1. Kentsel lojistik planlama bakýþ açýsýyla, kent
lojistiði altyapýlarý, terminaller, ekipmanlar ve
þebekeler, kent mekânýnda büyük miktarda arazi
iþgal etmektedir. Bu iþlevler, kentin mekânsal
sistemindeki yoðun yapýlarýn önemli bir kýsmýný
oluþturmaktadýr.
Lojistik planlama çalýþmasý, disiplinler arasý bir
yaklaþým olarak, ekonomi, sosyal bilimler,
mühendislik, matematik ve çevre bilimi gibi
alanlarla yakýndan iliþkilidir.
Kasým 2006

2. Harita. Ýstanbul Metropoliten Alaný için
Önerilen Lojistik Alanlar
LOJÝSTÝK HÝZMETLER
Kentsel lojistik planlama bakýþ açýsýyla, kent lojistiði altyapýlarý, Ýstanbul’da Lojistik Terminaller
terminaller, ekipmanlar ve þebekeler, kent mekânýnda büyük
miktarda arazi iþgal etmektedir. Bu iþlevler, kentin mekânsal · Limanlar - Ýstanbul’un en önemli limanlarý, Ambarlý Limaný,
sistemindeki yoðun yapýlarýn önemli bir kýsmýný Ýstanbul Yolcu Limaný, Zeyport ve Haydarpaþa Limanýdýr.
oluþturmaktadýr.Lojistik planlama çalýþmasý, disiplinler arasý bir
yaklaþým olarak, ekonomi, sosyal bilimler, mühendislik, matematik · Havaalanlarý - Ýstanbul’da Atatürk ve Sabiha Gökçen
ve çevre bilimi gibi alanlarla yakýndan iliþkilidir. Havaalanlarý yer almaktadýr. Ayrýca Çorlu Havaalaný da Ýstanbul’un
yük taþýmacýlýðýna yardýmcý olmaktadýr.
Lojistik düðümler, taþýmacýlýk þebekeleri, bunlar arasýndaki
iliþkiler ve lojistik talep, çalýþmanýn odaklarýdýr. Ýstanbul, hem · Demiryolu Yük Ýstasyonlarý - Halkalý ve Haydarpaþa
Türkiye’nin, hem de bölge ülkelerinin ticaret, sanayi, turizm gibi Ýstasyonlarý, uluslararasý ve þehirlerarasý yük taþýmacýlýðýna
sektörlerinin merkezi olmasý ve Türkiye’nin 30 milyar Dolar hizmet vermektedir.
deðerindeki lojistik hareketlerinin % 60’ý Ýstanbul’da gerçekleþmesi
nedeniyle, bu iliþkilerin incelenmesi önem taþýmaktadýr. · Gümrükler - Halkalý ve Erenköy Gümrükleri, konumlarý ve
sunduklarý hizmetler bakýmýndan Ýstanbul Metropoliten Alaný ve
Ýstanbul’da Lojistik Düðümler Marmara Bölgesinin lojistik faaliyetleri bakýmýndan önem
taþýmaktadýr.
· Organize Sanayi Bölgeleri - Ýstanbul ilinde 8 Organize Sanayi
Bölgesi (OSB) bulunmaktadýr: Dudullu, Ýkitelli, Tuzla Deri, Tuzla Ýstanbul’da Yük Akýþlarý
Organize Sanayi, Tuzla Mermerciler, Tuzla Boya Vernik, Tuzla
Kimya ve Beylikdüzü. · Petrol Daðýtýmý Lojistiði - Petrol ve benzin Ambarlý ve Tüpraþ
tesislerinden Ýstanbul’daki 4700 akaryakýt istasyonuna, 600 araç
· Küçük Sanayi Siteleri - Ýstanbul’daki 113 küçük sanayi sitesinde ile günde 180 km yol mesafe kaydederek taþýnmaktadýr. 20 000
yer alan 35 000 iþletmede 150 000 kiþi istihdam edilmektedir. tonluk yük hacminin 12 000 tonu akaryakýt istasyonlarýna, 8000
tonu ise havaalanlarýna daðýtýlmaktadýr.
