos, pero
podemos usalos dun xeito creativo? Neste taller exploráronse e

14. Museo Pazo de Tor
13
desenvolveuse a creatividade a través da Arte da Animación creando
pequenas pezas, curtametraxes.
A Arte, e en especial o Cine é unha ferramenta de grande alcance
para espertar a curiosidade e interese polo seu ámbito máis próximo
dando renda solta ás súas enerxías creativas, ás capacidades críticas
e desenvolvemento da motricidade fina.
Anima iPad/Tablet damos vida a obxectos, personaxes,
desenvolvendo habilidades con materiais e tecnoloxía marabillosa.
Traballouse de xeito colaborador. Poñeremos voces, música e
editando a nosa historia para crear a nosa pequena grande
animación. Anima iPad/Tablet utiliza unha metodoloxía do
descubrimento; lúdica e ao tempo unha divertida experiencia
educativa. O Taller así mesmo foi acompañado dunha proxección de
curtametraxes para acompañarnos no noso pequeno proceso de
creación.

15. Museo Pazo de Tor
14
VERÁN 2015 NA REDE MUSEÍSTICA. Vive o verán!
PROGRAMA DE OBRADOIROS E ACTIVIDADES
Como cada ano, no verán preparouse un
programa de actividades amplo e variado para
todas e todos, no que grandes, medianos e
pequenos poidamos entreternos e aprender.
Obradoiros creativos, concertos divertidos, viaxes
e visitas guiadas, propostas coas que pretendemos darlle forma
creativa ao que soñamos e imaxinamos. As nosas propostas están
abertas á participación de todas as persoas que o desexen, e moi
especialmente para os integrantes dos nosos clubs: Pequeamig@s,
Ei! e Sénior.
Nos 4 Museos da Rede Museística se ofertou un amplo e variado
abanico de actividades para os 3 clubes, achegamos a continuación
as celebradas no Museo Pazo de Tor
MUSEO PAZO DE TOR »Descubrindo o labirinto. Consistía en
perderse polo labirinto de Tor e tentar atopar os camiños de saída.
Descubrimos os usos e funcións do noso labirinto de pedra centenario
a través da construción dun minilabirinto, pero non foi tan doado,
había que gañarse as súas pezas superando múltiples probas.

16. Museo Pazo de Tor
15
»Obradoirso pequeamigos, Ei! e Senior: “Arte para a
igualdade”
Tomouse conciencia sobre as desigualdades históricas entre homes e
mulleres, e como a arte reflicte esa circunstancia. Mais, como
podemos mudalo?
»Obradoiro de poesía visual para o Club Sénior
Con este obradoiro pretendeuse exercitar a mente e outras
habilidades mediante obradoiros prácticos. A aprendizaxe cultural,
compartir o tempo, espazo, experiencias e coñecementos é de vital
importancia para a satisfacción dos nosos maiores.

17. Museo Pazo de Tor
16

18. Museo Pazo de Tor
17
»Obradoiro Club Sénior “Memoria Visual”
Con este obradoiro pretendeuse exercitar a mente e outras
habilidades mediante obradoiros prácticos. A aprendizaxe cultural,
compartir o tempo, espazo, experiencias e coñecementos é de vital
importancia para a satisfacción dos nosos maiores.
»Obradoiros Club Pequeamigos “Divulgación Científica
Contáronmo e esquecino, vino e entendino, fíxeno e aprendino.
Ciencia para ver a arte. A idea foi amosar o vencello entre a arte e o
complexo mundo da ciencia. Unha mensaxe innovadora sobre a
capacidade creativa do ser humana.

19. Museo Pazo de Tor
18
»Obradoiros do Club Pequeamigos: “Museoterapia: Arte e
Sentidos
Achegar, aprender, alimentar o noso maxín, saborear a arte,
fortalecer a autoestima, sentirse pertencente a un grupo …
Idades: de 4 a 14 anos
Prazas: 30
Museo Pazo de Tor, Monforte de Lemos
Data: 19 de agosto
Horario: de 11:30 a 13:30 h.

20. Museo Pazo de Tor
19
»Unha viaxe culinaria no espazo e no tempo, pola xeografía e
a historia da gastronomía
A través dunha presentación con imaxes e música, viaxamos a
diferentes culturas para coñecer o máis característico da súas
gastronomías: India, China, Xapón, Europa … Tivemos a
oportunidade de degustar os sabores máis característicos de cada
país.

21. Museo Pazo de Tor
20
»Man con man, ritual sobre a pel. Obradoiro de
henna
Tatuamos os noso propios deseños con henna natural
importada de Marrocos. Unha festa para celebrarmos a
alegría do verán.
Museo Pazo de Tor, Monforte de Lemos
Data: 19 de agosto
Horario: de 16:30 a 19:30 h.

22. Museo Pazo de Tor
21
»Obradoiro TratoRetrato para o Club Pequeamig@s
Seguramente non hai nada máis sorprendente que retratarnos, un
debuxo no que representamos a nosa imaxe coas esaxeracións
propias da caricatura.
Museo Pazo de Tor, Monforte de Lemos
Datas: 26 de agosto
Horario: de 11:30 a 13:30 h.

23. Museo Pazo de Tor
22
»Obradoiro: unha viaxe fotográfica no Museo
Aprendemos a ollar as fotografías e descubrir as mensaxes que se
agochan nelas. Que historias nos inspiran? O museo será un
escenario para a nosa imaxinación, un escenario de historia. A través
das coleccións fotográficas de cada museo viaxamos no tempo e
crearemos as nosas propias historias. Se pechamos os ollos, qué
historias se nos ocorren que poderían ter acontecido neste mesmo
lugar noutras épocas?
Museo Pazo de Tor, Monforte de Lemos

24. Museo Pazo de Tor
23
»Obradoiro: Historias violetas, as mulleres nos museos
Exploráronse o papel e espazos que as mulleres teñen ocupado
tradicional e historicamente na nosa cultura: no campo, na
aristocracia..., que actividades desempeñaban e como vivían en
relación aos homes, e entre as diferentes clases sociais. Os museos
gardan a memoria de obxectos, espazos, imaxes que ilustran a vida
das mulleres ao longo da historia, pero tamén son ferramentas
transformadoras, de cambio, para un futuro mellor. Observaremos,
aprenderemos e cuestionaremos eses roles tradicionais. Á través de
fotografías, reflexionaremos e compartiremos ideas de como o
espazo, obxectos e imaxes do museo nos axudaron a entender e
recrear a nosa imaxe.

25. Museo Pazo de Tor
24
»VIAXES* DESDE LUGO AOS MUSEOS DA REDE MUSEÍSTICA
Houbo viaxe en autobús e visita
guiadas ao Museos, totalmente
gratuítas.
Viaxe ao Museo Fortaleza San Paio
de Narla, Friol
Data: 24 de xullo
Viaxe ao Museo Provincial do Mar,
San Cibrao-Cervo
Data: 15 de xullo
Viaxe Museo Pazo de Tor, Monforte de Lemos
Data: 10 de xullo
*Para usar o servizo de autobús foi preciso apuntarse previamente no
departamento de Didáctica do MPLugo (tfno.: 982 24 23 00 / 982 24
21 12)

26. Museo Pazo de Tor
25
Como cada ano a Rede Museística ofrece un
amplo programa de actividades para todos os
públicos na programación de outono para
maiores, pequenos e xente nova.
Este outono contouse con obradoiros creativos
e propostas que amosaron os catro museos da
Rede desde unha perspectiva diferente;
pedimos que se achegaran e que descubrirán
como a cultura pode abrir innumerables portas
á imaxinación, á innovación e á fantasía.
PROGRAMA DE OBRADOIROS E
ACTIVIDADES
AUDIODRAMA NA REDE
As coleccións da Rede Museísticas cóntannos
innumerables historias, a partir delas pódense
facer moitas lecturas da nosa cultura, case
tantas coma visitantes. Os rapaces e rapazas
poden utilizar a súa imaxinación e o seu poder
creativo para contarnos a súa propia versión
das obras utilizando unha linguaxe nova para
eles: a narración radiofó-nica. 5
IDADES: 7 a 15 anos
DATA PAZO DE TOR: 9 de outubro.
PIRÁMIDE DE IDEAS
Nunha visita aos museos da rede hai moitas
cousas que poden chamar a atención: unha
sala en particular ou incluso un pequeno
detalle, cada visitante experimenta unha vivencia diferente e cada
punto de vista pode abrir innumerables portas á creati-vidade.
PROPOSTAS DIDÁCTICAS
PARA O OUTONO 2015
PEQUEAMIGOS
En todos os Museos da
Rede
Crear para xogar
Xogueteando
Audiodrama na Rede
Pirámide de ideas
PROPOSTAS DIDÁCTICAS
PARA O OUTONO 2015
CLUB EI!
Reciclarte
Geocaching na Rede
Museística
Crea a túa APP na Rede
Obradoiros de arte para
bebés e nais/país
Obradoriros de caligrafías
chinesa e árabe
CLUB SENIOR
A casa dos avaos
Redes sociais senior
Os contos da avoa
Banco de memoria e
procomún
VIAXES
O futuro viaxa ao pasado
PEQUEAMIGOS
XOGUETEANDO
Aprender a xogar é aprender
a vivir. A través de
xoguetesantigos e de
xogostradicio-nais os
máispequenos descubrirán a
infancia dos seusmaiores.
IDADES: de 3 a 15 anos
DATA PAZO DE TOR:24
setembro.

