SlideShare a Scribd company logo

Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi

•
•
L
Lysander 013

Derleme

Law
1 of 98
Download to read offline
Lysander SPOONER HUKUK NEDİR? (SEÇME METİNLER) Derleyen & Çeviren Muzaffer DÜLGER onikilevha !!il !ıımm Iımrn Hlilil11111
Derleme Üzerine Birkaç Söz Lysander Spooner (1808-1887) liberteryenizm ve anarşizm literatüründe ismi sıklıkla anılan, fakat Türkçe akademik çalış­ malarda yeterince1 ilgi görmemiş ve kendisine ait eserlerden he- nüz hiçbir tanesi Türkçeye çevrilmemiş olan bir 19.yy. Amerikan düşünürüdüı: Elinizde tuttuğunuz bu kitap, Spooner'in ortak bir tema çerçevesinde birbiriyle ilişkili değerlendirilebilecek dört adet metninin çevirisinden müteşekkildir. Kitap bir derleme olduğu için kendisinden yaklaşık bir buçuk asır sonra yapılan bu işi öngö- remeyecek olan yazarının kitaba ilişkin bir önsözü de olamayacağı önsöz mahiyetinde birkaç söz söyleme işini ele geçirerek hususa değinmem belki okuyucu için yararlı olabilir. Sözü kısa tutacağım. Benim de Spooner ile tanışmam -desteklediğim değil fakat merak ettiğim için okumalar yaptığım- liberteryen düşünce ve onda gömülü vaziyetteki bireyci-anarşist bakış açısını işleyen eserler vasıtasıyla oldu. Kendisini bilenlerin bildiği, devlet ile haydut çetesini ilişkilendirdiği şu ünlü pasajı benim açımdan ilgi çekiciydi ve diğer metinlerini karıştırmam konusunda bir motivas- yon "Devlet tıpkı bir eşkıya gibi 'ya paran, ya canın' der. Vergilerin ta- mamını olmasa bile çoğunu bu tehdit altında toplar... Devlet, ıssız bir pusuya yatıp, yol kesip, kafaya tabanca dayayıp cep boşaltmaz. Ama soygun yine de bir soygundur. Hatta bu seferki, daha namert- Eşkıya kendi eylemine ait tehlike ve suçun sorumluluğunu tamamen kendisi üstleniı~ Sizin paranız üzerinde bir hakkı varmış veya bu parayı sizin kendi yararınız için kullanmaya niyetliymiş gibi davranmaz......O kadar yüzsüzleşmemiştir. Dahası, paranızı alınca 1 Bu kitabın hazırlığının tamamlanması ve Yayıncısına gönderimi esnasında Spoo- ııer üzerine sadece bir adet akademik kitap bölümü söz konusuydu: Murat İnce, 'Lysaııder Spooııer'in Siyaset ve Hukuk Teorisi' Liberteryenizm ve Anarko-Kapita- lizm (Ed, Coşkun Can Aktan), Sobiad Yayınları, 2019, ss.180-196.
VI Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) sizi bırakır, ki siz de zaten bunu istersiniz. Hakiki egemeninız olduğu varsayımıyla size koruma sağlamak adına, yol boyunca sizi ısrarlı biçimde takip etmez. Önünde eğilip kendisine hizmet etmenizi em- rederek, şunu yapmanızı isteyip bunu yapmanızı yasaklayarak, çıkarı ve keyfi ne zaman gerektirirse daha çok paranızı çalarak. otoritesinı tartışmaya kalktığınız veya taleplerine direndiğinizde derhal sizi is- yankar, vatan haini ve ülkenin düşmanı olarak damgalayıp acımadan kurşunlayarak sizi 'koruma'yı sürdürmez. Yani eşkıya bunca sahte- karlık, alçaklık ve aşağılamanın suçlusu olmayacak kadar centilmen-- dir. Sizi soymasına ilaveten kendisinin bir kuklası ve kölesi yapmaya çalışmaz."2 Bir çeşit buyruk olarak 'hukuk kuralı' ile bir haydutun buynı ğu arasındaki farklaı~ herhangi bir hukuk öğrencisinin çok sıklıkla olmamakla birlikte3 bir hukuka giriş kitabında da karşılaşabileceği, hukukun buyurucu karakterini tanımlamakla alakalı önemli ayrım­ lardan biridir: Bir haydut çetesiyle benzeştirilsin ya da benzeştiril mesin, hukukçu her şekilde devletin faaliyet alanının dolayımında iş görür; bazen kamu gücünün bir kullanıcısı, bazen yargılayıcı, bazense kamu gücü ile birey arasındaki irtibatı ve iletişimi sağla­ yıcı bir misyon üstlenir. Kimi zaman o gücün kullanımı konusunda ciddi boyutlara varan sorunlarla karşı karşıya gelir ve hatta bazen kendisi de bunların bizzat sebebi oluverir. Yukarıdaki pasajdan da çıkarılabileceği üzere, zaman zaman devlet ile haydut çetesi arasındaki çizgi epeyce silikleşebilir; yahut devlet organizasyonu birtakım özellikleri yitirdiği durumda, bir haydutluk ve zorbalık organizasyonuna kolayca dönüşebilir. John Locke'un mihmandarlı­ ğında gelişmiş, bireyi merkeze koyan doğal hakçı liberal geleneğin devlet faaliyetine karşı şüpheler üreten düşünce çekimine kapılmış bir yazar olarak -hükümet/devlet ayrımları yapmaksızın doğrudan 'devlet' diyerek- yukarıdaki anarşizan satırları kaleme almış olan Spooner, devlet faaliyetindeki bu olumsuz dönüşüm ihtimalinin far- kındadır. Bu ihtimalin farkında olarak, devlet kavramının karşısına çoğu kez "doğal hukuk" kavramını geçirerek konuşuı: Bu kavramı bir nevi "birey"i koruyucu bir kalkan gibi kullanmaya çalışır. Belki bazen abartır, fazla tepkisel ve indirgemeci konuşur, ancak meslek 2 Lysander Spooner, Na Treason: The Constitution ofNo Autlıority (Na. Vl), Boston, 1870, s.12. Bu arada Spooner'iıı yukarıdaki pasajının yer aklığı eseri, bu derle· meye alınmamıştır. Bu derlemede onun zihnindeki devlet kavramına değil hukuk kavramına odaklanılarak hareket edilmiştir. Bir seri olarak yayımladığı Na Trecı· son başlıklı broşürleri ayrıca üzerinde çalışılmaya değer eserlerdiı: 3 Bu konuda Augustinus'un Civitas Dei'sinden yola çıkıp örnek bir değerlendirme sunan: Kemal Gözleı; Hukuka Giriş, 14.b., Bursa: Ekin Yay., 2017, s.53.
Derleme /herine Birkaç Söz VII ten hukukçuluğu ile anarşistliğinin arasına doğal hukuk kavramını bu açıdan anlamlıdır. Hayatı boyu Amerikan devletiyle didişmiş4 ve metinlerinde devlet organizasyonunu radikal bir söylem içerisinde haydut çetesi- ne benzeştiren, kısacası neredeyse her yönüyle "anarşist" bir yazar, aynı zamanda meslekten bir hukukçu ise, işte o zaman ilgi çekici oluyor. En azından benim için öyle oldu. Böylesi bir karakterden ne bir hukuk tanımı çıkabilir düşüncesiyle metinlerini karıştırdım. Metinlerini karıştırdığımda, sanki "tek tek ve ufak tefek fikirlerimin üzerinde hükümran olacak derecede büyük fikirlerim olmasın; tüm düşünce alemimi yönlendirici bir kaynağım ya da düşüncemin arkhe'si olmasın" dermiş gibi sistematik ve hiyerarşik bir düşünsel amaçlanmadığı, yani yine gayet anarşizan bir yazarçizerlik hayatıyla karşılaştım. Belki klasik anarşizmin Proudhon, Bakunin ve Kropotkin gibi önemli isimlerinin yanma Spooner'in sokulama- masının sebebi, bu düşünsel dağınıklığında da görülebilir. Düşün­ celerini sistemleştirmemiştir. Düşüncelerini tutarlı ve sistematik bir bütün haline getirmek adına teorik metinler kaleme almamış, bunun yerine, haftalık yazılar yazan bir gazete yazarı edasıyla anki gündeme dair yazılar ve eleştiriler kaleme almıştır. Bazen kölelik, mülkiyet, alkol satışı, vergi ve yoksulluk sorunlarına dair, bazense jürili yargılama sistemi yahut posta hizmetlerinin çeşitli problemlerine ilişkin çok geniş yelpazede metinler yazmıştır. Bun- ların pek çoğu dipnotsuzdur, açık şekilde bir otoriteye dayanarak buna rağmen satır aralarında ismini anmadığı filozof- ları çoğu zaman görebilirsiniz. Görüntüde akademik olmayan bu metinlerin neredeyse tamamında kamuoyunda etki yaratabilmeye dönük bir anlatım duruluğu göze çarpar; net bir biçimde kendisini herkesi kışkırtmak ister Spooner. 4 Spooneı; hayatı boyunca devlet faaliyetlerinin ve düzenleyiciliğinin çeşitli biçim- lerine karşı sürekli hem eylem hem de yazıyla karşı koymaya çalışmıştıı: Örneğin avukatlık mesleğini icra edebilmek için kolej eğitimi alma şartını eleştirmiş, bu şartı sağlamaksızın avukatlık ofisi açarak çalışmaya çalışmıştıı: Posta hizmetleri- nin devlet tekeliyle yürütülmesine karşı özel posta servisi açmış ve bir müddet sonra batmıştıı: Serbest girışimin önüne borçlanma engelleri oluşturacak şekilde borç verenleri oligopol haline getiren korumalı bankacılık sektörünü ve emek ha- reketini bastırıcı devlet ve devlet destekli/korumalı sektöre! yapıları eleştiren pek çok yazı ve lıroşü r kaleme almıştn: Bir dönem emlak sektörüne atılmış ve bir nehir direnajı çalışmasında mülkiyetine zarar verdiği gerekçesiyle devlet faaliyetlerini yargı onüne taşımış ve neticede yine kaybetmiştiı: Kısacası Spooııeı; örneklerini daha da bollaştırabileceğinıiz üzere, sürekli devlet kurumlarıyla çatışmıştıı: Bu örneklerin bazıları ile ilgili olarak bkz. ince, a.g.e.
VIII flııkıık Nedir? (Seçme Metinler) Peki öyleyse bu derlemede ben niçin belli başlı bazı metinleri derledim ve çevirdim? Belki bilinçli olarak dağınık olan bu anarşist yazardan, dağınık olmayan birşeyler çıkarmak gibi bir hadsizliğe girişmişimdir. Ama amacım "anarşizm" ve "hukuk" gibi birbirini iten kavramların arasında kendini oksimoron bir portre haline getirmiş olan Spooner'in zihnindeki "hukuk" tanımına varmaya ya da yaklaşmaya çalışmaktı. Merak ettiğim buydu: böylesi bir kişinin zihnindeki 'hukuk'u merak ettim. The Unconstitutiona/ity ofSlavery [Köleliğin Anayasaya Aykırılığı] isimli kitabının ilk bölümünün baş­ lığı doğrudan "Hukuk Nedir?" idi. İşe yarayabilirdi, fena da değildi: çevirdim ama söz konusu merakı giderebilmek adına pek yeterli sayılmazdı. O metindeki düşüncelerine yakın bir içeriğe sahip olan Natura/ Law and The Science ofJııstice [Doğal Hukuk ya da Adalet Bilimi] başlıklı bir kitapçığı da önemli olabilirdi ve neticede derlemeye o da dahil oldu. Bir doğal hukuk manifestosu olarak bu metinde Spooneı~ doğal hukuk düşüncesi ile hukukun teşrii bir bi- çimde yapılandırılması fikirlerini birbiriyle çarpıştırmış ve yasama faaliyetine son derece karşıt bir söylem geliştirmiştir. Bu söylem, hukuk ve yargı alanının bir tekel olarak devlet (kamu hizmeti) faaliyeti biçiminde işlememesi gerektiği yönünde düşünsel çıktılar üreten çağdaş liberteryenizmin bir öncülü olarak da pekala değer­ lendirilebilir. Bu kapsamda ayrıca Spooner'in doğal hak, toplum sözleşmesi ve anayasa gibi belli başlı temel kavramların üzerine de çeşitli değinilerini görebilirsiniz. Birbirini tamamlayan bu metinleı; hukukun bütününe ilişkin yazarın aklındakini somutlaştırmak adına yeterli sayılmazdı ve hukuk eğitimi almış kişilerin bir şekilde alışkın hale geldiği ikili dü- şünme kodlarından hareketle Spooner'in iki metnine daha el attım. Bu kodlardan biri olan "hukuka aykırı"yı oldukça net bir biçimde belirginleştiren bir kavram olarak "suç" kavramının, hukukun bütününü tahayyül etmek için işe yarar pek çok açılımı söz konu- sudur. Belki de Spooner'in metinleri arasındaki en bilindik metni Vices are Not Crimes [Erdemsizlikler Suç Değildir] başlıklı kitapçık, hem hukuk ile ahlak ilişkisini ele alması hem de suç kavramının doğasını sorgulaması noktasında oldukça önemli bir eser olarak çevrilmeye namzetti ve elimden geldiğince çabaladım. Bu metinde Anglo-Amerikan hukuk felsefesi literatüründe Mill-Stephen" ve 5 Bu konuda bkz. Muzaffer Dülgeı; 'John Stuart Mili ve Hukuk Kuramına Etkileri'. Beytulhikme: An lnternationa/Journal ofPhi/osophy, 10(4), 2020, ssJ4'7l·l493,
Derleme Ozerine Birkaç Söz ıx Hart-Devlin" tartışmalarında kendilerini yansıtmış olan hukuki ahlakçılık (legal mora/ism) ve hukuki paternalizm (legal paterna- meselelerine ilişkin önemli bir içerik de teşhis edebilirsiniz. kodlardan bir diğeri olan "hukuka uygun" kodu konusunda liberal-kapitalist paradigmada hukuka uygunluğun her nokta- sını içine çeken bir kavram olarak "mülkiyet" kavramına ve Spoo- ner'in zihnindeki mülkiyet tanımına odaklandım. Kendisinin fikri mülkiyet hukukuyla ilgili bir kitabının ilk bölümü doğrudan "Mül- Nedir?" şeklindeydi ve küçük bir derleme kitap için asgari yeterliliği sağlamak noktasında eksik parçayı tamamlayabilirdi. Bu metinde mülkiyet kavramını özel mülkiyet ile özdeşleştiren çağdaş liberteryenizmdeki gibi kolektif ve kamusal mülkiyet biçimlerini dışlayan) bir bakış açısını, ciddi oranda bir temellendirmeyi ve hak ediş konusunda fikrı emeğe esaslı bir pay biçmeyi görebilirsiniz. *** Toparlayıcı bir başlık oluşturması açısından derlemenin ilk bölümünün başlığının kitap başlığı olarak seçildiği bu küçük çeviri derlemesi hiç şüphesiz Spooner'in düşünce dünyasını veya hukuk teorisini tüketici bir biçimde açıklığa kavuşturmaya yetmez. Kendi- sinin hukuki konulara hasredilmiş daha pek çok yazısı bulunmakta- dır. Burada yalnızca onun zihnindeki 'hukuk'un belli başlı temel un- surlarına açıklama getirebilecek birkaç metni çevrilip derlenmeye çalışılmıştn~ Devlet kuramı, anarşizm, liberteryen düşünce, birey- cilik ve modern hukukun bireyci doğası gibi konuların meraklıları bu kitabın bir yararı olursa, benim için yeterince sevindirici oluı: Eseri yayımlanmaya değer görüp programları içerisine alan XII Levha Yayınevi'ne ve Sn. Erol Öz'e bir kez daha teşekkür ederim. Dr. Muzaffer Dülger Kasım-2022 Scrdivan Bu konuda bkz. H. L. A. Hart, Hukuk, Ahlak ve Özgürlük (Çev. Erol Öz), İstanbul: Islık Yay., 2020 [İlk basım: Ankara: Dost Kitabevi, l.b., 2000]. Ayrıca bkz. Ertuğ­ nıl Uzun, 'Ahlaksızlığın Cezalandırılması: Hart-Devlin Tartışması', H. L. A. Hart ve Hukuk-Ahlak Ayrımı (Ed. Sercan Gürler), İstanbul: Tekin Yay., 2015, ss.65-100 [İlk yaymılaııma: Eski~ehir Barosu Dergisi, Sayı:6, Şubat-2005, ss.152-171.]
İÇİNDEKİLER Derleme Üzerine Birkaç Söz (Muzaffer Dülger)................................................ V HUKUK NEDiR? (1860) ...................................................................................................3 DOĞAL HUKUK ya da ADALET BİLİMİ Her Tür Yasamanın Saçmalık, Gasp ve Suç Olduğunu Göstermek Doğal Hukuk, Doğal Adalet, Doğal Haklar, ve Doğal Toplum Üzerine Bir Deneme (l882) .................... 17 Adalet Bilimi (Devam) .................................................................................. 22 3. Yasama Faaliyetinin Karşıtı Olarak Doğal Hukuk ............................. 26 ERDEMSİZLİKLER SUÇ DEĞİLDİR Ahlaki Özgürlüğe Dair Bir Savunma (1875).......................................................... 33 MÜLKİYET NEDİR? (1855) ......................................................................................... 67 Zenginlik Nedir?............................................................................................. 67 2. Mülkiyet Nedir? ............................................................................................... 71 3. Mülkiyet Hakkı Nedir?.................................................................................. 72 4. Neler Mülkiyete Konu Olur?....................................................................... 74 Mülkiyet Hakkı Nasıl Kazanılır? ............................................................... 77 6. Mülkiyet Hakkının Kaynağı Nedir? ......................................................... 84 7. Mülkiyet Hakkı Nasıl Devredilir?............................................................. 85 [Maddi Şeyler ve Fikirler Üzerindeki Mülkiyet Hakkı Ayrımı Bağlamında] Yukarıdaki İzah Edilen Prensiplerin Sonuçları ...... 85
TUE UNCONSTITUTIONALITY SLAVERY BY LYSANDER SPOONER. BOS'fON: PUBLISHED BY BELA MARSB, :ılo, 14 JlıtOMV!Kt.l> 81', 1860.
"HUKUK NEDİR?" (The Unconstitutionality Of Slavery - 1. BölümJ "What is The Law?" (1860) Kölelik hususunda anayasanın dilini irdelemeden önce, in- sanların hükümetleri tesis ettiği belgeler olan anayasa ve antlaş­ malardan türeyen hukuk gereğince ortaya çıkmış ilkelerin genel ortaya çıkaralım. Bunu yapmak için hukukun tanımlanması gerekir. Bu konuda popüler fikirler, hukukun hakiki tanımını vermek ve onun insanla- rın birbirleriyle yaptıkları anayasa ve antlaşmalardan ortaya çıkış bakımından hem bayağı hem de belirsizdir. O halde Hukuk nedir? Hukuk ile kastettiğim sadece ve sadece yargı heyetlerinin her koşul altında deklare etmek ve bunu sürdür- mek konusunda ahlaken bağlı oldukları şey midir? Bu soruyu cevaplandırırken, hukukun insan doğasının zorun- hı bir sonucu olan açıkça anlaşılabilir bir hak ilkesi olduğunu, salt nicelik veya güç tarafından keyfi bir biçimde oluşturulmuş bir kural olmadığını göstermeye çalışacağım. Bu önermenin doğru olup olmadığını belirleyebilmek için, hukuk teriminin genel anlamına bakmalıyız. 0mm genel ve doğru manası, münhasır bir şey ya da şey grup- larını yöneten doğal, daimi ve değiştirilemez bir ilke oluşudur. İlke kati bir biçimde doğaldır; bu yönüyle terim, zihinsel, ahlaki ya da fi- ziksel tüm doğal ilkeleri kapsamaktadır. Böylelikle aklı çalıştıran ve yöneten evrensel ve zorunlu ilkeler anlamında aklın yasalarından bahsedebiliriz. Yine, insan doğasından ve insanların birbirleriyle ve şeylerle ilişkisinden doğan ve netice itibariyle insan doğası-
4 Hukuk Nedir7 {Seçme Metinler) nın kendisi kadar değişmez olan evrensel ahlaki yükümlülük ilkesi anlamında, bir ahlak yasasından da bahsedebiliriz. Bu yasa, sade- ce evrensel olarak başvurulabilir ve doğal olarak değiştirilemez olduğu için yasa olarak adlandırılmıştır. Keza değiştirilebiliı; keyfi ve taraflı olsaydı, yasa olmazdı. Bunların dışında fizik yasalarından da bahsedebiliriz; güneş sistemi, hareket, yerçekimi ve ışık yasaları gibi... Hayvan krallıkları ve bitkilere hükmeden yasalar bu yasalar- dandır. Bu ilkenin işleyişi tek biçimli [uniform], evrensel ve zorunlu olmazsa, buna yasa da denmez. Bu yüzden hukuk herhangi bir şeye ya da şeylere, doğal, değiş­ tirilemez ve evrensel bir biçimde uygulanabilir bir ilkeyi ifade eder. Şeylerin doğasında var olmayan ya da uygulanması noktasında evrensel, daimi ve esnetilmez olmayan hiçbir kural, yasa teriminin doğru tanımına göre, yasa değildir. Ohalde, her koşul altında insanların medeni haklarına zorunlu bir biçimde hükmeden, onları tanımlayarak belirleyen ve ayarlayan doğal, evrensel, esnetilmez ve yansız ilke nedir? Bir insanın buna göre diğer insanlar karşısında sahip olduğu kişilik ve mülkiyet hak- ları nelerdir? Ben bunu, basitçe, doğal adaletin kuralı, ilkesi, yiikümlülüijii veya gerekliliği olarak ifade edeceğim. Doğal adaletin bu kuralı, ilkesi, yükümlülüğü ya da gerekliliği, kökenini insanın doğal haklarından bulur. O, zorunlu olarak insan- ların kendilerinden kaynaklanır ve onları amaç ve hedef olarak addedip, menfaatlerinden ötürü güvenceye alarak şiddetten korur'. Ayrıca onların, emek ya da sözleşme vasıtasıyla doğal haklan icabı kazandıkları mülkiyet ve imtiyazları elde edebilmelerinin ve talep- lerinin yerini bulmasının tümünü güvence altına alır. İşte bu, insanların medeni haklarını içerir şekilde yasa terimi- nin doğru anlamıdır. Bu tanımdan başka türlü, her vaka açısından doğrulabilen ve zorunlu olarak tüm muhtemel durumlara uyan bir yasa tanımı yapılabilirse, işte bundan kuşku duyarım. Mutlak bir hukuk düşüncesi insanın doğal haklarından kök bulur. Medeni hu- kukun doğal haklar dışında değerlendirilip tartılabileceği başka bir standart yoktur. Hukuk, her zaman bu hakları koruyan adalet ilkesi yahut kuralının adı olmuştur. Böylelikle bizler doğal hukuk üzeri· ne konuşuruz. Yargısal heyetler tarafından idare edilen hukukun büyük bir bölümünü aslında doğal hukuk kurar ve oluşturur; ve
llııkıık Nedfr7 5 aynca ortaya çıkabilecek binlerce vakayı önceden öngörebilmenin imkansızlığından ötürü, [doğal hukuk] her zaman [bu heyetler] için de özel bir hukuk alanı ortaya çıkarmak zorunda olur. Söz konusu vakalar her ne zaman bu şekilde öngörülebilir olmaz, işte o zaman doğal hukukun üstünlüğü söz konusu olur. Böylelikle insan doğası ve haklarından kök bulan hukuk ilkesini hem politik hem de yar- gısal açıdan tanımış oluruz. Bunu insan doğasından kök bulan bir ilke olarak tanımakla birlikte, tıpkı insan doğası gibi onun da hiçbir koşulda değiştirilemez ve yok edilemez bir ilke olduğunu tanırız. Ve aynı şekilde, onun tatbik edilmesi noktasında evrensel ve tarafsız olduğunu da tanırız. O halde hukuk eğer doğal bir ilke ise, yani zorunlu olarak insan doğasından kaynaklanmaktaysa ve onun değiştirilip yok edilmesi sadece insan doğasının değiştirilip yok edilmesi koşuluy­ la mümkünse, bunun neticesi olarak o herhangi bir kimse yahut grubun keyfi iradesiyle pekala oluşturulabilir olan diğer davranış kurallarından çok daha üstün ve daha esnetilmez bir bağlayıcılık ortaya çıkarır. Eğer gözlemlenirse, kesinlikle hiçbir kuralın hakları güvence altına alıp özgürlük ve güvenlik temin ederken böylesine üstün, evrensel ve esnetilemez bağlayıcılık oluşturamayacağı görü- lecektir; Bu yüzden doğal hukuk, üstün olan hukuktur. Üstün hukuk olması, onu zorunlu olarak yegane kılar; çünkü insanın doğal haklarına el atılmasından kaynaklanan her olası vakaya uygulana- bilir olması, herhangi bir diğer kural ya da ilkenin bu haklara keyfi şekilde uygulanması halinde bu kuralların doğal hukukla zorunlu olarak çatışması sonucunu gerektirecektir. Herkese eşit yaklaşan, evrensel, daimi ve doğal bir kural karşısında, keyfi, taraflı ve geçici bir kuralın zorunlu olarak çok daha az bağlayıcı olması gerekir; hatta bunların ikincisi [keyfi kural], ilkiyle çatışma içine girdiğinde tümüyle bağlayıcı olmaktan bile çıkar. Sonuç olarak da doğal hukuk- tan başka hiçbir hukuktan söz edilemeyeceği söylenebilir. Bu tip bir mukayese içinde her vakada insan haklarına uygulanabilir başka hiçbir kural ya da ilke yoktur. Doğal hukuk kuralı, doğrudan insanın doğal haklarından ya da doğal hak gereği bir şeyi elde etmelerinden veyahut yine doğal hakları gereği dahil oldukları sözleşmelerden ortaya çıkan bir doğal adalet kuralından başka bir şey değildiı~ Doğal hukuk, yapılışı doğal hak, yerine getirilişiyse adalet ge- reği olan ve aynca hakkı iktisap için emek yahut sözleşmeye dayalı
6 lfukuk Nedir? {Seçme Metinler) doğal hakların söz konusu olduğu tüm sözleşmelerin -örneğin, mu- adile muadille karşılık veren, aynı zamanda ahlaka, doğal haklara, mülkiyet ve rüçhan haklarına uygun olan tüm sözleşmelerin- geçer- liliğini tanıı: Bu nedenle doğal hukuk, doğal hakların bağlayıcı sözleşme­ lere dahil edilişini tanıması gibi, sözleşmeyle temellenen hükümet formasyonuna da (ki bütün hükümetlerimiz bu sözleşmeci formas- yona sahip olduklarını ileri sürer) müsaade eder. Fakat bu hükümet sözleşmesinin geçerli ve hukuki olabilmesi için, insanların doğal haklarıyla ve doğal adaletle tutarlı olmayan hiçbir şeye izin ver- mediğini göstermek zorundadır. Öyle ki insanların doğal haklarını ortadan kaldırmak veya ellerinden almak hususunda hükümetleri hukuken yetkilendiremez; zira doğal haklar devredilemez ve tekil bir bireyden daha fazla şekilde -bireyler birliğinden başka bir şey olmayan- hükümetlerin ellerine bırakılamaz. Bunlar insan doğa­ sına mahsus temel özelliklerdir; ve insan tıpkı kendi doğasından nasıl ayrılamıyorsa, bunlardan da ayrılıp, onları hükümete veya başka bireylere bırakamaz. Fakat hükümet sözleşmesi [hükümetle- ri] insan haklarının daha iyi seviyede korunabilmesi için gerekli va- sıtaları kabul etmeyle yetkilendirebilir. Ve bu hükümetlerin meşru ve doğru gayesidir. Şayet hükümetlerce, ınsanların doğal hakları ve doğal adaletle tutarlı olmayan kurallar ve yasalar çıkarılırsa, bunlar hükümeti kurup onu amaçlarını gerçekleştirmesi için kural ve yasa geçirmekle yetkilendiren sözleşmeye taraf olan kişileri, sözleşme temelinde bağlayıcıdır1. Doğal hukuk, insanlar arasında yapılan diğer sözleşmeleri oluşturan kurallar ile aynı çerçevede, hükümeti kuran sözleşmeyi de değerlendirir ve onun bağlayıcı mı yoksa geçersiz mi, hukuka uygun mu aykırı mı olduğunu deklare eder. Bireylerin karşılıklı 1 Şurası açıktır ki, bu ülkede yasama, doğal hukukun neticelerinden kaynaklanan ve sözleşme yükümlülüklerinden başka ve daha yüksek seviyede bir otoriteye sa- hip olamaz. Çünkü anayasal düzenlemelerimiz birer sözleşmeden başka bir şey değildirler; ve bunlar vasıtasıyla yetkilendirilmiş yasama da, haliyle, anayasal dü- zenlemelerin kendilerinden daha öte bir otoriteye sahip olamaz. Dere kaynaktan daha yüksekte olamaz. Bu yüzden hükümetlerimizde içsel ve doğaları gereği bir otorite ve egemenlik bulunduğuna ve ayrıca yine içkin haklan gereği çoğunlu­ ğun, dilediği düzenlemeler yoluyla, bireyleri doğal haklarını icra etmekten alı­ koyabileceğine dair düşünce, kralın saltanat üzerinde tanrısal bir hakkı olduğu savı veyahut keyfi lıükümetleri meşrulaştıran diğer öğretisi kadaı; yoldan çıkmı:; bir sahtekarlığın ta kendisidiı: Eğer yasama faaliyeti doğal adaletle ve hükümet sözleşmelerinin doğal ve içkin yükümlülüğüyle tutarlı ise, bu yükümlülük doğu­ rucudur; ama değilse değildiı:
Hukuk Nedir? 7 menfaatleri çerçevesinde gönüllü olarak sözleşmelerinden başka bir şey olmayan hükümet kuruluşu sözleşmesi, ulus ile ulus ya da insan ile insan arasındaki herhangi bir başka sözleşmenin geçerli- liğine esas teşkil eden özelliğin dışında bir özelliğe sahip değildir. Eğer iki birey, üçüncü bir kişiye karşı cinayet, yağma, hırsızlık ya da bir hakka tecavüz etmek konusunda sözleşirse, bu sözleşme huku- ka aykırı ve hükümsüz olur, çünkü bu bir başkasının doğal haklarını ve doğal adaleti ihlal eden bir sözleşmedir. Eğer ikl ulus, bir üçün- cüsünü köleleştirmek, yağmalamak veya yok etmek konusunda antlaşma yaparsa, bu antlaşma da geçersizdiı~ hukuka aykırıdır ve bağlayıcılıktan yoksundur; çünkü o da adalete ve insanların doğal haklarına aykırıdır. Aynı ilke gereği, bir ülkedeki halkın çoğunluğu, adına anayasa denen bir hükümet sözleşmesine dahil olursa ve bu sözleşme bir tür adaletsizliğin ortaya çıkarılması, kışkırtılması ya da buna yardımcı olmayla ilgiliyse, yahut bir takım insanların doğal haklarını elinden almak ya da yok etmekle alakalıysa, [hak- ları elinden alınacak olan] bu insanlarm bir parti halinde sözleşip sözleşmediklerinin hiç bir önemi olmaksızm, söz konusu hükümet sözleşmesi hukuka aykırıdır ve geçersizdir. Yani aynı doğalara sahip insanlar arasındaki sözleşmeler ya da aynı amaçlara sahip uluslar arasındaki antlaşmalaı~ ayın sebepten ötürü hukuka aykırı ve geçersizdir. Böylesi bir hükümet sözleşmesi ahlaki hüküm ifa- de etmez; Onu tatbik etmekle görevlendirilmiş kimseler üzerinde meşru bir otorite oluşturmaz; Ona taraf olan insanlara ahlaki ya da hukuki haklar bahşetmez; ahlaki veya hukuki yükümlülükler de yüklemez. Böyle bir otorite altında tesis edilmiş bir hükümete dö- nük olarak herhangi bir insanın borçlu olduğu ödevler, o otoriteye karşı itaatsizlik yapmak, direnmek ve onu yıkmaktır. Bu hukuka aykırı sözleşme ve anayasaların otoritesi altmda oluşturulmuş yargısal heyetler, diğer insanlar ile eşit ölçüde bunları ve bunları takiben hükümetlerin tesis ettikleri diğer tüm gayriadil düzenlemeleri, hukuka aykırı ve geçersiz olarak deklare etmekle yükümlüdürler. Yargısal heyetler kendilerini hükümetin altında çalışan bürolar olarak görmek suretiyle bu üstün yükümlülükten sıyıramazlar; öyle ki, kendileri deklare etmemiş dahi olsalar, bütün insanlar adaletin hukuk olduğunu deklare etmek yükümlüğü altın­ dadır. Keza hukuki sözleşmeler mucibince yetkilendirilmedikleri sürece hükümctlerin hukuki yetkileri olamayacağını ve ayrıca ada- letsizlik içeren diğer tüm sözleşmeler gibi gayri hukuki hükümet
8 lluku/c Nedir? (Seçme Metinler) kurulma sözleşmelerinin de geçersiz ve hukuk dışı olduğunu da deklare etme yükümlülükleri söz konusuduı: Yargı mensuplarının yahut diğer kamu görevlilerinin, hukuka aykırı hükümet sözleşmelerinin yahut anayasaların gereklerini ye rine getirmek konusunda etmiş oldukları yeminler ahlaki bir bağ­ layıcılığa sahip değildir. Hatta bu tür yeminleri etmek gayriahlaki olup, bunların gereklerini yerine getirmek de suçtur. Hem hukukı hem de ahlaki açıdan bu tip yeminler, bir hırsız, korsan ya da eşki­ yanın, işbirlikçilerine hitaben, onlarla ortak hareket etme amaçla- rına bağlılığını sağlamaya dönük olarak etmiş oldukları yeminlere benzer. Hiç kimsenin bu tip yeminleri üstlenmeye dönük ahlaki hakları yoktur ve yine kimse bunları üstlenmiş olan ya da varsayan kişiler üzerinde ahlaki yükümlülükler empoze edemez; bunları izleyen -gayriadil- resmi eylemlere ahlaki meşruiyet biçemez. Şayet bu öğretiler doğru ise, anayasalar olarak adlandırdığı­ mız -hükümet, devlet ya da milliyet meydana getiren- sözleşmeler; insanların doğal haklarını ve doğal adalet ilkesini ihlal etmeye dönük yetkiler içeriyor göründükleri sürece geçersiz ve hukuka aykırıdır. Bütün yargısal makamlar, onlara kalabilecek en yüksek derecedeki yükümlülük olarak, bu sözleşmelerin her halükarda hu- kuk olmadığını ve hükümsüz olduklarım deklare etmekle yüküm- lüdürler. Ve hükümetin hukuk-dışı amaçlarını icraate dökmesine gönüllü şekilde yardımcı olmuş olan yasama, yürütme, yargı veya halk görevlilerinin tamamı, tüm hukuki ve ahlaki ilkeler açısından, aynı eylemleri kendi iradeleriyle bağımsızca yapmış kadar ve esas karakteri o ölçüde belirlenebilecek bir suç kapsamında, kişisel ola- rak suçludurlar. İşte bu, hukukun hakiki karakteri ve tanımıdır. 0mm insan doğasından kök bulan doğal, evrensel ve esnetilemez bir ilke çer- çevesinde insan haklarıyla -onların bir kalkanı yahut koruyucusu olarak- her yerde uyumlu olmasına, benzer şekilde hükümetleri ve insanları bağlamasına, toplulukların ve bireylerin davranışları üze- rinde ortak bir standart oluşturmasına ve insanların üzerine yükle- nebilecek diğer her türlü yükümlülüğün üstünde olmasına rağmen; doğal adaletin değiştirilemez ve baskın bu ilkesine, aslında onu, bir fiziksel güç olarak bildirmeye muktedir olmak dışında oluşturmaya dönük hiç bir ayrıcalıkları olmayan bireyleı~ birey-bileşimleri ve sözde hükümetlerce ortaya çıkarılmış salt keyfi davranış kuralları olarak muamele edildiğini söylemekteyim.
fhılwk Nedir? 9 İşte bu kuralların gayriadilliği, kimi zaman çok aşikar ve berbat seviyede olmakla birlikte yine de yazarlarının onlara hukuk ismiyle paye biçmelerini engellememiştir. Neyin çok daha fazla acı­ nası olduğu, insanların batıl inancı olduğu veya fiziksel cebre dönük kör bir saygı duyuş olduğu konularında adaletsizlik, hukuk ile cebir yahut doğal adaletin kutsal gerekleri ile dizginlenemez bencilliğin ve gücün ortaya çıkardığı kriminal gasplar arasındaki farklara gözleri çevirmez. Böylelikle insanlar sadece hukukun çalınmış olan isminden ve onun hakiki doğasını örtbas etmeye dönük bir suça -tıpkı bir örtüye uzanır gibi- başvurulmasından dolayı huzursuzluk çekmekle kalmaz, aynı zamanda 'hukuk' adı altında bir suça biat ve itaat etmiş olurlar; ve bu durum onların zihnindeki hukuk terimi- nin bir zor gücünün -suç mu, masum mu yahut adil ya da gayriadil mi olduğu önemsiz- keyfi emirlerinden ziyade değiştirilemez bir hak ilkesine işaret etmesine kadar sürer. Eğer suç vasfındaki buy- ruklar 'hukuk' adıyla vaftiz edilirse, onlara itaat de sağlanır; hatta öyle ki bu itaat, sıklıkla, adalet ve hukukun kendisine itaate nazaran kullanıma çok daha hazır bir itaattir. Halkın bir kısmında mevcut olan bu yanlış inanç, yani hukukun ve adaletin tahtını işgal etmeye ve isimlerini kötüye kullanmaya dönük bu izin verilmiş cebir ve suç, onun devasa berbatlığıyla belli belirsiz bir paralellik gösterir; hatta bu yanlış inanç vasıtasıyla, dinin ismini ve hükümranlığını kötüye kullanmaya dönük çeşitli saçmalıklara, hatalara ve zalimliklere de nıüsaade edilmiştir. Vermiş olduğum ya da vermeye çalıştığım hukuk tanımların­ dan oldukça farklı olan ve gerek yargı organları gerekse hükümetin tüm diğer birimleri nezdinde geniş ölçüde varlığını sürdüren diğer hukuk tanımlarına da vakıfım. Fakat tüm bu tanımlar da yine be- lirsiz, değişken ve kesin olmayan tanımlardır: bu yüzden belirle- nebilir bir biçimde neyin hukuk, neyin hukuk olmadığı konusunda bir standart sunmaya elverişli değillerdir. Hukuk, bu tanımlarca keyfi, gelgeç ve değişken biçimde tanımlanır; durağan bir ilkeden temellenmez; müteessis bir olgunun neticesi olarak ortaya çıkmaz; sınırlı, taraflı ve keyfi başvuruya duyarlıdır; içkin bir otoriteye sahip değildir; kendi içinde ahlaki bir ilkeyi tanımaz; bireyi tanıyarak ona ahlaki ve medeni haklar bahşetmez ve bireylere ahlaki yükümlü- lükler yüklemez. Örneğin bu tanımlardan bir tanesi -hatta muhtemelen geri ka- lan diğer tüm tanımların esasını da kuşatır derecede- şu şekildedir:
10 Hukuk Nedir? (Seqne Metinler} "Hukuk kuralı, bir devletin üstün kudretince tarif edilen ve uyruklara neyi yapmaları ya da neyden sakınmaları gerektiğini buyurup yasaklayan bir medeni davranış kuralıdıı:" Noah Webster Bu tanımda, hukuk düşüncesine esas teşkil eden, neredeyse hiçbir kavram kesinlik arz etmez. Görelim. Tanımda şu söylenmek- tedir: "Hukuk kuralı, bir devletin üstün kudretince tarif edilen ... me deni davranış kuralıdır." Burada hukukun kaynağıymış gibi bahsedilen "üstün kudret" ne anlama gelmektedir? Üstün fiziksel bir kudret midir? Yoksa ister bir kişide isterse bir grup insanda mevcut olan fiziksel gücün en geniş ölçekte bir noktada yoğunlaşması mıdır? Bu hiç şüphesiz o ifadenin anlamıdır. Ve eğer böyle bir anlam var ise, bu anlam hu-- kuku belirsiz kılar. Çünkü o üstün kudretin bir kişide mi, yoksa bir grup kişide mi ya da bir devlette mi, kimde ve nerede yoğunlaştığı çoğu zaman belirsiz kalır. Her ne zaman bir devlet hiziplere bölün- mek zorunda kalır ve diğer kimseler üzerinde üstünlük kurabilecek hiç bir kimse kalmazsa, hukuk sadece etkisiz hale gelmekle kalmaz. aynı zamanda hukuku hukuk yapan esas ilke de fiilen ortadan kalk mış olur. Ve böylece insanların "uygar davranış kuralları" da kalma-- mış olur. İşbu netice, yukarıdaki tanıma hüküm giydirmek için tek başına yeterlidir. Tanıma tekrar geri dönecek olursak, şunları da söyleyebiliriz. Eğer hukukun kaynağı fiziksel güç olursa. o zaman hukuk ile güç anlamdaş terimler haline gelirler. Ya da muhtemelen hukuk, daha ziyade irade ile gücün kombinasyonunun bir neticesi halini alır. Bu noktada irade, diğer insanları kendisine itaate zorlayacak fiziksel güç ile bir noktada birleşir ama bu hususta ahlaki bir karaktere sahip olabilme konusunda bir zorunluluk üretmez. Hukuk ile güç arasmda gerçek manada bir ayrımın olmadığına dair ilkeyi kabul etmeye hazırlıklı mıyız'? Eğer değilsek, bu hukuk tanımını reddetmeliyiz. Hukukun, çoğu vakada, gücün pratik etkinliğini kullanmak yoluyla ona bağımlı olduğu bir gerçektir. Fakat sadece bu sebepten ötürü, hukuk ile güç özleri itibariyle aynılar mıdır"? Bu tanıma göre, adaletsizliğe dönük bir buyrukta bulunmak da tıpkı adaleti gerçekleştirmeye dönük bir buyrukta bulunmak ka-
lhılwk Nedir7 11 dar hukuk olur. Bu tanıma göre zorunlu olarak bir buyruğu hukuk kılan her şey, yeter seviyede itaat sağlama baskısı oluşturan fiziksel tarafından desteklenen bir iradeden kaynaklanıı: Yine. Sadece irade ve güç, hukuku -meşru hukuku, yani yargı heyetlerinin onu tatbikle ahlaken bağlı oldukları ve hatta onu tat- bik etmek konusunda ahlaki haklarının olduğu hukuku- meydana getirmek bakımından kendi başlarına yeterli iseler, bu durum şu sonuçları beraberinde getirir; her nerede güç ve irade birleşikse ya da yöneldikleri herhangi bir özgül amaca varmada başarı getirene kadar bir aradalıkları devam ediyorsa, onlar sadece o olaya özgü olarak meşru hukuku oluştururlar ve yargı heyetleri onları başka durumlar için dikkate alamaz. Ve bu durum, bu ilke gereği, iradeyle gücün bu tip bir kombi- nasyonunun tek bir bireyde mi toplanacağı ya da yüz milyon kişilik bir toplulukta mı bulunacağı konusunda bir farklılık oluşturmaz. Burada ifade olunan sayılar kuralı değiştirmez ve hukuk "üstün olmak yerine sayıların bir neticesi halini alır. Gücün bir amaca varmaya addedilmesi bu yüzden söz konusu tanımı benimse- mek için kafidir. Ve böylelikle bir kişinin iradesi ve gücü, o kişinin icra edebilir olduğu eylemler ölçüsünde hukuku göreceli kılmaya yeter; keza aynı şekilde, milyonlarca insanın güç ve iradesi de yapa- bilecekleri eylemler ölçüsünde hukuku göreceli kılar. Bu ilke ölçüsünde, irade ve güç tek başına hukuku oluşturma- yeterlidir ve bu hukuk, eylemleri, özleri gereği adil yahut gayri- adil olup olmadıklarına göre değil, tekil bireyin iradesi ve gücünün bir hırsızlığı yapmaya yetip yetmemesine göre yönlendirir ve bu durum o hırsızlığı hukuki kılmaya yeter. Bu hukukilik, aynı şekilde, daha insan topluluklarının güç ve iradesinin adaletsiz de olsa bir şeyi gerçekleştirme konusunda birleşebilme durumunda da ortaya çıkacaktır. Ve bu durumda yargısal heyetler, tekil bir bireyin ve iradesiyle gerçekleştirmeye muvaffak olduğu gayriadil ya- hut suç mahiyetindeki bir eylemi 'hukuki' olarak tanımayla bağıtlı hale geldiği gibi; aynı gayriadil eylemleri yapmayı -gücü ve irade- başarabilen daha büyük insan topluluklarının ve kendini devlet olarak biçimlendirmiş oluşumların yapıp edebildiklerini de 'hukuki' olarak tanır. Fakat muhtemelen denecektir ki, bu tanımın sağlamlığı 'dev- let' kelimesinin kullanımına bağlıdır ve bu doğrultuda bir özgül üzerindeki "devletin üstün gücü" ile aynı eylem üzerindeki
12 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) tek bir bireyin gücü arasında bir ayrım yapılmasını beraberinde getirir. Fakat buradaki 'devlet' kelimesi.nin eklenmesi, gerçekte onsuz olunduğundaki tanımdan ayrılır. Bu çerçevede 'bir devlet' nedir? İşte o, sadece ve sadece, bireylerin güç ve iradelerinin keyfi bir bi- çimde kurabildikleri bir şeydir. 'Bir devletin' doğasında, karakterinde ve sınırlarında hiçbir şey sabit değildir. İrade ve güç, tüm bunları keyfi biçimde değiş­ tirilebilir hale getirir. Nicholas'ın iradesi ve gücü, kendi dahilinde veya etrafında yoğunlaştırdığı bu irade ve gücü, tüm Rusya'da, hem Avrupa hem de Asya'da bir devlet haline getirir. Aynı kural gereği, bir toprak akresine [acre] sahip olanın irade ve gücü, o akreyi bir devlet halinde kurabilir ve o anki şartlar dahilinde bu iradesini ve gücünü üstün ve kendi ölçüsünde hukuki kılabilir. Ayrıca dün bir devlet kurmuş olan güç ve irade, bugün o dev· Jeti ortadan kaldıran yahut başka bir tanesinin içine katan karşıt bir güç ve irade tarafından alt edilebilir; ve böylece bu sonraki güç ve irade bugün için "üstün" olan halini alıı: Bu sonki güç ve irade de aynı şekilde yarın daha güçlü başka güç ve irade tarafından alt edilebilir olabilecektir. O zaman doğası gereği 'bir devlet' hiçbir zaman sabit, sürekli veya belirli olamaz. O sadece muvakkaten etkili ve karşı konulamaz olan güç ve irade yoğunlaşması yahut kombinasyonunun arasında­ ki sınırları meydana getirir. Bu, 'bir devlet' için verilebilecek tek doğru tanımdır. Bu, gücün teritoryal limitlerine ilişkin salt keyfekeder bir biçimde verilmiş bir isimdir. Ve eğer bu onun gerçek karakteri ise, muvakkaten üstün ya• hut karşı konulamaz olan tek bir kişinin gücü ve iradesi dahilindeki sınırlar, tüm hukuki maksatlar çerçevesinde bir devleti meydana getirir; ve muvakkaten bu limitler dahilinde, işte bu güç ve irade hukuku tesis eder, yine söz konusu güç ve iradenin belli sınırlar içerisinde insanların büyük kısmı tarafından üstün ve karşı konu- lamaz şekilde sergilenmesi de, içsel olarak adil olup olmadıklarının bir önemi olmasa dahi hukukidir. Bu yüzden eğer hukuk gerçekte şu tanımın ortaya koyduğu şekilde yalnızca "bir devletin üstün gücü tarafından salık verilen bir medeni davranış kuralı" ise, bu tanımdan zorunlu bir netice olarak,
fhılmk Nedir7 13 hukukun muvakkaten bütünleşmiş ve başarılı biçimde uygulamaya konmuş güç ve iradeyle birebir anlamdaş olduğu çıkar. Bu tanım altında, hukuk hiç kimseye güvenlik, özgürlük, haklar veya mutluluk konusunda daimi bir biçimde garanti sunmaz. Olası tüm suç, zorbalık ve yanlışlara, hem hükümetler hem de bireyler nezdinde cevaz veriı: Bu tanım çok açık şekilde keyfi güç tarafından icat edilmiş ve yalnızca onun amaçlarını örtbas etmeye yaramıştır. Bu yüzden biz böyle bir keyfi gücü reddetmeye ve bundan farklı bir durumu araştırmaya mecburuz; hukuku daha az belirsiz, daha az gelgeç, daha az keyfi kılacak olan ve herkesin hakları adına onu daha güvenilir kılıp, daha adil ve daimi yapacak bir durumu aramalıyız. Peki eğer biz bu durumu araştırırsak, ilk bahsettiğimizi benimseme yoluna gitmeden, doğal adaletin kuralı, ilkesi, yükümlülüğü veya gereklil(ği olarak hukuku nerede bulacağız? İşte bu tanımı benimseyelim, ki hukuk basit, akledilebilir ve bilimsel olsun; her zaman kendiyle tutarlı ve her daim ahlak, akıl ve hakikatle ahenkli bir bütün olsun. Bu tanımı reddetme halinde ise hukuk bir bilim olmaktan çıkar; kaba, çelişkili ve keyfi irade bildi- rimlerinin bir kargaşası halini alır; ahlak, adalet, akıl veya hakikate bilinemeyecek şekilde şans eseri tutunur; istenç, iktidar ve çıkarın anlık istekleri gibi gelgeç ve ömürsüz olur. Eğer hukuk gerçekte doğal adaletin bir gerekliliği, yükümlülü- ğü, kuralı ya da ilkesinden başka hiç bir şey değilse, bunun sonucu olarak hükümetlerin, bireylerin kendilerini yetkilendirdikleri şey­ ler dışında hiçbir yetkileri yoktur; ayrıca insanın doğal haklarıyla tutarsız bir şekilde hükümet sözleşmeleri ve anlaşmalarından or- taya çıkabilecek bir hukuk da olmaz. Bu minvalde herhangi bir hü- kümet biçimi altında oluşmuş bir anayasa hukuku, sadece ve sadece doğal hulwkla ve insanın doğal haklarıyla tutarlı olaııyazıfı anayasa prensiplerini içerebilir. Bunlar dışında kalan, anayasanın sözüyle ifade olunmuş diğer tüm prensipler geçersizdir ve hukuk değildir; ve tüm yargı organları bunları deklare etmekle yükümlüdür. Bu öğreti, kanun kitaplarının ve anayasaların mahfına sebep olsa bile, hukuk budur. Bu hukuk, insanın gerçek manada haklarını tayin ve tespit eder ve onun talepleri hukuk adı altındaki diğer her şey kadar buyurucudur. Şu muhtemeldir ki, belki bu öğreti mevcut anayasal düzen- lemelerimizi, hükümetlerimizi yeni organizasyonların gereklili-
14 ğinden kurtarmak adına, yeterince bozmayacaktır. Fakat her bozguna uğratmaktan uzak kalırsa da, bir şeyi illaki bozguna tacaktır. Bu da, hala hukukun otoritesiyle varolduğunu iddia eden insan köleliği sisteminin ayak izleridir2.. ' İnsanların büyük çoğunluğu, hukuku, siyasal iktidarı elimle tutanın keyfi emirleri olarak görme alışkanlığındadır. Ve bu kişiler, muhtemelen hukuku, benimsemiş oldukları halihazır akıl yürütmeye uydurmak adına, hukukun ilkesel olarak do- ğal, sabit ve değiştirilemez olduğundan başka bir payandaya yaslamak isterler. Bu yüzden onlara en yüksek otoritelerın kaynaklarından alınmış aşağıdaki doğ rulamaları sunuyorum. "Hukuk ilmi, adil ve gayriadilin bilimidiı:" ]ustiniarı "Hukukun birincil ve ilkesel nesneleri doğrular ve yanlışlardır:• Blackstorıe 'Jdalet, her insanı yapması gerekene sevkeden daimi ve ebedi eğilimdir:' Justiııiarı "Hukukun temel ilkeleri, dürüst yaşa, kimseye zarar verme ve herkese hak ettiği ni verdir:' ]ustiııian & Blackstone "HUKUK, insan eylemlerinin zorunluluğu ve kuralıdır, medeni bir toplumun yönetilişinin kuralıdır ve her insana ona ait olanı verendir."Jacub's Law Dictioııaıy "Yasaların bir kısmı ihtiyari veya pozitif, bir kısmıysa doğaldır. Özü gereği iyi ve adil olanları doğal olanlardır. Bunlar her yerde görünürler ve her yeri bağbırlar..c İşte bunlar Tanrıdan gelen doğal yasalardır; ihtiyari yasalarscı insandan pozitif kurumlardan insanca oluşturulur:' Selden on Fortescue Cl 7 &Jacob's Dictioııary "Tanrı, doğal hukuku, insanın yaratılışında, onun içine, yine onun korunması ve yönlendirilmesi maksadıyla zerketmiştir. Bu hukuk, ezeli ve ebedi [etemal] kuktm; değiştirilemez:' 2 Saep. Abı: 356 &Jacob's Law Dictionaıy
NATURAL LAW; OR HE SCIENCE OF JUSTICE: . TREATISE ON NATURAL LAW, NATURAL JUSTICE, NATURAL RIGHTS, NATURAL LIBERTY, AND ~ ATUl?Al. SOCIETY; SHOWING THAT .U, L'EGISLATION WHATSOEVER IS AN ABSURDlTY, A USURPATION, AND A CRIME. PART FIRST. Bv LYSANDER SPOONER. BOSTON: A. WILLIAMS & CO .• I 8 8 2.
DOĞAL HUKUK YA DA ADALET BİLİMİ: Her Tür Yasamanın Saçmalık, Gasp ve Suç Olduğunu Göstermek Suretiyle, Doğal Hukuk, Doğal Adalet, Doğal Haklar, Doğal Özgürlük ve Doğal Toplum Üzerine Bir Deneme "Natural Law, or The Science ofJustice: A Treatise on Natura! Law, Natura! Justice, Natura! Rights, Natura! Liberty, and Natura! Society; Showing That Ali Legislation Whatsoever is an Absurdity, Usurpation, and Crime" (1882) Birinci Bölüm "ADALET BİLİMİ" Benim olan ile senin olanın bilimi -yani adalet bilimi- tüm insan haklarının, yani bir insanın tüm kişilik ve malvarlığı hakla- rının, onun yaşam, özgürlük ve mutluluğu takip etmeye dair tüm haklarının bilimidk Bu bilim, bir kimsenin başkalarının haklarına müdahalede bulunmaksızın neyi yapabilip neyi yapamayacağı, neye sahip olup neye olamayacağı ve neyi konuşabilip neyi konuşamayacağı hak- kında bir şeyleri tek başına söyleyebilen bir bilimdir. Bu bilim, barış bilimidir; barışın yegane bilimidir, çünkü ne koşullar altında insanoğlunun barış içinde yaşayabileceği, yaşamak zorunda oluşu ve her ikisi üzerine, bir şeyleri tek başına söyleyebi- len bir bilimdiı:
18 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler} Bu koşullar en basitinden şunlardır: Öncelikle her kişinin, diğer tüm kişilere karşı adaletin kendisine gerektirdiği şekilde davranmasıdır. Örneğin borçlarını ödemesidir, ödünç alınmış yahut çalınmış bir malı sahibine iade etmesidir veya bir kişiye yahut bir kişinin malına dönük vermiş olduğu zararları telafi etmesidir. İkinci koşul, bir kimsenin diğer insanlara karşı adaletin onu yasakladığı konularda eylemde bulunmaktan sakınmasıdıı: Örne- ğin diğer insanlara ve onların mülkiyetlerine karşı hırsızlık, yağma, kundaklama., cinayet ve diğer suçları işlemekten kaçınmasıdıı;. Bu koşullar yerine getirildiği müddetçe insanlar barış içinde olurlar ve birbirlerine karşı davranışlarında barışı devam ettirmek zorunda kalırlar. Bu koşulların ihlal edildiği durumda ise savaş durumuna geçerler. Ve adalet yeniden tesis edilene kadar savaş durumu içinde kalmak mecburiyetinde olurlar. Tarihin bizlere bildirdiği tüm zamanlar boyunca, her nerede insanoğlu birbirleriyle barış içinde yaşamaya çabaladıysa, hem doğal içgüdüler hem de insan ırkının kolektif bilgeliği şu biricik yükümlülüğe itaati zaruri bir koşul olarak tanır ve tarif eder: herkes diğerlerine karşı dürüstlük içindeyaşamalıdır. Kadim bir hukuk özdeyişi de insanların hemcinslerine karşı hukuki ödevleri toplamını şu şekilde basitçe dile getirmiştir: Dürüst yaşa, kimseyi incitme ve herkese hak ettiğini ver. Tüm bu özdeyiş gerçekte sadece şu kelimelerle de ifade edile- bilir: Dürüstyaşa. Çünkü dürüst yaşandığında kimse incitilmez ve herkese hak ettiği verilmiş olur. il İnsanın hiç şüphesiz diğer insanlara karşı başka pek çok ah laki ödevi vardır; aç olanı doyurmak, çıplak olanı giydirmek, evsiz olana barınak sağlamak, hasta olana bakmak, savunmasız olanı ko- rumak, zayıf olana yardım etmek, cahili bilgilendirmek gibL. Fakat bu ödevler ahlaki ödevlerdir ve insanlar her somut vakada o ödev- leri yerine getirip getirmemekte, veyahut nasıl ve ne kadar süreyle yerine getirebilecekleri hususunda kendi kendilerinin yargıçları olmak zorundadırlar. Fakat hukuki ödev -yani hemcinslerine karşı davranışlarında dürüst bir şekilde yaşa- ile ilgili olarak, sadece di- ğer insanların yargıç olma ihtimallerinden değil, kendi kendilerini korumak adına yargıç olmak zorundalıklarından da bahsedilebiliı:
flukııl< ya da !da/et Bilimi 19 ihtiyaç hasıl olduğunda hemcinsleri o kişiyi bu ödevini yerine getirmesi haklı olarak zorlayabilir: Bunu tek başlarına yahut ittifak halinde aldıkları kararlarla yapabilirler. İhtiyaç gerektirdi- ğinde hu zorlama anlık şekilde de yapılabilir, icap ettiği ve tercih edildiğinde düşünüp taşınılarak ve sistematik şekilde de ... III Adaleti dayatıp adaletsizliği reddetmek herhangi bir kimsenin ve herkesin -tek bir kişinin ya da birtakım kişilerin- gerek kendileri gerekse kendilerine yanlış yapılmış herkes adına hakları olmakla herabeı~ güç kullanmaksızın koruma temin etmeyi daha güvenli bulan herkesin de isteyeceği üzere, [adaleti sağlamak yönündeki] ivedilik ve arzunun neticesi olan hatalardan kaçınabilmek için insanların birlik [association] içinde olmalarının arzu edilir bir du- nım olduğu açıktır. Tabii ki bu arzu edilir durum, aralarında adaleti sürdürme ve yanlış yapan diğer kişilere karşı müşterek bir koruma oluşturmak adına, bunu gönüllü ve özgürce yapabildikleri sürece- dir: Bu birlik içinde olma durumu, mümkün olduğunca her türlü etkiden bağışık ve salt adalet arzusuyla yargısal işlemlerin planı veya sistemi üzerine de, onların sebeplerinin muhakeme edildiği, ikazların önemsendiği, detaylı düşünüldüğü ve araştırıldığı her en yüksek derecede arz edilirdir. Fakat bu birlik, sadece gönüllü olunduğu ölçüde haklı ve arzu edilirdir. Kimse bu birliklere katılım sağlaması veya onları destekle- mesi hususunda rızası hilafına zorlanamaz. Bu birliklere katılması yahut katılmaması hususunda kişiyi yönlendiren şey sadece ve sadece o kişinin kendi çıkarı, yargısı ve vicdanıdır. Eğer haklarını koruyabilmek adına bir kimse, sadece kendisine sırt dayamayı seçerse veyahut gerektiği durumlarda diğer insanların gönüllü ve özgür bir biçimde kendisine yapmış oldukları yardım tekliflerine dayanmayı seçerse, bu seçişlerinde tamamıyla haklıdır. Ve bir kişi açısından bu durum, benzer durumlarda zarar görmüş başkaları kendisinin yardımda ve müdafaada bulunmak için olağan şekilde hazır ve nazır olduğunu açıkça ortaya koyduğu müddetçe; ve aynca kendisine "dürüst yaşa, kimseyi incitme ve herkese hak ettiğini ver" dediği müddetçe gayet güvenlidir. Böyle bir insan, herhangi bir beşeri birliğin üyesi olsun ya da olmasın, her şekilde, anında daima yanında yeteri kadar arkadaşı ve koruyucusu olmasının güvencesini yaşar.
20 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) Bireyin, kendisini korumasını arzu etmediği bir birliğe katıl ması yahut onu desteklemesi gerekliliğinden ve bunun haklılığın­ dan kesinlikle bahsedilemez. Keza bireyin. işlemlerindeki metot ve planlarını ya da adaleti sağlayıp adaletsiziliği önleme hususunda açıklanmış hedeflerini yerine getirişini beğenmediği bir birliğe katılması yahut onu desteklemesi de mantıken ve haklı olarak beklenemez. Böylesi bir katılım yahut destek, onun düşüncesinde saçma ve etkisiz olacaktır. Böylesi bir katılım ve destek onun dü- şüncesinde gayriadil ve hatta suç olacaktır. Bu yüzden o kişi -bir birliğe katılmak gibi katılmamaya dönük olarak da eşit bir özgürlük içinde kalarak- o birlikten ayrılmış olmalıdır ve buradaki amacını -tüm diğer kişilerde olduğu gibi- onun kendi çıkarı, takdiri ve vic- danı dikte eder. Adaletsizliğe karşı müşterek korunma birliği, gemi kazalarına yahut yangınlara karşı oluşturulmuş müşterek korunma birlikle rine benzer. Ve bir kişi bu birliklerin kendisine sunduğu faydalan istemiyorsa, yahut onların amaçları ve metotlarını onaylamıyorsa, o kişinin -rızası, yargısı ve vicdanı hilafına- bu birliklere katılmaya yahut onları desteklemeye zorlanmasında başkaca bir haklılık ya da aklı bir neden de bulunmayacaktır. IV Bu gönüllü birliklerin, kendilerini adil kılmak ve adaletsizliği kendilerinden uzak tutmak için gerekli olan -bir bilim olarak- adalet bilgisinden yoksun oldukları temelinde itiraz yapılamaz. Dürüstlük. adalet ve doğal hukuk konulan genelde sade ve basit bir konular- dır ve bunlar herkeste bulunan ortak zihin tarafından kolayca kavranabilir. Bunların ne demek olduğunu bilmek isteyen biri, her somut vaka özelinde, çok nadiren uzaklara gitmek zorunda kalıı: Evet, bu bilimin de, diğer bilimler gibi öğrenilmesi gerekil: Fakat aynı zamanda bu bilim çok kolay bir biçimde de öğrenilebilk Onun uygulanışının, insanların birbirleriyle yaptıkları sonsuz sayıdaki ilişki ve işlem kadar sınırlanamazlığı söz konusu olmakla birlikte, o aslında her sıradan zihnin neredeyse sezgisel biçimde algılaya­ bildiği hakikat ve adalet ile ilgili bir takım basit ve temel ilkelerden meydana gelmiştiı: Neredeyse tüm insanlar~ çıkarımları üzerinden benzer olaylar ile anladıkları biçimde, adaletin neyi gerektirdiği ve neyin adalet oluşturduğu üzerine aynı algılara sahiptiı: Birbirleriyle münasebet ve bağlantı içerisinde bulunan insan-- lar, çok geniş kapsamda doğal hukuku öğrenmekten zaten istesek'.!
Do,qal Hukuk ya da Adalet Bilimi 21 bile kaçınamazlaı: İnsanların insanlarla yapmış olduğu anlaşmalaı~ birşeylere sahip oluşları, bireysel istekleri, her kişide varolan ta- lepte bulunma ve ısrarcı olma eğilimi, neye borç neye hak olarak baktıklarına bağlı olarak kendilerine dönük saldırılara direnme ve içerlenmeleri, zihinleri içine daima şu soruları zerkeder durur: Bu eylem adil mi, yoksa değil mi? Bu şey benim mi, yoksa onun mu? İşte bu sorular doğal hukuk sorularıdır ve bunların çok büyük bir kısmı, her nerede olunursa olunsun insan aklı tarafından aynı şekil­ de cevaplandırılır'. Çocuklar doğal hukukun temel ilkelerini çok erken yaşlardan itibaren öğrenmeye başlarlar. Bu yüzden bir çocuk, adilane bir nedene dayalı olmaksızın. başka bir çocuğa vurmaması ve onu incitmemesi gerektiğini öğrenir; diğer çocuklar üzerinde keyfine göre baskı ve kontrol kurmayı umamayacağını öğrenir. Güç, hile ve gizlilikle başka birine ait bir malı ele geçirmemesi gerektiğini de öğrenir. Böyle yanlışları yapması durumunda, sadece zarar gören muhatap çocuğun bu duruma direnmek, gerektiğinde de saldırıyı cezalandırmak ve bozulan durumu zorla eski hale getirtmekle kal- mayacağını, ayrıca diğer çocukların ve hatta tüm kişilerin de zarar gören o çocuğa yardım edeceğini, onun haklarını savunup, ona kar- şı yapılmış yanlışları düzelttireceklerini, bunun onların bir hakkı ve ahlaki ödevi olduğunu öğrenmiş oluı: Bunlar insanların birbirleriy- le yaptıkları işlemlerin önemli kısmını yöneten temel doğal hukuk ilkeleridir. Çocuklar bu ilkeleri, üç ile üçün toplamının altı, beş ile beşin toplamınınsa on olduğunu öğrenmelerinden çok daha önce öğrenirler. Çocukların oynadığı basit çocuk oyunları bile bu ilkelere süregiden bir bağlılık olmadığı takdirde sürdürülemez. Keza hangi yaştan olursa olsun, insanlar bu ilkelerin dışındaki koşullar altında barış ve sükun içinde birlikte yaşayamaz; bu da çocuk oyunlarının sürdürülememesiyle aynı ölçüde imkansızdır. Hindistaıı'da görev yapmış İngiliz yargıç olan Sir William jones, ki kendisi Avrupa hukuku kadar Asya hukukunu da öğrenmiş, bugüne kadarki en iyi eğitimli yar- gıçlardan biridiı; şöyle der: "tüm çağlar ve tüm milletler açısıııdan saf ve tarafsız aklın pozitifkunımların kısıt ve engellerinden azade haldeki yargısal araştırma­ lar üzerinde çok nadiren hata üreteceğine dair ortaya çıkan neticeler üzerindeki birbirine benzerlik ve hatta özdeşliği belirtmekten memnuniyet duyarım:' Jones on Bailmeııts, 133. Burada Joııes şunu kasteder: adaleti ihlal etmek biçiminde hiçbir kanun yapılma­ dığı takdirde, tüm çağlar ve tüm milletler açısından, yargısal heyetler neyin adil olduğuna ilişkin hemfikir hale gelmekte nadiren hataya düşmüşlerdir.
22 Hukuk Nedir? (Seçme Metınler) Ayrıca genç ya da yaşlı olsun insanların tamamı açısından, onların doğal hukuk kavramının terimlerinin anlamlarını öğrenme­ lerinden çok daha önce doğal hukukun temel ilkelerini öğrendikle­ rini söylemek abartı olmaz. İlk önce bir şeyin kendisinin doğasını anlamadıkları sürece, insanların o şeyi ifade eden kelimelerin ger- çek anlamını öğrenebilmeleri de mümkün olmayacaktır. Şeylerin kendilerine has doğalarını öğrenmeden evvel insanların adalet ve adaletsizlik kelimelerinin anlamlarını anlayabilmeleri, şeylerin kendi doğalarını öğrenmeden önce sıcak ve soğuk, ıslak ve kuru, aydınlık ve karanlık, beyaz ve siyah, bir ve iki kavramlarının an- lamlarını onlara öğretebilmek kadar imkansızdır. İnsanların maddi varlıkların yanında his ve düşünceleri, onları tanımlayıp tarif eden kavramların anlamlarını bilebilmek için, öncelikli olarak bilmeleri zaruridir. İkinci Bölüm "ADALET BİLİMİ (DEVAM)" 1 Eğer adalet doğal bir ilke değilse, hiçbir şekilde ilke de değil­ diı: Eğer o doğal bir ilke değilse, adalet diye bir şeyin varlığından bile söz edilemez. Eğer o doğal bir ilke değilse, fi tarihinden bu yana onun üzerine konuşan ve yazan onca insan, varolmayan bir şey üze-- rine yazıp konuşmuştur. Eğer o doğal bir ilke değilse, onca zaman- dır işittiğimiz o adalete müracaat edişler ya da tanık olduğumuz adalet mücadeleleri, aslında gerçek olmayan, salt fantezi ve hayal gücünden türeyen boş isteklerin peşindeki koşuşturmacalardıı: Eğer adalet doğal bir ilke değilse, adaletsizlik diye bir mefhum da yoktur ve tüm o suç diye sahneye konan eylemler, hiçbir şekilde suç olmayıp, tıpkı bir yağmur yağışı ya da güneşin batışı gibi alelade olaylardır. Dolayısıyla mağdurların bir sel akıntısı yahut her yeri ya- bani ot sarmasından yakınmalarının dışında bir sebeple, onlardan şikayetçi olmalarının herhangi bir makuliyeti de yoktur. Eğer adalet doğal bir ilke değilse, (sözümona) hükümetlerin onu dikkate almasının, alıyormuş gibi görünmesinin yahut aldığını açıklamasının da hiçbir makuliyeti ve haklılığı kalmaz; varolmayan herhangi bir başka şeyi dikkate alma, alıyormuş gibi görünme ya da aldığını açıklamayla bunun arasında hiçbir farkı yoktuı: Ve böyle olunca, hükümetlerin adaleti dikkate alıp, tesis etme ve sürdürme
Doqa/ l/ukuk ya da Adalet Bilimi 23 faaliyetleri, bir aptalın boş bir lafından yahut bir düzenbazın hile- sinden öteye geçmez. Fakat tüm bunların tersine, şayet adalet doğal bir ilke ise, bu durumda o değişmez bir şey olmak zorundadır. Onu tesis eden güç- ten daha aşağı herhangi bir güç tarafından, yerçekimi kanunundan, ışık kanunlarından, matematik ilkelerinden ya da başkaca bir doğal hukuk kanunu veya ilkesinden daha fazla değiştirilebilir olmama- lıdır; ve herhangi bir kimsenin yahut kendilerini hükümet yahut başka bir isimle adlandıran bir grup kişinin, kararlarını, takdirle- rini, istek ve emirlerini, insanın temel davranış kuralı olarak adalet kavramının sınırları dahilinde oluşturabilmeleri için yapacakları tüm girişimler ve varsayımlar, sanki bunu adalete göre değil de evrenin fiziki, mental ve ahlaki yasalarına göre yapıyorlarmış gibi, birer saçmalık, gasp ve zorbalık halini alır. Eğer adalet gibi bir ilke var ise, bu ister istemez doğal bir ilke- dir. Ve aynı şekilde bu, bir bilim konusu olarak, tıpkı diğer bilimler gibi öğrenilip tatbik edilebilir. Ancak onu [yani adaleti] yasama faaliyetinden elde etmek ya da çoğaltmak, matematik ve kimya gibi diğer bilimleri yasamadan elde edip çoğaltmak kadar saçma, hatalı ve gülünçtık 111 Doğada adalet gibi bir ilke var ise -isterse tüm insan ırkının bütünleşik meziyetinden beliren bir yasama faaliyeti mevcut olsun- adaletin üstün otoritesine yasamayla ne bir şey eklenebilir ne de ondan bir şey koparılabiliı: Ve adaletin üstün otoritesine bir şeyler eklemek ya da ondan bir şeyler çıkarmaya dönük insan ırkının -ya da onun bir bölümünün- tüm girişimleri, her halükarda, avare bir rüzgarın herhangi bir tekil insan üzerinde oluşturduğu mecburiyet- ten daha fazla değildir. IV Eğer adalet gibi bir ilke, yahut doğal hukuk diye bir şey varsa, işte bu her bir insana doğumuyla beraber ne tür haklar verildiğini bizlere söyleı: Hangi hakların insana salt insan olduğu için içkin ol- duğunu ve hangilerinin onun yaşamı boyunca onda kalmak zorun- da olduğunu; çiğnenmesi mümkün olsa bile, bir insan olarak onun doğasından ayıklanması, ayrılması, çıkarılması ve sıfırlanması na-
24 flukıık Nedir:' (Seçme Metinler) mümkün olan hakların neler olduğunu, ve onlarda mevcut otorite ve yükümlülüklerden nasıl mahrum kalındığını bizlere söyler. Bir diğer taraftan, eğer adalet gibi bir ilke ya da doğal hukuk diye bir şey yoksa, o zaman insan dünyaya haklardan tamamıyla yoksun bir şekilde gelmiş olur. insanın dünyaya bu şekilde hak yok sunu gelmesi, ebediyen böyle kalması gibi zorunlu bir durumu da ortaya çıkarır. Çünkü eğer kimse dünyaya beraberinde hakları da getirmiyorsa, onun salt kendisine ait haklara da hiçbir zaman sa, bip olamayacağı veya bunları başka birine devredemeyeceği gayet açıktır. Ve sonuç, insan denen varlığın hiçbir hakka sahip olamamış olduğu; hak denen şeylerle alakalı konuştuklarında hiçbir zaman sahip olmadıkları ve olamayacakları şeyleri zikrettikleridir. V Eğer adalet gibi bir doğal ilke var ise, o, doğal olarak tatbik edilebilecek olduğu tüm meseleler açısından zorunlu olarak en yük- sek ve sonuç olarak biricik ve evrensel yasa vastindadu: Ve sonuç olarak bir hakimiyet ve otorite hakkının mevcut olmadığı hallerdt, beşeri yasakoyuculuk, basitçe ve her daim, bir hakimiyet ve otorite faraziyesi oluşturmuştur. Bu yüzden de her zaman ve basbayağı bir mütecaviz, bir saçmalık, bir gaspçı ve bir suç olmuştur. Diğer yandan eğer adalet gibi bir doğal ilke yok ise, adaletsiz- lik diye bir şey de olamaz. Eğer dürüstlük diye bir doğal ilke yoksa, dürüstlüğe aykırılık diye bir şeyden de söz edilemez. Dolayısıyla dürüstlüğe aykırı veya gayriadil diyebileceğimiz ve şikayet ederek yasaklayıp cezalandırabileceğimiz şekilde, bir insanın diğer bir in· sana yahut onun malvarlığına karşı cebir veya hileyle eylemde bu- lunması imkanı da olamaz. Kısaca eğer adalet gibi bir ilke yoksa suç olarak zikredebileceğimiz bir eylem de olmaz. Suçları önlemek ve cezalandırmak için ortaya çıktığı söylenen tüm hükümet faaliyetleri -yahut bunların bir kısmı-, olmayan ve hiçbir zaman olmayacak bir şeyi önlemek ya da cezalandırmak uğraşlarına dönüşür. Böylesi uğraşlar, suçlarla ilgili olmaları ölçüsünde, hükümetlerin varolrna gerekçelerinin aslında olmadığının ikrarı halini alırlar; zira o suç- larla ilgili yaptıkları ve yapabilecekleri bir şey yoktur. Doğa içinde olmaları basbayağı mümkün olmayan eylemlerin önlenmesi ve cezalandırılması için varolan hükümetlerin ikrarıdır bu.