· Kargo Terminalleri - 140 iþletme ve yaklaþýk 1250 çalýþaný
barýndýran Topkapý Kargo Terminalinin günlük cirosu yaklaþýk 1 · Kargo Daðýtýmý - Kargo sektörü küçük paket ve mektup
400 000 Dolardýr. daðýtýmýný kapsamakta ve yaklaþýk 40 000 kiþiyi istihdam
etmektedir. Türkiye’nin 1,4 milyar dolarlýk yýllýk ortalama cirosunda
· Gýda Terminalleri - Ýstanbul’da bulunan gýda terminalleri, Ýstanbul’un payý % 57’dir. Ýstanbul’da kargo daðýtýmýnda yük
Bayrampaþa ve Erenköy Sebze ve Meyve Halleri, Rami ve Mega taþýyan araç sayýsý günlük ortalama 3500’dür.
Center Kuru Gýda Halleri ve Yenikapý Deniz Ürünleri Halidir. Bu
terminallerin günlük ortalama trafiði yaklaþýk 17 000 araçtýr. · Perakende Sektörü - Perakende sektörü, 13 büyük hipermarket
zinciri ve 40.000’in üzerinde çalýþanla, Ýstanbul’da lojistik hareketler
· Gümrüklü Antrepolar - Ýstanbul’da 16 Gümrük Müdürlüðüne içinde önemli bir yer tutmaktadýr.
baðlý olan 424 adet gümrüklü antrepo bulunmaktadýr.
· Katý Atýk Lojistiði - Ýstanbul’da 6 adet atýk aktarma merkezi,
· Kimyasal Maddelerin Depolanmasý - Patlayýcý ve parlayýcý 1 adet kompost tesisi ve Avrupa ve Anadolu Yakasý’nda birer
maddeler için özel depolama alanlarýna ihtiyaç vardýr. adet düzenli depolama alaný mevcuttur. Günde ortalama 4500
Küçükçekmece ve Tuzla’da bu iþ için ayrýlan alanlar araçla çöp taþýnmaktadýr.
kullanýlmamakta ve yerleþim alanýnda atýl olarak yer
kaplamaktadýr.

3. Lojistik Çözümler
Ýstanbul Metropoliten Alaný için önerilen lojistik çözümler aþaðýda
özetlenmiþtir.
Yük Taþýmacýlýðýnýn Raylý Sisteme Kaydýrýlmasý
Gündüz yolcu gece ise yük taþýma prensibiyle projelendirilen
mevcut Marmaray hattýnda kamyonlarýn ve diðer aðýr vasýtalarýn,
Ro-La treni olarak adlandýrýlan trenlerle þehrin doðu ve batý
uçlarýnda oluþturulan terminaller arasýnda mekik seferleri ile
taþýnmasý önerilmektedir. Bu amaçla, proje olarak doðuda Gebze,
batýda ise Halkalý’da iki ana terminal oluþturulmalý; sistemin
Sistemin Entegrasyonu
gereksinimlerine uygun olarak hat üzerinde ara noktalarda da
yükleme ve boþaltma terminalleri kurulmalýdýr. Bu þekilde; gece
Lojistik bölgeler, limanlar ve karayolu terminalleri arasýndaki yük
boyunca yaklaþýk 20.000 aracýn karþýlýklý olarak taþýnma imkâný
akýþýnýn saðlanmasýnda optimizasyonun saðlanabilmesi için Ro-
saðlanabilecektir. Büyük yük ve yolcu transferlerinde Halkalý
La ve Ro-Ro sisteminin birbiri ile entegre edilmesi gerekmektedir.
Ýstasyonu merkez istasyon rolü oynamalýdýr.