27. Museo Pazo de Tor
26
Centrámonos en 4 das cousas que chamaron máis a atención dos
rapaces decorarase unha pirámide de papel con motivos inspirados
nas notas tomadas.
IDADES: 7 a 15 anos
PRAZAS: 15
DATA PAZO DE TOR: 17 novembro.
NADAL 2015 na REDE MUSEÍSTICA: MUSEO PAZO DE TOR
NADAL 2015 NA REDE MUSEÍSTICA: Programa de actividades
no Museo Pazo de Tor
O deputado delegado da área de Cultura da Deputación de
Lugo, Xosé Ferreiro, presentou o programa de actividades
para o período do Nadal que baixo a denominación "Nadal
cultural" se van desenvolver no CENTRAD e nos museos da
Rede Museística da Deputación. As inscricións para os
obradoiros que o precisan foron a partir do mércores, 9 de
decembro, e debían formalizarse no departamento de
Didáctica do Museo onde se vaia realizar a actividade.
Como cada ano, os museos da Rede Museística de Lugo presentan un
programa actividades para achegar a cultura a todas e todos.
Propoñemos novas perspectivas para que os maiores e os cativos
vivan o noso patrimonio e as nosas colección en clave participativa e
intercultural.

28. Museo Pazo de Tor
27
OBRADOIRO: As cores do Inverno
O inverno é chegado e a contorna do Pazo de Tor transfórmase nunha
paraxe máxica. A natureza vai mudando o seu manto ata virarse
nunha fantasía plena de luz e cor. Así que fomos espremer todas as
cores do inverno e transformalas en arte. Fabricamos tinturas
naturais, coma os nosos devanceiros, e empregamolas para facer
composicións nas que a natureza tamén nos emprestou os seus
moldes.
Club Pequemig@s
Idades: de 4 a 14 anos
Datas: 5 de decembro
Horario: De 11:30 a 13:30
Prazas: sen límite
OBRADOIRO: Do chineiro á mesa
As casas fidalgas estaban rodeadas de luxo, que se mostraban en
todo o seu esplendor nos seus actos de sociedade. As mesas
amoreadas de refinados manxares, presentábanse en vaixelas de
Sargadelos, Pickman, Limoges, Sèvres, sempre escoltadas por finas
cristalerías e cubertería de prata. O Pazo de Tor ten sobrados
exemplos de todas estas cousas. Así que fomos crear e decorar a
nosa propia vaixela coas técnicas propias das mellores factorías
cerámicas, mais tamén aprendemos os rudimentos do protocolo e os
bos modais na mesa. Sacamos os pratos do chineiro para a mesa.
Club Pequemig@s
Idades: de 4 a 14 anos
Datas: 12 de decembro
Horario: de 11:30 a 13:30
Prazas: sen límite

29. Museo Pazo de Tor
28
OBRADOIRO: A luminaria en Tor
Sendo o ano 2015 o ano internacional da Luz, abordouse o tema da
luz no Pazo de Tor.
A sensación espacial dos interiores e exteriores do Pazo á noitiña, non
fai moito eran ben diferentes. O xeito de iluminar estes espazos
mudou ben: velas, candís, quinqués de gas, carburo, lámpadas de
aceite … proxectaban sombras e arumes que lle conferían unha
sensación espacial máxica e misteriosa. Estes obxectos,
hoxe pezas de museo, rememoran fórmulas prácticas e
enxeñosas para a época, e tamén nos falan da historia da
humanidade.
Demos luz ao asunto repasando as diferentes fórmulas
de iluminación, para levarmos a práctica alguna delas
Club Pequemig@s
Idades: de 4 a 14
Datas: 23 de decembro
Horario: 11:30 a 12:30
OBRADOIRO: Árbore de ideas

30. Museo Pazo de Tor
29
Nunha visita ao Pazo de Tor hai moitas cousas que poden chamar a
atención: unha sala en particular ou incluso un pequeno detalle, cada
visitante experimenta unha vivencia diferente e cada punto de vista
pode abrir innumerables portas á creati-vidade. Centrámonos en
algunhas das cousas que chamaron máis a atención dos rapaces para
decorar unha árbore de Nadal feita de papel con motivos inspirados
nas notas tomadas.
Club Pequemig@s
Idades: de 6 a 14
Datas: 26 de decembro
Horario: de 11:00 a 12:30
Prazas: sen límite
OBRADOIRO: Viaxe Fotográfica
Aprendemos a ollar as fotografías e descubrir as mensaxes que se
agochan nelas. Que historias nos inspiran? O museo será un
escenario para a nosa imaxinación, un escenario de historia. A través
das coleccións fotográficas de cada museo viaxamos no tempo e
creamos as nosas propias historias. Se pechamos os ollos, que
historias se nos ocorren que poderían ter acontecido neste mesmo
lugar noutras épocas?
Club Pequemig@s
Idades: de 6 a 14
Datas: 30 de decembro
Horario: de 11:00 a 12:30
Prazas: sen límite
OBRADOIRO: Historias Violetas
Exploramos o papel e espazos que as mulleres teñen ocupado
tradicional e historicamente na nosa cultura: no campo, na
aristocracia..., qué actividades desempeñaban e como vivían en
relación aos homes, e entre as diferentes clases sociais. Os museos

31. Museo Pazo de Tor
30
gardan a memoria de obxectos, espazos, imaxes que ilustran a vida
das mulleres ao longo da historia, pero tamén son ferramentas
transformadoras, de cambio, para un futuro mellor. Observamos,
aprendemos e cuestionamos eses roles tradicionais. Á través de
fotografías, reflexionado e compartindo ideas de como o espazo,
obxectos e imaxes do museo nos axudaron a entender e recrear a
nosa imaxe.
Club Pequemig@s
Idades: de 6 a 14
Datas: 30 de decembro
Horario: de 12:30 a 14:00
Prazas: sen límite
4. SEMANA DO MUSEOS DIM, Día Internacional dos Museos
Programa para o Día Internacional dos Museos 2015
A xerente da Rede Museística da Deputación de Lugo, Encarna
Lago, e a directora do MPLugo, Aurelia Balseiro, presentaron
no claustro do MPLugo a programación prevista para os catro
museos da Rede con motivo da celebración os días 16, 17 e 18
de maio da Noite dos Museos, Día das Letras Galegas e Día
Internacional dos Museos. Tamén deron a coñecer o fallo do
«I Concurso Olladas 2015 para escolares: A miña familia,
antes e agora», e o gañador do Premio Especial (véxase
imaxe) deste concurso cuxo autor é Edgar Peteira Iglesias,

32. Museo Pazo de Tor
31
alumno de 4º curso de E. Primario do CEIP Veleiro Docampo,
de Castro de Rei (Lugo). (Programa completo DIM 2015) (Acta
Fallo concurso)
DIM 2015: Museos para unha sociedade sostible
O planeta está esgotado, vive nun equilibrio precario entre a
modernidade e a destrución. Chegou o tempo do cambio, a
humanidade necesita volver a conectar coa natureza para un
desenvolvemento sostible. Aquel ano o lema para o Día Internacional
dos Museos foi “Museos para unha sociedade sostible”. Porque neste
contexto, os museos teñen o deber de converterse en medios
facilitadores do cambio, teñen que ser referentes dun novo modelo
social e económico, cimentado na solidariedade e no respecto polo
medio ambiente, mediante o aproveitamento racional dos recursos
dispoñibles. A responsabilidade social dos museos ten que poñelos na
primeira liña, como difusores de boas prácticas e xeradores do
cambio.
En Galiza temos a sorte de que esta data é inmediata á celebración
do Día das Letras Galegas, un día ao ano no que tratamos de poñer
en valor a nosa lingua, reivindicar a nosa identidade e fortalecer a
nosa alma como pobo. Polo que, no caso da lingua, tamén sería
indicado aplicar o concepto sostible, porque queremos unha lingua
saudable, unha lingua viva, unha lingua de todos, como vehículo de
progreso e modernidade.
Así pois, no 2015 fusionamos lingua e museos, arte e natureza.
FOTO_PALABRA
Nesta iniciativa imos incluír dúas variantes: “Un día / Unha palabra” e
“Haikus pola lingua”
Haikus pola lingua

33. Museo Pazo de Tor
32
Nos haikus combínanse á perfección os conceptos de lingua, arte e
natureza. Os haikus son pequenos poemas de orixe xaponés, que se
compoñen de tres versos, de 5-7-5 sílabas, que
acostuman a tratar da natureza, da realidade, do
percibido polos sentidos. A miúdo inclúen un kigo,
que é unha palabra ou expresión que fan referencia
ó día, estación ou período do ano ó que se refire o poema. Os haikus
teñen unha grande potencia espiritual, neles combínase a intuición, a
harmonía, o equilibrio coa natureza, o sentimento, o vínculo. Algúns
descríbenos como o impacto dun momento sentido con profundidade.
Quixemos capturar a forza da palabra e da natureza en imaxes. Neste
caso, pretendeuse convocar un concurso a través das redes,
invitando a colexios e bibliotecas, para que acompañen fotografías da
natureza, da nosa paisaxe, con haikus. Con todas as
fotocomposicións cramos unha exposición virtual nas nosas redes
sociais como homenaxe á nosa lingua e ó mesmo tempo para lanzar
unha mensaxe de concienciación para a preservación do medio
ambiente. As fotocomposicións debían remitirse ao correo
redemuseistica@gmail.com, poñendo como título da mensaxe Haikus
pola lingua.
Neste caso, cada un dos museos procurará a participación de poetas
e artistas para incluír as súas fotocomposicións (foto + haiku) nas
súas redes sociais.
FOTO_PALABRA
Nesta iniciativa imos incluír dúas variantes: “Un día / Unha palabra” e
“Haikus pola lingua”
Un día / Unha palabra
Esta iniciativa estaba pensada para encher as
nosas redes sociais (facebook e twitter) de
palabras en galego, esas palabras que forman

