Dravyaguna lecture slide of Lajallu - Mimosa pudica

1. लज्जालू Vd. Prajkta Abnave
PG scholar
Dravyaguna vigyan

2.  गण - संधानीय, पुरीषसंग्रहणीय, प्रियंग्वादी, अंबष्टादद
 Family – Luguminosae
 Botanical name - Mimosa pudica
 इं.- Sensitive plant
 (सं.) = लज्जालुुः , नमस्करी , अंजललकाररका
 दह = लजावती, छ
ु ईमुई
 (गु.) = ररसामणी, लजामणी,
 (म.) = लाजरी लाजालू

3.  ननरुक्तत-
 लज्जालु-लज्जते स्पर्ाात् इत्येवंर्ीला।
= स्पर्ााने लाजते
 समङ्गा–सम्यक् अङ्गनत गच्छनत रततप्रपत्तादीन् प्रवनार्नयतुम् इनत । यह
= रततप्रपता दद रोगाना नष्ट करते
 नमस्करी-नमुः करोतीत्येवंर्ीला नम्रत्वात् । यह नमन करने क
े
= स्पर्ामात्राने नतमस्तक होते.
 अञ्जललकाररका-
= नमस्करी सदृर् अर्ा

4.  वर्णन - गुल्मजातीचे काटेरी क्षुप ३० ते १०० सें.मी. उंच
होते.
 पानाचे डेख लांब असून त्यापासून हाताच्या पंजािमाणे ४
पत्रक
े ननघतात. पाने खैराच्या पानासारखी असतात. स्पर्ा
झाल्याबरोबर ती संकोचतात (लाजाळू, नमस्कारी).
 पुष्पदंडाच्या अग्रभागी मऊसर गुलाबी फ
ु ले येतात, त्यात
चार मोठे पुंक
े सर असतात.
 र्ेंग १.५ ते २ सें.मी. लांब व त्याच्या सांध्यासांध्यावर
बारीक काटेअसतात. ित्येक र्ेंगेत ३ ते ४ बबया असतात.
 र्ंडीत फ
ु ले येतात व नंतर र्ेंगा येतात.

6. रततपादी र्मीपत्रा स्पृतका खददरपबत्रका ।
स्पर्ाात संकोचतां यानत पुनश्च िसृता भवेत् ।।
लज्जालुुः र्ीतलानततताकषायाकफप्रपत्तक्जत् ।
रततप्रपत्तमनतसारंयोननरोगाक्ववनार्येत् ॥ भा. ि.
रततपादी कटुुःर्ीता प्रपत्तानतसारनालर्नी ।
र्ोफदाहश्रमश्वासव्रणक
ु ष्ठकफास्रनुत् ॥रा.नन.

7.  गुण - लघु, रुक्ष,
 रस = कषाय, नततत,
 प्रवपाक- कटु
 वीया = र्ीत
 दोषघ्नता = कफप्रपत्तर्ामक
 धातु - रतत (स्तंभन, उरुःक्षत, रततप्रपत्त, रततार्ा, रततिदर)
 रततर्ोधक, र्ुक्र (दौबाल्य बबया उपयोगी), अक्स्र् (संधानक)
 मल - मूत्र (लसकतामेह) पुरीष- (अनतसार ग्रहणी िवादहका स्तंभन)
 अवयव - गभाार्य (रततिदर)

8.  बाह्यतुः = संधानीय, रततस्तंभन व व्रणरोपण आहे. त्यामुळे क्षत, व्रण, भगंदर यावर
उपयोगात आणतात.
 र्स्त्र द्वारा क्षत = मूल लसद्ध तेल - व्रणरोपण
 स्तंभन काया = बारीक रततवादहवयांचा संकोच करुन उरुःक्षत, रततप्रपत्त, रततिदर, अर्ा
(रतत) यात उपयोगी. तसेच ती रततर्ोधक, र्ोर्हर ही आहे. अनतसार, ग्रहणी, िवादहका
यांत स्तंभक म्हणून उपयोगी
 सपाप्रवष = मूल स्वरस , लेप
 प्रपत्तानतसार = लज्जालु मूल
 बबया र्ुक्रदौबाल्यात उपयोगी पडतात.

9. मात्रा - पानांचा रस १० ते
२० लम.लल.
Chemical composition = The
plant contains mimosine and
turgorin. The periodic leaf
movements exhibited by
theplant are due to presence of
derivatives of 4-0- gallic acid.
The aerial part of the
plantMimosa pudica contains C-
glycosyl flavones, 2-
Orhamnosylorientin. The root of
the plantcontains 10% tannin
and 55% ash. The seed
contains mucilage.