Information Technology

1. Shell và tap lenh Linux

2. Noi dung
Shell, trình thông dch lenh
Mot sô lenh chuan
Dnh h !ng li
Siêu ký t
Alias
Tap lenh

3. Shell
• Chng trình he thông
• Giao dien ngi-máy sau khi login
• 3 vai trò
• Thông dch lenh
• Xác dnh ch nhân cho session làm viec
• Ngôn ng lap trình
• Shell nào ?
• Lenh echo $SHELL
• Shell mac dnh: dnh nghia trong /etc/passwd
• Doi shell mac dnh: lenh chsh
• Ví d: chsh /bin/csh - chuyen sang csh (t session sau)

4. Lenh
• Cú pháp: command [options] [arguments]
• Tùy chn (options)
• Thng bat dâu bang dâu ‘-’
• Phân biet vi arguments
• Th t không quan trng
• Van tat (-c, ‘c’ là mot kí t) –l. –R, -f
• Dây d (--opt): --long, --recursive, --force
• To hp: -la, -Rf
• Khác nhau dôi chút gi a các Unix
• Xem thêm man command de biêt chi tiêt
• Phân cách
• Mot hoac nhiêu ký t Space, Tab

5. Lenh noi ngoi
• Lenh noi ti (builtin command)
• Hàm ca shell
• Không phát sinh tiên trình mi
• Xem manual help cmd hoac man bash
• Lenh ngoi trú (external command)
• Phát sinh tiên trình mi khi chy (con ca shell)

8. I/O chuan
• Sau khi dang nhap, shell có 3 kênh giao tiêp dnh
trc:
• Stdin(0) – bàn phím
• Stdout(1) - màn hình
• Stderr(2) – màn hình
• Tng t vi tât c! các lenh UNIX
• Ông nôi (cmd1|cmd2) nôi stdout ca cmd1 vi stdin ca
cmd2
• Có the dnh hng li kênh vào ra

9. Chuyen h !ng I/O
• Redirection = thay doi các liên kêt ngâm dnh
• Output: command filename
• Mi hien th ra màn hình d ?c h !ng vào filename
• C@ stdout(1) và stderr(2)
• Command 2 filename
• Lái các thông báo loi stderr(2) vào filename
• Input: command filename
• Command nhan input tH filename thay vì tH bàn phím
• Mot redirection chJ có giá tr trong thLi gian chy
lenh comand

10. Dnh h !ng kép
• Vân dê (output redirection)
• Nêu tep filename dã tôn ti thì viec dnh hng
li se ghi dè lên noi dung cu
• Redirection kép xoa b) hn chê này. Output
dc nôi vào duôi (append) filename
• Cú pháp: command filename
• Nêu filename cha tôn ti thì nó se dc to lap
(nh vi redirection dn)

11. Siêu ký t
• Mot sô ký t non-alphanumeric dc shell gán
cho nh ng ý nghia dac biet khi thuyêt minh dòng
lenh, de to thuan li cho NSD và to ng nghia
cho dòng lenh
• Siêu ký t: | ! * ? ; ‘ ‘ “ ~ ( ) [ ] { } % @ $
Return Space
• Quan sát viec thuyêt minh và thay thê ca shell
• Lenh set -x (dat chê do theo vêt (trace))
• B) theo vêt set +x
• Lenh set còn rât nhiêu công dng khác (xem help set)

12. Quy chiêu tep
• Meta-characters = “jokers” de qui chiêu hoac sinh tên tep
trong câu lenh shell:
• * - mot chuoi ký t bât ky (ke c! rong)
• ? - mot ký t bât ky
• […] - mot ký t bât ky trong tap hp
• [!..] - mot ký t bât ky ngoài tap hp
• Ví d tap hp…: [adefgw], [a-g], [ab0-9A;x-z]
• Ví d
• *.c = tât c! các tep có duôi .c
• *.[csp] = tât c! các tep có duôi c,s hoac p
• [a-z][0-9] = tên tep gôm mot ch thng và 1 ch sô
• [!a-z]* = tên tep không bat dâu bang mot ch thng