34. Museo Pazo de Tor
33
parte dun patrimonio esquecido, palabras ou expresións que falaban
os nosos maiores e que por caeren en desuso están desaparecendo
do noso vocabulario. E porque cremos que unha lingua viva é unha
lingua que se fala, queremos que os nosos seguidores nas redes
contribúan a enriquecer tanto o noso léxico como a nosa cultura, e
publiquen “foto_palabras”, fotos dos obxectos ou de escenas que
teñan relación coa palabra ou expresión que tratan de mostrar. Para
estimular a participación dos nosos seguidores do facebook podemos
establecer un sistema de nominacións, polo cal unha persoa elixe a
outra para que publique a súa “foto_palabra”, e así sucesivamente,
mencionando ou etiquetando o nome do museo da Rede no que
quere participar.
Para publicar as foto_palabras no twitter, utilizarase o #conlingua.
Cada un dos museos poñerá no twitter unha “foto_palabra” por día
relacionada cos contidos das súas coleccións ou do entorno no que
está integrado.
NOITE DOS MUSEOS: Sábado, 16 de maio
Visita e concerto no Museo Pazo de Tor, Monforte
de Lemos
18: 00 h. Saída en autobús* desde Lugo para o Museo
Pazo de Tor
19:15 h. Visita ao Museo Pazo de Tor
20:30 h. Tempo libre
21.00 h. Concerto de Oleg Dzhevelo (clarinete)
22:15 h. Regreso a Lugo a onde se chegará sobre as 23:30 h.
*Para usar o servizo de autobús é preciso apuntarse previamente no
departamento de Didáctica do MPLugo (tfno.: 982 24 23 00 / 982 24
21 12). Este servizo será anulado en caso de non reunirse un mínimo
de 30 usuarios.
DÍA DAS LETRAS GALEGAS: domingo, 17 de maio

35. Museo Pazo de Tor
34
12:00 h.-Visita guiada ao Museo Fortaleza de San Paio de Narla.
12:00 h.-Visita guiada ao Museo Provincial de Lugo.
12:00 h.-Visita guiada ao Museo Provincial do Mar.
12:00 h.-Visita guiada ao Museo Pazo de Tor
Actividades a desenvolver nesta xornada: Ademais das visitas
guiadas continúan “Un día /Unha palabra”, “Haikus pola lingua” e
“Culturban, cultura urbana sostible”.
DÍA INTERNACIONAL DOS MUSEOS: luns, 18 de maio
Os catros museos estarán abertos ao público nesta xornada.
Intervención de Iago Eireos, anexo antiga vaquería.

36. Museo Pazo de Tor
35
Concerto de Oleg Dzhevelo (clarinete)

37. Museo Pazo de Tor
36
5. PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS.
Preséntase no Museo Pazo de Tor o proxecto
‘Como na casa. Relatos creativos sobre o fogar
expandido’
Presentouse en rolda de prensa no Museo
Pazo de Tor o porxecto ‘Como na casa.
Relatos creativos sobre o fogar expandido’.
Ao acto asistiron Pilar López, concelleira de
cultura do Concello de Monforte de
Lemo, Encarna Lago, xerente da Rede
Museística da Deputación de Lugo e coordinadora do
proxecto, Chus Martínez Domínguez, coordinadora do
proxecto, e Silvia Fiallega, en representación do persoal do
servizo didáctico deste Museo.
COMO NA CASA. RELATOS CREATIVOS SOBRE O FOGAR
EXPANDIDO
INTRODUCIÓN
No Pazo de Tor encontramos motivos
suficientes que inspiran á creación. O conxunto
dos seus espazos serven para investigar a orixe
dun lento e misterioso goteo de referentes e
referencias do ámbito doméstico, de intrigas
arquitectónicas, de sorprendentes obxectos e
máxicas perspectivas nun sereno contorno.
Un gozoso descubrimento que nos leva a
formular o presente proxecto. Unha proposta expositiva na que a
creación contemporánea dialogará, interpretará e conectará os
elementos espaciais e materiais do Pazo nun relato entorno ao
doméstico, á historia da intimidade.
Da man da recoñecida narrativa da escritora Anxos Sumai, a arte
farase presente en forma de intervención. Propoñendo un
emocionante viaxe que axude a descubrir a contemplación dun

38. Museo Pazo de Tor
37
mundo, doutra época e doutra condición,
proximamente descoñecido e reconstruído coa
investigación, a través de fontes documentais e
bibliográficas e tradición oral. Así, o Pazo de Tor
contará cun novo ángulo de significación a engadir
aos anteriores: a arte.
Trátase de adherir unha capa máis, un novo rexistro,
ao lenzo metafórico que poder ser o Pazo de Tor, de
volver pisar sobre o territorio que día a día e séculos
tras séculos habitaron xentes comendo, durmindo,
traballando, practicando sexo, divertíndose, sufrindo,
enfermando ou relacionándose con animais. En
definitiva, observar unha normalidade que é a base
da historia con maiúsculas.
PROXECTO EXPOSITIVO
Os creadores e as creadoras participantes na
proposta iniciaron, guiados pola escrita, unha viaxe
polo Pazo de Tor deambulando de habitación en
habitación e reflexionando sobre o modo en que cada
unha delas ten figurado na evolución da vida privada.
As obras expostas crearon unha breve subhistoria da
vida privada, proporcionándolle aos espazos e aos
obxectos do Pazo un carácter de certa inmediatez en
contraste coa tranquilidade e atemporalidade que se estenden en
todas as direccións.
O texto de Anxos Sumai foron proxectado pola casa e os artistas
traballaron con el a través da arte e viceversa, a arte inspirou á
escritora. Tratando ambas disciplinas de dar resposta ás
interrogantes que xera o cotián, tratando de considerar aos
elementos da normalidade como importantes, poñendo en valor os
seus sempiternos vínculos.
ARTISTAS:
ANXOS SUMAI
MÓNICA ALONSO
MARTA BRAN
JACOBO BUGARÍN
MÓNICA CABO
BOSCO CARIDE
CLARA CERVIÑO
ANDREA COSTAS
DAVID CRESPO
VICTORIA DIEHL
ALBA FANDIÑO
TAMARA FEIJOO
AMAYA GONZÁLEZ REYES
EMILIA GUIMERANS
BEATRIZ LOBO
HUGO LÓPEZ AYUSO
MARTA LLORIA
CHELO MATESANZ
CRISTINA RAMÍREZ
MONTSE REGO
JUAN CARLOS ROMÁN
MANUEL DE LA ROSA
EDUARDO VALIÑA
JORGE VARELA
XOSÉ VILAMOURE

39. Museo Pazo de Tor
38
Así, as obras presentadas convertéronse en altofalantes do pasado,
prolongando nalgúns casos e anticipando noutros, sinerxías e
dinámicas vinculadas á cultura.
ARTISTAS
Os creadores e as creadoras participantes na mostra son de distintas
xeracións e distintas disciplinas, algúns deles teñen traballado sobre o
tema do íntimo e a outros presentóuselles a ocasión como un reto na
procura de novos significados e realidades.
O conxunto de obra tratou de pezas existentes, pertencentes a
coleccións públicas e dos/as artistas.
Inauguración foi sábado, 13 de xuño, ás 20.00 h. EXPOSICIÓN
TITULADA Coma na casa. Relatos creativos sobre o fogar
expandido
ARTISTAS
Os creadores e as creadoras participantes na mostra son de distintas
xeracións e distintas disciplinas, algúns deles teñen traballado sobre o
tema do íntimo e a outros preséntaselles a ocasión como un reto na
procura de novos significados e realidades. O conxunto de obra
trátase de pezas existentes, pertencentes a coleccións públicas e
dos/as artistas.

40. Museo Pazo de Tor
39

41. Museo Pazo de Tor
40
Coma na casa. Relatos creativos sobre o fogar expandido
A realidade histórica e simbólica do Pazo de Tor
constitúe o lugar ideal para deseñar e desenvolver
unha exposición sobre unha tendencia seminal da
arte contemporánea: investigar o pasado para entender mellor o
presente. Observar, interpretar e afondar nos distintos niveis
conceptuais e físicos dun lugar para tratar de abordar cuestións
pretéritas que adormecen no noso imaxinario, pero que espertan e se
activan ao entrar nun lugar tan especial como é o caso desta casa
fidalga.