Hukuk ya da Adalet Bilimi 25 VI Doğada adalet ya da dürüstlük gibi, "benim" ve "senin" gibi kelimelerle tanımlanan, insanın kişiliği ve mülkiyeti üzerinde doğal haklarını gösteren ilkeler var ise, değiştirilemez ve evrensel bir hukuka sahibiz demektir. Bu hukuk öğrenebildiğimiz, hatta tıpkı bilimler gibi öğrendiğimiz bir hukuktur. Kendisiyle çatışan her ne varsa ona baskın gelir ve onu dışlar. Bize neyin adil ya da gayriadil; neyin dürüstçe ya da dürüstlüğe aykırı; neyin bana ya da sana ait; neyin mülkiyet ya da kişilik hakkı açısından bana ya da sana ait olduğunu ve bunlar arasındaki sınırların nerede başlayıp bittiğini söyler. Bu hukuk tüm dünya genelinde, tüm insanlar için ve tüm zamanlarda geçerli olan biricik ve üstün hukuktur; ve insan bu üzerinde yaşadığı müddetçe de bu böyle olacaktır. Fakat bunun tersi bir biçimde, eğer doğada adalet ya da dü- rüstlük gibi, "benim" ve "senin" gibi kelimelerle tanımlanan; insanın kişiliği ve mülkiyeti üzerinde doğal haklarını bildiren ilkeler yoksa, o zaman adalet ve adaletsizlik, dürüstlük ve dürüstlüğe aykı­ nlık gibi kavramların; benimkiyle seninkini işaret eden, bir şeyin bir kişinin ve diğer bir şeyinse diğer kişinin mülkiyetinde olduğunu gösteren, bir şeyin bir kimsenin doğal kişilik ve mülkiyet hakları olduğunu, neyin zarar ve neyin suç olduğunu tarif eden tüm kelimeler, manasızlıkları itibariyle tüm beşeri dillerden çıkarılma­ lıdıı: Ayrıca insanların birbirleriyle ilişkilerini yöneten üstün ve biricik kanunlarının, zamanın başlangıcından bu yana yapılmış en cebir ve hile olduklarını; ve bundan böyle, tüm kişi ve -diğer herkes gibi kendilerini "hükümet" olarak lanse eden- kişi kombi- nasyonlarının birbirleriyle olan ilişkilerinde, yapabildikleri ölçüde her türlü cebir ve hileye müracaat etmekte serbest bırakıldıklarını, bir kerede ve nihai şekilde deklare etmek gerekir. VII Eğer adalet gibi bir bilim yahut hükümet bilimi gibi bir şey yok ise, açgözlülük ve şiddet, insanların kalan kısmının efendiliğini elde olup onları sefalet ve köleliğe sürüklemiş olan ve yine onların tabi edildikleri hükümetleri kurmuş birkaç bağlaşık kötünün elinde birer meşru yönetim örneği halini alırlar; ki bu durum dünyanın her daim göreceği şekilde, her çağ ve millet açısından böyle oluı:
26 Jlıılaık Nedir? (Seçme Metinler) VIII Şayet doğada bir adalet ilkesi var ise, işte o zaman sadece bir politik ilke de hep var olmuştur ve olacaktır. İnsanların icat etme alışkanlığı içinde oldukları diğer tüm sözde politik ilkeler, tama· mıyla ilke bile değildir. Bunlar ya evrensel hukuk, hakikat ya da adaletten daha iyi bir şeyler keşfettiklerini hayal eden aptallara ait şımarıklıklardır; ya da güç, para ve şan peşindeki bencil ve sahte- karların bu amaçları doğrultusunda kullandıkları birer aygıtı ya da yalandan bir şeyler yapıyormuş gibi gözükmeleridir: Üçüncü Bölüm YASAMA FAALİYETİNİN KARŞITI OLARAK DOĞAL HUKUK I Doğal adalet veyahut doğal hukuk, insanlar arasında ortaya çıkabilecek olası her tür uyuşmazlığa doğruca uyabilir ve doğal ola- rak uygulanabilir ilkedir; aynı zamanda insanlar arasındaki uyuş­ mazlıklara haklı bir biçimde yerleştirilebilir yegane standarttır. Bu öyle bir ilkedir ki, her insan onun sağladığı korumayı, diğer insanla- rı bu ilkeye adapte etmeyi arzulasın ya da arzulamasın, kendisi için talep eder. Bu ilke, aynı zamanda her millette ve her zaman aynı kalan değiştirilemez bir ilkedir; her zaman ve her mekan için kendi kendini gerekli kılar; herkese karşı tarafsız ve eşit mesafededir; her yerde insanların barışı için vazgeçilmezdir; her insanın refahı ve güvenliği için hayati önem taşır; aynı zamanda kolaylıkla öğrenilir; genel olarak bilinir; ve aynı zamanda bütün namuslu insanların hazır ve haklı olarak biçimlendirmiş oldukları söz konusu gönüllü birliklerin amaçları çerçevesinde sürdürülür de... Ve onun bu tip bir ilke oluşu, şu türden soruları da gündeme getirir: Niçin o evren sel ya da neredeyse evrensel olarak hüküm ifade etmeyen bir şey olmuştur? Niçin o, insanların kendisine itaate haklı biçimde zorla nabileceği yegane hukuk olarak, çağlar öncesinden dünya çapında tesis edilememiş vaziyettedir? Niçin o, insanlararası ilişkilerde yer alması veya insanoğlunun kullanımı açısından, aslında yasama fo. aliyetinin nitelikleri kadar gereksiz, saçma, hatalı ve zalim bir şey olarak tasavvur edilmiştir?
Doqal Hııkuk ycı do Adalet Bilimi 27 il Bu soruların cevabı, tüm tarihsel dönemler boyunca, insanla- rın barbar devletinde ötesinde gelişmişlik gösterdikleri ve toprağın işlenmesi suretiyle yaşamı idame ettirme araçlarını geliştirmeyi öğrendikleri her yerde, bazı insanların -elkonulabilir malvarlığı biriktirmiş ya da kendilerini köleleştirecek insanların güç ve haz- larına katkıda bulunacak derecede emek gücüne sahip olduklarını gösteren- diğer tüm insanları yağmalayıp köleleştirmek için hırsız­ lar gibi birleşip organize olduklarında kendini gösterir. Başlangıçta sayıca az olan bu hırsız grupları, birbirleriyle birleşmek, savaşta kullanılabilir aletler geliştirmek, kendilerini disipline edip organizasyonlarını askeri güçlere dönüştürerek mükemmelleştirmek, yağma faaliyetlerini kendi aralarında (baskı altında tuttukları kişilere de dahil olmak üzere) ya (kendisini takip edecek kişileri devamlı arttırma gayretindeki) liderlerinin buyur- duğu gibi ya da beraberce kararlaştırdıkları şekilde paylara ayırıp bölüştürmek suretiyle kuvvetlerini arttırmışlardır. Yağmalanıp köleleştirilen insanların görece savunmasız ol- ması, ülkenin geneline seyrek bir şekilde serpişmiş olmaları, kaba saba alet edevatla topraktan zar zor verim alabilecek şekilde pür ağır emekle çalışma koşulları altında bulunmalan, sopalar ve taş­ lardan başka savaş aletlerine sahip olmamalan, aniden saldırmak dışında birlik halinde hareket edip güçlerini yoğulaştırmalarını sağlayacak vasıtalarının, askeri disiplin ve organizasyonlarının olmaması durumlarında, bu hırsız gruplarının onları yağmalama ve köleleştirmede başarı elde etmeleri kolaylaşmıştır. Bu koşullar altında, kendilerinin veya ailelerinin yaşamlarını kurtarabilmek için insanlara kalacak alternatif yol, sadece elde ettikleri mahsulü veya işledikleri toprağı vermekten ibaret değildir; aynı zamanda kendileri ve aileleri de birer köle olarak yağmacılara teslim olmak zorunda kalırlar: işte bu andan itibaren onların yazgısı, önceden kendileri için işledikleri toprağı, başkası için işlemek olur. Emeklerini daimi ola- rak yöneltecekleri ve refahlarını yavaş yavaş arttıracakları kişi artık onların tiranlarıdır; her şey artık tiranlarının eline gider. Bu tiranlar sadece yağmayla ve köleleştirdikleri kişilerin emeği üzerine çökerek yaşarlar; ve yine onların enerjilerinden fay- dalanarak, yağmalarını genişletmeye ve diğer savunmasız insanları
28 llukuk Nedir? (Seçme Metinler) köle haline getirmeye devam ederler. Sayılarım arttırarak, organı­ zasyonlarını mükemmelleştirerek ve savaş aletlerini çoğaltarak, yapmış oldukları işgalleri, elde ettiklerini elde tutmak için, siste- matik davranmak ve birbirleriyle ortak hareket etmek gerekliliği ölçüsünde sürdürür ve genişletirler. Fakat o zorbalar, tüm bu şeyleri hükümet olarak adlandırdık­ ları varlığı meydana getirerek ve yasa dedikleri şeyleri çıkararak da yapabilirler. Dünyadaki büyük yönetimlerin hepsi, gelmiş geçmiş olanlar- dan şimdikilere dek, hep bu karakterde olmuştur. Bunlar sadece, yağma, işgal ve hemcinslerini köleleştirmek amaçlan doğrultusun­ da biraraya gelmiş birer yağmacı çetedir. Ve onların yasalar olarak adlandırdıkları şeyler de, sadece birilerini yağmalayıp köleleştir­ mek ve elde ettikleri çapulculuk hisselerini korumak -ve bu suretle de içinde bulundukları organizasyonlarını idame ettirmek- için yapmayı gerekli görüp hep beraberce akdettikleri anlaşmalardır. Tüm bu yasalar, çetecileı~ eşkiyalar ve korsanların tasarla- dıkları suçlan daha başarılı bir biçimde işlemek ve sağladıkları menfaati daha barışçıl şekilde bölüşmek için aralarında tesis etme yi gerekli gördükleri anlaşmalardan daha hakiki bir yükümlülük meydana getirmez. Ve böylece, özü gereği dünyadaki yasama faaliyetlerinin hepsi, diğer insanları yağmalamak, köleleştirmek ve malvarlığı haline ge- tirmek yönünde bir grup insanın arzusundan kökenini bulur. m Zenginlik üreten tüm araçlara ve tüm topraklara el koyan soyguncu ya da köleci sınıf, zamanla kölelerini yönetmenin ve ve rimli kılmanın en kolay yolunu keşfetmeye başlamış, onları eskiden olduğu gibi ve tıpkı çok sayıda sığıra sahip olmak gibi daha fazla sa- yıda sahiplenmek yerine, kendi yaşamlarını idame ettirme sorum- luluklarını onların üzerinde bırakarak onlara daha çok özgürlük veren köle sahipleri olmuşlardır. Böylece bu kişiler, bu sefer toprağı elinde tutan kişilere -yani eskiden efendileri olan kişilere-, onların belirleyeceği bir karşılık uğruna emeklerini satmaya itilmişlerdiı: Bazı kimselerin yanlış bir biçimde dile getirdikleri tabirle, bu özgürleştirilmiş kölelerin -yani topraklan, malvarlıkları veya ba- ğımsız bir yaşam sürebilme vasıtaları olmayan bu insanların- pek tabii ki, açlıktan korunabilmek için emeklerini bir toprak sahibine
Do/jol ffukıık ya ria Adalet Bilimi 29 satmaktan başka alternatifleri kalmamıştıı: Bu satım ise yaşamın en kaba gerekliliklerini elde edebilmeye yetecek -ve hatta çoğu za- man bunu bile mümkün kılmayacak- bir karşılık uğruna olmuştur. Sözümona bu özgürleştirilmiş köleler, bugün artık, daha önce olduklarından çok ama çok az daha köle olmuşlardır. Onların yaşa­ mı idame ettirebilme vasıtaları, en azından onları yaşamda tutma konusunda açık şekilde menfaatlere sahip efendilerinin olduğu döneme göre muhtemelen çok daha kırılgan hale gelmiştir. Toprak sahibinin çıkan veya kaprisi doğrultusunda evden, işten ve hatta kendi emekleriyle yaşamı idame ettirme şansından çekilip fırlatıl­ maya maruz kalmışlardır. Bu yüzden sayıları da epeyce fazla olan bu kişiler, dilenmeye, hırsızlık yapmaya ve açlık çekmeye mecbur bırakılmışlardır; ve tabii ki de, eskiden sahipleri olan kişilerin hu- zurları ve mülkiyetleri açısından da birer tehlike halini almışlardır. Netice olarak, eski efendiler, kendilerinin ve mülkiyetlerinin güvenliğini sağlama amacıyla, bir hükümet faaliyeti altında bu tehlikeli insanları daha mükemmel bir biçimde organize etmeyi ve yasalar yaparak tôbiyet altında tutmayı gerekli görmüşlerdir. Bu yasalaı~ onların ne durumda emek sarf etmeye mecbur hale gele- ceklerini, endişe uyandırıcı cezaları ve hatta ölümü, ayrıca açlıktan kaçınabilmek için tek yolları olan ve bu yüzden itilmiş oldukları hır­ sızlık ve suistimalleri tanımlarken, aynı zamanda fiyatlandınr da. Bu yasalar yüzlerce ve hatta bazı ülkelerde binlerce yıldır geçerliliklerini muhafaza etmiştir; ve bugün de dünya genelinde neredeyse tüm ülkelerde, daha az yahut çok katılıkta, bu yasalar hala yürürlüktedir. Bu yasaların gayeleri ve etkileri, tüm toprakların ve zenginlik yaratıcı tüm araçların belli sınıfların, yani soyguncu ve köle sahibi sınıfın tekelinde tutmak ve bunu sürdürmek olmuştuı: Bir gaye ve etki de, yoksulluk: ve bağımlılık durumu içindeki emekçi kesimin büyük bir bölümünü, sadece hayatta kalabilecekleri düşük bir meb- lağ ıığnına emeklerini tepelerindeki tiranlara satmaya zorlamaktır. Tüm bunların sonucu, dünyadaki zenginliğin çok küçük bir azınlığın, köle sahibi ve yasakoyucu sınıfın elinde bulunuşudur ve bu sınıf geçmişte olduğu gibi bugün de hala ruhen köle sahibidir, fakat herkesin tıpkı taşmır mal sahipliği gibi kendi kölesine sahip olması yerine, bu sefer amaçlarına emekçi sınıfı bağımlılık ve tabi- yet altında tuttukları yasaları çıkararak ulaşmaktadırlaı:
30 Hukuk Nedir? Dolayısıyla yasama faaliyetinin uğraşı, ki içinde muz zamanlarda artık bu büyüyerek devasa bir faaliyet alanı ha- line gelmiştir, kökeni itibariyle, emeklerini gasp edip bundan kar edecekleri çoğunluğu itaat altında tutma amacıyla azınlığın kendi içinde tertiplediği gizli hesaplarla hemhal olmuştur. Ve bütün yasama faaliyetinin temelinde yatan gerçek motif ruh -her ne kadar yasakoyucular kendilerini gizleyerek bunlarm üstünü boyasalar da- dün olduğu gibi bugün de aynıdır: Yasakoyu- culuktaki tüm amaçlan, bir sınıf insanı, diğer bir sınıfın altında ona tabi ve ona hizmet eder şekilde alıkoymaktır. iV Ohalde yasama nedir? Bir ya da bir grup insanın, kendilerinin gücüne tabi olacak diğer tüm insanlar üzerinde mutlak ve sorumsuz hakimiyet sanısıdır. Bir ya da bir grup insanın, diğer tüm insanları kendi istek ve hizmetlerine tabi kılmaya hakları olduğu sanısıdıı: Bir ya da bir grup insanın, diğer tüm insanların doğal hakları ve do· ğal özgürlüklerini karşılıksız bir biçimde ortadan kaldırmaya; on- ları köleleri yapmaya; onların ne yapabilip ne yapamayacaklarını, ne olup ne olamayacaklarını ve neye sahip olup olamayacaklarını keyfi biçimde dikte etmeye haklan olduğu sanısıdıc Kısacası insan hakları ilkesini ve adalet ilkesinin bizatihi kendisini bu dünyadan koparıp atmak ve onun yerine kendi kişisel çıkaı; istek ve hazlarını koymaya hakkı olduğu sanısıdır. Tüm bunlar, baskı altındaki in- sanlar üzerinde beşeri yasakoyuculuğun zorlayıcı bir biçimde var olmasının korkunç bir düşünce olduğunu gösterir:
rINIHCATION OF MORAL LlBERTY.
ERDEMSİZLİKLER SUÇ DEĞİLDİR: AHLAKİ ÖZGÜRLÜĞE DAİR BİR SAVUNMA "Vices are not Crimes: A Vindication of Moral Liberty" (1875) Ahlak Bozuklukları yahut Erdemsizlikler [Vicesl] insanın biz- zat kendisi yahut kendi mülkiyetine zarar veren eylemlerini ifade eder. [Crimes] ise bir başkasına yahut bir başkasının mülki- Erdemsizlikler, basitçe, bir kişinin mutluluk peşinde koşarken yaptığı hatalar olarak ifade edilebilir. Suçların tersine bunlar, başka kimselere yönelik kötü niyet [malice] içermez ve bu manada onların kişiliklerine yahut mülkiyetlerine dönük müdahale de değildirler. Erdemsizliklerde, suçları suç yapan öz -yani başkasının şahsi­ veya malvarlığına zarar verme için dizayn edilmişlik- eksiktir. kastı olmadan yani bir başkasının şahsiyeti yahut mül- kiyetine dönük bir ihlal kastı olmadan bir suçun oluşamayacağı, hukukun temel bir ilkesidir. Fakat bir erdemsizlik, böylesine bir suç kastı ile birlikte sergilenemez. Bir kişi erdemsizlik sergilerse [Çevırnıen Nolu: Bu metinde vice kelimesi, virtue yani erdemin zıttını, erdemli ol- mayan davranışları (erdemsizlikleri) kastetmekte kullanıldığı gibi aynı zamanda klasik hukuk-ahlak ayrımı bağlamında ahlaki alanda tutulan ve ahlaki bozukluk ve zafiyetler olarak nitelenen savurganlık ve sarhoşluk gibi durumları kastet- mekte kullanılır. Oyüzden vice kelimesi ahlaki bozukluk ve erdemsizliğin ikisini birden karşılayacak şekilde çevrilmiş ve çoğu yerde kısaca "erdemsizlikler" biçi- minde kaleme alınınıştıı:]
34 lfukıık Nedir? (Seçme Metinler) bunu sadece ve sadece kendi mutluluğu için yapaı~ başkalarına dö· nük kötü niyetle yapmaz. Eğer hukuk kuralları eliyle, suçlar ve erdemsizlikler arasında· ki bu sarih ayrım yapılmaz ve tanınmaz ise, dünya üzerinde bireysel hak, özgürlük ve mülkiyet gibi kavramların anlamı kalmamış olur; bu durumda bir kişinin kendi şahsiyeti ve mülkiyetini kontrol etme· siyle ilgili bir insan hakkından da bahsedemeyiz, keza başkalarının bununla mukabil ve karşılıklı denk [co-equal] mahiyetteki şahsiyet ve mülkiyeti kontrol hakları da ortadan kalkac Dolayısıyla bir yönetimin bu erdemsizlikleri birer suç olarak deklare etmesi ve bu yönde cezalandırması, söz konusu kavram- ların esas mahiyetlerini tahrifata yeltenmek anlamına gelir. Bu ise hakikati sahtelik, sahteliği de hakikat olarak deklare etmek kadar anlamsızdır. n Bir insanın yaşamındaki her davranışı, ya erdemlidir ya da erdemsiz. Bu, o insanın fiziksel, zihinsel ve duygusal sıhhati ile re· falımın doğrudan bağlı olduğu zihnin ve bedenin doğal yasalarının ya uyum sergilediği yahut çatışma içinde olduğunu söylemektir. Diğer bir deyişle, o kişinin yaşamı içinde sergilediği her eylemin, ya bütünüyle onun mutluluğuna yahut tamamıyla mutsuzluğuna doğ­ ru meylettiğini söylemektir. Onun tüm varoluşu dahilinde bundan farklı olan tek bir eylem dahi yoktuı: Bundan başka, her insan diğer insanlardan fiziksel, zihinsel ve duygusal yapısı ve ayrıca çevrelendiği koşullar bakımından farklıdır. Bu nedenle, bir kişi özelinde erdemli olup mutluluğa sevk edici çoğu eylem, başka bir kişi açısından erdemsiz ve mutsuzluğa götüren eylem olur. Ayrıca bir insan için belli bir zamanda ve belli koşullar altında erdemli ve mutluluğa sevk edici olan çoğu eylem de, başka bir za· man diliminde ve başka koşullar altında erdemsizdir ve mutsuzluğa sevk edicidir. 111 Her insan için, onun içinde yer aldığı her bir koşulda ve tüm koşullarda, hangi eylemlerin erdemli, hangilerinin erdemsiz olduğunu bilmek -yahut başka bir ifadeyle hangi eylemlerin bütü nüyle mutluluğa, hangilerinin de bütünüyle mutsuzluğa sevk edici
Erdemsizlik/er Suç Değildir 35 olduğunu bilmek- insan zihninin bu zamana kadar yöneldiği ve yönelebildiği en içerikli ve en karmaşık uğraştır. Bu, zekası açısın­ dan en muhteşeminden en mütevazi olanına dek her bir insan için süregiden bir uğraştır ve mecburen onun varoluşunun ihtiyaçları ve arzuları tarafından yürütülür ve yönlendirilir. Ayrıca beşikten mezara değin her kişinin mecburen kendi vargılarını şekillendiren bir uğraştn; çünkü o kişinin kendi doğasından kaynaklı arzularım, ihtiyaçlarım, umutlarını, endişelerini ve itkilerini ya da onun şah­ sına münhasır koşullarının yarattığı baskı unsurlarını hiç kimse onun gibi bilemez ve hissedemez. IV Erdemsizlik olarak adlandırılan bu eylemlerin gerçekten birer ahlaki bozukluk olduğunu söylemek çoğu zaman mümkün değildir, ancak mesele bir derece meselesidir. Erdemsizlik olarak adlandırı­ lan eylemler yahut eylemlere gidişatlann, eğer onlar belli bir kertede durdurulmuş/arsa, gerçekten birer ahlak bozukluğu olduğunu söy- lemek zorduı: Bu nedenle, bu tip durumlarda erdem [virtue] yahut erdemsizlik/ahlaki bozukluk [vice] meselesi bir nicelik ve derece meselesidir, tekil eylemin içkin karakterine dair bir mesele değil­ dir. Bu durum, bir kişinin erdem ve erdemsizlik arasında kesin ve doğru bir çizgi çekebilmesini, nerede erdemin bitip erdemsizliğin başladığını söyleyebilmesini, imkansız kılar diyemesek de, zorlaştı­ rır; ki [bu genel olarak böyledir,] o kişi kendisi için bunu yapabilir. Bu tüm erdem ve erdemsizlik meselesinin niçin her kişinin salt kendi kabulü olarak kalması gerektirdiğinin bir başka nedenidir. V Erdemsizlikler genellikle, ve en azından başlangıç zamanla- etkileri itibariyle zevklidir, zevk vericidir, ayrıca sıklıkla ken- dilerini erdemsizlik gibi açığa vurmazlar, ta ki uzun yıllar boyunca, belki de hir yaşam boyu sergilendikten sonra tersi durum ortaya dek Bu ahlaki bozuklukları sergileyenlerin pek çoğu hatta muhtemelen ağırlıklı çoğunluğu için, tüm yaşamları boyunca, söz konusu bozukluklar kendilerini birer erdemsizlik olarak açığa vur- maz. Diğer taraftan erdemlerse sıklıkla sert ve sağlam görünürler, anki mutlulukların çoğunun kurban edilmesini gerekli kılarlar ve erdem olarak neticelenecek şeyler genellikle daha uzak ve belirsiz- fiiliyatta çoğu kimsenin özellikle de gençlerin zihnine kesinlikle kolay kestirilemezler; doğaları itibariyle de birer erdem oldukları­ na dair ya da evrensel bilgi yoktur. Hakikaten, derinliği olan
36 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) filozofların çalışmalarında erdemler ile erdemsizlikler arasındaki sınırın çizilmesi hususunda çaba sarf edilmiştir, ve eğer bütünüyle nafile değilse bile, ufak tefek sonuçlar açısından bu çaba belirgindir: Eğer çoğu vakada neyin erdemsizlik olup neyin olmadığım belirlemek çok zor, hatta imkansıza yakın ise, ve neredeyse tüm vakalarda özellikle nerede erdemin bitip nerede erdemsizliğin baş­ ladığını belirlemek çok zor ise, bir kimsenin gerçeklikle örtüşür ve doğru biçimde kendi dışındaki herhangi bir başka kişi için belirleme yapamayacak olduğu bu sorular herkesin [kendi] tecrübesine açık ve azade bırakılmazsa, insanlar insan olmaları dolayısıyla haklan arasında en yüksek konumda olan akletmeden yoksun bırakılmış olurlar; Bu hak. onun kendisi için neyin erdemli neyin erdemsiz ol- duğunu -diğer bir deyişle neyin tamamıyla onun mutluluğuna neym tamamıyla mutsuzluğuna dönük olduğunu- soruşturma, araştırma, akıl yürütme, deneme yapma, yargılama ve aslı astarını öğrenme hakkıdır. Eğer bu büyük hak herkese açık ve azade bırakılmazsa, o zaman akleden bir varlık olarak her insanın "özgürlük ve mutluluğu takip etme" konusundaki tüm hakkı ondan esirgenmiş olur. VI Bizler; hepimiz, kendimiz ve çevremizdeki her şeyle alakalı tam bir bilgisizlikle dünyaya geliriz. Hepimiz daima, doğamızdan gelen temel bir yasa vasıtasıyla, mutluluğu arzulama ve acıdan kaçınma yolunda sevk olunuruz. Sevk edilmekle birlikte neyin bize mutluluk vereceği ve neyin bizi acıdan koruyacağını öğrenmek için her şeye sahibiz de. Aramızdaki hiçbir iki kişi, birbirine fiziksel, mental ve duygusal açıdan tamamıyla benzer değildir; keza bunun sonucunda, mutluluğun elde edilmesi ve mutsuzluktan kaçınılması için fiziksel, mental ve duygusal gereksinimlerimiz de aynı değildir. Bu yüzden hiçbirimiz, mutluluk ve mutsuzluk, erdem ve erdemsiz lik hakkındaki mecburi dersi, bir başka kişi namına öğrenemeyiz. Bu dersi herkesin kendi namına öğrenmesi icap eder. Bunu öğren-­ mek için, kendisini bir yargıya tevdi edecek her türlü tecrübeye girişmekte kişinin özgür olması gerekir. Bu tecrübelerden başarıya ulaşmış bazıları, başarıya ulaştıkları için, erdem [virtue] olarak adlandırılırken, başarısızlığa uğramış olanları bu başarısızlıkları nedeniyle erdemsizlik [vice] olarak adlandırılır. Kişi, bilgeliğini, er- demler olarak nitelenen başarılarından olduğu kadar erdemsizlik olarak adlandırılan başarısızlıklarından da devşiriı: Bunların ikisi de mutluluğun nasıl elde edileceğini ve acıdan nasıl kaçınılacağım
Erdcmsizlildcr Değildir 37 olan bilginin kazanılması için gereklidir; o bilgi aynı zamanda kişinin kendi doğasının, etrafındaki dünyanın, bunlara olmaların ve olamamaların bilgisidir. Ve eğer o kişi kendi tatminini sağlayacak biçimde bu tecrübelere girişmekte müsaadeli kılınamazsa, söz konusu bilginin elde edilmesinde ve sonuç olarak kendi hayatının büyük gayesi ve vazifesini takip etmekte kısıtlan­ mış olur. VII Bir insan, kendisi için son derece yaşamsal olan meselelerde, kimsenin bu hususta kendisinin çıkarı kadar çıkarı olmadığına ve olamayacağına binaen, bir başkasının sözüne uymak ve bir başka­ sının otoritesine teslim olmak yükümlülüğü altında değildir. O kişi insanların fikirlerine güvenle bel bağlayamaz, çünkü diğer insanların fikirlerini mutabık bulmaz. Birbirini izleyen nesiller yo- luyla milyonlarca insan tarafından belli eylemler ya da o eylemlere giden eylemler yapılagelmektedir ve bu eylemler tam olarak mutlu- luğa götürdüğü durumda erdemli eylemler olarak ele alınmaktadır. Başka çağlarda, başka ülkelerde ve başka koşullarda yaşamış in- sanlar ise kendi gözlem ve tecrübelerinin sonucu olarak bu eylem- leri tamamıyla mutsuzluğa götürücü eylemler yani erdemsizlikler olarak ele almışlardır. Önceki kısımda vurgulanmış olduğu üzere, erdem ve erdemsizlik sorunsalı bir çok zihin nezdinde bir derece sorunu olagelmiştir; öyle ki bu, herhangi belli bir eylemin asli ka- rakterini değil, belli eylemleri içinde taşıyan bir kapsamı ifade eder. Erdem ve erdemsizlik sorunsalları bu nedenle yerkürede yaşayan türlü bireylerin akıl, vücut ve durum çeşitliliği kadar çeşitlidir ve nihayetsizdiı: Ayrıca çağların tecrübesi, bu sorunların nihayetsiz- cesini çözümsüz bir biçimde bırakmıştır. Hatta neredeyse gerçekte bu sorunların hiçbir tanesinin çözülmemiş olduğu bile söylenebilir. VIII Düşüncenin bu sonsuz çeşitliliği ortasında, insanın veya insan grubunun, münhasır bir eylem ya da bir eyleme gidişat ile ilgili olarak söylemeye hakkı olduğu şey nedir? "Bunu tecrübe ettik ve bu tecrübenin içindeki her soruyu belirledik" mi? "Bu belirlemeyi sadece kendimiz için değil diğer herkes için de yaptık" mı? ''Ayrıca bizden daha güçsüz ve zayıf olanların tümünü bizim kararlarımı­ za itaatle davranmaya zorlayacağız" biçiminde bir şey mi? "Yahut başkasının deneyimlediği acıları çekmeyeceğiz, ve netice olarak
38 llukıık Nedir? (Seçme Metinler) başkalarının edindiği bilgilerden daha fazla zarar görmeyeceğiz" şeklinde bir şey mi? Bunları söylemeye hakkı olan insanlar kimlerdir? Elbette böyle kimseler yoktur. Bunları gerçekten söyleyen kişiler, ya bilgi- nin ilerlemesini durduran, çevrelerindeki insanların bedenlen ve akılları üzerindeki mutlak kontrolü gasp eden, bu yüzden de mü- temadiyen ve en son kerteye dek direnilecek utanmaz düzenbazlar ve tiranlardır ya da kendi zaafiyetlerine ve büsbütün acıma yahut horgörünün dışında bir düşünceyle diğer insanlarla ilişkilerine karşı son derece cahil kimselerdiı: Bununla birlikte biz bu dünyada böyle insanların olduğunu biliyoruz. Bunlardan bazıları iktidarlarını sadece ufak bir alanda uygularlar; çocukları, komşuları, şehirlileri yahut memleketlileri üzerinde. Bazılarıysa daha geniş bir alanda uygulamışlardır: Örne- ğin Roma'da yaşlı bir adam, birkaç memuru yardımıyla, erdem ve erdemsizlik hakkındaki tüm sorunlarda, özellikle de dini mesele- lerde 'hakikat' ve 'batıl' değerlerini alacak kararlar vermeye yelte- nir durur. O yaşlı adam, hangi dini düşüncelerin ve uygulamaların insanın hem bu dünyadaki hem de gelecek dünyadaki mutluluğunu sağlayacağını ya da buna engel olacağını bildiğini ve öğrettiğini iddia eder. Bu işi yürütürken mucizevi bir feyz [inspirationj ile donandığını iddia eder; mucizevi feyzden başka bir şey olmayan bu görünürde onaylanma ile birlikte o, gayet makul bir adam gibi, bu işe yetkili addolunur. Bununla birlikte, söz konusu mucizevi feyz, O'nun yeteri derecede fazla sayıda sorun üzerine atılmasını sağlamada tesirsizdir. Bunların en önemlileri şunlardır: [il alelade fanilerin de erişebildiği en yüksek düzeyde dinsel erdem, O'mm (yani Papa'nın) yanılmazlığına dair tam inançtır! [ii] o insanların suçlandınlabilecekleri türde erdemsizliklerin en batmış olanı ise, Papa'nın da kendileri gibi sadece bir insan olduğuna dair inançları ve bunu deklare etmeleridir! Bu iki hayati hususta, O'nun netice-i halinin kesinliğe erme- sinde beş yüzyıl ila sekiz yüzyıl civarı bir süre gerekmiştir. Hatta görünen odur ki, bunlardan ilki, onun diğer sorulara uygulanması açısından, öncül olması gerekir; çünkü O [Papa], kendi yanılmazlı ğı hususu kesinliğe erene dek, başka herhangi bir konuda otorite olarak karar veremez. Ancak bununla birlikte, O [Papa] söz konusu kesinleşme zamanının öncesinde de, bazı sorularla alakalı girişim-­ de pekala bulunmuştur ya da öyle yapmış gibi görünmüştüı: Ve
Erdemsizlikler Suç Değildir 39 muhtemelen böyle yapmaya, hatta daha da fazlasını yapmaya, ge- lecekte de devam edecektir, yeter ki kendisini dinleyecek birilerini bulabilsin. Fakat onun bu başarısı, insanoğlunun ihtiyaçları ile karşı karşıya gelinen bir çağda, erdemler ve erdemsizlikler ile alakalı tüm sorulan onun yanıtlayabileceğine, hatta bu konudaki dinen münhasır konumuna inancı güçlendirmede kesinlikle yetersizdir. O ve onun ardılları, çok uzak olmayan günlerde, söz konusu mu- cizevi feyzlerinin tümüyle yetersiz olduğunu şüphe götürmez bir kabullenmek zorunda kalacaklardır; keza bu tür soruların tümünün hallinde, arkaplanda insanların gereksiniminin kalması gerektiğini de kabullenmeye mecbur kalacaklardır. Ve diğer tüm başka yahut daha az önemli alanlarda, aynı neticeye varmaya sebepleri olacağını ummak akla aykırı değildir. Doğaüstü feyzleri savlamayan hiç kimse, kesinlikle, yeterli olduğu addolunan bu tip bir feyzden farklı olmayan bir görevi haliyle üzerine alamaz. açıktır ki, başkaca insanların bu konudaki öğretilerinin normal insan bilgisinden daha öte olduğu hususunda en baştan kandırılan kişi olunmadığı sürece, hiç kimse kendi yargısını diğer öğretilerine teslim edemez. Kendilerini diğer insanların erdemsizliklerini tanımlayıp cezalandırma hakkıyla bahşedilmiş addeden bu kişiler düşünce­ lerinden içtenlikle dönecek olurlarsa, muhtemelen yurtlarında yapılacak çok büyük işlerinin olduğunu farkedeceklerdir; ve bu halledecekleri vakit., insanların erdemsizliklerini düzeltmeye, kendi deneyim ve gözlemlerinin sonuçlarını onlara nakletmeye daha az eğilimli olacaklardır. Bu alanda onların gayretleri ınuhtemelen faydalı olacaktır; fakat baskı ve yanılmazlık sahası içe- risinde bu gayretler gelecekte geçmişte olduğundan muhtemelen daha az başarıyla karşılaşacaklardır. IX Sunulmuş nedenlerden çıkarılacağı üzere, erdemsizliklerin suç olarak ele alınıp cezalandırılması durumunda, hükümet et- menin büsbütün icra edilemez hale geleceği aşikardn: Her insanın erdemsizlikleri bulunuı: Neredeyse tüm insanlarda bunlardan çok büyük miktarlarda vardıı: Ve bunlar türlü türlü olabilir: psikolojik, mental, duygusal, dinsel, toplumsal, ticari, endüstriyel, ekonomik Eğer hükümet bu erdemsizliklerin herhangi bir kısmını suç olarak ele alıp cezalandırırsa, tutarlı olmak adına, bunların tümü- nü aynı şekilde ele alıp cezalandırmak zorunda kalacaktır. Sonuç
40 llukıık Nedir? (Seçme Metinler) olarak herkes erdemsizlikleri nedeniyle hapiste olacaktır. Kimse, Üzerlerine kilitlenecek kapıların dışında kalamayacaktıı: Bununla beraber suçlular ile uğraşacak kadar mahkeme bulunamayacağı ve onları kapamaya yetecek kadar hapishane inşa edilemeyeceği de bir gerçektir. Bilgi tedariği ve hatta yaşamın idamesi araçlarının temini hususundaki tüm beşeri sanayinin önü kesilmiş olacaktır; çünkü erdemsizliklerimiz yüzünden tamamımız daimi bir yargılan­ ma ve hapsedilme süreciyle karşı karşıya olacağız. Fakat tüm kö· tüleri hapsedebilmek mümkün olsaydı bile, insan tabiatımıza dair bilginin genel bir kural olarak söyleyeceği şey şudur: mahpusluk durumunda o kötüler serbestlik haliyle kıyaslandığında daha önce hiç olmadıkları kadar daha kötü olacaklardır. X Açıktır ki, tüm erdemsizlikleri tarafsız bir biçimde cezalandı­ racak bir Hükümetin olabilmesi mümkün değildir, böyle bir yöne- timi kimse bulmamıştır, bulabilecek de değildir, ayrıca kimse bunu amaçlayacak kadar aptal da değildir. Bir kimse, en fazla, hükümetin bu erdemsizlikler arasında en berbat addettiklerinden biri ya da en fazla birkaçını cezalandırmasını önerebilic Fakat bu yönde bir ayrım yapmak da büsbütün saçma, mantıksız ve zorbacadır. "Diğer insanların ahlaki bozukluklarını/erdemsizliklerini bizler ceza- landıracağız; ama bizimkileri kimse cezalandıramayacak:' "Diğer insanları, kendi mutluluklarını kendi düşündüklerine göre arayıp taramalarından alıkoyacağız; fakat hiç kimse bizi, kendi bildiğimiz gibi mutluluğumuzu kovalamamızdan alıkoyamayacak." "Diğer in- sanları, kendi mutluluklarına gerekli ve yardımcı olacak olan ne ise onun tecrübi bilgisini edinmekten alıkoyacağız; fakat diğer insanlar bizi bundan alıkoyamayacak" şeklinde şeyler konuşmaya kimin ne hakkı var'? Düzenbazlar ve mankafalar dışında, bu kadar saçma varsa yımları gerçekleştirmeyi kimse düşünmez. Hal böyle olunca, bes belli ki, herhangi bir kimsenin diğer insanların ahlaki zafiyetlerini cezalandırma hakkı olduğu ve kendisinin bu tip bir cezalandırma­ dan müstesna olduğu iddialarını dayandırabilecekleri, sadece bu faraziyelerdiı: XI Eğer tasarlanan maksat tüm ahlaki bozuklukların cezalandı­ rılması olmuşsa, gönüllü bir birliktelikten vücuda gelen hükümet
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi
Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi

Recommended

Deneme
DenemeDeneme
Deneme
Mehmet Özer Özdaş
 
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Sedat Bilgin
 
Ateizmi anlamak
Ateizmi anlamakAteizmi anlamak
Ateizmi anlamak
Sedat Bilgin
 
Ateizmi anlamak
Ateizmi anlamakAteizmi anlamak
Ateizmi anlamak
Sedat Bilgin
 
Özgürlükten Kaçış
Özgürlükten KaçışÖzgürlükten Kaçış
Özgürlükten Kaçış
kaosakatki
 
Icabihal sayi 3
Icabihal sayi 3Icabihal sayi 3
Icabihal sayi 3
kolormatik
 
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABIWalter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Lysander 013
 
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyanMurray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Lysander 013
 

Recommended

Deneme
DenemeDeneme
Deneme
Mehmet Özer Özdaş
 
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Ateizmi anlamakkitab n_n__y_z_
Sedat Bilgin
 
Ateizmi anlamak
Ateizmi anlamakAteizmi anlamak
Ateizmi anlamak
Sedat Bilgin
 
Ateizmi anlamak
Ateizmi anlamakAteizmi anlamak
Ateizmi anlamak
Sedat Bilgin
 
Özgürlükten Kaçış
Özgürlükten KaçışÖzgürlükten Kaçış
Özgürlükten Kaçış
kaosakatki
 