13. Siêu ký t ’
• Vân dê: chuyen don van b!n có cha siêu ký t
cho chng trình x3 lý
• Mot sô tien ích s3 dng bieu thc chính qui (grep, find,
sed, awk,…)
• Mot don dòng lenh trong dâu nháy dn (’) không
dc shell thuyêt minh mà ch4 xem nh mot xâu
ký t.
• Cho phép cho vào dòng lenh các siêu ký t (khác ‘)
• Ví d
• $ echo ‘Hai Ba’ hien th ‘Hai Ba’
• $ echo Hai Ba to tep Ba cha xâu ‘Hai’ !

14. Siêu ký t
• Siêu ký t (anti-slash) kh3 thuyêt minh cho siêu
ký t di ngay sau
• Ví d
• echo aujour’hui hien th aujourd’hui
• echo Hai Ba hien th Hai Ba
• ;ng dng: viêt lenh trên nhiêu dòng
• Return kh3 siêu ký t Return (hêt dòng)
• Ví d

15. Siêu ký t $
• Ch4 th mot biên ca shell
• $var dc thay bang giá tr hien thi ca biên var
• Ví d: $echo $PATH
• Hien th noi dung biên PATH
• Noi dung biên PATH dc shell thê vào dòng lenh trc
khi gi hàm echo ch không ph!i hàm echo dc và hien
th PATH
• Nêu var không tôn ti thì thay bang xâu rong
• Shell thông báo loi “variable not found”

16. Siêu ký t ‘
• Don dòng lenh nam trong dâu (‘) dc shell xem
nh mot command
• Khi thuyêt minh dòng lenh, shell chy command trc
vi kêt qu! ca nó dc thê vào cho ca don text rôi
mi thuyêt minh dòng lenh
• S3 dng kêt qu! mot command làm argument cho
command khác
• Ví d:

17. Siêu ký t ”
• Trong mot don dòng lenh nam gi a dâu (“), ch4 có các
siêu ký t $, (biên), (kh3) và ‘ (command) là dc thuyêt
minh
• Ví d

18. Siêu ký t ; ()
• ; : chy tuân t
• Viêt các lenh chy tuân t trên mot dòng
• Ví d:
• $ ls; who; pwd chy ls rôi who rôi pwd
• (…): nhóm lenh
• Xem c! nhóm nh mot lenh cho mot ông nôi
hay redirection
• Ví d:
• (date;who) /tmp/Qui
• Redirection cho c! date và who

19. Siêu ký t
• Chy tiên trình = chê do hau trng (background)
• Ngâm dnh, shell chy các lenh (chng trình) mot
cách tuân t (foreground)
• Ví d: $ date
• Shell không ch cho dên khi tiên trình con (/bin/date) kêt thúc
mà hien th dâu nhac san sàng nhan lenh tiêp theo ngay
• Chy song song tiên trình cha và con
• Có the s s tron lan output ra màn hình
• Lenh fg: da tiên trình con = cuôi background (hoac b
ngng) ra forground

20. Alias
• Dnh nghia (hoac dnh nghia li) mot command
• Tên de nh, tên viêt tat, tùy chn mac dnh…
• Ví d:

21. Ghi nh! lenh
• Shell hien di (ksh, bash,…)
• Ghi nh các lenh dã dùng và cho phép lây li de chy
li hoac s3a doi
• Biên $EDITOR de chn editor gõ lenh (tôt nhât emacs)
• export EDITOR= emacs hoac
• set –o emacs
• To hp phím: CTRL-P command trc CTRL-N command sau,
CTRL-F kí t sau, CTRL-B kí t trc, CTRL-A dâu dòng,
CTRL-E cuôi dòng…
• Bash (Linux)
• Mui tên lên/xuông = Previous/Next, mui tên ph!i/ trái=
forward/backward, Home= dâu dòng, End= cuôi dòng
• Tab gi ý lenh dang b) d=