42. Museo Pazo de Tor
41
A exposición formula preguntas sobre as distintas capas que
compoñen a existencia do Pazo de Tor, presentando distintos relatos
en torno á visión da nosa propia historia e á historia do noso pasado,
botando man dun catálogo de cuestións que lle atinxen á intimidade
do ser humano, á esfera privada da humanidade, para pensalas en
clave de futuro; posibilidades creativas vinculadas a un lugar
concreto.
O título da mostra Coma na casa, persegue
activar un dobre xogo sobre o que de positivo
ten aquilo relacionado co refuxio e a construción
(estar como na casa), pero tamén ilustrar un
retrato dos cambios sufridos, do que ten de
envés esa realidade. Vinte e catro artistas
visuais, fiados a esta Casa mediante a escrita de
Anxos Sumai, responderán á permanencia ou
transformación de cuestións universais acerca do particular como: o
medo, o sexo, a soidade, o amor, o azar, o desexo, o poder, a
curiosidade, a violencia, o destino, o tempo e a familia, entre outras
cuestións, mediante a intervención e convivencia das súas obras cos
distintos obxectos, espazos, arquitectura e, incluso, coa propia
musealización do Pazo, executadas coa intención do diálogo, da
análise e da crítica.

43. Museo Pazo de Tor
42
Un percorrido transversal nos significados, nas accións e nos xestos
que acompañan ás obras, á súa montaxe e á participación do público,
xogando coa ambigüidade desde o cuestionamento, a ironía, a
relectura, o humor. Tamén desde a óptica do relato ficcionado da
literatura de Anxos Sumai, que nalgúns casos resumirá e noutros
expandirá as liñas de traballo presentadas. Algúns dos artistas
signifícanse no lugar mediante obras que exploran desde o presente;
outros, en cambio, fano desde a creación de novos territorios que
redistribúen tempos, símbolos e incluso rutinas. A complexidade dos
discursos e as prácticas logran que a visita se faga multiplicando as
lecturas e revelando artistas que non só pensan no obxecto físico
senón tamén en termos de espazo, tempo e memoria, engadíndolle
un relato máis á historia desta casa .
Presentadas no interior e exterior do Pazo de Tor, ben nas diferentes
estancias domésticas ou ben no patio e alpendres exteriores, as obras
da exposición foron cedidas xenerosamente polos e polas artistas así
como polas súas galerías, se ben, nalgúns casos, a implicación foi
máis activa coa proxección ex profeso de instalacións, intervencións,
debuxos, textos e obxectos, que, moitas veces, buscan incorporar
elementos, discursos e axentes da propia casa.
Esta exposición é un convite ao público do Pazo de Tor, que agudice a
vista máis alá do presentado e pautado na casa, alimentando a
curiosidade por atopar o pasado solapado polo presente e o futuro,
como unha acumulación incesante de novas experiencias, en continua
expansión.
Chus Martínez Domínguez, comisaria da
exposición
Cobiza, levidade
Cando alguén morre, a casa queda limpa e pesa
menos: a consciencia esvaece e apréciase unha
lixeira levidade, como un suspiro. Pero en Tor non acontece a

44. Museo Pazo de Tor
43
ingravidez porque, plantado entre os prados e o bosque, o pazo
enraizou no máis profundo e segue agarrado ás fendas do granito, á
semente anacarada dos herbais. En Tor, que mantén a severidade e
parece comprimirse sobre si mesmo –someténdose á ira que tensa as
paredes- recoñecemos o olor da vellez, quizais o recendo das
lembranzas. As lembranzas, os esquecementos. Tanta xente. Como
calcular as vidas e as mortes que o nutriron? Cantos gatos
perseguiron ratos nas gateiras? Canto sangue de partos e
menstruacións delourou nas sabas de liño? Ninguén pode contar os
ósos rotos das crianzas, a cólera dos homes, os porcos sacrificados.
Nin sequera podemos cheirar os ouriños nos penicos, contar a auga
vertida nas almofías nin oír os xemidos dos orgasmos.
O pazo pesa: non está limpo aínda de conciencias nin é leve e iso que
hai anos que a última persoa, a anciá que o vivía, xa non é máis que
unha presenza reproducida en retratos nos salóns. Ela, a muller, é
posiblemente a súa derradeira lembranza. O pazo míranos sorrinte e
ávido cando o visitamos porque
precisa novos ocupantes. Quere cativarnos porque é unha inmensa
araña. Os espazos, os tesouros. Tantos obxectos. Os obxectos están
vivos, amalgaman riqueza e quincalla en huchas para engaiolar
persoas cobizosas. Son os obxectos os que lle dan esa severa mirada
expectante. Onde estaban antes eses residuos sedutores? Xuntounos
o cheiro do verniz reseso, os pasos nas alfombras, a dor da pel do
leopardo? Desprazadas dos seus lugares, as cousas de Tor -
malhumorado por non atrapar quen o habite- zumegan decadencia.
Mesmo na solaina luminosa e no canto dos paxaros agóirase o desexo
do pazo de implosionar, sabedor de que ninguén máis o ha vivir,
malia a arañeira centenaria custodiar a Deus e a Virxe – os anxos, as
santas e os santos- estenderse ata o labirinto do xardín.
Cando estes novos obxectos, demasiado estraños e indecentes o
ocupen, sentirá medo? Expulsaraos furioso porque danan a súa
sacralidade? Obscenos e inmorais. Tanta indecencia. Como non vai

45. Museo Pazo de Tor
44
acollelos se sabe que con semellante agresión á súa memoria deixará
de pesar e sentirá o acougo da levidade?
Anxos Sumai
EXPOSICIÓN: EstudioAberto#4 [ residencia artística no Pazo
San Marcos ]
CREAR, COMPARTIR, PARTICIPAR, DIALOGAR
EstudioAberto#4 [ residencia artística no Pazo San Marcos ]
Sala de Exposicións Pazo de San Marcos (sede da Deputación de
Lugo)
(do 7 ao 30 de agosto de 2015)
#FormarParte
Tras unha exitosa 3ª edición que posicionou a Lugo no mapa nacional
de residencias artísticas, a Deputación Provincial de Lugo, a
través da súa Rede Museística, presentouse unha nova edición de
Estudio Aberto, unha iniciativa dentro do proxecto Enredarte, que
trae á cidade novas propostas artísticas de creación en directo.
Conceptos como crear, compartir e participar, volverán converxer
na Sala de Exposicións do Pazo San Marcos, acollendo 8 artistas que
realizarán 8 novos proxectos inéditos de creación.

46. Museo Pazo de Tor
45
MELANIA FREIRE (Lugo, 1991), NURIA RUIBAL (Oviedo,
1983), MIGUEL BENJUMEA (San Fernando, Cádiz, 1982),
ROMÁN CORBATO (Gijón, 1980), MARÍA PRADA (Madrid,
1968), OLALLA CASTRO & NICOLETA MOISE (Lugo, 1989 &
Bucarest, 1989), MARISOL MAZA (México DF, 1979), JUAN
ANTONIO CEREZUELA (Cartagena, 1982) son os 8 artistas
seleccionados para que nesta 4ª ediciónafronten un gran reto
creativo. O punto de partida será distinto, xa que os creadores
terán unhaexperiencia inicial diversa nos diferentes museos da
Rede (2 artistas no Museo Provincial de Lugo, 2 artistas no Museo
Pazo de Tor en Monforte de Lemos, 2 artistas no Museo Provincial do
Mar en San Cibrao e 2 artistas no Museo Etnográfico de San Paio de
Narla). Un primeiro día separados en espazos diversos para recoller
impresións, estudar os espazos e as coleccións, xuntándose ao
día seguinte todos e todas no Pazo San Marcos de Lugo para comezar
a crear nun estudio compartido.
OBRAS, ARTISTAS e MUSEOS ONDE SE INSPIRARON
Museo Pazo de Tor
-Miguel Benjumea
-Olalla Castro & Nicoleta Moise

47. Museo Pazo de Tor
46

48. Museo Pazo de Tor
47
Esta nova edición deste programa de residencias parte da premisa de
provocar un achegamento directo á arte contemporánea e aos
propios artistas, ademais de establecer un diálogo vivo coas
coleccións, co patrimonio material e inmaterial dos nosos
museos.
Novamente, non faltará a Reflexión no programa da residencia: os
artistas participantes presentarán a súa obra ao público mediante
pequenas conferencias e recibirán a visita de profesionais do
sector (críticos, comisarios, museólogos, galeristas, artistas), neste
caso MÓNICA MANEIRO, directora de DARDO Magazine e comisaria
de exposicións, e o artista multidisciplinar JORGE PERIANES, que
dun xeito horizontal e aberto darán unha pequena charla e
compartirá consellos, opinión e análise.
Coordinación: Encarna Lago e Paula Cabaleiro.
+ info proxecto global (convocatoria e fases)
VISITAS COMENTADAS
Desde o día 18 de agosto e ata o 22, ambos inclusive, realizáronse
visitas comentadas na Sala de Exposicións Pazo de San Marcos
(sede da Deputación de Lugo) onde se expuxeron as obras dos 8
artistas, cos seguintes horarios:
Nestas visitas comentadas propónselle ao visitante un exercicio de
reflexión sobre as interrogantes que cada obra lle pode suxerir,
contrastándoas ademais coas que a cada artista lle gustase que o
espectador se formulase.
Un exercicio de diálogo entre a idea creadora e os seus efectos no
espectador.
Agasallaouse a cada asistente con unha publicación das editadas
recentemente pola Rede Museística