Uluslararasý ve ulusal düzeyde denizyolu, demiryolu veya karayolu
ile gelen yükler, Ýstanbul içerisinde öncelikli olarak Ro-La sistemine
Ýstanbul’u bir uçtan bir uca geçen uluslararasý karayolu transit
kaydýrýlmalý, doðu-batý ekseninde yük hareketlerinin Ro-La sistemi
trafiði baþta olmak üzere; Trakya ile Anadolu arasýndaki karayolu
üzerinden yönlendirilmesi teþvik edilmelidir.
trafiðine yönelik taþýmacýlýðýn öncelikle Ro-La hattýna alýnmasý
önerilmektedir. Daha sonraki aþamalarda, þehir içi karayolu yük
Ege Bölgesi’nden gelen ve Ege Bölgesine giden yükler
trafiðinin en aza indirilmesi gayesiyle daðýtým araçlarý da Ro-La
Ýstanbul’dan Bandýrma ve Mudanya yönünde hizmete girmesi
sistemine dâhil edilmelidir. Ro-La sisteminin etkinliðinin
beklenen Ro-Ro gemileri ile sevk edilerek, Ege Bölgesi’nin kamyon
saðlanmasý amacýyla, þehrin Doðu yakasýnda Tuzla’da, Batý
trafiði Ro-Ro hattýna yönlendirilmesi gerekmektedir. Bandýrma’dan
yakasýnda ise Hadýmköy’de, ikinci aþama olarak da Silivri’de
baþlayan ve Ege Bölgesi’ndeki demiryolu hattý üzerinden gelen
kurulmasý planlanan “Lojistik Ýhtisas Bölgeleri” belirtilen Ro-La
trafiðin, Ro-Ro’dan sonra Ro-La’ya aktarýlarak söz konusu trafiðin
ile sistemiyle iliþkilendirilmektedir.
bir kýsmýný da karayolundan demiryoluna kaydýrýlmasý olanaðý
geliþtirilmelidir.
Orta ve uzun vadede, Ro-La sisteminin yaygýnlaþtýrýlmasý amacýyla
mevcut organize sanayi bölgeleri ve önerilen lojistik ihtisas
Akaryakýt Daðýtým Trafiðinin ve Boru Hattý Taþýmacýlýðýnýn
bölgeleri dýþýnda kalan büyük sanayilerin bulunduðu alanlara
Düzenlenmesi
da hatlar geliþtirilmelidir.
Ýstanbul Ýli’nde akaryakýt daðýtým trafiðinin düzenlenmesine
Deniz Taþýmacýlýðýnda Ro-Ro Kullanýmý
yönelik olarak aþaðýdaki maddeler önerilmektedir:
Ýstanbul’da, Ambarlý ile Bandýrma arasýnda karþýlýklý olarak · Kýsa mesafeli dolum terminallerinin oluþturulmalýdýr.
günlük 350 kamyon taþýyabilen özel sektöre ait iki iþletme
bulunmaktadýr. Ayrýca; Tekirdað Bandýrma arasýnda günlük 80 · Atatürk, Sabiha Gökçen, Çorlu Havaalanlarýna ve diðer
kamyon taþýma kapasiteli özel sektöre ait bir baþka hat daha odaklara Ambarlý ve Tüpraþ’tan akaryakýt boru hattýnýn
bulunmaktadýr. Bunlara ilave olarak, Ýstanbul Deniz Otobüsleri kurulmalýdýr.
A.Þ’nin Eskihisar–Topçular arasýnda günlük ortalama 1.000 · Mevcut atýl boru hatlarýnýn akaryakýt için kullanýlmalý veya
kamyon taþýyan feribot hattý da bulunmaktadýr. yeni hat döþenmelidir.