22. Tap lenh
• Các bo lc
• Sap xêp, chia cat
• Các lenh tìm kiêm
• Công c son th!o
• Công c lu tr

23. Bo lc
• Chng trình thc hien mot x3 lý trên mot dòng
d lieu vào và xuât mot dòng d lieu kêt qu! ra
• Dòng d lieu (data flow)= noi dung tep, stdin/out,
redirection, pipe, etc
• Nh c chê pipe, ta có the to hp nhiêu x3 lý liên tiêp,
không cân các tep trung gian
• Tep ví d: danh sách xe cu ‘auto’
• thuoc tính cho moi xe: nhãn hieu, model, nam s!n xuât,
sô kilo mét dã chy, giá và màu sac. Các trng dc
phân cách bang dâu “:”
• Renault:R18:82:35000:18000:bleu

24. Hien th
• Hien th noi dung tep: cat file …
• Hien th n dòng dâu/cuôi tep:
head/tail -n file …

25. More less
• Hien th tep tng trang mot: more file…
• Có nhiêu kh! nang diêu khien hien th:
• /text: tìm text phía trc
• ?text: tìm text phía sau
• Return: tiên lên 1 dòng
• Space: tiên lên 1 trang
• GNU more: less file
• Lenh diêu khien hien th phong phú hn more
• Không t dong kêt thúc khi dên cuôi tep (‘q’ de thoát)
• Phím mui tên lên xuông
• Dánh dâu tât c! các file text tìm thây
• Thay thê cho more

26. Sap xêp
• Lenh: sort [options] file …
• Không option: theo vân ASCII, dn v: dòng
• Options:
• Tiêu chí sap xêp (-n: sô, -r: ngc)
• Ký t x phân trng (-tx) (default Tab)
• Các trng sap xêp (+dâu – cuôi)
• Có the to hp nhiêu tiêu chí (do quan trng: t trái sang ph!i)
• Ví d: sap xêp theo trng giá

27. Trích các cot dY lieu
• Lenh: cut [-dx] –flist file …
• Ví d:
Có the dùng danh sách ký t (clist) thay cho trng flist

28. uniq
• Vi mot sô filters, kêt qu! có the cha nh ng dòng
giông het nhau
• uniq loi b) nh ng dòng giông nhau dng liên nhau
• Thng ph!i to hp vi sort, ví d:

29. Chia cat
• Cat mot tep thành nhiêu m!nh: split –n file
• File dc chia thành x tep n dòng dc dat tên lân lt
t xaa dên xaz
• Ví d:

30. csplit
• Chia cat tep trên c s= nhan dng bieu thc
csplit file /exp1/ /exp2/ …/expn/
• Các tep kêt qu! dc dat tên xxnn vi nn lân lt 00, 01, 02,…
• Ví d: chia tep auto theo nhãn hieu

31. Tee
• Filter T (tee) thc hien sao chép input

32. Grep
• Tìm kiêm và hien th dòng trong mot tep (ASCII) cha mau
(pattern)
• grep [options] pattern [file …]
• Pattern = bieu thc chính qui (regular expression – regexp)
• Mot sô tóan t3 là các siêu ký t ca shell (*,[,]…) =
‘pattern’
• ‘^a’: bat dâu dòng bang a
• ‘x$’: kêt thúc dòng bang x
• ‘[A-Z][^0-9]’: dòng cha mau (mot ký t in theo sau mot
ký t không ph!i ch sô)
• Ví d:
• $ grep Escort auto # tìm xe model Escort
• $ grep ‘R[12] [185]’ auto #tìm xe model R11, R18,
R15, R21, R28, R25

33. Find
• Tìm kiêm các tep thõa mot tap các tiêu chí t mot
danh mc
• find directory list_of_criteria
• Nguyên lý: duyet de qui trong cây bat dâu t directory
và kiem tra các tiêu chí vi moi phân t3:
• Nêu kêt qu! dúng (T), th3 tiêu chí tiêp theo
• Nêu thât bi, chuyen sang phân t3 tiêp theo
• Ví d: tìm tên (-name) và hien th (-print)
• find / -name core – print
• find /users –name ‘*.c’ -print

