Kĩ năng khám khớp thái dương hàm dành bác sĩ răng hàm mặt. Tài liệu tham khảo các ngành khác. Nội dung không thể tránh khỏi sai sót. Mong góp ý để bài hoàn chỉnh hơn. Cảm ơn

1. KHÁM TIẾP XÚC CẮN KHỚP
TRONG CÁC VẬN ĐỘNG SANG
BÊN, RA TRƯỚC

3. A. KHÁM TIẾP
XÚC CẮN KHỚP Ở
VẬN ĐỘNG ĐƯA
HÀM SANG BÊN

4. 1. CHỨC NĂNG HƯỚNG DẪN SANG
BÊN
Vận động sang bên là vận động thường xuyên diễn ra trong hoạt
động nhai và các hoạt động cận chức năng
- Vận động sang bên của hàm dưới được hướng dẫn bởi:
+ Chức năng răng nanh
+ Chức năng nhóm

5. - Là chức năng hướng dẫn vận động trượt sang bên mà chỉ
có răng nanh tham gia hướng dẫn sự trượt suốt hành
trình từ LMTĐ đến đối đầu các răng sau nhả khớp toàn bộ
và lập tức
- Điều kiện để có hướng dẫn răng nanh:
+ Quan hệ giữa hai hàm: Khớp cắn loại I angle (răng nanh
trên ở vị trí xa 1/2 so với răng nanh dưới)
+ Các răng nanh trên và dưới tiếp xúc nhau ở vị trí LMTĐ
+ Răng nanh trên có độ cắn chìa nhỏ, độ cắn phủ thích
hợp
1.1 CHỨC NĂNG RĂNG NANH

6. 1.1 CHỨC NĂNG RĂNG NANH

7. - Là chức năng hướng dẫn vận động sang bên được hướng
dẫn bởi nhiều răng sau (có thể bao gồm cả răng nanh)
→Được xem là chức năng tối ưu vì:
+ Lực nhai được phân bố đều trên nhiều răng
+ Đảm bảo sự nhả khớp lập tức và toàn bộ bên không
gian làm việc
1.2 CHỨC NĂNG NHÓM

8. 2. CÁC CẢN TRỞ TRONG VẬN ĐỘNG
ĐƯA HÀM SANG BÊN
- Cản trở bên làm việc: Là một tiếp xúc răng bất thường bên
làm việc, gây cản trở sự trượt hài hòa của hàm dưới sang bên
làm việc, gây đau, lung lay, chấn thương răng cản trở.
=> BN nhai bên phải, có cản trở bên phải => đau bên phải ->
BN đau quá nên chỉ nhai bên trái hoặc nhai kiểu há-đóng
+ Nếu cản trở bên làm việc kèm hoạt động cận chức năng sẵn
có (nghiến răng), sẽ làm nặng thêm tình trạng nghiến của BN
+ Thường ở nội phần múi ngoài răng trên

9. - Cản trở bên không làm việc:
+ Là một tiếp xúc răng bất thường bên không làm việc, gây
nhả khớp các răng bên làm việc, gây đau, lung lay, chấn thương
răng gây cản trở.
=> BN thích ứng với cản trở bên không làm việc bằng cách
nhai 1 bên (nơi có cặp răng gây cản trở) => tránh cảm giác vướng,
cộm, đau khi ăn nhai => rối loạn cơ, khớp TDH, khởi phát thói
quen nghiến răng…
+ Thường diễn ra ở nội phần của các múi chịu răng trên và dưới
2. CÁC CẢN TRỞ TRONG VẬN ĐỘNG
ĐƯA HÀM SANG BÊN

10. 3.1 Quan sát và xác định tính chất của hướng dẫn sang bên
3.2 Phát hiện cản trở
3.2 Khám các diện mòn
3. KỸ NĂNG KHÁM

11. Xác định sự trượt sang bên là chức năng răng nanh hay chức
năng nhóm:
- Cho BN cắn hai hàm ở LMTĐ
- Yêu cầu BN trượt hàm (có có tiếp xúc răng) sang bên
phải và trái đến vị trí đối đầu
3.1 QUAN SÁT VÀ XÁC ĐỊNH TÍNH CHẤT CỦA HƯỚNG DẪN
SANG BÊN