Ýstanbul Deniz Otobüsleri AÞ., Ambarlý–Bandýrma ile · Mevcut akaryakýt aktarma istasyonlarýnýn kapasitelerinin
Ambarlý–Mudanya arasýnda Ro-Ro seferleri planlamakta olup, arttýrýlmalýdýr.
anýlan hatlarýn geliþmesiyle günlük potansiyelin 2–3 katýna · Dil Ovasý’ndaki aktarma tesislerinin, Anadolu’ya baðlanan
çýkacaðý beklenmektedir. Marmara Denizi’nde kýyýya paralel ulaþým akslarýnýn bulunduðu kritik bir alanda yer almasý nedeniyle,
taþýmacýlýk yerine Güney Marmara’yý Kuzey Marmara’ya birleþtiren güvenlik tedbirlerinin yeterli düzeye eriþtirilmelidir.
hatlar, maliyet ve zaman yönünden iþletmecilere büyük yararlar
saðlamaktadýr. · Söz konusu aktarma tesislerinin Tüpraþ’ýn bulunduðu bölgeye
kaydýrýlmalýdýr.
Ro-Ro hatlarý oluþturmanýn diðer bir faydasý da, sürdürülebilir · Dil Ovasý’ndaki aktarma tesislerindeki çalýþma ruhsatý
taþýma sistemlerinin kullanýmýnýn artmasýný saðlamasýdýr. Avrupa iþlemlerinin tamamlanmalýdýr.
Birliði gibi geliþmiþ ülkelerde, karayolu trafiðinin artýþ hýzý
sýfýrlanmýþ ve hava kirliliði, kaza riski ve gürültü gibi olumsuz Limanlarýn Verimli Kullanýlmasý
etkiler en aza indirilmiþtir.
Ýstanbul Ýli Limanlarý’nýn 2004 konteyner trafiði 1 126 000 Teu’dur.
Lojistik Ýhtisas Bölgelerin Kurulmasý 2015 yýlý için yapýlan deðiþik tahminlerde, bu rakamýn iki veya
üç katýna çýkacaðý öngörülmektedir. Buna göre, 2015’de Ýstanbul
Sektörde büyümeyi saðlamak ve rekabet edebilir yapýya kavuþmak konteyner trafiði en az 2,5 milyon, en çok 4 milyon TEU olarak
açýsýndan, Paris ve Barcelona örneklerinde olduðu gibi Lojistik tahmin edilmektedir.
Ýhtisas Bölgeleri geliþtirilmesi gerekmektedir. Talebe baðlý olarak
Ýstanbul’un her iki yakasýnda 300 ile 1000 Hektar arasýnda araziler Ambarlar, antrepolar, CFS alanlarý ve TIR parklarý için fiziki
tahsis edilmeli ve Ýstanbul’un lojistik bölgeleri olarak düzenlemeler ve ihtiyaç duyulan alanlarýn tahsis edilmesi
geliþtirilmelidir. gerekmektedir.

4. Bu kapsamda: · Yeni kargo tesislerinin, kara (TEM Otoyolu) ve demiryolu
(Boðaz tüp geçidi) ile yakýn limanlara entegrasyonu saðlanmalýdýr.
· Ýstanbul’da mevcut demiryolu yetersizdir. Ambarlý Limaný,
mekânsal alanýnýn sýnýrlý olmasý nedeniyle, altyapý imkânlarý · Atatürk Havalimaný ve Sabiha Gökçen Havalimaný arasýnda
açýsýndan bu eksikliði giderememektedir. Liman’ýn 5–10 km koordinasyon ve entegrasyon saðlanmalýdýr.
gerisindeki alanlarýn limana dâhil edilmesi yoluyla bu eksiklik
giderilmeye çalýþýlmalýdýr. · Gelecek on yýl için çözüm önerisi, kargo tesislerinin Atatürk
Havaalaný içinde baþka bir yere taþýnmasý þeklindedir. Önerilen
· Ancak limanýn yetersizliðini gidermek ve bu alanlardaki yeni alan, þu anki THY A.O. Genel Müdürlük binasý yanýndaki
hizmetlerin limanla bütünleþmesini saðlamak için, liman gerisinde Hazine’ye ait boþ arazi, Türk Hava Kuvvetleri’ne ait lojman ve
bulunan yerleþmelerin 500–600 metre derinliðindeki alanýnýn Havacýlýk Müzesi’nin bulunduðu alandýr.
rezerv alaný olarak tahsis edilmelidir.