34. Find (2)
• Các tiêu chí khác:
• -type x nêu phân t3 thuoc loi x (f,d,l…)
• -user nom nêu phân t3 thuoc loi NSD nom
• -size n nêu do dài là n blocks
• -mtime n nêu phân t3 dc thay doi n ngày trc
• Chú ý: n là dúng n ngày
• Dùng +n cho n, -n cho n
• Chy mot lenh trên phân t3 (tiêu chí cuôi cùng)
• -ls hien th thuoc tính (nh ls -l)
• -exec cmd thc hien lênh cmd
• cmd ph!i dc kêt thúc bang ‘;’
• Thc hien cmd trên phân t3 dc chn nêu thêm {}

35. Find (3)
• Ví d:
• Xóa trong /users và các danh mc con các tep có tên
a.out không có thay doi t 1 tuân nay
find /users –name a.out –mtime +7 –exec rm {} ;
• Tìm và in các tep không bat dâu bang mot ch in
find . * -name ‘[A-Z]*’ -exec lp {} ;
• Có the s3 dng các toán t3 NOT(!), AND(-a) và OR(-o)
find /usr/X11R6 (! –name ‘* ![a-z]’ –o –name ‘*[0-9]*’ )-print

36. Tar – l u trY
• Sao mot cây danh mc lên bang t
tar = Tape ARchive
• ng dng pho biên là de chuyen mot phân mêm gi a
các máy hoac lu tr (archive) danh mc
• Cú pháp: tar key [options] list
• key (1 ký t)
• c to mot tep lu tr
• r thêm phân t3 vào mot lu tr
• t liet kê noi dung mot lu tr
• u thêm/ thay thê phân t3 vào lu tr
• x trích phân t3 t lu tr ra

37. Tar – s^ d_ng
• Copy li c! cây danh mc:
• cd rep1 ; tar cf - . | (cd rep2 ; tar xf -)
• Tên ngoi vi (option f) dc cho = dây bang dâu – (f -), theo
qui c tar se:
• Viêt ra stdout vi option c
• Dc t stdin vi option x
• Doi thành tep c! mot câu danh mc de gi!i phóng
không gian dia hoac de truyên danh mc gi a các
máy (ví d bang FTP)
tar cfz prog.tar.gz rep1 #doi rep1 thành tep nén prog.tar.gz
tar xfz prog.tar.gz # m= prog.tar.gz thành rep1

38. Cron
• cron: tiên trình dông hô (clock daemon)
• Thc hien mot hoac mot tep lenh vào mot ngày gi xác
dnh:
• Hoac theo chu ky tuân hoàn (crontab)
• Hoac hIn gi (at, batch)
• Cron phc v cho nhiêu hat dog qu!n tr
• Xóa tep trung gian
• Kích hot tien ích (calendar, rdate,…)
• Tính toán thông kê
• Lu tr các tep historic

39. Cron (2)
• Van hành:
• Tìm công viec tiêp theo
• Ng dên gi hIn
• Khi dc thc day, chy trong 1 tiên trình
• Li ng tiêp
• Ghi li hot dong (log)
• Công viec
• NSD mô t! bang các b!ng crontab
• Lu tr trong /usr/spool/cron/crontabs
• Linux: /var/spool/cron

40. Tep Crontab
• Tep ASCII gôm 6 trng (5 cho chu ky và cuôi
cùng cho hành dong) phân b=i Space hoac Tab
• Nam trng dâu: sô nguyên

41. at thc hien mot hoac nhiêu lenh mot lân vào mot ngày gi
dnh trc
Các lenh này dc ghi trong mot tep (tên là mot sô tuân t) trong
th mc /usr/spool/cron/atjobs
Linux /var/spool/cron
batch: có vai trò tng t nhng không nói rõ gi. He
thông se chn gi chy khi có the