Icabihal sayi 3
Icabihal sayi 3Icabihal sayi 3
Icabihal sayi 3
kolormatik
 
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABIWalter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Walter E. Block Savunulmazı Savunmak KİTABI
Lysander 013
 
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyanMurray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Murray N. Rothbard - Eşitlikçilik — Doğaya Karşı İsyan
Lysander 013
 
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
Marius Sescu
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
Expeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Pixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
marketingartwork
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
Skeleton Technologies
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Lily Ray
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
Rajiv Jayarajah, MAppComm, ACC
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
Christy Abraham Joy
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
Vit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
MindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
RachelPearson36
 

More Related Content

Featured

How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 

Featured (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

Lysander Spooner - Hukuk Nedir makale derlemesi

  • 1.
  • 2.
  • 3. Lysander SPOONER HUKUK NEDİR? (SEÇME METİNLER) Derleyen & Çeviren Muzaffer DÜLGER onikilevha !!il !ıımm Iımrn Hlilil11111
  • 4.
  • 5. Derleme Üzerine Birkaç Söz Lysander Spooner (1808-1887) liberteryenizm ve anarşizm literatüründe ismi sıklıkla anılan, fakat Türkçe akademik çalış­ malarda yeterince1 ilgi görmemiş ve kendisine ait eserlerden he- nüz hiçbir tanesi Türkçeye çevrilmemiş olan bir 19.yy. Amerikan düşünürüdüı: Elinizde tuttuğunuz bu kitap, Spooner'in ortak bir tema çerçevesinde birbiriyle ilişkili değerlendirilebilecek dört adet metninin çevirisinden müteşekkildir. Kitap bir derleme olduğu için kendisinden yaklaşık bir buçuk asır sonra yapılan bu işi öngö- remeyecek olan yazarının kitaba ilişkin bir önsözü de olamayacağı önsöz mahiyetinde birkaç söz söyleme işini ele geçirerek hususa değinmem belki okuyucu için yararlı olabilir. Sözü kısa tutacağım. Benim de Spooner ile tanışmam -desteklediğim değil fakat merak ettiğim için okumalar yaptığım- liberteryen düşünce ve onda gömülü vaziyetteki bireyci-anarşist bakış açısını işleyen eserler vasıtasıyla oldu. Kendisini bilenlerin bildiği, devlet ile haydut çetesini ilişkilendirdiği şu ünlü pasajı benim açımdan ilgi çekiciydi ve diğer metinlerini karıştırmam konusunda bir motivas- yon "Devlet tıpkı bir eşkıya gibi 'ya paran, ya canın' der. Vergilerin ta- mamını olmasa bile çoğunu bu tehdit altında toplar... Devlet, ıssız bir pusuya yatıp, yol kesip, kafaya tabanca dayayıp cep boşaltmaz. Ama soygun yine de bir soygundur. Hatta bu seferki, daha namert- Eşkıya kendi eylemine ait tehlike ve suçun sorumluluğunu tamamen kendisi üstleniı~ Sizin paranız üzerinde bir hakkı varmış veya bu parayı sizin kendi yararınız için kullanmaya niyetliymiş gibi davranmaz......O kadar yüzsüzleşmemiştir. Dahası, paranızı alınca 1 Bu kitabın hazırlığının tamamlanması ve Yayıncısına gönderimi esnasında Spoo- ııer üzerine sadece bir adet akademik kitap bölümü söz konusuydu: Murat İnce, 'Lysaııder Spooııer'in Siyaset ve Hukuk Teorisi' Liberteryenizm ve Anarko-Kapita- lizm (Ed, Coşkun Can Aktan), Sobiad Yayınları, 2019, ss.180-196.
  • 6. VI Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) sizi bırakır, ki siz de zaten bunu istersiniz. Hakiki egemeninız olduğu varsayımıyla size koruma sağlamak adına, yol boyunca sizi ısrarlı biçimde takip etmez. Önünde eğilip kendisine hizmet etmenizi em- rederek, şunu yapmanızı isteyip bunu yapmanızı yasaklayarak, çıkarı ve keyfi ne zaman gerektirirse daha çok paranızı çalarak. otoritesinı tartışmaya kalktığınız veya taleplerine direndiğinizde derhal sizi is- yankar, vatan haini ve ülkenin düşmanı olarak damgalayıp acımadan kurşunlayarak sizi 'koruma'yı sürdürmez. Yani eşkıya bunca sahte- karlık, alçaklık ve aşağılamanın suçlusu olmayacak kadar centilmen-- dir. Sizi soymasına ilaveten kendisinin bir kuklası ve kölesi yapmaya çalışmaz."2 Bir çeşit buyruk olarak 'hukuk kuralı' ile bir haydutun buynı ğu arasındaki farklaı~ herhangi bir hukuk öğrencisinin çok sıklıkla olmamakla birlikte3 bir hukuka giriş kitabında da karşılaşabileceği, hukukun buyurucu karakterini tanımlamakla alakalı önemli ayrım­ lardan biridir: Bir haydut çetesiyle benzeştirilsin ya da benzeştiril mesin, hukukçu her şekilde devletin faaliyet alanının dolayımında iş görür; bazen kamu gücünün bir kullanıcısı, bazen yargılayıcı, bazense kamu gücü ile birey arasındaki irtibatı ve iletişimi sağla­ yıcı bir misyon üstlenir. Kimi zaman o gücün kullanımı konusunda ciddi boyutlara varan sorunlarla karşı karşıya gelir ve hatta bazen kendisi de bunların bizzat sebebi oluverir. Yukarıdaki pasajdan da çıkarılabileceği üzere, zaman zaman devlet ile haydut çetesi arasındaki çizgi epeyce silikleşebilir; yahut devlet organizasyonu birtakım özellikleri yitirdiği durumda, bir haydutluk ve zorbalık organizasyonuna kolayca dönüşebilir. John Locke'un mihmandarlı­ ğında gelişmiş, bireyi merkeze koyan doğal hakçı liberal geleneğin devlet faaliyetine karşı şüpheler üreten düşünce çekimine kapılmış bir yazar olarak -hükümet/devlet ayrımları yapmaksızın doğrudan 'devlet' diyerek- yukarıdaki anarşizan satırları kaleme almış olan Spooner, devlet faaliyetindeki bu olumsuz dönüşüm ihtimalinin far- kındadır. Bu ihtimalin farkında olarak, devlet kavramının karşısına çoğu kez "doğal hukuk" kavramını geçirerek konuşuı: Bu kavramı bir nevi "birey"i koruyucu bir kalkan gibi kullanmaya çalışır. Belki bazen abartır, fazla tepkisel ve indirgemeci konuşur, ancak meslek 2 Lysander Spooner, Na Treason: The Constitution ofNo Autlıority (Na. Vl), Boston, 1870, s.12. Bu arada Spooner'iıı yukarıdaki pasajının yer aklığı eseri, bu derle· meye alınmamıştır. Bu derlemede onun zihnindeki devlet kavramına değil hukuk kavramına odaklanılarak hareket edilmiştir. Bir seri olarak yayımladığı Na Trecı· son başlıklı broşürleri ayrıca üzerinde çalışılmaya değer eserlerdiı: 3 Bu konuda Augustinus'un Civitas Dei'sinden yola çıkıp örnek bir değerlendirme sunan: Kemal Gözleı; Hukuka Giriş, 14.b., Bursa: Ekin Yay., 2017, s.53.
  • 7. Derleme /herine Birkaç Söz VII ten hukukçuluğu ile anarşistliğinin arasına doğal hukuk kavramını bu açıdan anlamlıdır. Hayatı boyu Amerikan devletiyle didişmiş4 ve metinlerinde devlet organizasyonunu radikal bir söylem içerisinde haydut çetesi- ne benzeştiren, kısacası neredeyse her yönüyle "anarşist" bir yazar, aynı zamanda meslekten bir hukukçu ise, işte o zaman ilgi çekici oluyor. En azından benim için öyle oldu. Böylesi bir karakterden ne bir hukuk tanımı çıkabilir düşüncesiyle metinlerini karıştırdım. Metinlerini karıştırdığımda, sanki "tek tek ve ufak tefek fikirlerimin üzerinde hükümran olacak derecede büyük fikirlerim olmasın; tüm düşünce alemimi yönlendirici bir kaynağım ya da düşüncemin arkhe'si olmasın" dermiş gibi sistematik ve hiyerarşik bir düşünsel amaçlanmadığı, yani yine gayet anarşizan bir yazarçizerlik hayatıyla karşılaştım. Belki klasik anarşizmin Proudhon, Bakunin ve Kropotkin gibi önemli isimlerinin yanma Spooner'in sokulama- masının sebebi, bu düşünsel dağınıklığında da görülebilir. Düşün­ celerini sistemleştirmemiştir. Düşüncelerini tutarlı ve sistematik bir bütün haline getirmek adına teorik metinler kaleme almamış, bunun yerine, haftalık yazılar yazan bir gazete yazarı edasıyla anki gündeme dair yazılar ve eleştiriler kaleme almıştır. Bazen kölelik, mülkiyet, alkol satışı, vergi ve yoksulluk sorunlarına dair, bazense jürili yargılama sistemi yahut posta hizmetlerinin çeşitli problemlerine ilişkin çok geniş yelpazede metinler yazmıştır. Bun- ların pek çoğu dipnotsuzdur, açık şekilde bir otoriteye dayanarak buna rağmen satır aralarında ismini anmadığı filozof- ları çoğu zaman görebilirsiniz. Görüntüde akademik olmayan bu metinlerin neredeyse tamamında kamuoyunda etki yaratabilmeye dönük bir anlatım duruluğu göze çarpar; net bir biçimde kendisini herkesi kışkırtmak ister Spooner. 4 Spooneı; hayatı boyunca devlet faaliyetlerinin ve düzenleyiciliğinin çeşitli biçim- lerine karşı sürekli hem eylem hem de yazıyla karşı koymaya çalışmıştıı: Örneğin avukatlık mesleğini icra edebilmek için kolej eğitimi alma şartını eleştirmiş, bu şartı sağlamaksızın avukatlık ofisi açarak çalışmaya çalışmıştıı: Posta hizmetleri- nin devlet tekeliyle yürütülmesine karşı özel posta servisi açmış ve bir müddet sonra batmıştıı: Serbest girışimin önüne borçlanma engelleri oluşturacak şekilde borç verenleri oligopol haline getiren korumalı bankacılık sektörünü ve emek ha- reketini bastırıcı devlet ve devlet destekli/korumalı sektöre! yapıları eleştiren pek çok yazı ve lıroşü r kaleme almıştn: Bir dönem emlak sektörüne atılmış ve bir nehir direnajı çalışmasında mülkiyetine zarar verdiği gerekçesiyle devlet faaliyetlerini yargı onüne taşımış ve neticede yine kaybetmiştiı: Kısacası Spooııeı; örneklerini daha da bollaştırabileceğinıiz üzere, sürekli devlet kurumlarıyla çatışmıştıı: Bu örneklerin bazıları ile ilgili olarak bkz. ince, a.g.e.
  • 8. VIII flııkıık Nedir? (Seçme Metinler) Peki öyleyse bu derlemede ben niçin belli başlı bazı metinleri derledim ve çevirdim? Belki bilinçli olarak dağınık olan bu anarşist yazardan, dağınık olmayan birşeyler çıkarmak gibi bir hadsizliğe girişmişimdir. Ama amacım "anarşizm" ve "hukuk" gibi birbirini iten kavramların arasında kendini oksimoron bir portre haline getirmiş olan Spooner'in zihnindeki "hukuk" tanımına varmaya ya da yaklaşmaya çalışmaktı. Merak ettiğim buydu: böylesi bir kişinin zihnindeki 'hukuk'u merak ettim. The Unconstitutiona/ity ofSlavery [Köleliğin Anayasaya Aykırılığı] isimli kitabının ilk bölümünün baş­ lığı doğrudan "Hukuk Nedir?" idi. İşe yarayabilirdi, fena da değildi: çevirdim ama söz konusu merakı giderebilmek adına pek yeterli sayılmazdı. O metindeki düşüncelerine yakın bir içeriğe sahip olan Natura/ Law and The Science ofJııstice [Doğal Hukuk ya da Adalet Bilimi] başlıklı bir kitapçığı da önemli olabilirdi ve neticede derlemeye o da dahil oldu. Bir doğal hukuk manifestosu olarak bu metinde Spooneı~ doğal hukuk düşüncesi ile hukukun teşrii bir bi- çimde yapılandırılması fikirlerini birbiriyle çarpıştırmış ve yasama faaliyetine son derece karşıt bir söylem geliştirmiştir. Bu söylem, hukuk ve yargı alanının bir tekel olarak devlet (kamu hizmeti) faaliyeti biçiminde işlememesi gerektiği yönünde düşünsel çıktılar üreten çağdaş liberteryenizmin bir öncülü olarak da pekala değer­ lendirilebilir. Bu kapsamda ayrıca Spooner'in doğal hak, toplum sözleşmesi ve anayasa gibi belli başlı temel kavramların üzerine de çeşitli değinilerini görebilirsiniz. Birbirini tamamlayan bu metinleı; hukukun bütününe ilişkin yazarın aklındakini somutlaştırmak adına yeterli sayılmazdı ve hukuk eğitimi almış kişilerin bir şekilde alışkın hale geldiği ikili dü- şünme kodlarından hareketle Spooner'in iki metnine daha el attım. Bu kodlardan biri olan "hukuka aykırı"yı oldukça net bir biçimde belirginleştiren bir kavram olarak "suç" kavramının, hukukun bütününü tahayyül etmek için işe yarar pek çok açılımı söz konu- sudur. Belki de Spooner'in metinleri arasındaki en bilindik metni Vices are Not Crimes [Erdemsizlikler Suç Değildir] başlıklı kitapçık, hem hukuk ile ahlak ilişkisini ele alması hem de suç kavramının doğasını sorgulaması noktasında oldukça önemli bir eser olarak çevrilmeye namzetti ve elimden geldiğince çabaladım. Bu metinde Anglo-Amerikan hukuk felsefesi literatüründe Mill-Stephen" ve 5 Bu konuda bkz. Muzaffer Dülgeı; 'John Stuart Mili ve Hukuk Kuramına Etkileri'. Beytulhikme: An lnternationa/Journal ofPhi/osophy, 10(4), 2020, ssJ4'7l·l493,
  • 9. Derleme Ozerine Birkaç Söz ıx Hart-Devlin" tartışmalarında kendilerini yansıtmış olan hukuki ahlakçılık (legal mora/ism) ve hukuki paternalizm (legal paterna- meselelerine ilişkin önemli bir içerik de teşhis edebilirsiniz. kodlardan bir diğeri olan "hukuka uygun" kodu konusunda liberal-kapitalist paradigmada hukuka uygunluğun her nokta- sını içine çeken bir kavram olarak "mülkiyet" kavramına ve Spoo- ner'in zihnindeki mülkiyet tanımına odaklandım. Kendisinin fikri mülkiyet hukukuyla ilgili bir kitabının ilk bölümü doğrudan "Mül- Nedir?" şeklindeydi ve küçük bir derleme kitap için asgari yeterliliği sağlamak noktasında eksik parçayı tamamlayabilirdi. Bu metinde mülkiyet kavramını özel mülkiyet ile özdeşleştiren çağdaş liberteryenizmdeki gibi kolektif ve kamusal mülkiyet biçimlerini dışlayan) bir bakış açısını, ciddi oranda bir temellendirmeyi ve hak ediş konusunda fikrı emeğe esaslı bir pay biçmeyi görebilirsiniz. *** Toparlayıcı bir başlık oluşturması açısından derlemenin ilk bölümünün başlığının kitap başlığı olarak seçildiği bu küçük çeviri derlemesi hiç şüphesiz Spooner'in düşünce dünyasını veya hukuk teorisini tüketici bir biçimde açıklığa kavuşturmaya yetmez. Kendi- sinin hukuki konulara hasredilmiş daha pek çok yazısı bulunmakta- dır. Burada yalnızca onun zihnindeki 'hukuk'un belli başlı temel un- surlarına açıklama getirebilecek birkaç metni çevrilip derlenmeye çalışılmıştn~ Devlet kuramı, anarşizm, liberteryen düşünce, birey- cilik ve modern hukukun bireyci doğası gibi konuların meraklıları bu kitabın bir yararı olursa, benim için yeterince sevindirici oluı: Eseri yayımlanmaya değer görüp programları içerisine alan XII Levha Yayınevi'ne ve Sn. Erol Öz'e bir kez daha teşekkür ederim. Dr. Muzaffer Dülger Kasım-2022 Scrdivan Bu konuda bkz. H. L. A. Hart, Hukuk, Ahlak ve Özgürlük (Çev. Erol Öz), İstanbul: Islık Yay., 2020 [İlk basım: Ankara: Dost Kitabevi, l.b., 2000]. Ayrıca bkz. Ertuğ­ nıl Uzun, 'Ahlaksızlığın Cezalandırılması: Hart-Devlin Tartışması', H. L. A. Hart ve Hukuk-Ahlak Ayrımı (Ed. Sercan Gürler), İstanbul: Tekin Yay., 2015, ss.65-100 [İlk yaymılaııma: Eski~ehir Barosu Dergisi, Sayı:6, Şubat-2005, ss.152-171.]
  • 10.
  • 11. İÇİNDEKİLER Derleme Üzerine Birkaç Söz (Muzaffer Dülger)................................................ V HUKUK NEDiR? (1860) ...................................................................................................3 DOĞAL HUKUK ya da ADALET BİLİMİ Her Tür Yasamanın Saçmalık, Gasp ve Suç Olduğunu Göstermek Doğal Hukuk, Doğal Adalet, Doğal Haklar, ve Doğal Toplum Üzerine Bir Deneme (l882) .................... 17 Adalet Bilimi (Devam) .................................................................................. 22 3. Yasama Faaliyetinin Karşıtı Olarak Doğal Hukuk ............................. 26 ERDEMSİZLİKLER SUÇ DEĞİLDİR Ahlaki Özgürlüğe Dair Bir Savunma (1875).......................................................... 33 MÜLKİYET NEDİR? (1855) ......................................................................................... 67 Zenginlik Nedir?............................................................................................. 67 2. Mülkiyet Nedir? ............................................................................................... 71 3. Mülkiyet Hakkı Nedir?.................................................................................. 72 4. Neler Mülkiyete Konu Olur?....................................................................... 74 Mülkiyet Hakkı Nasıl Kazanılır? ............................................................... 77 6. Mülkiyet Hakkının Kaynağı Nedir? ......................................................... 84 7. Mülkiyet Hakkı Nasıl Devredilir?............................................................. 85 [Maddi Şeyler ve Fikirler Üzerindeki Mülkiyet Hakkı Ayrımı Bağlamında] Yukarıdaki İzah Edilen Prensiplerin Sonuçları ...... 85
  • 12.
  • 13. TUE UNCONSTITUTIONALITY SLAVERY BY LYSANDER SPOONER. BOS'fON: PUBLISHED BY BELA MARSB, :ılo, 14 JlıtOMV!Kt.l> 81', 1860.
  • 14.
  • 15. "HUKUK NEDİR?" (The Unconstitutionality Of Slavery - 1. BölümJ "What is The Law?" (1860) Kölelik hususunda anayasanın dilini irdelemeden önce, in- sanların hükümetleri tesis ettiği belgeler olan anayasa ve antlaş­ malardan türeyen hukuk gereğince ortaya çıkmış ilkelerin genel ortaya çıkaralım. Bunu yapmak için hukukun tanımlanması gerekir. Bu konuda popüler fikirler, hukukun hakiki tanımını vermek ve onun insanla- rın birbirleriyle yaptıkları anayasa ve antlaşmalardan ortaya çıkış bakımından hem bayağı hem de belirsizdir. O halde Hukuk nedir? Hukuk ile kastettiğim sadece ve sadece yargı heyetlerinin her koşul altında deklare etmek ve bunu sürdür- mek konusunda ahlaken bağlı oldukları şey midir? Bu soruyu cevaplandırırken, hukukun insan doğasının zorun- hı bir sonucu olan açıkça anlaşılabilir bir hak ilkesi olduğunu, salt nicelik veya güç tarafından keyfi bir biçimde oluşturulmuş bir kural olmadığını göstermeye çalışacağım. Bu önermenin doğru olup olmadığını belirleyebilmek için, hukuk teriminin genel anlamına bakmalıyız. 0mm genel ve doğru manası, münhasır bir şey ya da şey grup- larını yöneten doğal, daimi ve değiştirilemez bir ilke oluşudur. İlke kati bir biçimde doğaldır; bu yönüyle terim, zihinsel, ahlaki ya da fi- ziksel tüm doğal ilkeleri kapsamaktadır. Böylelikle aklı çalıştıran ve yöneten evrensel ve zorunlu ilkeler anlamında aklın yasalarından bahsedebiliriz. Yine, insan doğasından ve insanların birbirleriyle ve şeylerle ilişkisinden doğan ve netice itibariyle insan doğası-
  • 16. 4 Hukuk Nedir7 {Seçme Metinler) nın kendisi kadar değişmez olan evrensel ahlaki yükümlülük ilkesi anlamında, bir ahlak yasasından da bahsedebiliriz. Bu yasa, sade- ce evrensel olarak başvurulabilir ve doğal olarak değiştirilemez olduğu için yasa olarak adlandırılmıştır. Keza değiştirilebiliı; keyfi ve taraflı olsaydı, yasa olmazdı. Bunların dışında fizik yasalarından da bahsedebiliriz; güneş sistemi, hareket, yerçekimi ve ışık yasaları gibi... Hayvan krallıkları ve bitkilere hükmeden yasalar bu yasalar- dandır. Bu ilkenin işleyişi tek biçimli [uniform], evrensel ve zorunlu olmazsa, buna yasa da denmez. Bu yüzden hukuk herhangi bir şeye ya da şeylere, doğal, değiş­ tirilemez ve evrensel bir biçimde uygulanabilir bir ilkeyi ifade eder. Şeylerin doğasında var olmayan ya da uygulanması noktasında evrensel, daimi ve esnetilmez olmayan hiçbir kural, yasa teriminin doğru tanımına göre, yasa değildir. Ohalde, her koşul altında insanların medeni haklarına zorunlu bir biçimde hükmeden, onları tanımlayarak belirleyen ve ayarlayan doğal, evrensel, esnetilmez ve yansız ilke nedir? Bir insanın buna göre diğer insanlar karşısında sahip olduğu kişilik ve mülkiyet hak- ları nelerdir? Ben bunu, basitçe, doğal adaletin kuralı, ilkesi, yiikümlülüijii veya gerekliliği olarak ifade edeceğim. Doğal adaletin bu kuralı, ilkesi, yükümlülüğü ya da gerekliliği, kökenini insanın doğal haklarından bulur. O, zorunlu olarak insan- ların kendilerinden kaynaklanır ve onları amaç ve hedef olarak addedip, menfaatlerinden ötürü güvenceye alarak şiddetten korur'. Ayrıca onların, emek ya da sözleşme vasıtasıyla doğal haklan icabı kazandıkları mülkiyet ve imtiyazları elde edebilmelerinin ve talep- lerinin yerini bulmasının tümünü güvence altına alır. İşte bu, insanların medeni haklarını içerir şekilde yasa terimi- nin doğru anlamıdır. Bu tanımdan başka türlü, her vaka açısından doğrulabilen ve zorunlu olarak tüm muhtemel durumlara uyan bir yasa tanımı yapılabilirse, işte bundan kuşku duyarım. Mutlak bir hukuk düşüncesi insanın doğal haklarından kök bulur. Medeni hu- kukun doğal haklar dışında değerlendirilip tartılabileceği başka bir standart yoktur. Hukuk, her zaman bu hakları koruyan adalet ilkesi yahut kuralının adı olmuştur. Böylelikle bizler doğal hukuk üzeri· ne konuşuruz. Yargısal heyetler tarafından idare edilen hukukun büyük bir bölümünü aslında doğal hukuk kurar ve oluşturur; ve
  • 17. llııkıık Nedfr7 5 aynca ortaya çıkabilecek binlerce vakayı önceden öngörebilmenin imkansızlığından ötürü, [doğal hukuk] her zaman [bu heyetler] için de özel bir hukuk alanı ortaya çıkarmak zorunda olur. Söz konusu vakalar her ne zaman bu şekilde öngörülebilir olmaz, işte o zaman doğal hukukun üstünlüğü söz konusu olur. Böylelikle insan doğası ve haklarından kök bulan hukuk ilkesini hem politik hem de yar- gısal açıdan tanımış oluruz. Bunu insan doğasından kök bulan bir ilke olarak tanımakla birlikte, tıpkı insan doğası gibi onun da hiçbir koşulda değiştirilemez ve yok edilemez bir ilke olduğunu tanırız. Ve aynı şekilde, onun tatbik edilmesi noktasında evrensel ve tarafsız olduğunu da tanırız. O halde hukuk eğer doğal bir ilke ise, yani zorunlu olarak insan doğasından kaynaklanmaktaysa ve onun değiştirilip yok edilmesi sadece insan doğasının değiştirilip yok edilmesi koşuluy­ la mümkünse, bunun neticesi olarak o herhangi bir kimse yahut grubun keyfi iradesiyle pekala oluşturulabilir olan diğer davranış kurallarından çok daha üstün ve daha esnetilmez bir bağlayıcılık ortaya çıkarır. Eğer gözlemlenirse, kesinlikle hiçbir kuralın hakları güvence altına alıp özgürlük ve güvenlik temin ederken böylesine üstün, evrensel ve esnetilemez bağlayıcılık oluşturamayacağı görü- lecektir; Bu yüzden doğal hukuk, üstün olan hukuktur. Üstün hukuk olması, onu zorunlu olarak yegane kılar; çünkü insanın doğal haklarına el atılmasından kaynaklanan her olası vakaya uygulana- bilir olması, herhangi bir diğer kural ya da ilkenin bu haklara keyfi şekilde uygulanması halinde bu kuralların doğal hukukla zorunlu olarak çatışması sonucunu gerektirecektir. Herkese eşit yaklaşan, evrensel, daimi ve doğal bir kural karşısında, keyfi, taraflı ve geçici bir kuralın zorunlu olarak çok daha az bağlayıcı olması gerekir; hatta bunların ikincisi [keyfi kural], ilkiyle çatışma içine girdiğinde tümüyle bağlayıcı olmaktan bile çıkar. Sonuç olarak da doğal hukuk- tan başka hiçbir hukuktan söz edilemeyeceği söylenebilir. Bu tip bir mukayese içinde her vakada insan haklarına uygulanabilir başka hiçbir kural ya da ilke yoktur. Doğal hukuk kuralı, doğrudan insanın doğal haklarından ya da doğal hak gereği bir şeyi elde etmelerinden veyahut yine doğal hakları gereği dahil oldukları sözleşmelerden ortaya çıkan bir doğal adalet kuralından başka bir şey değildiı~ Doğal hukuk, yapılışı doğal hak, yerine getirilişiyse adalet ge- reği olan ve aynca hakkı iktisap için emek yahut sözleşmeye dayalı