49. Museo Pazo de Tor
48
PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS
EXPOSICIÓN: Olladas ‘A miña
familia’, viaxou ata o Pazo de Tor
A exposicón Olladas ‘A miña
familia’, comisariada por
Encarna Lago, intégrase no
programa Olladas de
muller que centra a súa
atención na obra A miña
familia, de Xulia Minguillón
(1944). A mostra que ofreceu a
visión da propia familia da
artista nun momento histórico
moi concreto e diferente ao actual comeza a súa itinerancia
nos museos da Rede Museística. Desde este sábado, 11, e ata
o 30 deste mes de abril unha parte desta exposición poderá
verse no Museo Pazo de Tor, en Monforte de Lemos.
EXPOSICIÓN: Olladas ‘A miña
familia’, no Pazo de Tor
Mª José Domínguez
Félix Carpio
Alberto Pena
Paz Vicente
Verónica Vicente
Olladas “A miña familia” contou coa participación de 47 artistas,
47 miradas diferentes nas que se reflexiona sobre a figura e o tempo
tendo como referente a familia e a muller.
EXPOSICIÓN: Olladas ‘A miña familia’

50. Museo Pazo de Tor
49
O xoves, 5 de marzo, ás 20:00 horas, tivo lugar na Sala de
Exposicións do Pazo de San Marcos (Deputación de Lugo) a
inauguración de esta mostra encadrada no proxecto A arte de
ser muller nun mundo por compartir 5.0. Este acto contará coa
presencia de Mario Outeiro, deputado delegado da Área de
Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, de Encarna Lago,
xerente da Rede Museística e comisaria da exposición, e de
Aurelia Balseiro, directora do Museo Provincial de Lugo.
O programa Olladas de muller centrou a súa
atención na obra dunha muller: A miña
familia, de Xulia Minguillón, realizada en
1944, e que ofrece a visión da súa propia
familia nun momento histórico moi concreto
e diferente ao actual. A exposición Olladas.
“A miña familia” conta coa participación de
47 artistas, 47 miradas diferentes nas que se
reflexiona sobre a figura e o tempo tendo
como referente a familia e a muller.
A través das obras coñecemos os momentos históricos e o papel que
xoga a muller na construción da sociedade. A familia é o elemento
que aglutina as sociedades e a súa representación é unha
oportunidade para coñecer os modelos sociais cos que as novas
xeracións se identifican e socializan. Neste ámbito é onde se insire a
convocatoria do concurso dirixido a escolares “A miña familia, antes e
agora”, co obxectivo de fomentar a participación, os valores de
convivencia e a expresión artística. Na sociedade actual, a
construción da familia cambiou en consonancia cos cambios sociais e,
hoxe en día, existen diversas formas e conceptos de familias, a
diferenza dos modelos tradicionais de familias que representa a obra
de Xulia Minguillón.

51. Museo Pazo de Tor
50
EXPOSICIÓN: Luis Seoane. Paisaxe psíquica
A paisaxe en Luis Seoane é unha sorte de viaxe; primeiro
física, logo mental.
EXPOSICÓN: Luis Seoane. Paisaxe psíquica
Paisaxe psíquica
A paisaxe en Luis Seoane é unha sorte de viaxe; primeiro física, logo
mental. A comezos dos anos cincuenta realiza algunhas das súas
pinturas de paisaxe máis significativas tras unha viaxe á provincia
arxentina de Neuquén, ao pé dos Andes, que supón un cambio radical
na súa óptica artística, así como unha conexión directa coas súas
paisaxes dos anos setenta, os seus traballos máis líricos. Ata entón,
as súas paisaxes funcionaban como meros escenarios ou fondos das
súas figuras, pero estas xa son paisaxes en sentido estricto,
pequenas pero ambiciosas. Seoane rompe co costumismo e amosa
unha natureza sublime, de inclinacións abstractas, que comeza a
definir o seu interese polas superficies de cor. A perspectiva redúcese
e a paisaxe preséntasenos como un muro, como un retrato. A
proximidade dificulta a lectura da imaxe e o espectador abandónase
ao inconmensurable, malia as pequenas dimensións de cada unha das
pinturas. A liña do ceo, case inexistente pero imprescindible, é chave
para compoñer a imaxe. A estas pinturas acompáñanlles debuxos
terrosos e azuis, que se corresponden cos seus cadros. Uns son
extremadamente leves, outros marcan as liñas de montaña de
maneira grosa, e outros son case a mimese dos seus cadros e mesmo
levan escrita a indicación da cor.
Mentres, nas súas augadas, agudízase o que de maneira xenérica
poderíamos calificar como un proceso de abstracción. Coma se se

52. Museo Pazo de Tor
51
tratase dun tremor, o representativo tórnase borroso e convértese
nun espazo intersticial onde a cor actúa como único indicio para unha
narrativa, e unha serie de fendas funcionan como elemento expresivo
e cromático capaz de definir forma e espazo. Nas suas augadas e
gouaches evócanse paisaxes sen chegar a describilos de maneira
clara.
Ás paisaxes do Río da Prata, de Neuquén, de Saboia ou de Xenebra,
así como ás escenas rurais, é necesario sumar as que marcan os seus
comezos como pintor e tamén os seus últimos traballos: os dedicados
ao mar. Son composicións dinámicas, de grafía nerviosa, con
tendencia ao curvo, fundindo en harmonía liña e masas de cor.
Imaxes rítmicas. Tamén as que non teñen o mar como único
protagonista, nas que se advirte o seu gusto en ollar desde o alto e a
influencia do seu dominio do deseño e do gravado. Algunhas das
paisaxes máis fermosas teñen como único protagonista o coruñés
mar do Orzán. As cores tórnanse intensas, sobre todo as azuis. Como
en todos os seus traballos desde os anos cincuenta, Seoane non
buscará imitar as ondas do mar, ao contrario. Simplemente signfica o
xesto, como nas paisaxes das súas últimas augadas. Máis que
representar o movemento, este insinúase, incítase. Nalgúns casos,
traza o espazo con mecanismos do grafismo expresionista, case
automático, mesmo dadaísta. A
expansión espacial dos seus
arabescos é aquí escritura. O xesto
asume a condición dunha danza,
como se da imaxe dunha resonancia
se tratara. Luis Seoane consegue
recrear a forza do mar, captando a
marusía, deténdoa en tensión, como
se se tratase dunha natureza morta,
unha paisaxe psíquica conxelada no
tempo. É a paisaxe da realidade que
ve e que quere. Galicia como pano de
fondo.

53. Museo Pazo de Tor
52
EXPOSICIÓN: Olladas ‘A miña familia’
As artistas e os artistas seleccionados para esta 1ª fase son:
David Catá, Verónica Vicente, Edu Albo, Alberto Pena, Marian Losada,
Martín Lestao, Patricia Arellano, Paula López Vallejo, José
Caamaño, Paz Vicente, Laura Piñeiro, Iria Cortizo, Roi
Domínguez, María Xosé Domínguez, Paco Pestana, Juan José
Lomarti, Yolanda Dorda, Fernando Yáñez, Benjamin Santín Ben, María
Nogueira, Germán Limeres, Iago Eireos, Luz Darriba, Miguel Anxo
Macía, José Reigosa, Mauro Leivas, Paula Noya, Félix Carpio, Renata
Otero e Pilar Boullosa.
Comisaria: Encarna Lago
Actividades complementarias:
Houbo visita guiada: O día 6 de marzo, ás 20.00 h., a comisaria da
mostra, Encarna Lago, atendeu unha visita guiada para os asistentes
ao "II Congreso de Xénero, Museos, Arte e Migración" que terá lugar
nos museos da Rede Museística entre o 6 e o 8 de marzo.
A ARTE DE SER MULLER NUN MUNDO POR COMPARTIR 5.0.
Se botamos unha ollada histórica ao papel que a muller cumpriu no
mundo da arte, a primeira visión coa que nos atopamos é a da muller
como obxecto, como mero modelo expositivo sobre a cal perpetuar os
roles de xénero dunha cultura patriarcal imperante.
A muller, no mundo da arte, durante moitos anos quedou relegada a
ocupar sinuosos planos nos lenzos que penduran das paredes de
museos de todo o mundo. Ao mesmo tempo que a muller artista
quedaba silenciada. É ben coñecido que na historia da arte, moitas
das mulleres artistas asinaban as súas obras baixo identidades

54. Museo Pazo de Tor
53
masculinas para evitar que os seus traballos foran censurados.
A arte, como linguaxe expresiva, manifesta o que existe na sociedade
nos diversos momentos históricos e, así, visibiliza os roles de xénero
e o papel da muller nos diversos ámbitos da sociedade: dende o seu
papel na familia (como nai protectora) ata o seu papel na
comunidade e sociedades. Polo tanto, a sociedade é un concepto que
evoluciona histórica e socialmente e no que se fai necesario que a
muller xogue un papel activo e visible.
Mirar a arte con perspectiva de xénero permite ter un visión global
das diferenzas que para homes e mulleres supón a arte. Visibilizar a
contribución das mulleres ao mundo das artes supón facer unha
reinterpretación da historia, cuestionándose os discursos
institucionais, incorporando novas propostas que dean como
resultado a transformación da mirada sobre a o mundo e as mulleres.
Dende a Rede Museística de Lugo, levamos anos apostando por un
modelo de traballo baseado en plans con obxectivos a medio e longo
prazo, máis aló das celebracións puntuais de efemérides.

