2. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
3. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
4. johan.deklerck@law.kuleuven.be
RECENTE MAATSCHAPPELIJKE
ONTWIKKELINGEN
Herfsttijd der moderniteit:
* 150-200 jaar natiestaten: van ‘lente’ naar ‘herfst’, of:
* Van een consensus-, naar dissensus-, naar assensussamenleving
assensus-
samenleving
2000-
dissensus-
samenleving
1970-
consensus-
samenleving
1800-
INTEGRATI
E
DESINTEGRATIE:
* individualisering
* zingeving
* overinstitutionalisering *
natuur
5. johan.deklerck@law.kuleuven.be
DRIE TIJDPERKEN IN 200 JAAR
MODERNITEIT:
consensus – dissensus – assensus
ZOMER
CONSENSUS-
SAMENLEVING
1800 -
proces van
INTEGRATIE
HERFST
DISSENSUS-
SAMENLEVING
1970 -
proces van
DESINTEGRATIE
WINTER
ASSENSUS-
SAMENLEVING
2000 -
LENTE
6. johan.deklerck@law.kuleuven.be
SAMENLEVING IN
DESINTEGRATIE
* PERSOONLIJK:
. herfst-wintergevoel
. gevoel van controleverlies
. angst en onveiligheidsgevoelens
* MAATSCHAPPELIJK:
. afbrokkeling van de traditionele structuren
. verandering, instabiliteit en onvoorspelbaarheid
. de toekomst als dreiging
. afbraak van consensus en hiërarchie
. horizontalisering van relaties
. groeiende afstanden, toename aan conflicten
7. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
8. johan.deklerck@law.kuleuven.be
OF: TUSSEN VEILIGHEID EN
ONTMOETING I
Het vroegere middenveld van de impliciete consensus is gepolariseerd,
tussen twee moeilijk verzoenbare, conflicterende kwaliteiten:
* van collectief optimisme -> welvaart en groei
* naar individueel pessimisme -> overleven in een bedreigende omgeving
impliciet samenhoren
kollektief behoren
individuele veiligheid ontmoeting
consensus-
samenleving
assensus-
samenleving
9. johan.deklerck@law.kuleuven.be
OF: TUSSEN VEILIGHEID EN
ONTMOETING II
VEILIGHEID:
• Ontstaan van de veiligheids- en risicosamenleving (U. Beck), het
preventie- en veiligheidsdiscours in de politiek, de media, de
publieke opinie;
• Veiligheidsobsessie, met criminaliteit in de (semi-)publieke sfeer
als focus;
• Overlast en intolerantie;
• De diepere (achter-)grond: ‘existential Insecurity’ (Z. Bauman) -
‘ontological Insecurity’ (A. Giddens);
10. johan.deklerck@law.kuleuven.be
OF: … TUSSEN VEILIGHEID EN
ONTMOETING III
ONTMOETING:
• omgaan met diversiteit, verandering, onbekendheid
• van macro-conflict (het vrije Europa vs. communisme)
naar een opeenstapeling van micro-conflicten
• onderhandeling op alle maatschappelijke domeinen
• opkomst van bemiddeling: dader-slachtoffer, familie,
milieu, arbeid, intercultureel, school, internationaal, buurt,
etc.
11. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
13. johan.deklerck@law.kuleuven.be
POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN II
MICRO (IK EN MIJN BUUR):
. onveiligheid tussen concrete betrokkenen leidt tot:
. agressie, verweer en angst
. een verhardende en blokkerende communicatie
. nood aan concrete oplossingen voor concrete problemen
. sociale verbondenheid:
. dialoog
. een beschermde, veilige, vertrouwencreërende communicatie
. het doorbreken van vooroordelen
. een herstel van ontmoeting
14. johan.deklerck@law.kuleuven.be
POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN III
MESO (DE BUURT, DE GEMEENTE, DE STAD):
. sociale verbondenheid in de buurt biedt een antwoord op:
. objectieve onveiligheid: reële conflicten en agressie, en hiermee
samenhangende geruchten
. subjectieve onveiligheid: kennis en communicatie binnen de buurt
doorbreekt vooroordelen, en stereotypering
. communicatie als middel tot het verhogen van de leefbaarheid
. communicatie als preventie
15. johan.deklerck@law.kuleuven.be
POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN IV
MACRO (DE BREDERE SAMENLEVING):
. een reëel antwoord op bredere maatschappelijke ontwikkelingen van
desintegratie:
. antwoord op fragmentering en individualisering (sociale cohesie)
. herwaardering van het informele (vrijwilligers vs. professionelen)
. bouwen aan:
. een cultuur van communicatie
. actief burgerschap en een vernieuwd maatschappelijk middenveld
. een democratische samenleving
16. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
17. johan.deklerck@law.kuleuven.be
RECENTE MAATSCHAPPELIJKE
ONTWIKKELINGEN
Herfsttijd der moderniteit:
* 150-200 jaar natiestaten: van ‘lente’ naar ‘herfst’, of:
* Van een consensus-, naar dissensus-, naar assensussamenleving
assensus-
samenleving
2000-
dissensus-
samenleving
1970-
consensus-
samenleving
1800-
INTEGRATI
E
DESINTEGRATIE:
* individualisering
* zingeving
* overinstitutionalisering *
natuur
18. johan.deklerck@law.kuleuven.be
WERKEN AAN SOCIALE
VERBONDENHEID
vier tendensen
. herstel van het sociale web
(fragmentering en individualisering)
. een ervaringsgerichte zingeving
(de afbrokkeling van zingevingssystemen)
. de kracht van het informele
(de teloorgang van het gewone leven door overinstitutionalisering)
. de herontdekking van het procesmatige
(de afbrokkeling van de band met de natuur)
19. johan.deklerck@law.kuleuven.be
WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
tendens I
* fragmentering en individualisering -> herstel van het sociale weefsel
. ‘sociale verbondenheid’ in enge zin
. assensus-samenleving: relaties zijn in beweging,
veranderlijkheid in tijd en ruimte, onstabiliteit
. heimwee naar een ‘consensus’-samenleving? + en -
. netwerkvorming en ontmoeting
. bouwen met scherven: conflicthantering en bemiddeling
20. johan.deklerck@law.kuleuven.be
WERKEN AAN SOCIALE
VERBONDENHEID
tendens II
* de afbrokkeling van zingevingssystemen -> een ervaringsgerichte
zingeving:
. ervaringsgericht
. niet moraliserend of evaluerend, wel ‘ont-moeten-d’
. ‘proces’-karakter, veel minder ‘product’-karakter
. existentiële of ingrijpende gebeurtenissen als aanknopingspunt
bv. verjaardagen van personen of gebeurtenissen, de wijk,
geboortes, overlijden, cultuurfeesten, incidenten
. leidt tot een ‘diepe’ sociale verbondenheid
(“… dat vergeet ik nooit meer…”)
21. johan.deklerck@law.kuleuven.be
WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
tendens III
* de teloorgang van het gewone leven door overinstitutionalisering->
de kracht van het informele, het autonome
. de autonome of vernaculaire levenskwaliteit is het doel niet het
middel
. ‘georganiseerd’ is niet steeds beter
. sociale verbondenheid is niet gelijk aan georganiseerde en
professionele netwerken, het heeft ook te maken met informele
netwerken, bekenden, familie, vrienden, buren,…