  • 18. 6 lfukuk Nedir? {Seçme Metinler) doğal hakların söz konusu olduğu tüm sözleşmelerin -örneğin, mu- adile muadille karşılık veren, aynı zamanda ahlaka, doğal haklara, mülkiyet ve rüçhan haklarına uygun olan tüm sözleşmelerin- geçer- liliğini tanıı: Bu nedenle doğal hukuk, doğal hakların bağlayıcı sözleşme­ lere dahil edilişini tanıması gibi, sözleşmeyle temellenen hükümet formasyonuna da (ki bütün hükümetlerimiz bu sözleşmeci formas- yona sahip olduklarını ileri sürer) müsaade eder. Fakat bu hükümet sözleşmesinin geçerli ve hukuki olabilmesi için, insanların doğal haklarıyla ve doğal adaletle tutarlı olmayan hiçbir şeye izin ver- mediğini göstermek zorundadır. Öyle ki insanların doğal haklarını ortadan kaldırmak veya ellerinden almak hususunda hükümetleri hukuken yetkilendiremez; zira doğal haklar devredilemez ve tekil bir bireyden daha fazla şekilde -bireyler birliğinden başka bir şey olmayan- hükümetlerin ellerine bırakılamaz. Bunlar insan doğa­ sına mahsus temel özelliklerdir; ve insan tıpkı kendi doğasından nasıl ayrılamıyorsa, bunlardan da ayrılıp, onları hükümete veya başka bireylere bırakamaz. Fakat hükümet sözleşmesi [hükümetle- ri] insan haklarının daha iyi seviyede korunabilmesi için gerekli va- sıtaları kabul etmeyle yetkilendirebilir. Ve bu hükümetlerin meşru ve doğru gayesidir. Şayet hükümetlerce, ınsanların doğal hakları ve doğal adaletle tutarlı olmayan kurallar ve yasalar çıkarılırsa, bunlar hükümeti kurup onu amaçlarını gerçekleştirmesi için kural ve yasa geçirmekle yetkilendiren sözleşmeye taraf olan kişileri, sözleşme temelinde bağlayıcıdır1. Doğal hukuk, insanlar arasında yapılan diğer sözleşmeleri oluşturan kurallar ile aynı çerçevede, hükümeti kuran sözleşmeyi de değerlendirir ve onun bağlayıcı mı yoksa geçersiz mi, hukuka uygun mu aykırı mı olduğunu deklare eder. Bireylerin karşılıklı 1 Şurası açıktır ki, bu ülkede yasama, doğal hukukun neticelerinden kaynaklanan ve sözleşme yükümlülüklerinden başka ve daha yüksek seviyede bir otoriteye sa- hip olamaz. Çünkü anayasal düzenlemelerimiz birer sözleşmeden başka bir şey değildirler; ve bunlar vasıtasıyla yetkilendirilmiş yasama da, haliyle, anayasal dü- zenlemelerin kendilerinden daha öte bir otoriteye sahip olamaz. Dere kaynaktan daha yüksekte olamaz. Bu yüzden hükümetlerimizde içsel ve doğaları gereği bir otorite ve egemenlik bulunduğuna ve ayrıca yine içkin haklan gereği çoğunlu­ ğun, dilediği düzenlemeler yoluyla, bireyleri doğal haklarını icra etmekten alı­ koyabileceğine dair düşünce, kralın saltanat üzerinde tanrısal bir hakkı olduğu savı veyahut keyfi lıükümetleri meşrulaştıran diğer öğretisi kadaı; yoldan çıkmı:; bir sahtekarlığın ta kendisidiı: Eğer yasama faaliyeti doğal adaletle ve hükümet sözleşmelerinin doğal ve içkin yükümlülüğüyle tutarlı ise, bu yükümlülük doğu­ rucudur; ama değilse değildiı:
  • 19. Hukuk Nedir? 7 menfaatleri çerçevesinde gönüllü olarak sözleşmelerinden başka bir şey olmayan hükümet kuruluşu sözleşmesi, ulus ile ulus ya da insan ile insan arasındaki herhangi bir başka sözleşmenin geçerli- liğine esas teşkil eden özelliğin dışında bir özelliğe sahip değildir. Eğer iki birey, üçüncü bir kişiye karşı cinayet, yağma, hırsızlık ya da bir hakka tecavüz etmek konusunda sözleşirse, bu sözleşme huku- ka aykırı ve hükümsüz olur, çünkü bu bir başkasının doğal haklarını ve doğal adaleti ihlal eden bir sözleşmedir. Eğer ikl ulus, bir üçün- cüsünü köleleştirmek, yağmalamak veya yok etmek konusunda antlaşma yaparsa, bu antlaşma da geçersizdiı~ hukuka aykırıdır ve bağlayıcılıktan yoksundur; çünkü o da adalete ve insanların doğal haklarına aykırıdır. Aynı ilke gereği, bir ülkedeki halkın çoğunluğu, adına anayasa denen bir hükümet sözleşmesine dahil olursa ve bu sözleşme bir tür adaletsizliğin ortaya çıkarılması, kışkırtılması ya da buna yardımcı olmayla ilgiliyse, yahut bir takım insanların doğal haklarını elinden almak ya da yok etmekle alakalıysa, [hak- ları elinden alınacak olan] bu insanlarm bir parti halinde sözleşip sözleşmediklerinin hiç bir önemi olmaksızm, söz konusu hükümet sözleşmesi hukuka aykırıdır ve geçersizdir. Yani aynı doğalara sahip insanlar arasındaki sözleşmeler ya da aynı amaçlara sahip uluslar arasındaki antlaşmalaı~ ayın sebepten ötürü hukuka aykırı ve geçersizdir. Böylesi bir hükümet sözleşmesi ahlaki hüküm ifa- de etmez; Onu tatbik etmekle görevlendirilmiş kimseler üzerinde meşru bir otorite oluşturmaz; Ona taraf olan insanlara ahlaki ya da hukuki haklar bahşetmez; ahlaki veya hukuki yükümlülükler de yüklemez. Böyle bir otorite altında tesis edilmiş bir hükümete dö- nük olarak herhangi bir insanın borçlu olduğu ödevler, o otoriteye karşı itaatsizlik yapmak, direnmek ve onu yıkmaktır. Bu hukuka aykırı sözleşme ve anayasaların otoritesi altmda oluşturulmuş yargısal heyetler, diğer insanlar ile eşit ölçüde bunları ve bunları takiben hükümetlerin tesis ettikleri diğer tüm gayriadil düzenlemeleri, hukuka aykırı ve geçersiz olarak deklare etmekle yükümlüdürler. Yargısal heyetler kendilerini hükümetin altında çalışan bürolar olarak görmek suretiyle bu üstün yükümlülükten sıyıramazlar; öyle ki, kendileri deklare etmemiş dahi olsalar, bütün insanlar adaletin hukuk olduğunu deklare etmek yükümlüğü altın­ dadır. Keza hukuki sözleşmeler mucibince yetkilendirilmedikleri sürece hükümctlerin hukuki yetkileri olamayacağını ve ayrıca ada- letsizlik içeren diğer tüm sözleşmeler gibi gayri hukuki hükümet
  • 20. 8 lluku/c Nedir? (Seçme Metinler) kurulma sözleşmelerinin de geçersiz ve hukuk dışı olduğunu da deklare etme yükümlülükleri söz konusuduı: Yargı mensuplarının yahut diğer kamu görevlilerinin, hukuka aykırı hükümet sözleşmelerinin yahut anayasaların gereklerini ye rine getirmek konusunda etmiş oldukları yeminler ahlaki bir bağ­ layıcılığa sahip değildir. Hatta bu tür yeminleri etmek gayriahlaki olup, bunların gereklerini yerine getirmek de suçtur. Hem hukukı hem de ahlaki açıdan bu tip yeminler, bir hırsız, korsan ya da eşki­ yanın, işbirlikçilerine hitaben, onlarla ortak hareket etme amaçla- rına bağlılığını sağlamaya dönük olarak etmiş oldukları yeminlere benzer. Hiç kimsenin bu tip yeminleri üstlenmeye dönük ahlaki hakları yoktur ve yine kimse bunları üstlenmiş olan ya da varsayan kişiler üzerinde ahlaki yükümlülükler empoze edemez; bunları izleyen -gayriadil- resmi eylemlere ahlaki meşruiyet biçemez. Şayet bu öğretiler doğru ise, anayasalar olarak adlandırdığı­ mız -hükümet, devlet ya da milliyet meydana getiren- sözleşmeler; insanların doğal haklarını ve doğal adalet ilkesini ihlal etmeye dönük yetkiler içeriyor göründükleri sürece geçersiz ve hukuka aykırıdır. Bütün yargısal makamlar, onlara kalabilecek en yüksek derecedeki yükümlülük olarak, bu sözleşmelerin her halükarda hu- kuk olmadığını ve hükümsüz olduklarım deklare etmekle yüküm- lüdürler. Ve hükümetin hukuk-dışı amaçlarını icraate dökmesine gönüllü şekilde yardımcı olmuş olan yasama, yürütme, yargı veya halk görevlilerinin tamamı, tüm hukuki ve ahlaki ilkeler açısından, aynı eylemleri kendi iradeleriyle bağımsızca yapmış kadar ve esas karakteri o ölçüde belirlenebilecek bir suç kapsamında, kişisel ola- rak suçludurlar. İşte bu, hukukun hakiki karakteri ve tanımıdır. 0mm insan doğasından kök bulan doğal, evrensel ve esnetilemez bir ilke çer- çevesinde insan haklarıyla -onların bir kalkanı yahut koruyucusu olarak- her yerde uyumlu olmasına, benzer şekilde hükümetleri ve insanları bağlamasına, toplulukların ve bireylerin davranışları üze- rinde ortak bir standart oluşturmasına ve insanların üzerine yükle- nebilecek diğer her türlü yükümlülüğün üstünde olmasına rağmen; doğal adaletin değiştirilemez ve baskın bu ilkesine, aslında onu, bir fiziksel güç olarak bildirmeye muktedir olmak dışında oluşturmaya dönük hiç bir ayrıcalıkları olmayan bireyleı~ birey-bileşimleri ve sözde hükümetlerce ortaya çıkarılmış salt keyfi davranış kuralları olarak muamele edildiğini söylemekteyim.
  • 21. fhılwk Nedir? 9 İşte bu kuralların gayriadilliği, kimi zaman çok aşikar ve berbat seviyede olmakla birlikte yine de yazarlarının onlara hukuk ismiyle paye biçmelerini engellememiştir. Neyin çok daha fazla acı­ nası olduğu, insanların batıl inancı olduğu veya fiziksel cebre dönük kör bir saygı duyuş olduğu konularında adaletsizlik, hukuk ile cebir yahut doğal adaletin kutsal gerekleri ile dizginlenemez bencilliğin ve gücün ortaya çıkardığı kriminal gasplar arasındaki farklara gözleri çevirmez. Böylelikle insanlar sadece hukukun çalınmış olan isminden ve onun hakiki doğasını örtbas etmeye dönük bir suça -tıpkı bir örtüye uzanır gibi- başvurulmasından dolayı huzursuzluk çekmekle kalmaz, aynı zamanda 'hukuk' adı altında bir suça biat ve itaat etmiş olurlar; ve bu durum onların zihnindeki hukuk terimi- nin bir zor gücünün -suç mu, masum mu yahut adil ya da gayriadil mi olduğu önemsiz- keyfi emirlerinden ziyade değiştirilemez bir hak ilkesine işaret etmesine kadar sürer. Eğer suç vasfındaki buy- ruklar 'hukuk' adıyla vaftiz edilirse, onlara itaat de sağlanır; hatta öyle ki bu itaat, sıklıkla, adalet ve hukukun kendisine itaate nazaran kullanıma çok daha hazır bir itaattir. Halkın bir kısmında mevcut olan bu yanlış inanç, yani hukukun ve adaletin tahtını işgal etmeye ve isimlerini kötüye kullanmaya dönük bu izin verilmiş cebir ve suç, onun devasa berbatlığıyla belli belirsiz bir paralellik gösterir; hatta bu yanlış inanç vasıtasıyla, dinin ismini ve hükümranlığını kötüye kullanmaya dönük çeşitli saçmalıklara, hatalara ve zalimliklere de nıüsaade edilmiştir. Vermiş olduğum ya da vermeye çalıştığım hukuk tanımların­ dan oldukça farklı olan ve gerek yargı organları gerekse hükümetin tüm diğer birimleri nezdinde geniş ölçüde varlığını sürdüren diğer hukuk tanımlarına da vakıfım. Fakat tüm bu tanımlar da yine be- lirsiz, değişken ve kesin olmayan tanımlardır: bu yüzden belirle- nebilir bir biçimde neyin hukuk, neyin hukuk olmadığı konusunda bir standart sunmaya elverişli değillerdir. Hukuk, bu tanımlarca keyfi, gelgeç ve değişken biçimde tanımlanır; durağan bir ilkeden temellenmez; müteessis bir olgunun neticesi olarak ortaya çıkmaz; sınırlı, taraflı ve keyfi başvuruya duyarlıdır; içkin bir otoriteye sahip değildir; kendi içinde ahlaki bir ilkeyi tanımaz; bireyi tanıyarak ona ahlaki ve medeni haklar bahşetmez ve bireylere ahlaki yükümlü- lükler yüklemez. Örneğin bu tanımlardan bir tanesi -hatta muhtemelen geri ka- lan diğer tüm tanımların esasını da kuşatır derecede- şu şekildedir:
  • 22. 10 Hukuk Nedir? (Seqne Metinler} "Hukuk kuralı, bir devletin üstün kudretince tarif edilen ve uyruklara neyi yapmaları ya da neyden sakınmaları gerektiğini buyurup yasaklayan bir medeni davranış kuralıdıı:" Noah Webster Bu tanımda, hukuk düşüncesine esas teşkil eden, neredeyse hiçbir kavram kesinlik arz etmez. Görelim. Tanımda şu söylenmek- tedir: "Hukuk kuralı, bir devletin üstün kudretince tarif edilen ... me deni davranış kuralıdır." Burada hukukun kaynağıymış gibi bahsedilen "üstün kudret" ne anlama gelmektedir? Üstün fiziksel bir kudret midir? Yoksa ister bir kişide isterse bir grup insanda mevcut olan fiziksel gücün en geniş ölçekte bir noktada yoğunlaşması mıdır? Bu hiç şüphesiz o ifadenin anlamıdır. Ve eğer böyle bir anlam var ise, bu anlam hu-- kuku belirsiz kılar. Çünkü o üstün kudretin bir kişide mi, yoksa bir grup kişide mi ya da bir devlette mi, kimde ve nerede yoğunlaştığı çoğu zaman belirsiz kalır. Her ne zaman bir devlet hiziplere bölün- mek zorunda kalır ve diğer kimseler üzerinde üstünlük kurabilecek hiç bir kimse kalmazsa, hukuk sadece etkisiz hale gelmekle kalmaz. aynı zamanda hukuku hukuk yapan esas ilke de fiilen ortadan kalk mış olur. Ve böylece insanların "uygar davranış kuralları" da kalma-- mış olur. İşbu netice, yukarıdaki tanıma hüküm giydirmek için tek başına yeterlidir. Tanıma tekrar geri dönecek olursak, şunları da söyleyebiliriz. Eğer hukukun kaynağı fiziksel güç olursa. o zaman hukuk ile güç anlamdaş terimler haline gelirler. Ya da muhtemelen hukuk, daha ziyade irade ile gücün kombinasyonunun bir neticesi halini alır. Bu noktada irade, diğer insanları kendisine itaate zorlayacak fiziksel güç ile bir noktada birleşir ama bu hususta ahlaki bir karaktere sahip olabilme konusunda bir zorunluluk üretmez. Hukuk ile güç arasmda gerçek manada bir ayrımın olmadığına dair ilkeyi kabul etmeye hazırlıklı mıyız'? Eğer değilsek, bu hukuk tanımını reddetmeliyiz. Hukukun, çoğu vakada, gücün pratik etkinliğini kullanmak yoluyla ona bağımlı olduğu bir gerçektir. Fakat sadece bu sebepten ötürü, hukuk ile güç özleri itibariyle aynılar mıdır"? Bu tanıma göre, adaletsizliğe dönük bir buyrukta bulunmak da tıpkı adaleti gerçekleştirmeye dönük bir buyrukta bulunmak ka-
  • 23. lhılwk Nedir7 11 dar hukuk olur. Bu tanıma göre zorunlu olarak bir buyruğu hukuk kılan her şey, yeter seviyede itaat sağlama baskısı oluşturan fiziksel tarafından desteklenen bir iradeden kaynaklanıı: Yine. Sadece irade ve güç, hukuku -meşru hukuku, yani yargı heyetlerinin onu tatbikle ahlaken bağlı oldukları ve hatta onu tat- bik etmek konusunda ahlaki haklarının olduğu hukuku- meydana getirmek bakımından kendi başlarına yeterli iseler, bu durum şu sonuçları beraberinde getirir; her nerede güç ve irade birleşikse ya da yöneldikleri herhangi bir özgül amaca varmada başarı getirene kadar bir aradalıkları devam ediyorsa, onlar sadece o olaya özgü olarak meşru hukuku oluştururlar ve yargı heyetleri onları başka durumlar için dikkate alamaz. Ve bu durum, bu ilke gereği, iradeyle gücün bu tip bir kombi- nasyonunun tek bir bireyde mi toplanacağı ya da yüz milyon kişilik bir toplulukta mı bulunacağı konusunda bir farklılık oluşturmaz. Burada ifade olunan sayılar kuralı değiştirmez ve hukuk "üstün olmak yerine sayıların bir neticesi halini alır. Gücün bir amaca varmaya addedilmesi bu yüzden söz konusu tanımı benimse- mek için kafidir. Ve böylelikle bir kişinin iradesi ve gücü, o kişinin icra edebilir olduğu eylemler ölçüsünde hukuku göreceli kılmaya yeter; keza aynı şekilde, milyonlarca insanın güç ve iradesi de yapa- bilecekleri eylemler ölçüsünde hukuku göreceli kılar. Bu ilke ölçüsünde, irade ve güç tek başına hukuku oluşturma- yeterlidir ve bu hukuk, eylemleri, özleri gereği adil yahut gayri- adil olup olmadıklarına göre değil, tekil bireyin iradesi ve gücünün bir hırsızlığı yapmaya yetip yetmemesine göre yönlendirir ve bu durum o hırsızlığı hukuki kılmaya yeter. Bu hukukilik, aynı şekilde, daha insan topluluklarının güç ve iradesinin adaletsiz de olsa bir şeyi gerçekleştirme konusunda birleşebilme durumunda da ortaya çıkacaktır. Ve bu durumda yargısal heyetler, tekil bir bireyin ve iradesiyle gerçekleştirmeye muvaffak olduğu gayriadil ya- hut suç mahiyetindeki bir eylemi 'hukuki' olarak tanımayla bağıtlı hale geldiği gibi; aynı gayriadil eylemleri yapmayı -gücü ve irade- başarabilen daha büyük insan topluluklarının ve kendini devlet olarak biçimlendirmiş oluşumların yapıp edebildiklerini de 'hukuki' olarak tanır. Fakat muhtemelen denecektir ki, bu tanımın sağlamlığı 'dev- let' kelimesinin kullanımına bağlıdır ve bu doğrultuda bir özgül üzerindeki "devletin üstün gücü" ile aynı eylem üzerindeki
  • 24. 12 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) tek bir bireyin gücü arasında bir ayrım yapılmasını beraberinde getirir. Fakat buradaki 'devlet' kelimesi.nin eklenmesi, gerçekte onsuz olunduğundaki tanımdan ayrılır. Bu çerçevede 'bir devlet' nedir? İşte o, sadece ve sadece, bireylerin güç ve iradelerinin keyfi bir bi- çimde kurabildikleri bir şeydir. 'Bir devletin' doğasında, karakterinde ve sınırlarında hiçbir şey sabit değildir. İrade ve güç, tüm bunları keyfi biçimde değiş­ tirilebilir hale getirir. Nicholas'ın iradesi ve gücü, kendi dahilinde veya etrafında yoğunlaştırdığı bu irade ve gücü, tüm Rusya'da, hem Avrupa hem de Asya'da bir devlet haline getirir. Aynı kural gereği, bir toprak akresine [acre] sahip olanın irade ve gücü, o akreyi bir devlet halinde kurabilir ve o anki şartlar dahilinde bu iradesini ve gücünü üstün ve kendi ölçüsünde hukuki kılabilir. Ayrıca dün bir devlet kurmuş olan güç ve irade, bugün o dev· Jeti ortadan kaldıran yahut başka bir tanesinin içine katan karşıt bir güç ve irade tarafından alt edilebilir; ve böylece bu sonraki güç ve irade bugün için "üstün" olan halini alıı: Bu sonki güç ve irade de aynı şekilde yarın daha güçlü başka güç ve irade tarafından alt edilebilir olabilecektir. O zaman doğası gereği 'bir devlet' hiçbir zaman sabit, sürekli veya belirli olamaz. O sadece muvakkaten etkili ve karşı konulamaz olan güç ve irade yoğunlaşması yahut kombinasyonunun arasında­ ki sınırları meydana getirir. Bu, 'bir devlet' için verilebilecek tek doğru tanımdır. Bu, gücün teritoryal limitlerine ilişkin salt keyfekeder bir biçimde verilmiş bir isimdir. Ve eğer bu onun gerçek karakteri ise, muvakkaten üstün ya• hut karşı konulamaz olan tek bir kişinin gücü ve iradesi dahilindeki sınırlar, tüm hukuki maksatlar çerçevesinde bir devleti meydana getirir; ve muvakkaten bu limitler dahilinde, işte bu güç ve irade hukuku tesis eder, yine söz konusu güç ve iradenin belli sınırlar içerisinde insanların büyük kısmı tarafından üstün ve karşı konu- lamaz şekilde sergilenmesi de, içsel olarak adil olup olmadıklarının bir önemi olmasa dahi hukukidir. Bu yüzden eğer hukuk gerçekte şu tanımın ortaya koyduğu şekilde yalnızca "bir devletin üstün gücü tarafından salık verilen bir medeni davranış kuralı" ise, bu tanımdan zorunlu bir netice olarak,
  • 25. fhılmk Nedir7 13 hukukun muvakkaten bütünleşmiş ve başarılı biçimde uygulamaya konmuş güç ve iradeyle birebir anlamdaş olduğu çıkar. Bu tanım altında, hukuk hiç kimseye güvenlik, özgürlük, haklar veya mutluluk konusunda daimi bir biçimde garanti sunmaz. Olası tüm suç, zorbalık ve yanlışlara, hem hükümetler hem de bireyler nezdinde cevaz veriı: Bu tanım çok açık şekilde keyfi güç tarafından icat edilmiş ve yalnızca onun amaçlarını örtbas etmeye yaramıştır. Bu yüzden biz böyle bir keyfi gücü reddetmeye ve bundan farklı bir durumu araştırmaya mecburuz; hukuku daha az belirsiz, daha az gelgeç, daha az keyfi kılacak olan ve herkesin hakları adına onu daha güvenilir kılıp, daha adil ve daimi yapacak bir durumu aramalıyız. Peki eğer biz bu durumu araştırırsak, ilk bahsettiğimizi benimseme yoluna gitmeden, doğal adaletin kuralı, ilkesi, yükümlülüğü veya gereklil(ği olarak hukuku nerede bulacağız? İşte bu tanımı benimseyelim, ki hukuk basit, akledilebilir ve bilimsel olsun; her zaman kendiyle tutarlı ve her daim ahlak, akıl ve hakikatle ahenkli bir bütün olsun. Bu tanımı reddetme halinde ise hukuk bir bilim olmaktan çıkar; kaba, çelişkili ve keyfi irade bildi- rimlerinin bir kargaşası halini alır; ahlak, adalet, akıl veya hakikate bilinemeyecek şekilde şans eseri tutunur; istenç, iktidar ve çıkarın anlık istekleri gibi gelgeç ve ömürsüz olur. Eğer hukuk gerçekte doğal adaletin bir gerekliliği, yükümlülü- ğü, kuralı ya da ilkesinden başka hiç bir şey değilse, bunun sonucu olarak hükümetlerin, bireylerin kendilerini yetkilendirdikleri şey­ ler dışında hiçbir yetkileri yoktur; ayrıca insanın doğal haklarıyla tutarsız bir şekilde hükümet sözleşmeleri ve anlaşmalarından or- taya çıkabilecek bir hukuk da olmaz. Bu minvalde herhangi bir hü- kümet biçimi altında oluşmuş bir anayasa hukuku, sadece ve sadece doğal hulwkla ve insanın doğal haklarıyla tutarlı olaııyazıfı anayasa prensiplerini içerebilir. Bunlar dışında kalan, anayasanın sözüyle ifade olunmuş diğer tüm prensipler geçersizdir ve hukuk değildir; ve tüm yargı organları bunları deklare etmekle yükümlüdür. Bu öğreti, kanun kitaplarının ve anayasaların mahfına sebep olsa bile, hukuk budur. Bu hukuk, insanın gerçek manada haklarını tayin ve tespit eder ve onun talepleri hukuk adı altındaki diğer her şey kadar buyurucudur. Şu muhtemeldir ki, belki bu öğreti mevcut anayasal düzen- lemelerimizi, hükümetlerimizi yeni organizasyonların gereklili-
  • 26. 14 ğinden kurtarmak adına, yeterince bozmayacaktır. Fakat her bozguna uğratmaktan uzak kalırsa da, bir şeyi illaki bozguna tacaktır. Bu da, hala hukukun otoritesiyle varolduğunu iddia eden insan köleliği sisteminin ayak izleridir2.. ' İnsanların büyük çoğunluğu, hukuku, siyasal iktidarı elimle tutanın keyfi emirleri olarak görme alışkanlığındadır. Ve bu kişiler, muhtemelen hukuku, benimsemiş oldukları halihazır akıl yürütmeye uydurmak adına, hukukun ilkesel olarak do- ğal, sabit ve değiştirilemez olduğundan başka bir payandaya yaslamak isterler. Bu yüzden onlara en yüksek otoritelerın kaynaklarından alınmış aşağıdaki doğ rulamaları sunuyorum. "Hukuk ilmi, adil ve gayriadilin bilimidiı:" ]ustiniarı "Hukukun birincil ve ilkesel nesneleri doğrular ve yanlışlardır:• Blackstorıe 'Jdalet, her insanı yapması gerekene sevkeden daimi ve ebedi eğilimdir:' Justiııiarı "Hukukun temel ilkeleri, dürüst yaşa, kimseye zarar verme ve herkese hak ettiği ni verdir:' ]ustiııian & Blackstone "HUKUK, insan eylemlerinin zorunluluğu ve kuralıdır, medeni bir toplumun yönetilişinin kuralıdır ve her insana ona ait olanı verendir."Jacub's Law Dictioııaıy "Yasaların bir kısmı ihtiyari veya pozitif, bir kısmıysa doğaldır. Özü gereği iyi ve adil olanları doğal olanlardır. Bunlar her yerde görünürler ve her yeri bağbırlar..c İşte bunlar Tanrıdan gelen doğal yasalardır; ihtiyari yasalarscı insandan pozitif kurumlardan insanca oluşturulur:' Selden on Fortescue Cl 7 &Jacob's Dictioııary "Tanrı, doğal hukuku, insanın yaratılışında, onun içine, yine onun korunması ve yönlendirilmesi maksadıyla zerketmiştir. Bu hukuk, ezeli ve ebedi [etemal] kuktm; değiştirilemez:' 2 Saep. Abı: 356 &Jacob's Law Dictionaıy
  • 27. NATURAL LAW; OR HE SCIENCE OF JUSTICE: . TREATISE ON NATURAL LAW, NATURAL JUSTICE, NATURAL RIGHTS, NATURAL LIBERTY, AND ~ ATUl?Al. SOCIETY; SHOWING THAT .U, L'EGISLATION WHATSOEVER IS AN ABSURDlTY, A USURPATION, AND A CRIME. PART FIRST. Bv LYSANDER SPOONER. BOSTON: A. WILLIAMS & CO .• I 8 8 2.
  • 28.
  • 29. DOĞAL HUKUK YA DA ADALET BİLİMİ: Her Tür Yasamanın Saçmalık, Gasp ve Suç Olduğunu Göstermek Suretiyle, Doğal Hukuk, Doğal Adalet, Doğal Haklar, Doğal Özgürlük ve Doğal Toplum Üzerine Bir Deneme "Natural Law, or The Science ofJustice: A Treatise on Natura! Law, Natura! Justice, Natura! Rights, Natura! Liberty, and Natura! Society; Showing That Ali Legislation Whatsoever is an Absurdity, Usurpation, and Crime" (1882) Birinci Bölüm "ADALET BİLİMİ" Benim olan ile senin olanın bilimi -yani adalet bilimi- tüm insan haklarının, yani bir insanın tüm kişilik ve malvarlığı hakla- rının, onun yaşam, özgürlük ve mutluluğu takip etmeye dair tüm haklarının bilimidk Bu bilim, bir kimsenin başkalarının haklarına müdahalede bulunmaksızın neyi yapabilip neyi yapamayacağı, neye sahip olup neye olamayacağı ve neyi konuşabilip neyi konuşamayacağı hak- kında bir şeyleri tek başına söyleyebilen bir bilimdir. Bu bilim, barış bilimidir; barışın yegane bilimidir, çünkü ne koşullar altında insanoğlunun barış içinde yaşayabileceği, yaşamak zorunda oluşu ve her ikisi üzerine, bir şeyleri tek başına söyleyebi- len bir bilimdiı:
  • 30. 18 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler} Bu koşullar en basitinden şunlardır: Öncelikle her kişinin, diğer tüm kişilere karşı adaletin kendisine gerektirdiği şekilde davranmasıdır. Örneğin borçlarını ödemesidir, ödünç alınmış yahut çalınmış bir malı sahibine iade etmesidir veya bir kişiye yahut bir kişinin malına dönük vermiş olduğu zararları telafi etmesidir. İkinci koşul, bir kimsenin diğer insanlara karşı adaletin onu yasakladığı konularda eylemde bulunmaktan sakınmasıdıı: Örne- ğin diğer insanlara ve onların mülkiyetlerine karşı hırsızlık, yağma, kundaklama., cinayet ve diğer suçları işlemekten kaçınmasıdıı;. Bu koşullar yerine getirildiği müddetçe insanlar barış içinde olurlar ve birbirlerine karşı davranışlarında barışı devam ettirmek zorunda kalırlar. Bu koşulların ihlal edildiği durumda ise savaş durumuna geçerler. Ve adalet yeniden tesis edilene kadar savaş durumu içinde kalmak mecburiyetinde olurlar. Tarihin bizlere bildirdiği tüm zamanlar boyunca, her nerede insanoğlu birbirleriyle barış içinde yaşamaya çabaladıysa, hem doğal içgüdüler hem de insan ırkının kolektif bilgeliği şu biricik yükümlülüğe itaati zaruri bir koşul olarak tanır ve tarif eder: herkes diğerlerine karşı dürüstlük içindeyaşamalıdır. Kadim bir hukuk özdeyişi de insanların hemcinslerine karşı hukuki ödevleri toplamını şu şekilde basitçe dile getirmiştir: Dürüst yaşa, kimseyi incitme ve herkese hak ettiğini ver. Tüm bu özdeyiş gerçekte sadece şu kelimelerle de ifade edile- bilir: Dürüstyaşa. Çünkü dürüst yaşandığında kimse incitilmez ve herkese hak ettiği verilmiş olur. il İnsanın hiç şüphesiz diğer insanlara karşı başka pek çok ah laki ödevi vardır; aç olanı doyurmak, çıplak olanı giydirmek, evsiz olana barınak sağlamak, hasta olana bakmak, savunmasız olanı ko- rumak, zayıf olana yardım etmek, cahili bilgilendirmek gibL. Fakat bu ödevler ahlaki ödevlerdir ve insanlar her somut vakada o ödev- leri yerine getirip getirmemekte, veyahut nasıl ve ne kadar süreyle yerine getirebilecekleri hususunda kendi kendilerinin yargıçları olmak zorundadırlar. Fakat hukuki ödev -yani hemcinslerine karşı davranışlarında dürüst bir şekilde yaşa- ile ilgili olarak, sadece di- ğer insanların yargıç olma ihtimallerinden değil, kendi kendilerini korumak adına yargıç olmak zorundalıklarından da bahsedilebiliı:
  • 31. flukııl< ya da !da/et Bilimi 19 ihtiyaç hasıl olduğunda hemcinsleri o kişiyi bu ödevini yerine getirmesi haklı olarak zorlayabilir: Bunu tek başlarına yahut ittifak halinde aldıkları kararlarla yapabilirler. İhtiyaç gerektirdi- ğinde hu zorlama anlık şekilde de yapılabilir, icap ettiği ve tercih edildiğinde düşünüp taşınılarak ve sistematik şekilde de ... III Adaleti dayatıp adaletsizliği reddetmek herhangi bir kimsenin ve herkesin -tek bir kişinin ya da birtakım kişilerin- gerek kendileri gerekse kendilerine yanlış yapılmış herkes adına hakları olmakla herabeı~ güç kullanmaksızın koruma temin etmeyi daha güvenli bulan herkesin de isteyeceği üzere, [adaleti sağlamak yönündeki] ivedilik ve arzunun neticesi olan hatalardan kaçınabilmek için insanların birlik [association] içinde olmalarının arzu edilir bir du- nım olduğu açıktır. Tabii ki bu arzu edilir durum, aralarında adaleti sürdürme ve yanlış yapan diğer kişilere karşı müşterek bir koruma oluşturmak adına, bunu gönüllü ve özgürce yapabildikleri sürece- dir: Bu birlik içinde olma durumu, mümkün olduğunca her türlü etkiden bağışık ve salt adalet arzusuyla yargısal işlemlerin planı veya sistemi üzerine de, onların sebeplerinin muhakeme edildiği, ikazların önemsendiği, detaylı düşünüldüğü ve araştırıldığı her en yüksek derecede arz edilirdir. Fakat bu birlik, sadece gönüllü olunduğu ölçüde haklı ve arzu edilirdir. Kimse bu birliklere katılım sağlaması veya onları destekle- mesi hususunda rızası hilafına zorlanamaz. Bu birliklere katılması yahut katılmaması hususunda kişiyi yönlendiren şey sadece ve sadece o kişinin kendi çıkarı, yargısı ve vicdanıdır. Eğer haklarını koruyabilmek adına bir kimse, sadece kendisine sırt dayamayı seçerse veyahut gerektiği durumlarda diğer insanların gönüllü ve özgür bir biçimde kendisine yapmış oldukları yardım tekliflerine dayanmayı seçerse, bu seçişlerinde tamamıyla haklıdır. Ve bir kişi açısından bu durum, benzer durumlarda zarar görmüş başkaları kendisinin yardımda ve müdafaada bulunmak için olağan şekilde hazır ve nazır olduğunu açıkça ortaya koyduğu müddetçe; ve aynca kendisine "dürüst yaşa, kimseyi incitme ve herkese hak ettiğini ver" dediği müddetçe gayet güvenlidir. Böyle bir insan, herhangi bir beşeri birliğin üyesi olsun ya da olmasın, her şekilde, anında daima yanında yeteri kadar arkadaşı ve koruyucusu olmasının güvencesini yaşar.
  • 32. 20 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) Bireyin, kendisini korumasını arzu etmediği bir birliğe katıl ması yahut onu desteklemesi gerekliliğinden ve bunun haklılığın­ dan kesinlikle bahsedilemez. Keza bireyin. işlemlerindeki metot ve planlarını ya da adaleti sağlayıp adaletsiziliği önleme hususunda açıklanmış hedeflerini yerine getirişini beğenmediği bir birliğe katılması yahut onu desteklemesi de mantıken ve haklı olarak beklenemez. Böylesi bir katılım yahut destek, onun düşüncesinde saçma ve etkisiz olacaktır. Böylesi bir katılım ve destek onun dü- şüncesinde gayriadil ve hatta suç olacaktır. Bu yüzden o kişi -bir birliğe katılmak gibi katılmamaya dönük olarak da eşit bir özgürlük içinde kalarak- o birlikten ayrılmış olmalıdır ve buradaki amacını -tüm diğer kişilerde olduğu gibi- onun kendi çıkarı, takdiri ve vic- danı dikte eder. Adaletsizliğe karşı müşterek korunma birliği, gemi kazalarına yahut yangınlara karşı oluşturulmuş müşterek korunma birlikle rine benzer. Ve bir kişi bu birliklerin kendisine sunduğu faydalan istemiyorsa, yahut onların amaçları ve metotlarını onaylamıyorsa, o kişinin -rızası, yargısı ve vicdanı hilafına- bu birliklere katılmaya yahut onları desteklemeye zorlanmasında başkaca bir haklılık ya da aklı bir neden de bulunmayacaktır. IV Bu gönüllü birliklerin, kendilerini adil kılmak ve adaletsizliği kendilerinden uzak tutmak için gerekli olan -bir bilim olarak- adalet bilgisinden yoksun oldukları temelinde itiraz yapılamaz. Dürüstlük. adalet ve doğal hukuk konulan genelde sade ve basit bir konular- dır ve bunlar herkeste bulunan ortak zihin tarafından kolayca kavranabilir. Bunların ne demek olduğunu bilmek isteyen biri, her somut vaka özelinde, çok nadiren uzaklara gitmek zorunda kalıı: Evet, bu bilimin de, diğer bilimler gibi öğrenilmesi gerekil: Fakat aynı zamanda bu bilim çok kolay bir biçimde de öğrenilebilk Onun uygulanışının, insanların birbirleriyle yaptıkları sonsuz sayıdaki ilişki ve işlem kadar sınırlanamazlığı söz konusu olmakla birlikte, o aslında her sıradan zihnin neredeyse sezgisel biçimde algılaya­ bildiği hakikat ve adalet ile ilgili bir takım basit ve temel ilkelerden meydana gelmiştiı: Neredeyse tüm insanlar~ çıkarımları üzerinden benzer olaylar ile anladıkları biçimde, adaletin neyi gerektirdiği ve neyin adalet oluşturduğu üzerine aynı algılara sahiptiı: Birbirleriyle münasebet ve bağlantı içerisinde bulunan insan-- lar, çok geniş kapsamda doğal hukuku öğrenmekten zaten istesek'.!
  • 33. Do,qal Hukuk ya da Adalet Bilimi 21 bile kaçınamazlaı: İnsanların insanlarla yapmış olduğu anlaşmalaı~ birşeylere sahip oluşları, bireysel istekleri, her kişide varolan ta- lepte bulunma ve ısrarcı olma eğilimi, neye borç neye hak olarak baktıklarına bağlı olarak kendilerine dönük saldırılara direnme ve içerlenmeleri, zihinleri içine daima şu soruları zerkeder durur: Bu eylem adil mi, yoksa değil mi? Bu şey benim mi, yoksa onun mu? İşte bu sorular doğal hukuk sorularıdır ve bunların çok büyük bir kısmı, her nerede olunursa olunsun insan aklı tarafından aynı şekil­ de cevaplandırılır'. Çocuklar doğal hukukun temel ilkelerini çok erken yaşlardan itibaren öğrenmeye başlarlar. Bu yüzden bir çocuk, adilane bir nedene dayalı olmaksızın. başka bir çocuğa vurmaması ve onu incitmemesi gerektiğini öğrenir; diğer çocuklar üzerinde keyfine göre baskı ve kontrol kurmayı umamayacağını öğrenir. Güç, hile ve gizlilikle başka birine ait bir malı ele geçirmemesi gerektiğini de öğrenir. Böyle yanlışları yapması durumunda, sadece zarar gören muhatap çocuğun bu duruma direnmek, gerektiğinde de saldırıyı cezalandırmak ve bozulan durumu zorla eski hale getirtmekle kal- mayacağını, ayrıca diğer çocukların ve hatta tüm kişilerin de zarar gören o çocuğa yardım edeceğini, onun haklarını savunup, ona kar- şı yapılmış yanlışları düzelttireceklerini, bunun onların bir hakkı ve ahlaki ödevi olduğunu öğrenmiş oluı: Bunlar insanların birbirleriy- le yaptıkları işlemlerin önemli kısmını yöneten temel doğal hukuk ilkeleridir. Çocuklar bu ilkeleri, üç ile üçün toplamının altı, beş ile beşin toplamınınsa on olduğunu öğrenmelerinden çok daha önce öğrenirler. Çocukların oynadığı basit çocuk oyunları bile bu ilkelere süregiden bir bağlılık olmadığı takdirde sürdürülemez. Keza hangi yaştan olursa olsun, insanlar bu ilkelerin dışındaki koşullar altında barış ve sükun içinde birlikte yaşayamaz; bu da çocuk oyunlarının sürdürülememesiyle aynı ölçüde imkansızdır. Hindistaıı'da görev yapmış İngiliz yargıç olan Sir William jones, ki kendisi Avrupa hukuku kadar Asya hukukunu da öğrenmiş, bugüne kadarki en iyi eğitimli yar- gıçlardan biridiı; şöyle der: "tüm çağlar ve tüm milletler açısıııdan saf ve tarafsız aklın pozitifkunımların kısıt ve engellerinden azade haldeki yargısal araştırma­ lar üzerinde çok nadiren hata üreteceğine dair ortaya çıkan neticeler üzerindeki birbirine benzerlik ve hatta özdeşliği belirtmekten memnuniyet duyarım:' Jones on Bailmeııts, 133. Burada Joııes şunu kasteder: adaleti ihlal etmek biçiminde hiçbir kanun yapılma­ dığı takdirde, tüm çağlar ve tüm milletler açısından, yargısal heyetler neyin adil olduğuna ilişkin hemfikir hale gelmekte nadiren hataya düşmüşlerdir.
  • 34. 22 Hukuk Nedir? (Seçme Metınler) Ayrıca genç ya da yaşlı olsun insanların tamamı açısından, onların doğal hukuk kavramının terimlerinin anlamlarını öğrenme­ lerinden çok daha önce doğal hukukun temel ilkelerini öğrendikle­ rini söylemek abartı olmaz. İlk önce bir şeyin kendisinin doğasını anlamadıkları sürece, insanların o şeyi ifade eden kelimelerin ger- çek anlamını öğrenebilmeleri de mümkün olmayacaktır. Şeylerin kendilerine has doğalarını öğrenmeden evvel insanların adalet ve adaletsizlik kelimelerinin anlamlarını anlayabilmeleri, şeylerin kendi doğalarını öğrenmeden önce sıcak ve soğuk, ıslak ve kuru, aydınlık ve karanlık, beyaz ve siyah, bir ve iki kavramlarının an- lamlarını onlara öğretebilmek kadar imkansızdır. İnsanların maddi varlıkların yanında his ve düşünceleri, onları tanımlayıp tarif eden kavramların anlamlarını bilebilmek için, öncelikli olarak bilmeleri zaruridir. İkinci Bölüm "ADALET BİLİMİ (DEVAM)" 1 Eğer adalet doğal bir ilke değilse, hiçbir şekilde ilke de değil­ diı: Eğer o doğal bir ilke değilse, adalet diye bir şeyin varlığından bile söz edilemez. Eğer o doğal bir ilke değilse, fi tarihinden bu yana onun üzerine konuşan ve yazan onca insan, varolmayan bir şey üze-- rine yazıp konuşmuştur. Eğer o doğal bir ilke değilse, onca zaman- dır işittiğimiz o adalete müracaat edişler ya da tanık olduğumuz adalet mücadeleleri, aslında gerçek olmayan, salt fantezi ve hayal gücünden türeyen boş isteklerin peşindeki koşuşturmacalardıı: Eğer adalet doğal bir ilke değilse, adaletsizlik diye bir mefhum da yoktur ve tüm o suç diye sahneye konan eylemler, hiçbir şekilde suç olmayıp, tıpkı bir yağmur yağışı ya da güneşin batışı gibi alelade olaylardır. Dolayısıyla mağdurların bir sel akıntısı yahut her yeri ya- bani ot sarmasından yakınmalarının dışında bir sebeple, onlardan şikayetçi olmalarının herhangi bir makuliyeti de yoktur. Eğer adalet doğal bir ilke değilse, (sözümona) hükümetlerin onu dikkate almasının, alıyormuş gibi görünmesinin yahut aldığını açıklamasının da hiçbir makuliyeti ve haklılığı kalmaz; varolmayan herhangi bir başka şeyi dikkate alma, alıyormuş gibi görünme ya da aldığını açıklamayla bunun arasında hiçbir farkı yoktuı: Ve böyle olunca, hükümetlerin adaleti dikkate alıp, tesis etme ve sürdürme
  • 35. Doqa/ l/ukuk ya da Adalet Bilimi 23 faaliyetleri, bir aptalın boş bir lafından yahut bir düzenbazın hile- sinden öteye geçmez. Fakat tüm bunların tersine, şayet adalet doğal bir ilke ise, bu durumda o değişmez bir şey olmak zorundadır. Onu tesis eden güç- ten daha aşağı herhangi bir güç tarafından, yerçekimi kanunundan, ışık kanunlarından, matematik ilkelerinden ya da başkaca bir doğal hukuk kanunu veya ilkesinden daha fazla değiştirilebilir olmama- lıdır; ve herhangi bir kimsenin yahut kendilerini hükümet yahut başka bir isimle adlandıran bir grup kişinin, kararlarını, takdirle- rini, istek ve emirlerini, insanın temel davranış kuralı olarak adalet kavramının sınırları dahilinde oluşturabilmeleri için yapacakları tüm girişimler ve varsayımlar, sanki bunu adalete göre değil de evrenin fiziki, mental ve ahlaki yasalarına göre yapıyorlarmış gibi, birer saçmalık, gasp ve zorbalık halini alır. Eğer adalet gibi bir ilke var ise, bu ister istemez doğal bir ilke- dir. Ve aynı şekilde bu, bir bilim konusu olarak, tıpkı diğer bilimler gibi öğrenilip tatbik edilebilir. Ancak onu [yani adaleti] yasama faaliyetinden elde etmek ya da çoğaltmak, matematik ve kimya gibi diğer bilimleri yasamadan elde edip çoğaltmak kadar saçma, hatalı ve gülünçtık 111 Doğada adalet gibi bir ilke var ise -isterse tüm insan ırkının bütünleşik meziyetinden beliren bir yasama faaliyeti mevcut olsun- adaletin üstün otoritesine yasamayla ne bir şey eklenebilir ne de ondan bir şey koparılabiliı: Ve adaletin üstün otoritesine bir şeyler eklemek ya da ondan bir şeyler çıkarmaya dönük insan ırkının -ya da onun bir bölümünün- tüm girişimleri, her halükarda, avare bir rüzgarın herhangi bir tekil insan üzerinde oluşturduğu mecburiyet- ten daha fazla değildir. IV Eğer adalet gibi bir ilke, yahut doğal hukuk diye bir şey varsa, işte bu her bir insana doğumuyla beraber ne tür haklar verildiğini bizlere söyleı: Hangi hakların insana salt insan olduğu için içkin ol- duğunu ve hangilerinin onun yaşamı boyunca onda kalmak zorun- da olduğunu; çiğnenmesi mümkün olsa bile, bir insan olarak onun doğasından ayıklanması, ayrılması, çıkarılması ve sıfırlanması na-
  • 36. 24 flukıık Nedir:' (Seçme Metinler) mümkün olan hakların neler olduğunu, ve onlarda mevcut otorite ve yükümlülüklerden nasıl mahrum kalındığını bizlere söyler. Bir diğer taraftan, eğer adalet gibi bir ilke ya da doğal hukuk diye bir şey yoksa, o zaman insan dünyaya haklardan tamamıyla yoksun bir şekilde gelmiş olur. insanın dünyaya bu şekilde hak yok sunu gelmesi, ebediyen böyle kalması gibi zorunlu bir durumu da ortaya çıkarır. Çünkü eğer kimse dünyaya beraberinde hakları da getirmiyorsa, onun salt kendisine ait haklara da hiçbir zaman sa, bip olamayacağı veya bunları başka birine devredemeyeceği gayet açıktır. Ve sonuç, insan denen varlığın hiçbir hakka sahip olamamış olduğu; hak denen şeylerle alakalı konuştuklarında hiçbir zaman sahip olmadıkları ve olamayacakları şeyleri zikrettikleridir. V Eğer adalet gibi bir doğal ilke var ise, o, doğal olarak tatbik edilebilecek olduğu tüm meseleler açısından zorunlu olarak en yük- sek ve sonuç olarak biricik ve evrensel yasa vastindadu: Ve sonuç olarak bir hakimiyet ve otorite hakkının mevcut olmadığı hallerdt, beşeri yasakoyuculuk, basitçe ve her daim, bir hakimiyet ve otorite faraziyesi oluşturmuştur. Bu yüzden de her zaman ve basbayağı bir mütecaviz, bir saçmalık, bir gaspçı ve bir suç olmuştur. Diğer yandan eğer adalet gibi bir doğal ilke yok ise, adaletsiz- lik diye bir şey de olamaz. Eğer dürüstlük diye bir doğal ilke yoksa, dürüstlüğe aykırılık diye bir şeyden de söz edilemez. Dolayısıyla dürüstlüğe aykırı veya gayriadil diyebileceğimiz ve şikayet ederek yasaklayıp cezalandırabileceğimiz şekilde, bir insanın diğer bir in· sana yahut onun malvarlığına karşı cebir veya hileyle eylemde bu- lunması imkanı da olamaz. Kısaca eğer adalet gibi bir ilke yoksa suç olarak zikredebileceğimiz bir eylem de olmaz. Suçları önlemek ve cezalandırmak için ortaya çıktığı söylenen tüm hükümet faaliyetleri -yahut bunların bir kısmı-, olmayan ve hiçbir zaman olmayacak bir şeyi önlemek ya da cezalandırmak uğraşlarına dönüşür. Böylesi uğraşlar, suçlarla ilgili olmaları ölçüsünde, hükümetlerin varolrna gerekçelerinin aslında olmadığının ikrarı halini alırlar; zira o suç- larla ilgili yaptıkları ve yapabilecekleri bir şey yoktur. Doğa içinde olmaları basbayağı mümkün olmayan eylemlerin önlenmesi ve cezalandırılması için varolan hükümetlerin ikrarıdır bu.
  • 37. Hukuk ya da Adalet Bilimi 25 VI Doğada adalet ya da dürüstlük gibi, "benim" ve "senin" gibi kelimelerle tanımlanan, insanın kişiliği ve mülkiyeti üzerinde doğal haklarını gösteren ilkeler var ise, değiştirilemez ve evrensel bir hukuka sahibiz demektir. Bu hukuk öğrenebildiğimiz, hatta tıpkı bilimler gibi öğrendiğimiz bir hukuktur. Kendisiyle çatışan her ne varsa ona baskın gelir ve onu dışlar. Bize neyin adil ya da gayriadil; neyin dürüstçe ya da dürüstlüğe aykırı; neyin bana ya da sana ait; neyin mülkiyet ya da kişilik hakkı açısından bana ya da sana ait olduğunu ve bunlar arasındaki sınırların nerede başlayıp bittiğini söyler. Bu hukuk tüm dünya genelinde, tüm insanlar için ve tüm zamanlarda geçerli olan biricik ve üstün hukuktur; ve insan bu üzerinde yaşadığı müddetçe de bu böyle olacaktır. Fakat bunun tersi bir biçimde, eğer doğada adalet ya da dü- rüstlük gibi, "benim" ve "senin" gibi kelimelerle tanımlanan; insanın kişiliği ve mülkiyeti üzerinde doğal haklarını bildiren ilkeler yoksa, o zaman adalet ve adaletsizlik, dürüstlük ve dürüstlüğe aykı­ nlık gibi kavramların; benimkiyle seninkini işaret eden, bir şeyin bir kişinin ve diğer bir şeyinse diğer kişinin mülkiyetinde olduğunu gösteren, bir şeyin bir kimsenin doğal kişilik ve mülkiyet hakları olduğunu, neyin zarar ve neyin suç olduğunu tarif eden tüm kelimeler, manasızlıkları itibariyle tüm beşeri dillerden çıkarılma­ lıdıı: Ayrıca insanların birbirleriyle ilişkilerini yöneten üstün ve biricik kanunlarının, zamanın başlangıcından bu yana yapılmış en cebir ve hile olduklarını; ve bundan böyle, tüm kişi ve -diğer herkes gibi kendilerini "hükümet" olarak lanse eden- kişi kombi- nasyonlarının birbirleriyle olan ilişkilerinde, yapabildikleri ölçüde her türlü cebir ve hileye müracaat etmekte serbest bırakıldıklarını, bir kerede ve nihai şekilde deklare etmek gerekir. VII Eğer adalet gibi bir bilim yahut hükümet bilimi gibi bir şey yok ise, açgözlülük ve şiddet, insanların kalan kısmının efendiliğini elde olup onları sefalet ve köleliğe sürüklemiş olan ve yine onların tabi edildikleri hükümetleri kurmuş birkaç bağlaşık kötünün elinde birer meşru yönetim örneği halini alırlar; ki bu durum dünyanın her daim göreceği şekilde, her çağ ve millet açısından böyle oluı:
  • 38. 26 Jlıılaık Nedir? (Seçme Metinler) VIII Şayet doğada bir adalet ilkesi var ise, işte o zaman sadece bir politik ilke de hep var olmuştur ve olacaktır. İnsanların icat etme alışkanlığı içinde oldukları diğer tüm sözde politik ilkeler, tama· mıyla ilke bile değildir. Bunlar ya evrensel hukuk, hakikat ya da adaletten daha iyi bir şeyler keşfettiklerini hayal eden aptallara ait şımarıklıklardır; ya da güç, para ve şan peşindeki bencil ve sahte- karların bu amaçları doğrultusunda kullandıkları birer aygıtı ya da yalandan bir şeyler yapıyormuş gibi gözükmeleridir: Üçüncü Bölüm YASAMA FAALİYETİNİN KARŞITI OLARAK DOĞAL HUKUK I Doğal adalet veyahut doğal hukuk, insanlar arasında ortaya çıkabilecek olası her tür uyuşmazlığa doğruca uyabilir ve doğal ola- rak uygulanabilir ilkedir; aynı zamanda insanlar arasındaki uyuş­ mazlıklara haklı bir biçimde yerleştirilebilir yegane standarttır. Bu öyle bir ilkedir ki, her insan onun sağladığı korumayı, diğer insanla- rı bu ilkeye adapte etmeyi arzulasın ya da arzulamasın, kendisi için talep eder. Bu ilke, aynı zamanda her millette ve her zaman aynı kalan değiştirilemez bir ilkedir; her zaman ve her mekan için kendi kendini gerekli kılar; herkese karşı tarafsız ve eşit mesafededir; her yerde insanların barışı için vazgeçilmezdir; her insanın refahı ve güvenliği için hayati önem taşır; aynı zamanda kolaylıkla öğrenilir; genel olarak bilinir; ve aynı zamanda bütün namuslu insanların hazır ve haklı olarak biçimlendirmiş oldukları söz konusu gönüllü birliklerin amaçları çerçevesinde sürdürülür de... Ve onun bu tip bir ilke oluşu, şu türden soruları da gündeme getirir: Niçin o evren sel ya da neredeyse evrensel olarak hüküm ifade etmeyen bir şey olmuştur? Niçin o, insanların kendisine itaate haklı biçimde zorla nabileceği yegane hukuk olarak, çağlar öncesinden dünya çapında tesis edilememiş vaziyettedir? Niçin o, insanlararası ilişkilerde yer alması veya insanoğlunun kullanımı açısından, aslında yasama fo. aliyetinin nitelikleri kadar gereksiz, saçma, hatalı ve zalim bir şey olarak tasavvur edilmiştir?
  • 39. Doqal Hııkuk ycı do Adalet Bilimi 27 il Bu soruların cevabı, tüm tarihsel dönemler boyunca, insanla- rın barbar devletinde ötesinde gelişmişlik gösterdikleri ve toprağın işlenmesi suretiyle yaşamı idame ettirme araçlarını geliştirmeyi öğrendikleri her yerde, bazı insanların -elkonulabilir malvarlığı biriktirmiş ya da kendilerini köleleştirecek insanların güç ve haz- larına katkıda bulunacak derecede emek gücüne sahip olduklarını gösteren- diğer tüm insanları yağmalayıp köleleştirmek için hırsız­ lar gibi birleşip organize olduklarında kendini gösterir. Başlangıçta sayıca az olan bu hırsız grupları, birbirleriyle birleşmek, savaşta kullanılabilir aletler geliştirmek, kendilerini disipline edip organizasyonlarını askeri güçlere dönüştürerek mükemmelleştirmek, yağma faaliyetlerini kendi aralarında (baskı altında tuttukları kişilere de dahil olmak üzere) ya (kendisini takip edecek kişileri devamlı arttırma gayretindeki) liderlerinin buyur- duğu gibi ya da beraberce kararlaştırdıkları şekilde paylara ayırıp bölüştürmek suretiyle kuvvetlerini arttırmışlardır. Yağmalanıp köleleştirilen insanların görece savunmasız ol- ması, ülkenin geneline seyrek bir şekilde serpişmiş olmaları, kaba saba alet edevatla topraktan zar zor verim alabilecek şekilde pür ağır emekle çalışma koşulları altında bulunmalan, sopalar ve taş­ lardan başka savaş aletlerine sahip olmamalan, aniden saldırmak dışında birlik halinde hareket edip güçlerini yoğulaştırmalarını sağlayacak vasıtalarının, askeri disiplin ve organizasyonlarının olmaması durumlarında, bu hırsız gruplarının onları yağmalama ve köleleştirmede başarı elde etmeleri kolaylaşmıştır. Bu koşullar altında, kendilerinin veya ailelerinin yaşamlarını kurtarabilmek için insanlara kalacak alternatif yol, sadece elde ettikleri mahsulü veya işledikleri toprağı vermekten ibaret değildir; aynı zamanda kendileri ve aileleri de birer köle olarak yağmacılara teslim olmak zorunda kalırlar: işte bu andan itibaren onların yazgısı, önceden kendileri için işledikleri toprağı, başkası için işlemek olur. Emeklerini daimi ola- rak yöneltecekleri ve refahlarını yavaş yavaş arttıracakları kişi artık onların tiranlarıdır; her şey artık tiranlarının eline gider. Bu tiranlar sadece yağmayla ve köleleştirdikleri kişilerin emeği üzerine çökerek yaşarlar; ve yine onların enerjilerinden fay- dalanarak, yağmalarını genişletmeye ve diğer savunmasız insanları