55. Museo Pazo de Tor
54
A arte de ser muller nun mundo por compartir 5.0 enmárcase
dentro da iniciativa levada a cabo pola Rede Museística Provincial de
Lugo baixo o comisariado da xerencia da RMP, centrada na
visibilidade das mulleres no eido creativo.
Nesta nova edición, o que se persegue é evidenciar o feito de que a
construción dunha sociedade igualitaria pasa por dous eixes claves:
dunha banda o recoñecemento e visibilidade da muller como axente
activo na construción da sociedade actual e, doutra banda, a
visibilidade da arte creadora sobre postulados de igualdade, dende a
ollada compartida de homes e mulleres.
Por todo isto, nesta ocasión o programa Olladas de muller centra o
seu foco de atención na obra dunha muller: A miña familia, de Xulia
Minguillón, realizada en 1944, e que ofrece a visión da súa propia
familia nun momento histórico moi concreto e diferente ao actual. A
exposición Olladas “a miña familia” conta coa participación de 47
artistas, 47 miradas diferentes nas que se reflexiona sobre a figura e
o tempo tendo como referente a familia e a muller.
A través das obras coñecemos os momentos históricos e o papel que
xoga a muller na construción da sociedade. A familia é o elemento
que aglutina as sociedades e a súa representación é unha
oportunidade para coñecer os modelos sociais cos que as novas
xeracións se identifican e socializan. Neste ámbito é onde se insire a
convocatoria do concurso dirixido a escolares “A miña familia, antes e
agora”, co obxectivo de fomentar a participación, os valores de
convivencia e a expresión artística. Na sociedade actual, a
construción da familia cambiou en consonancia cos cambios sociais e,
hoxe en día, existen diversas formas e conceptos de familias, a
diferenza dos modelos tradicionais de familias que representa a obra
Xulia Minguillón.

56. Museo Pazo de Tor
55
Esta edición trata, consecuentemente, de ampliar as olladas,
non só dos participantes senón tamén no senso de que a
exposición vai contar cun novo formato de multi-salas (sala
de Xulia Minguillón e sala Multiusos do Museo Provincial de
Lugo e a sala de Exposicións da Deputación de Lugo) e ,a
partir do mes de abril, as obras viaxarán aos catro museos da
Rede configurando unha topografía da provincia de Lugo.
Non é coincidencia que sexa na provincia de Lugo, en xeral, e na
Rede Museística de Lugo, en concreto, onde estas iniciativas teñen
cabida. Somos museos de comunidade, o que implica que o traballo
levado a cabo está planificado e que se concreta baseándose en
proxectos museísticos orquestrados en programas para/coa
comunidade. Unha comunidade que se estende a artistas,
asociacións, familias, escolares e público en xeral que atopa nos
nosos museos un espazo para o encontro, a reflexión, a divulgación e
o desenvolvemento integral das persoas. Ao longo do 2014, foron
moitos os programas levados a cabo dende a Rede Museística no seu

57. Museo Pazo de Tor
56
labor de visibilizar e reivindicar a muller na arte. A modo de exemplos
cabe citar o proxecto Diálogo Intercultural: Lugo-Arxentinadentro do
que se inseriu o programa “Mulleres de aqui e de acolá”; as
exposicións colectivas Olladas de muller sobre a guía postal Lugo de
Maruja Mallo e Historia da visibilidade creativa feminina na Rede e o
Pazo san Marcos foi testemuña do acto inaugural do Festival Miradas
de Mulleres 2014, en Galicia.
Nesta liña de formular obxectivos a medio e longo prazo, hai que
salientar que, tras o éxito acadado o ano pasado, este ano
celebramos o II Congreso de xénero, Museos e Arte, apostando e co
convencemento no labor de compromiso social que a Rede Museística
vén desenvolvendo no campo de xénero que nesta nova edición se
engade, como piar necesario, a migración.
Por todo iso, A arte de ser muller nun mundo por compartir
5.0 preséntase como unha oportunidade máis de visibilizar o papel da
muller ao longo dos vindeiros meses do 2015, con actividades
didácticas complementarias e paralelas ao Plan xeral de igualdade da
RMP, nas que se poña de manifesto a igualdade nos catro museos da
rede en consonancia coas comunidades que os viven e os visitan:
Muller rural en San Paio de Narla; Muller e mar no Museo do Mar;
Muller, clases sociais e discapacidade no Pazo de Tor; Muller e arte
no Museo Provincial de Lugo.
[Encarna Lago, comisaria e xerente da RMP]

58. Museo Pazo de Tor
57

59. Museo Pazo de Tor
58

60. Museo Pazo de Tor
59
EXPOSICIÓN: adaptándose.
Empoderando ás persoas con discapacidade a través da arte

61. Museo Pazo de Tor
60
O xoves, 15 de outubro, ás 17:00 h., inaugurouse no Museo
Pazo de Tor, Monforte de Lemos, a exposición “_adaptándose.
empoderando ás persoas con discapacidade a través da arte”.
Trátase do resultado do proxecto Artability que durante dous
anos se veu desenvolvendo co obxectivo de aumentar a
participación social das persoas con discapacidade, mellorar o
sistema educativo de adultos e facer una análise comparativa
europea sobre o impacto da arte na vida destas persoas.
EXPOSICÓN: _adaptándose. Empoderando ás persoas con
discapacidade a través da arte
Museo Pazo de Tor (do 15 ao 31 de outubro de 2015)
Organiza: COGAMI (Confederación Galega de Persoas con
Discapacidade)

62. Museo Pazo de Tor
61
Monitores: Purificación Salvador Rebolo, Javier Rey
Feijoo, Javier Varela Quintás e Cristina Alonso
Barreiro.
Formación: Encarna lago González, Paula Cabaleiro,
Adrián Pérez Lago e Cristina Fernández Lamela.
O proxecto Artability supuxo para COGAMI-Lugo a
apertura dunha fiestra á creatividade, á exploración das propias
capacidades, á mellora na nosa estima, á adquisición de novos
coñecementos ... sería difícil enumerar todos os beneficios que
supuxo para nós. A arte entrou nas nosas aulas de repente, e aínda
que ao principio nos produciu algo de desconcerto, pronto se
converteu en algo cotiá e incluso necesario.
Aínda que o importante foi o camiño, queremos amosarvos con esta
exposición o traballo feito durante estes dous anos
EXPOSICIÓN: A Maruxaina e outras sereas
Inauguración: martes, 24 de novembro, ás
19:00 h.
EXPOSICIÓN: A Maruxaina e outras
sereas (esculturas de Otero Regal e textos de
Pablo Mosquera e Paco Rivas.
Museo Pazo de Tor

63. Museo Pazo de Tor
62
(do 24 de novembro ao 29 de febreiro de 2016)
A Maruxaina e outras sereas
Desde o punto de vista cultural estamos ante unha vella tradición
entre as xentes que viven pendentes do Océano. Desde o punto de
vista popular, estamos ante unha festa de enorme concurrencia en
pleno verán da Mariña.
Pero hai máis. É a eterna dualidade entre o ben e o mal, o xuízo
popular ante unha lenda que fala da conduta dunha serea coas
xentes que viven do mar; ata con xuízo na noite de agosto, diante do
pobo.
As cartas mariñas sempre indicaron a presenza das illas que deron
lugar a San Cibrao, e nesas illas, entre aves mariñas, acantilados
capaces de dar ao traste cos buques, vive unha muller que pode ser
causa de medo ou de ledicia.
Na cova de Xan Bello, e tal como a
describiu Luis Seranee en 1948,
desde o seu exilio de Bos Aires, esa
estraña criatura co seu candil, oculta
pero facendo sentir a súa presenza,
convértese nun mito que se transmite
oralmente, de xeración en xeración.
É a feiticeira dunha Galicia
medoñenta do alén, das
profundidades e das galernas, que
sabe dos cambios de carácter, do
vento e do mar.
Hoxe as deleidades son outras, de
carne e óso, universitarias, capitáns
de empresas multinacionais, enganchadas ao teléfono móbil e ao
ciberespazo, pero moitas veces actúan como A Maruxaina.