12. - Lau khô 2 cung hàm trên và dưới bằng gòn, gạc
- Đặt giấy cắn vào hai bên cung răng
- Yêu cầu BN thực hiện động tác đưa hàm sang bên hoặc nhai trên giấy
cắn để ghi dấu các răng hướng dẫn
- Cho BN cắn lại ở LMTĐ với giấy xanh để xác định lại các điểm chịu LMTĐ
(là những điểm phải tôn trọng trong mài chỉnh)
Note: Vật liệu: giấy cắn: giấy cắn xanh-LMTĐ, giấy cắn đỏ-trượt
- Đọc kết quả ở hàm trên:
+ Dấu in của cản trở bên làm việc thường ở sườn gần múi hướng dẫn của các
răng sau
+ Dấu in của cản trở bên không làm việc thường ở nội phần xa múi chịu
3.2 PHÁT HIỆN CẢN TRỞ

13. Mòn sinh lý:
- Diễn ra từ từ theo sự tích tuổi, do quá trình ăn nhai
- Vị trí mòn : Đỉnh múi của nhóm múi chịu các nhóm thứ nhất
và thứ 2 hàm dưới, trên tất cả các răng cả hai bên hàm, Các vết
mòn trên mặt hướng dẫn ở các răng hàm trên.
Mòn bệnh lý :
- Do nghiến răng hoặc có cản trở cần khớp
- Vị trí mòn tùy thuộc loại nghiến hoặc vị trí cản trở
3.3 KHÁM DIỆN MÒN

14. Mòn do nghiến răng có hai trường hợp:
+ Nghiến răng trung tâm: Cắn/ siết chặt ở LMTĐ, diện mòn
ở đỉnh múi chịu, trũng giữa và vùng gờ bên răng đối diện.
+ Nghiến răng lệch tâm ( nghiến trên lộ trình chức năng):
Nghiến mạnh khi đưa hàm ra trước hoặc sang bên tạo diện
mòn trên mặt hướng dẫn của các răng trên và trên ngoại
phần chức năng của các răng dưới với hình ảnh đặc trưng "ổ
khóa và chìa khóa”
3.3 KHÁM DIỆN MÒN

15. CHÈN VIDEO

16. B. KHÁM TIẾP
XÚC CẮN KHỚP Ở
VẬN ĐỘNG ĐƯA
HÀM RA TRƯỚC

17. 1. ĐẶC ĐIỂM CỦA CẮN KHỚP VÙNG RĂNG CỬA:
-Bình thường, trong vận động trượt ra trước của hàm dưới từ LMTĐ đến vị
trí đối đầu, bờ cắn của các răng cửa dưới trượt trên mặt trong (mặt hướng
dẫn) của các răng cửa trên. Vận động trượt ra trước được hướng dẫn bởi
hướng dẫn trước.
-Có 3 trường hợp có thể diễn ra trong hướng dẫn vận động ra trước
TH1:Các răng cửa dưới tiếp
xúc với răng cửa trên tại
LMTĐ và hướng dẫn sự
trượt liên tục từ LMTĐ đến
vị trí đối dầu

18. TH2: Các răng cửa dưới không tiếp
xúc với răng cửa trên ngay tại LMTĐ
nhưng có tham gia vào sự hướng dẫn
hàm dưới trượt ra trước ở giai đoạn
sau
TH3: Các răng cửa dưới hoàn toàn
không tiếp xúc với răng cửa trên tại
LMTĐ và cũng không tham gia
hướng dẫn sự trượt từ LMTĐ đến vị
trí đối đầu. Trường hợp này gọi là
không có hướng dẫn trước. Ví dụ
như trong trường hợp cắn hở hay

19. khớp cắn hở khớp cắn ngược vùng cửa

20. Độ dài và độ dốc của hướng dẫn
trước phụ thuộc vào độ cắn phủ
(độ phủ dọc) và độ cắn chìa (độ
phủ ngang) của các răng.