. activiteiten die leiden tot groei in autonomie: participatie,
beslissingsrecht en -kansen, particuliere initiatieven stimuleren
22. johan.deklerck@law.kuleuven.be
WERKEN AAN SOCIALE
VERBONDENHEID tendens IV
* de afbrokkeling van de band met de natuur -> de herontdekking van
het procesmatige
. de herontdekking van de natuur, het ecologische, ook in de stad
. concrete ecologische projecten
. het herontdekken van levens-cycli
. het herontdekken en een plaats geven van ‘leven’ en ‘dood’
bv. ook kansen voor nieuw begin, of omgaan met compost,
afvalverwerking, verval,…
. een antwoord op de ‘materiële’ en ‘mentale’ vervreemding
. alle levende wezens hebben ‘levens-cycli’ gemeen: dit besef leidt
tot sociale cohesie
23. johan.deklerck@law.kuleuven.be
Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteit
Vlaams-Nederlandse expertmeeting
Donderdag 19 november 2009, Dordrecht
1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE
2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING
3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN
4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID
26. johan.deklerck@law.kuleuven.be
AANDACHT VOOR DE DIEPERE LAGEN
de levensstroom: een model voor het procesmatige:
. proceskwaliteiten zijn er steeds
. grote problemen -> steeds een diepe geraaktheid
. ‘kleine’ materiële symptomen zijn soms ‘grote’ verhalen
ontmoeting:
. ontmoeting is het centrale antwoord bij proces-vraagstukken
. kan nooit overgeslagen worden
. van methodiek naar persoonskwaliteit
menselijke herkenning en ontmoeting:
. is een “voor-waarde” -> middel
. is een “waarde” -> een/het doel
27. johan.deklerck@law.kuleuven.be
DE BETEKENIS VOOR DE
SAMENLEVINGSOPBOUW
integrale en positieve benadering:
. problemen kordaat aanpakken (niveau 4, preventiepiramide)
. van problemen naar welzijn: alle niveaus (integraliteit)
. naar een nieuwe identiteit van de wijk
een nieuwe identiteit: procesmatig karakter
. meerlagig, met existentiële diepgang (de levensstroom)
. doel ligt niet in de toekomst maar in het “hier en nu”
. resultaten voor de toekomst zijn dan een gevolg
overdraagbaarheid en veralgemeenbaarheid:
. andere accenten in het SLO-beleid
. trainingen in nieuwe benaderingen en kaders
. streven naar aanpassing evaluatiecriteria en subsidieregelingen
29. johan.deklerck@law.kuleuven.be
autonome-heteronome levenssfeer
als systemische spanning (I. Illich)
formele, heteronome
levenssfeer
. formele netwerken
. institutionele en
professionele omkadering
. ruilwaarden-economie
. ‘recht’ als sleutelbegrip
informele, autonome of
vernaculaire levenssfeer
. informele netwerken
. persoonlijke, existentiële
levensdoelen
. gebruikswaarden-economie
. ‘vrijheid’ als sleutelbegrip
MIDDEL DOEL
synergetisch evenwicht
30. johan.deklerck@law.kuleuven.be
PRODUCT EN PROCES (2) (Bron: Deklerck, 2005)
tijd (bemiddelingsverloop)
product
proces
verschuiving van het
proces naar het product
bemiddelingsproces: van ‘proces’ naar ‘product’
de kwaliteit van het ‘proces is de kwaliteit van het product
31. johan.deklerck@law.kuleuven.be
PRODUCT EN PROCES (3)
* geen probleem?
. productgericht werken
. menselijke contacten zijn ‘instrument’
* wel probleem?
. procesmatig werken
. menselijke contacten worden ‘doel’: ontmoeting
32. johan.deklerck@law.kuleuven.be
PRODUCT EN PROCES (4)
emotionele en existentiële kwaliteiten zijn proceskwaliteiten bv.
vreugde, boosheid, angst, agressie, ergernis, vriendschap,
veiligheidsbeleven -> cf. de “levensstroom”
. hoe sterker ze zijn, hoe meer tijd ze vragen
. ze komen in beweging door resonantie in de ander (ontmoeting)
. ze laten zich niet instrumentaliseren
ze zijn (ook) een doel op zich
ze kunnen project-doelen van de SLO in de weg staan
hiermee omgaan is een leerproces en vereist vaardigheidstraining:
vormingsopdracht binnen SLO ?