64. Museo Pazo de Tor
63

65. Museo Pazo de Tor
64
6. PROGRAMA DE CONFERENCIAS E COLOQUIOS.
II Congreso de Xénero, Museos, Arte e Migración
O xoves, 22 de xaneiro de 2015, presentouse no MPLugo o “II
Congreso de Xénero, Musesos, Arte e Migración” nun acto no
que interviron Mario Outeiro Iglesias, deputado delegado da
Área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo, Encarna
Lago, coordinadora do proxecto e xerente da Rede Museística,
Pilar Sánchez Monje, coordinadora do proxecto, Paula
Cabaleiro, directora do Festival de Miradas de Mulleres e
Aurelia Balseiro, directora do MPlugo.
II CONGRESO XÉNERO, MUSEOS, ARTE E MIGRACIÓN
6-7-8 marzo 2015 – Rede Museística Provincial de Lugo
Nos días 11,12 e 13 de outubro de 2013 realizouse, no marco da
Rede Museística Provincial o I Congreso Xénero, Museos e Arte. O
rotundo éxito acadado, con numerosas acreditacións e comunicacións
presentadas, o amplo seguimento a través das redes sociais, pero
sobre todo o convencemento no labor de compromiso social que a
Rede Museística vén desenvolvendo, impúlsannos a levar a cabo este
segundo congreso, no que se engade, como piar necesario, a

66. Museo Pazo de Tor
65
Migración.
Tras comezar coa exposición na pasada edición, dos estudos de
xénero, estimulados polo movemento feminista, moi activo desde o
último terzo do século XX, nesta ocasión propoñemos liñas de traballo
en torno á presenza da muller nos museos e coleccións, dirixindo e
participando de proxectos artísticos, así como afondando nos
aspectos de xénero que aparecen nas migracións e a súa
interculturalidade.
Con estes bloques como vías a percorrer, este Congreso proxéctase
cun carácter activo e contemporáneo, onde poñente e participante se
sitúan na mesma plataforma e contribúen nos contidos de cada
bloque.
No primeira sesión, Xénero e Museos, comenzouse analizando de
que maneira está presente a muller nas coleccións de arte galegas e
estatais, o seu papel na universidade, e o compromiso de ser
institucións para todos e todas.
A muller artista é protagonista na segunda sesión, Xénero e Arte,
onde se porá de manifesto a capacidade de difusión do seu traballo a
través do Festival Miradas de Mulleres. Será interesante coñecer de
que forma se salvan as dificultades que ofrece o mercado da arte e
como a experiencia artística amosa a pegada do pensamento
feminista.
E por último, en Xénero e Migración, falouse da muller migrante,
que características culturais leva consigo, os programas de
integración e de transmisión cultural, e contaremos co relato das
propias protagonistas.
Este Congreso ten o espírito de derrubar barreiras. Primeiro,
resgando a liña que separa conferenciante/asistente, a través de

67. Museo Pazo de Tor
66
exposicións dinámicas e dialogadas. Segundo, fomentamos unha
participación máis directa, utilizando as TIC e os audiovisuais para
que todo estudo, comunicación, reflexión de todos aqueles
interesados nestas liñas de traballo, poida estar presentes na propia
voz dos seus autores, non importa onde se atopen.
Por último, destacar que é unha realidade para toda administración
pública a obriga de manifestar e promover políticas de igualdade
entre homes e mulleres. Este seminario quere apuntalar esta liña de
actuación desde unha perspectiva integradora, facéndoo nun espazo
aberto á exposición de experiencias e modelos arredor do xénero nos
eidos artístico, educativo e social.O II Congreso de Xénero,
Museos, Arte e Migración celebrarase en Lugo e no marco dos
Museos da Rede Museística Provincial de Lugo (Galicia, España) os
días 6, 7 e 8 de marzo de 2015.
Cada bloque temático organízase en diálogos abertos tal e como se
expoñen no programa.
ORGANIZACIÓN E ENTIDADES COLABORADORAS
Este Congreso foi organizado pola Rede Museística Provincial de Lugo
e conta coa colaboración de distintas institucións museísticas de
calado como ICOM España, Museo de León, Red Española de
Profesionales de Museología Social, Museo Maritim de Barcelona,
Museo de Arte Contemporánea de León (MUSAC), Fundación
Jiménez-Arellano da Universidade de Valladolid, Museo Thyssen-
Bornemisza, Museo Arqueológico de Cacabelos; así como plataformas
de investigación, exhibición e difusión como o Observatorio de
educación patrimonial en España, Festival Miradas de Mujeres, Píkara
Magazine, Isköo espazo multidisciplinar, Mujeres de las Artes Visuales
(MAV) e o Observatorio da Mariña pola Igualdade.
Conta, igualmente, co patrocinio científico das Universidades de
Zaragoza co Máster en Museos: Educación e Comunicación,

68. Museo Pazo de Tor
67
Valladolid, Santiago de Compostela, A Coruña, Vigo, Universidade
Complutense e Universidade Autónoma de Madrid.
ESTRUTURA E TEMÁTICA
O Congreso estivo estruturado en tres bloques
temáticos: Xénero e Museos, Xénero e Arte, e Xénero e
Migración. Cada día do congreso corresponde a un destes bloques.
1.º BLOQUE: XÉNERO E MUSEOS
Neste apartado afrontouse na presenza da muller desde en museos e
coleccións de arte, tanto en Galicia como en España, en institucións
públicas e privadas. Será interesante reflexionar sobre a forma na
que a cuestión de xénero está presente no deseño dos seus
programas e proxectos. Amosáronse modelos de actuación para
xestionar con e para todos e todas, dunha maneira responsable e
comprometida coa sociedade. Non podemos deixar de lado, neste
bloque o que a Universidade pode ofrecernos, desde os seus estudos
de xénero e cos seus exemplos de planeamento cultural dirixido por
mulleres.
2.º BLOQUE: XÉNERO E ARTE
Esta segunda sesión versou sobre a posición que a muller artista
afronta no mercado da arte, cales son as ferramentas que utiliza para
superar as barreiras de xénero, e como se saca o veo da
invisibilidade e da indefinición que a propia realidade lle impón.
Amosouse como o traballo do Festival Miradas de
Mujeres impulsou a exhibición da representación artística en
feminino, e compartiremos os proxectos de diversas artistas plásticas
que xiran en torno á cuestión de xénero .
3.º BLOQUE: XÉNERO E MIGRACIÓN
Fixemos neste terceiro bloque unha ampliación sobre o congreso
anterior. Incluímos a migración como tema transcendente para falar
de xénero como unha realidade social patente nas nosas

69. Museo Pazo de Tor
68
comunidades.. Neste punto navegamos polas circunstancias que
marcan a integración, polos proxectos que traballan coa
interculturalidade, e como a muller é transmisora da identidade
cultural.
Programa (só o desenvolto no Museo Pazo de Tor)
»Sábado 7.marzo. Museo Pazo de Tor (Monforte de Lemos)
#BLOQUE II: XÉNERO E ARTE
09:30 – 12:30 DIÁLOGOS
Diálogo 1 - “Festival Miradas de Mulleres”
Diálogo 2 - “Proxectos artísticos contedores de feminismos”
Diálogo 3 - “Muller artista e mercado da Arte”
12:30 – 14:00 DEBATE
COORDINACIÓN E DOCUMENTACIÓN
Encarna Lago (Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo)
Juan García Sandoval (Investigador accesibilidade social e xénero.
Conservador de Museos da CARM e ex-Director do Museo de Belas
Artes de Murcia)
Paula Cabaleiro (Xestora cultural. Directora de Directora Festival
Miradas Mulleres 2014 en Galicia)
Pilar Sánchez Monje (Coordinadora do congreso. Máster en
Servizos Culturais USC. Produtora e comunicadora cultural)
PARTICIPARON
Marián López Fernández-Cao (Doutora en Belas Artes, profesora
titular da Universidade Complutense de Madrid e presidenta de MAV -
Mujeres en las Artes Visuales)
Silvia Blanco (Directora do Museo Arqueolóxico de Cacabelos)
Mar Caldas (Docente da Facultade de Belas Artes da UVigo, artista
visual e comisaria. Foi coordinadora da Sala X)
Cristina Fernández Lamela (Responsable de Isköo, espazo
multidisciplinar)

70. Museo Pazo de Tor
69
Carme Nogueira (Artista visual. Investigadora en temas de
identidade e de espazo doméstico)
Mónica Alonso (Artista plástica, Doutora en Belas Artes)
Gema López (Artista plástica. Máster en Arte Contemporáneo)
Bárbara G. Vilariño (Asesora de comunicación, xornalista cultural e
con visión de xénero. Píkara magazine)
Renata Otero (Artista multidisciplinar e investigadora en
feminismos. Doutora cum laude de Historia da Arte.)
16:30 – 19:00 Visita ás contornas do Museo (NECESARIA
INSCRICIÓN PREVIA)
Organización
Comité organizador e coordinación xeral do Congreso
Encarna Lago
Juan García Sandoval
Pilar Sánchez Monje
Paula Cabaleiro
Persoal da Rede Museística Provincial de Lugo
Comité Científico
Carmen Delia Gregorio Navarro
Luis A. Grau
Teresa Soldevila
Amelia Aguado
Araceli Corbo
Ana Moreno
Victoria Falcó
Almudena Domínguez
Nuria Rivero
Olaia Fontal
Chus Martínez Domínguez
Mercedes Rosón
Mª Ángeles Querol
Josefina Cerviño

71. Museo Pazo de Tor
70
Marián López Fernández-Cao
Silvia Blanco
Cristina Fernández Lamela
Carme Nogueira
Mónica Alonso
Gema López
Bárbara G. Vilariño
Renata Otero
Mar Caldas
Silvia Fiallega Lorenzo
Ángeles Carnacea Cruz
Mª Antonia Pérez Rodríguez
Margarita Ledo
Luzía Oca
Milagros Castro
Iria Vázquez Silva
Mery País Domínguez
Amal Ait Mohand
Mª del Carmen Amingorena Tejeiro
Alina Pena Labrada
Rocío Fernández
Observatorio da Mariña pola Igualdade
CONFERENCIA:
XESTIÓN CULTURAL DA
REDE MUSEÍSTICA.
Sesión desenrrolada no
Museo Pazo de Tor, Rede
Museística Provincial de
Lugo.
Mª Antonia Pérez
Profesora Titular de
Documentación
Facultade de
Humanidades e
Documentación
Encarna Lago González,
Xerente da Rede da
Museística Provincial de
Lugo.
Sesión presencial do Curso
de Experto Universitario en
Xestión Cultural da Usc.
Universidade de Santiago de
Compostela.
Data. 18 de decembro