21. 2. PHÂN LOẠI ĐỘ CẮN PHỦ:
- Cắn phủ nhiều: >4mm
- Cắn phủ trung bình: 2-4mm
- Cắn phủ ít: <2mm
- Không có cắn phủ: khi đó hàm dưới trượt ra trước nhờ hướng
dẫn của các răng sau
Trên thực tế thường có sự quan hệ chặt chẽ giữa hướng dẫn trước,
hình dạng và độ cao các múi, độ sâu các trũng và độ sâu của đường
cong Spee.
Ví dụ: để có sự nhả khớp lập tức trong trường hợp độ cắn phủ lớn
hơn 2mm thì các múi thường ít nhô cao và đường cong Spee ít
cong

22. 3.ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT HƯỚNG DẪN
RĂNG TỐT:
- Vận động ra trước được hướng dẫn bởi 2 răng cửa
giữa hàm trên.
- Có thể có sự tham gia của các răng cửa bên.
- Hướng dẫn răng cửa làm nhả khớp lập tức và toàn
bộ các răng sau.

23. 4.CÁC LOẠI CẢN TRỞ TRONG VẬN ĐỘNG ĐƯA
HÀM RA TRƯỚC:
Cản trở vận động trượt ra trước là các tiếp xúc bất thường ngăn cản
sự trượt hài hòa của hàm dưới từ LMTĐ đến vị trí đối đầu.
-Cản trở ra trước bên làm việc (cản trở vùng răng trước): khi chỉ
có 1 răng trước hàm trên tham gia hướng dẫn. Răng gây cản trở bị
chấn thương, đau, lung lay hoặc bị sai lệch vị trí trên cung hàm: răng
trên lệch ra ngoài (thường gặp) và /hoặc răng dưới lệch vào trong

24. - Cản trở ra trước bên không làm việc (cản trở vùng răng sau): tiếp
xúc cắn khớp ở các răng sau gây nhả khớp các răng trước trong vận
động đưa hàm ra trước trên người vốn có hướng dẫn trước gọi là cản
trở bên không làm việc. Cản trở loại này làm sự trượt mất hài hòa và
không thẳng ra trước trên mặt phẳng dọc giữa.

25. 5.KỸ THUẬT KHÁM
a/ Quan sát vận động trượt ra trước của hàm dưới
Yêu cầu bệnh nhân cắn 2 hàm lại ở tư thế LMTĐ và trượt hàm dưới ra trước
(duy trì sự tiếp xúc giữa các răng) từ LMTĐ đến vị trí đối đầu.
→ Ghi nhận: - có hướng dẫn răng cửa không? răng nào?
-Hướng trượt: thẳng hay lệch khỏi đường giữa?
b/ Đánh giá hướng dẫn ra trước bằng tay:
-Áp nhẹ ngón tay trỏ ở mặt ngoài các răng trước trong khi cho bệnh nhân
trượt hàm dưới ra trước để ghi nhận sự lung lay của răng gây cản trở nếu có

26. c/ Phát hiện cản trở ra trước bên
làm việc:
-Vật liệu: giấy cắn
-Phương pháp:
+Lau khô 2 cung răng bằng bông
gòn hay gạc
+Đặt giấy cắn ở vùng răng trước
yêu cầu bệnh nhân trượt hàm dưới
thẳng ra trước từ vị trí LMTĐ
+Giấy cắn sẽ in dấu trên các
răng có tham gia hướng dẫn ra
trước, ghi nhận các cản trở ra trước
nếu có

27. d/ Phát hiện cản trở ra trước bên không làm việc:
-Vật liệu: giấy cắn
-Phương pháp:
+Lau khô 2 cung răng bằng gòn hoặc gạc
+ Đặt giấy cắn ở vùng răng sau yêu cầu bệnh nhân trượt hàm
dưới thẳng ra trước
+ Các răng sau gây cản trở được phát hiện qua dấu in của giấy
cắn
Cản trở ra trước bên không làm việc ở sườn xa của RCL và
RCN trên. Các cản trở này tạo lực không thuận lợi cho các
răng hướng dẫn

28. Tài liệu tham khảo
Okeson JP (2019), management of
temporomandibular disorders and
occulusion, Elservier, 8th edition,Mosby