1. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
1
LURRA, 4. GAIALURRA, 4. GAIALURRA, 4. GAIALURRA, 4. GAIA
LURRAREN GERUZAKLURRAREN GERUZAKLURRAREN GERUZAKLURRAREN GERUZAK
Lurrean hainbat geruza bereizten dira: geosfera,geosfera,geosfera,geosfera, hidrosferahidrosferahidrosferahidrosfera eta atmosferaatmosferaatmosferaatmosfera.
Geosfera, berriz, hirutan banatzen da: lurrazala, mantua eta nukleoa.
Bestalde, atmosferako beheko geruzak troposferatroposferatroposferatroposfera eta estratosferaestratosferaestratosferaestratosfera dira.

2. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
2
LURRAZALALURRAZALALURRAZALALURRAZALA
Lurrazala harriz osaturik dago.
Lurrazaleko harriak higatu, puskatu egiten dira pixkanaka-pixkanaka.
Horrelaxe, eta izaki bizidunen eraginez, osatzen da lurzorua.
Lurzoruaren osagaiak:
• Osagai solidoak: osagai organikoak (izaki bizidunen hondarrak) eta osagai
mineralak.
• Osagai likidoa
• Gas-osagaia
Gainera, harriak eta lurzoruak higatu egiten dira.
Lurrazalean, higadura, garraio eta sedimentazio prozesuak gertatzen dira.
Higaduraren efektuak, liburuan 51. orrialdeko marrazkiak ikusi.
LURRAZALURRAZALURRAZALURRAZALEKO HARRIAKLEKO HARRIAKLEKO HARRIAKLEKO HARRIAK:
Jatorriaren arabera, harriak hiru multzotan biltzen dira: magmatikoak, sedimentarioak
eta metamorfikoak.
Harri magmatikoakHarri magmatikoakHarri magmatikoakHarri magmatikoak magmatik sorteen dira (basaltoa, granitoa…). Oso gogorrak izaten
dira. Batzuek sumendiatik datoz.

3. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
3
Harri sedimentariHarri sedimentariHarri sedimentariHarri sedimentarioakoakoakoak, beste harri batzuen eta izaki bizidunen hondakinetatik sortzen dira
(konglomeratua, hareharria, buztina, ikatza, petrolioa, fosildun kareharría…).
Harri metamorfikoakHarri metamorfikoakHarri metamorfikoakHarri metamorfikoak, beste harri batzuetatik, presioa edo temperatura igotzearen
eraginez sortzen dira (kareharritik marmola, buztinetik arbela…).
LURRAREN BARNELURRAREN BARNELURRAREN BARNELURRAREN BARNE----ENERGIA:ENERGIA:ENERGIA:ENERGIA:
SUMENDIAK ETA LURRIKARAKSUMENDIAK ETA LURRIKARAKSUMENDIAK ETA LURRIKARAKSUMENDIAK ETA LURRIKARAK
Lurrak energia du barruan; lurrikarak eta sumendiak izaten dira energia horren
adierazpideak.
Lurrikarak lurrazalaren mugimendu bortitzak dira.
Lurraren barneko magma kanporatzen den lekuei, sumendi esaten diegu.

4. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
4
ARIKETAK
1. Idatzi gure planeta osatzen duten geruza guztien zerrenda:
2.- Zuzena al da esatea GEOSFERA gure planetako zati solidoa dela?
3.- Zer izen du gure planetako kanpoko geruzak?
4.- Atmosfera, zein geruzetan banatzen da?
5.- Zein geruzetan dago ozono-geruza?

5. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
5
6.- Zer da lurzorua?
7.- Zeintzuk dira lurzoruaren osagaiak?
8.- Zer eragilek sortzen dute higadura?
9.- Marraztu sumendi bat:
10.- Definitu (hiztegia erabil dezakezu):
Lurrikara:
Sumendia:
Laba:

6. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
6
11.- Iberiar Penintsularen sumendi batzuen izenak:
12.- Zenbat harri mota daude? Zerrendatu.
13. Osatu esaldi hauek.
• Lurra inguratzen duen aire-geruza da.
• Lurraren zati harritsua da.
• planeta osoko uren multzoa da.
14. Idatzi Lurreko geruzen izenak.
15. Idatzi geosferako geruzen izenak eta azaldu bakoitzaren ezaugarriak.

7. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
7
16. Ordenatu prozesu hauek.
Ibaiak garraiatzen dituen materialak azalean jalkitzen eta pilatzen dira.
Ibaiek harriak eta lurzoruak higatzen dituzte.
Ibaietako urak higatutako materialak garraiatzen ditu.
17. Begiratu marrazkiari eta azaldu nola sortu den paisaia hori.
18. Azaldu fenomeno hauek.
• Sumendien erupzioak
• Lurrikarak
19. Idatzi falta diren izenak.

8. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
8
20.- Osatu eskema.
21. Zer dira harrien zikloak? Azaldu.
22.-Zer dira lurzoruaren osagai solidoak?
Orain dela urtebete, Haitin, lurrikara izugarria gertatu zen. Honi buruz zer
dakizun, zer gertatu zen, zer kalte sortu ziren, nola bizi diren haitiarrak... etabar
lantxo bat egingo duzu. Informazioa bilatuko duzu Interneten, argazkiak.
Gidoi hau erabil dezakezu:
• Non dago Haiti
• Zer den lurrikara
• Noiz gertatu zen Haitin
• Zer eskualdetan gertatu zen (mapa)
• Zenbat pertsona hil ziren
• Zer lan egin behar da pertsonak aurkitzeko
• Zer laguntza mota jaso zuten.
• Haitiarrak gaur egun nola bizi diren...
adibidez adibidezadibidez
Harri motak, jatorria kontuan hartuta