72. Museo Pazo de Tor
71
7. PROGRAMA DE COLECCIÓNS
Intervención expositica co fin de manter unha preservación máis
eficaz de algunhas pezas e de expoñer outras que non estaban
expostas for falta dun expezo adecuado. Trasladáronse varias,
peanas e vitrinas, reutilizadas para dar cubillo a diferentes pezas.
A nova exposición e disposicón dos dos fondos do Museo Pazo de Tor,
afectou
Sala Despacho. Na vitrina do despacho
Libro. “El Arte de la Montería” de Argote de Molina. S. XVI.
Sala Cuarto infantil. Novos xoguetes década dos 60

73. Museo Pazo de Tor
72
8. PROGRAMA ARQUITECTÓNCIO E DE SERVIZOS
18/12/2015
A Deputación Provincial de Lugo convocou a contratación dos servizos
de vixilancia e seguridade integral no Museo Pazo de Tor
1.-A Deputación Provincial de Lugo convocu con data 17 de decembro
de 2015 a contratación dos servizos de vixilancia e seguridade
nas dependencias do Museo Pazo de Tor a partir do día 31 de
decembro do 2015.
»Anuncio, documentación e prego de condicións
_____
2.-A Deputación Provincial de Lugo convocou con data 17 de
decembro de 2015 a prestación do servizo para dotar dunha
solución de seguridade integral composta por solución de
videovixilancia, optimización do sistema de detección de
intrusión, sistema de protección de obras do Pazo de Tor.
»Anuncio, documentación e prego de condicións
Prazo: 5 días hábiles contados a partir da publicación do anuncio no
perfil do contratante da páxina da Deputación Provincial de Lugo.

74. Museo Pazo de Tor
73
PREDIF distingue os museos da Rede
co distintivo de Turismo Accesible
Os museos da Rede Museística da deputación de Lugo (Museo
Provincial de Lugo, Museo Provincial do Mar e Museo Pazo de
Tor) foron recoñecidos por PREDIF (Plataforma
Representativa Estatal de Personas con Discapacidad Física)
co distintivo de Turismo Accesible, distintivo otorgado a
aqueles establecementos turísticos que traballan para
mellorar a accesibilidade das súas instalacións e servizos.
Este distintivo ofrece información obxectiva sobre as condicións de
accesibilidade dos diferentes establecementos recoñecidos a persoas
con discapacidade, a persoas maiores e familias con nenos, etc., o
que se traduce nunha difusión na app de Turismo Accesible de
PREDIF, TUR4all, no Geoportal de Turismo Accesible e na capa Layar
de realidade aumentada, ademais de mellorar a imaxe destes museos
como establecementos socialmente responsables.
Con este distintivo, estes museos da Rede Museística suman un novo
recoñecemento ao seu constante labor de integración das persoas
con discapacidade, labor que constitúe un dos obxectivos nos que se
basea a súa xestión museística.

75. Museo Pazo de Tor
74

76. Museo Pazo de Tor
75
9. PROGRAMA MANIFESTACIÓNS CULTURAIS E ROTEIROS
O Entroido é unha manifestación cultural e popular moi arraigada na
Comarca de Lemos e na Comarca de Chantada (Entroido Ribeirao)
como tamén o é por todo Galiza onde ten un sentido de pervivencia
de antigas tradicións, aínda non alteradas en demasía pero no que se
está a percibirse certo risco de alteracións de cara xerar espectáculo
como sucede noutras manifestacións populares. Na Comarca de
Lemos destaca os Compadres e Comadres, valvula de escape para
facer satírica a persoeiros ou a aspectos socias, sempre
enmarcándose no próximo no cotiá utilizando a figura do “meco” para
recrecar situcións.

77. Museo Pazo de Tor
76
SAÍDAS EN BUS, COMPARTIR, EXPERIENCIA
INTERXERACIONAL.
Iniciativa que consistiu en facer grupos para visitar os museos da
Rede Museística Provincial de Lugo e coñecer un pouco máis as
contarnas de cada museo facendo roteiros en Bus onde familias
amigos con nenos nenas comparten non só un transporte público
senón que taménunha experiencia interxeracional

78. Museo Pazo de Tor
77
10. PROGRMA DE REDES SOCIAIS
As redes sociasi, hoxe elemento cotiá, xeito habitual de comunicarse
en diferentes ámbitos da vida resultan ser un elemento de cada vez
máis peso,Achegamos a continuación unha gráfica de evolución de
seguidores do Museo Pazo de Tor , onde se percibe un imcremento
moi notable que fai que ademáis de destacar como recurso turístico
en plataformas de opinión como Tripa Advaisor como lugar de
máximo interés entre os museos da zona. Google+ tamén contribue
a visibilizar o Pazo senón tamén a achegar opinión que nos poden
axudar a mellorar. A corrección da xeolocalización levada a cabo no
2014 contribíu tamén a unha mellor experiencias dos que nos veñen
visitar, dando indicacións certeiras de cómo chegar xa que
anteriormente prantexaba problemas. Facebook é a principal
ferramenta de comunicación nas redes sociais onde o muro
experimentou un aumento contínuo e considerable de seguidores,
onde as valoracións de “me gusta” e ”compartido” tamén acompañan
estes incrementos. A persoa encargada habitualmente é Silvia
Fiallega Lorenzo, exercendo de Comunity Manager, trata de amosar
un perfil fresco, actualizado e con moitos contidos sempre referidos
aos fondos do Pazo as actividades que aquí se levan a cabo non só no
Pazo xa que somos unha Rede Museística e o traballo en rede é o
xeito natural de actuar, tamén está a ser unha plataforma ou canle
para levar a cabo xogos, concursos e lugar de compartir
coñecemento, seguidamente da gráfica podemos observar capturas a
modo de exemplo. Como non tamén é unha canle para os convites
aos diferentes eventos que aquí se celebran e tamén recibir
suxerencias, en definitiva é unha ferramenta non só de visibilidade
senón que é unha canle de comunicación e interación dinámica por
igual entre o Museo e os amigos e seguidores

79. Museo Pazo de Tor
78

80. Museo Pazo de Tor
79

81. Museo Pazo de Tor
80
Reproducción de nota de Facebook:
“Boas tardes desde o Pazo de Tor! Estamos rematando o ano e é un bo momento para ir facendo
balance e propoñernos novos retos. Hoxe queremos que vexades canto aumentou a nosa comunidade
virtual. A primeiros de ano pasábamos por moi pouco dos 900 seguidores en facebook, a día de hoxe xa
somos 1.258 e subindo! Isto é mérito voso e por iso queremos agradecervos o voso apoio e a difusión
que facedes do noso museo e de toda a labor que levamos a cabo nel. Grazas, grazas e un millón de
grazas! A ver se chegamos ós 1.300 antes de que acabe o ano. Xa lle estades dando a compartir e a
gústame todo o que poidades, Emoticono wink”

82. Museo Pazo de Tor
81
11. DOSIER DE PRENSA_
Este ano foi un ano onde o Museo Pazo de Tor foi protagonista de
reportaxes moi interesantes centrados principalemente no Museo e o
seu labirinto. Medios dixitais tamén deron conta de iniciativas levadas
a cabo no Pazo de Tor, seguidamente achegamos algunhas capturas.

83. Museo Pazo de Tor
82
oas tardes desde o Pazo de
Tor! Cada día que pasa, o
noso museo vai meténdose
más fondo no sentir dos
nosos visitantes. No día de
onte, Paula Cabaleiro,
unha das nosas
"enredadas" en mil e un
proxectos, presentou o
Pazo de Tor coma o seu
rincón favorito no
programa A Revista da
TVG, presentado por
Begoña Fontenla. Para
todo aquel que non puidera
ver o programa,
deixámosvos o enlace para
que poidades disfrutar do
pazo a través da ollada de
Paula:
http://www.crtvg.es/tvg/a-
carta/a-revista-1535749

84. Museo Pazo de Tor
83

85. Museo Pazo de Tor
84
B
Seguimos de noraboa!
Hoxe o Diario Cultural
dedícalle unha ampla
reportaxe á exposición
'Coma na
casa.@PazodeTor
@RedeMuseistica:
http://www.crtvg.es/rg/a-
carta/diario-cultural-diario-
cultural-do-dia-24-06-
2015-1247948

86. Museo Pazo de Tor
85
EQUIPO.
Encarna Lago: Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo
Manuel García: Vixilante de Arquitectura do Museo Pazo de Tor
Silvia Fiallega: Vilxiante-Guía Museo Pazo de Tor
Juan Ignacio: Bibliotecario Rede Museística Provincial de Lugo
Noelia: Persoal de mantemento e limpaza Museo Pazo de Tor
Tar López: Vixilante-Guía Museo Pazo de Tor.