Katý Atýk Yönetimi
· Ambarlý Limaný’nýn üretmiþ olduðu trafik yükünü minimize
etmek amacýyla, Liman ile Halkalý-Edirne Demiryolu Hattý, Ýstanbul Ýli katý atýklar ile ilgili lojistik önlemler için geliþtirilen
Bahçeþehir mevkii baðlantýsý ile saðlanmalý ve Marmara Denizi argümanlar ve çözüm önerileri þu þekilde sýralanabilir:
üzerinden gelecek yüklerin bu demiryolu üzerinden aktarýlmasý
imkâný oluþturulmalýdýr. · Atýklarýn gömülmesi yönündeki mevcut çözümler son derece
maliyetlidir ve çevreye ciddi olumsuz etkileri bulunmaktadýr. Ýlke
· Söz konusu baðlantý, Hadýmköy’de oluþturulacak lojistik olarak, yeni depo sahalarýnýn kurulmasý yerine, sistem AB
bölgeye kadar uzatýlmalý ve bölgenin Ambarlý Limaný ile baðlantýsý standartlarý düzeyine çýkarýlmalýdýr.
saðlanmalýdýr.
· Geri kazaným ve çöpten yararlanma teknolojileri hayata
· Ayrýca bölgedeki diðer limanlar da ayný þekilde yeniden geçirilmelidir.
yapýlandýrýlmalýdýr.
· Atýk toplama iþleminin % 70’i mesai saatleri içerisinde
Havaalanlarý yapýlmaktadýr. Söz konusu taþýmalar geceye kaydýrýlmalýdýr.
Ýstanbul havaalanlarýnda karþýlaþýlan sorunlar için geliþtirilen Gümrüklerin Taþýnmasý
çözüm önerileri þu þekilde sýralanabilir:
Günde 3.000–4.000 TIR, fiziki kontrol için Halkalý ve Erenköy
· Atatürk Havalimaný’nýn doðusunda bulunan Dünya Ticaret Gümrükleri’ne gitmesinin, þehir içi trafiðe ilave yük getirmesinden
Merkezi’nin bulunduðu bölge, havaalaný sýnýrlarý içine dâhil ötürü, anýlan gümrükler önerilen lojistik bölgelere taþýnmalýdýr.
edilmelidir. Gümrüklerin boþaltacaðý arazi, Marmaray þehiriçi, þehirlerarasý
ve uluslararasý demiryolu aktarma merkezi altyapýsý için
· Atatürk Havalimaný’nda, yurtdýþýnda benzerleri bulunan ayrýlmalýdýr.
“Lojistik Bölge” oluþturulmalýdýr.
Afet Durumlarýnda Lojistik Planlamasý
· Sabiha Gökçen Havalimaný ve çevresi hýzla SÝT alaný ilan
edilerek koruma altýna alýnmalý, çarpýk kentleþmenin önüne Deprem ve sel gibi Ýstanbul’un önemli bir kýsmýný etkileyen doðal
geçilmelidir. afetlerde yiyecek ve teknik malzemelerin en kýsa zamanda ihtiyaç
duyulan bölgelere sevk edilmesi amacýyla lojistik planlamasýna
gereksinim bulunmaktadýr. Bu amaçla, kentin Avrupa Yakasý’nda
Halkalý, Anadolu Yakasý’nda Tuzla/Aydýnlý bölgelerinde ana
arterlere yakýn, ulaþýmý kolay alanlar üzerinde; afet sonrasý ilk
10 saat içerisinde ulaþmasý gereken temel malzeme ve
ekipmanlarýn sevk edilebileceði, ortalama büyüklüðü 2’þer hektar
olan birer adet “Afet Durumunda Acil Lojistik Merkezi”
oluþturulmalýdýr.
ÝMP - Lojistik Grubu