  • 40. 28 llukuk Nedir? (Seçme Metinler) köle haline getirmeye devam ederler. Sayılarım arttırarak, organı­ zasyonlarını mükemmelleştirerek ve savaş aletlerini çoğaltarak, yapmış oldukları işgalleri, elde ettiklerini elde tutmak için, siste- matik davranmak ve birbirleriyle ortak hareket etmek gerekliliği ölçüsünde sürdürür ve genişletirler. Fakat o zorbalar, tüm bu şeyleri hükümet olarak adlandırdık­ ları varlığı meydana getirerek ve yasa dedikleri şeyleri çıkararak da yapabilirler. Dünyadaki büyük yönetimlerin hepsi, gelmiş geçmiş olanlar- dan şimdikilere dek, hep bu karakterde olmuştur. Bunlar sadece, yağma, işgal ve hemcinslerini köleleştirmek amaçlan doğrultusun­ da biraraya gelmiş birer yağmacı çetedir. Ve onların yasalar olarak adlandırdıkları şeyler de, sadece birilerini yağmalayıp köleleştir­ mek ve elde ettikleri çapulculuk hisselerini korumak -ve bu suretle de içinde bulundukları organizasyonlarını idame ettirmek- için yapmayı gerekli görüp hep beraberce akdettikleri anlaşmalardır. Tüm bu yasalar, çetecileı~ eşkiyalar ve korsanların tasarla- dıkları suçlan daha başarılı bir biçimde işlemek ve sağladıkları menfaati daha barışçıl şekilde bölüşmek için aralarında tesis etme yi gerekli gördükleri anlaşmalardan daha hakiki bir yükümlülük meydana getirmez. Ve böylece, özü gereği dünyadaki yasama faaliyetlerinin hepsi, diğer insanları yağmalamak, köleleştirmek ve malvarlığı haline ge- tirmek yönünde bir grup insanın arzusundan kökenini bulur. m Zenginlik üreten tüm araçlara ve tüm topraklara el koyan soyguncu ya da köleci sınıf, zamanla kölelerini yönetmenin ve ve rimli kılmanın en kolay yolunu keşfetmeye başlamış, onları eskiden olduğu gibi ve tıpkı çok sayıda sığıra sahip olmak gibi daha fazla sa- yıda sahiplenmek yerine, kendi yaşamlarını idame ettirme sorum- luluklarını onların üzerinde bırakarak onlara daha çok özgürlük veren köle sahipleri olmuşlardır. Böylece bu kişiler, bu sefer toprağı elinde tutan kişilere -yani eskiden efendileri olan kişilere-, onların belirleyeceği bir karşılık uğruna emeklerini satmaya itilmişlerdiı: Bazı kimselerin yanlış bir biçimde dile getirdikleri tabirle, bu özgürleştirilmiş kölelerin -yani topraklan, malvarlıkları veya ba- ğımsız bir yaşam sürebilme vasıtaları olmayan bu insanların- pek tabii ki, açlıktan korunabilmek için emeklerini bir toprak sahibine
  • 41. Do/jol ffukıık ya ria Adalet Bilimi 29 satmaktan başka alternatifleri kalmamıştıı: Bu satım ise yaşamın en kaba gerekliliklerini elde edebilmeye yetecek -ve hatta çoğu za- man bunu bile mümkün kılmayacak- bir karşılık uğruna olmuştur. Sözümona bu özgürleştirilmiş köleler, bugün artık, daha önce olduklarından çok ama çok az daha köle olmuşlardır. Onların yaşa­ mı idame ettirebilme vasıtaları, en azından onları yaşamda tutma konusunda açık şekilde menfaatlere sahip efendilerinin olduğu döneme göre muhtemelen çok daha kırılgan hale gelmiştir. Toprak sahibinin çıkan veya kaprisi doğrultusunda evden, işten ve hatta kendi emekleriyle yaşamı idame ettirme şansından çekilip fırlatıl­ maya maruz kalmışlardır. Bu yüzden sayıları da epeyce fazla olan bu kişiler, dilenmeye, hırsızlık yapmaya ve açlık çekmeye mecbur bırakılmışlardır; ve tabii ki de, eskiden sahipleri olan kişilerin hu- zurları ve mülkiyetleri açısından da birer tehlike halini almışlardır. Netice olarak, eski efendiler, kendilerinin ve mülkiyetlerinin güvenliğini sağlama amacıyla, bir hükümet faaliyeti altında bu tehlikeli insanları daha mükemmel bir biçimde organize etmeyi ve yasalar yaparak tôbiyet altında tutmayı gerekli görmüşlerdir. Bu yasalaı~ onların ne durumda emek sarf etmeye mecbur hale gele- ceklerini, endişe uyandırıcı cezaları ve hatta ölümü, ayrıca açlıktan kaçınabilmek için tek yolları olan ve bu yüzden itilmiş oldukları hır­ sızlık ve suistimalleri tanımlarken, aynı zamanda fiyatlandınr da. Bu yasalar yüzlerce ve hatta bazı ülkelerde binlerce yıldır geçerliliklerini muhafaza etmiştir; ve bugün de dünya genelinde neredeyse tüm ülkelerde, daha az yahut çok katılıkta, bu yasalar hala yürürlüktedir. Bu yasaların gayeleri ve etkileri, tüm toprakların ve zenginlik yaratıcı tüm araçların belli sınıfların, yani soyguncu ve köle sahibi sınıfın tekelinde tutmak ve bunu sürdürmek olmuştuı: Bir gaye ve etki de, yoksulluk: ve bağımlılık durumu içindeki emekçi kesimin büyük bir bölümünü, sadece hayatta kalabilecekleri düşük bir meb- lağ ıığnına emeklerini tepelerindeki tiranlara satmaya zorlamaktır. Tüm bunların sonucu, dünyadaki zenginliğin çok küçük bir azınlığın, köle sahibi ve yasakoyucu sınıfın elinde bulunuşudur ve bu sınıf geçmişte olduğu gibi bugün de hala ruhen köle sahibidir, fakat herkesin tıpkı taşmır mal sahipliği gibi kendi kölesine sahip olması yerine, bu sefer amaçlarına emekçi sınıfı bağımlılık ve tabi- yet altında tuttukları yasaları çıkararak ulaşmaktadırlaı:
  • 42. 30 Hukuk Nedir? Dolayısıyla yasama faaliyetinin uğraşı, ki içinde muz zamanlarda artık bu büyüyerek devasa bir faaliyet alanı ha- line gelmiştir, kökeni itibariyle, emeklerini gasp edip bundan kar edecekleri çoğunluğu itaat altında tutma amacıyla azınlığın kendi içinde tertiplediği gizli hesaplarla hemhal olmuştur. Ve bütün yasama faaliyetinin temelinde yatan gerçek motif ruh -her ne kadar yasakoyucular kendilerini gizleyerek bunlarm üstünü boyasalar da- dün olduğu gibi bugün de aynıdır: Yasakoyu- culuktaki tüm amaçlan, bir sınıf insanı, diğer bir sınıfın altında ona tabi ve ona hizmet eder şekilde alıkoymaktır. iV Ohalde yasama nedir? Bir ya da bir grup insanın, kendilerinin gücüne tabi olacak diğer tüm insanlar üzerinde mutlak ve sorumsuz hakimiyet sanısıdır. Bir ya da bir grup insanın, diğer tüm insanları kendi istek ve hizmetlerine tabi kılmaya hakları olduğu sanısıdıı: Bir ya da bir grup insanın, diğer tüm insanların doğal hakları ve do· ğal özgürlüklerini karşılıksız bir biçimde ortadan kaldırmaya; on- ları köleleri yapmaya; onların ne yapabilip ne yapamayacaklarını, ne olup ne olamayacaklarını ve neye sahip olup olamayacaklarını keyfi biçimde dikte etmeye haklan olduğu sanısıdıc Kısacası insan hakları ilkesini ve adalet ilkesinin bizatihi kendisini bu dünyadan koparıp atmak ve onun yerine kendi kişisel çıkaı; istek ve hazlarını koymaya hakkı olduğu sanısıdır. Tüm bunlar, baskı altındaki in- sanlar üzerinde beşeri yasakoyuculuğun zorlayıcı bir biçimde var olmasının korkunç bir düşünce olduğunu gösterir:
  • 44.
  • 45. ERDEMSİZLİKLER SUÇ DEĞİLDİR: AHLAKİ ÖZGÜRLÜĞE DAİR BİR SAVUNMA "Vices are not Crimes: A Vindication of Moral Liberty" (1875) Ahlak Bozuklukları yahut Erdemsizlikler [Vicesl] insanın biz- zat kendisi yahut kendi mülkiyetine zarar veren eylemlerini ifade eder. [Crimes] ise bir başkasına yahut bir başkasının mülki- Erdemsizlikler, basitçe, bir kişinin mutluluk peşinde koşarken yaptığı hatalar olarak ifade edilebilir. Suçların tersine bunlar, başka kimselere yönelik kötü niyet [malice] içermez ve bu manada onların kişiliklerine yahut mülkiyetlerine dönük müdahale de değildirler. Erdemsizliklerde, suçları suç yapan öz -yani başkasının şahsi­ veya malvarlığına zarar verme için dizayn edilmişlik- eksiktir. kastı olmadan yani bir başkasının şahsiyeti yahut mül- kiyetine dönük bir ihlal kastı olmadan bir suçun oluşamayacağı, hukukun temel bir ilkesidir. Fakat bir erdemsizlik, böylesine bir suç kastı ile birlikte sergilenemez. Bir kişi erdemsizlik sergilerse [Çevırnıen Nolu: Bu metinde vice kelimesi, virtue yani erdemin zıttını, erdemli ol- mayan davranışları (erdemsizlikleri) kastetmekte kullanıldığı gibi aynı zamanda klasik hukuk-ahlak ayrımı bağlamında ahlaki alanda tutulan ve ahlaki bozukluk ve zafiyetler olarak nitelenen savurganlık ve sarhoşluk gibi durumları kastet- mekte kullanılır. Oyüzden vice kelimesi ahlaki bozukluk ve erdemsizliğin ikisini birden karşılayacak şekilde çevrilmiş ve çoğu yerde kısaca "erdemsizlikler" biçi- minde kaleme alınınıştıı:]
  • 46. 34 lfukıık Nedir? (Seçme Metinler) bunu sadece ve sadece kendi mutluluğu için yapaı~ başkalarına dö· nük kötü niyetle yapmaz. Eğer hukuk kuralları eliyle, suçlar ve erdemsizlikler arasında· ki bu sarih ayrım yapılmaz ve tanınmaz ise, dünya üzerinde bireysel hak, özgürlük ve mülkiyet gibi kavramların anlamı kalmamış olur; bu durumda bir kişinin kendi şahsiyeti ve mülkiyetini kontrol etme· siyle ilgili bir insan hakkından da bahsedemeyiz, keza başkalarının bununla mukabil ve karşılıklı denk [co-equal] mahiyetteki şahsiyet ve mülkiyeti kontrol hakları da ortadan kalkac Dolayısıyla bir yönetimin bu erdemsizlikleri birer suç olarak deklare etmesi ve bu yönde cezalandırması, söz konusu kavram- ların esas mahiyetlerini tahrifata yeltenmek anlamına gelir. Bu ise hakikati sahtelik, sahteliği de hakikat olarak deklare etmek kadar anlamsızdır. n Bir insanın yaşamındaki her davranışı, ya erdemlidir ya da erdemsiz. Bu, o insanın fiziksel, zihinsel ve duygusal sıhhati ile re· falımın doğrudan bağlı olduğu zihnin ve bedenin doğal yasalarının ya uyum sergilediği yahut çatışma içinde olduğunu söylemektir. Diğer bir deyişle, o kişinin yaşamı içinde sergilediği her eylemin, ya bütünüyle onun mutluluğuna yahut tamamıyla mutsuzluğuna doğ­ ru meylettiğini söylemektir. Onun tüm varoluşu dahilinde bundan farklı olan tek bir eylem dahi yoktuı: Bundan başka, her insan diğer insanlardan fiziksel, zihinsel ve duygusal yapısı ve ayrıca çevrelendiği koşullar bakımından farklıdır. Bu nedenle, bir kişi özelinde erdemli olup mutluluğa sevk edici çoğu eylem, başka bir kişi açısından erdemsiz ve mutsuzluğa götüren eylem olur. Ayrıca bir insan için belli bir zamanda ve belli koşullar altında erdemli ve mutluluğa sevk edici olan çoğu eylem de, başka bir za· man diliminde ve başka koşullar altında erdemsizdir ve mutsuzluğa sevk edicidir. 111 Her insan için, onun içinde yer aldığı her bir koşulda ve tüm koşullarda, hangi eylemlerin erdemli, hangilerinin erdemsiz olduğunu bilmek -yahut başka bir ifadeyle hangi eylemlerin bütü nüyle mutluluğa, hangilerinin de bütünüyle mutsuzluğa sevk edici
  • 47. Erdemsizlik/er Suç Değildir 35 olduğunu bilmek- insan zihninin bu zamana kadar yöneldiği ve yönelebildiği en içerikli ve en karmaşık uğraştır. Bu, zekası açısın­ dan en muhteşeminden en mütevazi olanına dek her bir insan için süregiden bir uğraştır ve mecburen onun varoluşunun ihtiyaçları ve arzuları tarafından yürütülür ve yönlendirilir. Ayrıca beşikten mezara değin her kişinin mecburen kendi vargılarını şekillendiren bir uğraştn; çünkü o kişinin kendi doğasından kaynaklı arzularım, ihtiyaçlarım, umutlarını, endişelerini ve itkilerini ya da onun şah­ sına münhasır koşullarının yarattığı baskı unsurlarını hiç kimse onun gibi bilemez ve hissedemez. IV Erdemsizlik olarak adlandırılan bu eylemlerin gerçekten birer ahlaki bozukluk olduğunu söylemek çoğu zaman mümkün değildir, ancak mesele bir derece meselesidir. Erdemsizlik olarak adlandırı­ lan eylemler yahut eylemlere gidişatlann, eğer onlar belli bir kertede durdurulmuş/arsa, gerçekten birer ahlak bozukluğu olduğunu söy- lemek zorduı: Bu nedenle, bu tip durumlarda erdem [virtue] yahut erdemsizlik/ahlaki bozukluk [vice] meselesi bir nicelik ve derece meselesidir, tekil eylemin içkin karakterine dair bir mesele değil­ dir. Bu durum, bir kişinin erdem ve erdemsizlik arasında kesin ve doğru bir çizgi çekebilmesini, nerede erdemin bitip erdemsizliğin başladığını söyleyebilmesini, imkansız kılar diyemesek de, zorlaştı­ rır; ki [bu genel olarak böyledir,] o kişi kendisi için bunu yapabilir. Bu tüm erdem ve erdemsizlik meselesinin niçin her kişinin salt kendi kabulü olarak kalması gerektirdiğinin bir başka nedenidir. V Erdemsizlikler genellikle, ve en azından başlangıç zamanla- etkileri itibariyle zevklidir, zevk vericidir, ayrıca sıklıkla ken- dilerini erdemsizlik gibi açığa vurmazlar, ta ki uzun yıllar boyunca, belki de hir yaşam boyu sergilendikten sonra tersi durum ortaya dek Bu ahlaki bozuklukları sergileyenlerin pek çoğu hatta muhtemelen ağırlıklı çoğunluğu için, tüm yaşamları boyunca, söz konusu bozukluklar kendilerini birer erdemsizlik olarak açığa vur- maz. Diğer taraftan erdemlerse sıklıkla sert ve sağlam görünürler, anki mutlulukların çoğunun kurban edilmesini gerekli kılarlar ve erdem olarak neticelenecek şeyler genellikle daha uzak ve belirsiz- fiiliyatta çoğu kimsenin özellikle de gençlerin zihnine kesinlikle kolay kestirilemezler; doğaları itibariyle de birer erdem oldukları­ na dair ya da evrensel bilgi yoktur. Hakikaten, derinliği olan
  • 48. 36 Hukuk Nedir? (Seçme Metinler) filozofların çalışmalarında erdemler ile erdemsizlikler arasındaki sınırın çizilmesi hususunda çaba sarf edilmiştir, ve eğer bütünüyle nafile değilse bile, ufak tefek sonuçlar açısından bu çaba belirgindir: Eğer çoğu vakada neyin erdemsizlik olup neyin olmadığım belirlemek çok zor, hatta imkansıza yakın ise, ve neredeyse tüm vakalarda özellikle nerede erdemin bitip nerede erdemsizliğin baş­ ladığını belirlemek çok zor ise, bir kimsenin gerçeklikle örtüşür ve doğru biçimde kendi dışındaki herhangi bir başka kişi için belirleme yapamayacak olduğu bu sorular herkesin [kendi] tecrübesine açık ve azade bırakılmazsa, insanlar insan olmaları dolayısıyla haklan arasında en yüksek konumda olan akletmeden yoksun bırakılmış olurlar; Bu hak. onun kendisi için neyin erdemli neyin erdemsiz ol- duğunu -diğer bir deyişle neyin tamamıyla onun mutluluğuna neym tamamıyla mutsuzluğuna dönük olduğunu- soruşturma, araştırma, akıl yürütme, deneme yapma, yargılama ve aslı astarını öğrenme hakkıdır. Eğer bu büyük hak herkese açık ve azade bırakılmazsa, o zaman akleden bir varlık olarak her insanın "özgürlük ve mutluluğu takip etme" konusundaki tüm hakkı ondan esirgenmiş olur. VI Bizler; hepimiz, kendimiz ve çevremizdeki her şeyle alakalı tam bir bilgisizlikle dünyaya geliriz. Hepimiz daima, doğamızdan gelen temel bir yasa vasıtasıyla, mutluluğu arzulama ve acıdan kaçınma yolunda sevk olunuruz. Sevk edilmekle birlikte neyin bize mutluluk vereceği ve neyin bizi acıdan koruyacağını öğrenmek için her şeye sahibiz de. Aramızdaki hiçbir iki kişi, birbirine fiziksel, mental ve duygusal açıdan tamamıyla benzer değildir; keza bunun sonucunda, mutluluğun elde edilmesi ve mutsuzluktan kaçınılması için fiziksel, mental ve duygusal gereksinimlerimiz de aynı değildir. Bu yüzden hiçbirimiz, mutluluk ve mutsuzluk, erdem ve erdemsiz lik hakkındaki mecburi dersi, bir başka kişi namına öğrenemeyiz. Bu dersi herkesin kendi namına öğrenmesi icap eder. Bunu öğren-­ mek için, kendisini bir yargıya tevdi edecek her türlü tecrübeye girişmekte kişinin özgür olması gerekir. Bu tecrübelerden başarıya ulaşmış bazıları, başarıya ulaştıkları için, erdem [virtue] olarak adlandırılırken, başarısızlığa uğramış olanları bu başarısızlıkları nedeniyle erdemsizlik [vice] olarak adlandırılır. Kişi, bilgeliğini, er- demler olarak nitelenen başarılarından olduğu kadar erdemsizlik olarak adlandırılan başarısızlıklarından da devşiriı: Bunların ikisi de mutluluğun nasıl elde edileceğini ve acıdan nasıl kaçınılacağım
  • 49. Erdcmsizlildcr Değildir 37 olan bilginin kazanılması için gereklidir; o bilgi aynı zamanda kişinin kendi doğasının, etrafındaki dünyanın, bunlara olmaların ve olamamaların bilgisidir. Ve eğer o kişi kendi tatminini sağlayacak biçimde bu tecrübelere girişmekte müsaadeli kılınamazsa, söz konusu bilginin elde edilmesinde ve sonuç olarak kendi hayatının büyük gayesi ve vazifesini takip etmekte kısıtlan­ mış olur. VII Bir insan, kendisi için son derece yaşamsal olan meselelerde, kimsenin bu hususta kendisinin çıkarı kadar çıkarı olmadığına ve olamayacağına binaen, bir başkasının sözüne uymak ve bir başka­ sının otoritesine teslim olmak yükümlülüğü altında değildir. O kişi insanların fikirlerine güvenle bel bağlayamaz, çünkü diğer insanların fikirlerini mutabık bulmaz. Birbirini izleyen nesiller yo- luyla milyonlarca insan tarafından belli eylemler ya da o eylemlere giden eylemler yapılagelmektedir ve bu eylemler tam olarak mutlu- luğa götürdüğü durumda erdemli eylemler olarak ele alınmaktadır. Başka çağlarda, başka ülkelerde ve başka koşullarda yaşamış in- sanlar ise kendi gözlem ve tecrübelerinin sonucu olarak bu eylem- leri tamamıyla mutsuzluğa götürücü eylemler yani erdemsizlikler olarak ele almışlardır. Önceki kısımda vurgulanmış olduğu üzere, erdem ve erdemsizlik sorunsalı bir çok zihin nezdinde bir derece sorunu olagelmiştir; öyle ki bu, herhangi belli bir eylemin asli ka- rakterini değil, belli eylemleri içinde taşıyan bir kapsamı ifade eder. Erdem ve erdemsizlik sorunsalları bu nedenle yerkürede yaşayan türlü bireylerin akıl, vücut ve durum çeşitliliği kadar çeşitlidir ve nihayetsizdiı: Ayrıca çağların tecrübesi, bu sorunların nihayetsiz- cesini çözümsüz bir biçimde bırakmıştır. Hatta neredeyse gerçekte bu sorunların hiçbir tanesinin çözülmemiş olduğu bile söylenebilir. VIII Düşüncenin bu sonsuz çeşitliliği ortasında, insanın veya insan grubunun, münhasır bir eylem ya da bir eyleme gidişat ile ilgili olarak söylemeye hakkı olduğu şey nedir? "Bunu tecrübe ettik ve bu tecrübenin içindeki her soruyu belirledik" mi? "Bu belirlemeyi sadece kendimiz için değil diğer herkes için de yaptık" mı? ''Ayrıca bizden daha güçsüz ve zayıf olanların tümünü bizim kararlarımı­ za itaatle davranmaya zorlayacağız" biçiminde bir şey mi? "Yahut başkasının deneyimlediği acıları çekmeyeceğiz, ve netice olarak
  • 50. 38 llukıık Nedir? (Seçme Metinler) başkalarının edindiği bilgilerden daha fazla zarar görmeyeceğiz" şeklinde bir şey mi? Bunları söylemeye hakkı olan insanlar kimlerdir? Elbette böyle kimseler yoktur. Bunları gerçekten söyleyen kişiler, ya bilgi- nin ilerlemesini durduran, çevrelerindeki insanların bedenlen ve akılları üzerindeki mutlak kontrolü gasp eden, bu yüzden de mü- temadiyen ve en son kerteye dek direnilecek utanmaz düzenbazlar ve tiranlardır ya da kendi zaafiyetlerine ve büsbütün acıma yahut horgörünün dışında bir düşünceyle diğer insanlarla ilişkilerine karşı son derece cahil kimselerdiı: Bununla birlikte biz bu dünyada böyle insanların olduğunu biliyoruz. Bunlardan bazıları iktidarlarını sadece ufak bir alanda uygularlar; çocukları, komşuları, şehirlileri yahut memleketlileri üzerinde. Bazılarıysa daha geniş bir alanda uygulamışlardır: Örne- ğin Roma'da yaşlı bir adam, birkaç memuru yardımıyla, erdem ve erdemsizlik hakkındaki tüm sorunlarda, özellikle de dini mesele- lerde 'hakikat' ve 'batıl' değerlerini alacak kararlar vermeye yelte- nir durur. O yaşlı adam, hangi dini düşüncelerin ve uygulamaların insanın hem bu dünyadaki hem de gelecek dünyadaki mutluluğunu sağlayacağını ya da buna engel olacağını bildiğini ve öğrettiğini iddia eder. Bu işi yürütürken mucizevi bir feyz [inspirationj ile donandığını iddia eder; mucizevi feyzden başka bir şey olmayan bu görünürde onaylanma ile birlikte o, gayet makul bir adam gibi, bu işe yetkili addolunur. Bununla birlikte, söz konusu mucizevi feyz, O'nun yeteri derecede fazla sayıda sorun üzerine atılmasını sağlamada tesirsizdir. Bunların en önemlileri şunlardır: [il alelade fanilerin de erişebildiği en yüksek düzeyde dinsel erdem, O'mm (yani Papa'nın) yanılmazlığına dair tam inançtır! [ii] o insanların suçlandınlabilecekleri türde erdemsizliklerin en batmış olanı ise, Papa'nın da kendileri gibi sadece bir insan olduğuna dair inançları ve bunu deklare etmeleridir! Bu iki hayati hususta, O'nun netice-i halinin kesinliğe erme- sinde beş yüzyıl ila sekiz yüzyıl civarı bir süre gerekmiştir. Hatta görünen odur ki, bunlardan ilki, onun diğer sorulara uygulanması açısından, öncül olması gerekir; çünkü O [Papa], kendi yanılmazlı ğı hususu kesinliğe erene dek, başka herhangi bir konuda otorite olarak karar veremez. Ancak bununla birlikte, O [Papa] söz konusu kesinleşme zamanının öncesinde de, bazı sorularla alakalı girişim-­ de pekala bulunmuştur ya da öyle yapmış gibi görünmüştüı: Ve
  • 51. Erdemsizlikler Suç Değildir 39 muhtemelen böyle yapmaya, hatta daha da fazlasını yapmaya, ge- lecekte de devam edecektir, yeter ki kendisini dinleyecek birilerini bulabilsin. Fakat onun bu başarısı, insanoğlunun ihtiyaçları ile karşı karşıya gelinen bir çağda, erdemler ve erdemsizlikler ile alakalı tüm sorulan onun yanıtlayabileceğine, hatta bu konudaki dinen münhasır konumuna inancı güçlendirmede kesinlikle yetersizdir. O ve onun ardılları, çok uzak olmayan günlerde, söz konusu mu- cizevi feyzlerinin tümüyle yetersiz olduğunu şüphe götürmez bir kabullenmek zorunda kalacaklardır; keza bu tür soruların tümünün hallinde, arkaplanda insanların gereksiniminin kalması gerektiğini de kabullenmeye mecbur kalacaklardır. Ve diğer tüm başka yahut daha az önemli alanlarda, aynı neticeye varmaya sebepleri olacağını ummak akla aykırı değildir. Doğaüstü feyzleri savlamayan hiç kimse, kesinlikle, yeterli olduğu addolunan bu tip bir feyzden farklı olmayan bir görevi haliyle üzerine alamaz. açıktır ki, başkaca insanların bu konudaki öğretilerinin normal insan bilgisinden daha öte olduğu hususunda en baştan kandırılan kişi olunmadığı sürece, hiç kimse kendi yargısını diğer öğretilerine teslim edemez. Kendilerini diğer insanların erdemsizliklerini tanımlayıp cezalandırma hakkıyla bahşedilmiş addeden bu kişiler düşünce­ lerinden içtenlikle dönecek olurlarsa, muhtemelen yurtlarında yapılacak çok büyük işlerinin olduğunu farkedeceklerdir; ve bu halledecekleri vakit., insanların erdemsizliklerini düzeltmeye, kendi deneyim ve gözlemlerinin sonuçlarını onlara nakletmeye daha az eğilimli olacaklardır. Bu alanda onların gayretleri ınuhtemelen faydalı olacaktır; fakat baskı ve yanılmazlık sahası içe- risinde bu gayretler gelecekte geçmişte olduğundan muhtemelen daha az başarıyla karşılaşacaklardır. IX Sunulmuş nedenlerden çıkarılacağı üzere, erdemsizliklerin suç olarak ele alınıp cezalandırılması durumunda, hükümet et- menin büsbütün icra edilemez hale geleceği aşikardn: Her insanın erdemsizlikleri bulunuı: Neredeyse tüm insanlarda bunlardan çok büyük miktarlarda vardıı: Ve bunlar türlü türlü olabilir: psikolojik, mental, duygusal, dinsel, toplumsal, ticari, endüstriyel, ekonomik Eğer hükümet bu erdemsizliklerin herhangi bir kısmını suç olarak ele alıp cezalandırırsa, tutarlı olmak adına, bunların tümü- nü aynı şekilde ele alıp cezalandırmak zorunda kalacaktır. Sonuç
  • 52. 40 llukıık Nedir? (Seçme Metinler) olarak herkes erdemsizlikleri nedeniyle hapiste olacaktır. Kimse, Üzerlerine kilitlenecek kapıların dışında kalamayacaktıı: Bununla beraber suçlular ile uğraşacak kadar mahkeme bulunamayacağı ve onları kapamaya yetecek kadar hapishane inşa edilemeyeceği de bir gerçektir. Bilgi tedariği ve hatta yaşamın idamesi araçlarının temini hususundaki tüm beşeri sanayinin önü kesilmiş olacaktır; çünkü erdemsizliklerimiz yüzünden tamamımız daimi bir yargılan­ ma ve hapsedilme süreciyle karşı karşıya olacağız. Fakat tüm kö· tüleri hapsedebilmek mümkün olsaydı bile, insan tabiatımıza dair bilginin genel bir kural olarak söyleyeceği şey şudur: mahpusluk durumunda o kötüler serbestlik haliyle kıyaslandığında daha önce hiç olmadıkları kadar daha kötü olacaklardır. X Açıktır ki, tüm erdemsizlikleri tarafsız bir biçimde cezalandı­ racak bir Hükümetin olabilmesi mümkün değildir, böyle bir yöne- timi kimse bulmamıştır, bulabilecek de değildir, ayrıca kimse bunu amaçlayacak kadar aptal da değildir. Bir kimse, en fazla, hükümetin bu erdemsizlikler arasında en berbat addettiklerinden biri ya da en fazla birkaçını cezalandırmasını önerebilic Fakat bu yönde bir ayrım yapmak da büsbütün saçma, mantıksız ve zorbacadır. "Diğer insanların ahlaki bozukluklarını/erdemsizliklerini bizler ceza- landıracağız; ama bizimkileri kimse cezalandıramayacak:' "Diğer insanları, kendi mutluluklarını kendi düşündüklerine göre arayıp taramalarından alıkoyacağız; fakat hiç kimse bizi, kendi bildiğimiz gibi mutluluğumuzu kovalamamızdan alıkoyamayacak." "Diğer in- sanları, kendi mutluluklarına gerekli ve yardımcı olacak olan ne ise onun tecrübi bilgisini edinmekten alıkoyacağız; fakat diğer insanlar bizi bundan alıkoyamayacak" şeklinde şeyler konuşmaya kimin ne hakkı var'? Düzenbazlar ve mankafalar dışında, bu kadar saçma varsa yımları gerçekleştirmeyi kimse düşünmez. Hal böyle olunca, bes belli ki, herhangi bir kimsenin diğer insanların ahlaki zafiyetlerini cezalandırma hakkı olduğu ve kendisinin bu tip bir cezalandırma­ dan müstesna olduğu iddialarını dayandırabilecekleri, sadece bu faraziyelerdiı: XI Eğer tasarlanan maksat tüm ahlaki bozuklukların cezalandı­ rılması olmuşsa, gönüllü bir birliktelikten vücuda gelen hükümet