هنر و تمدّنِ اسلامی: منبعِ مدرّسانِ هنر منبعي برایِ تدریسِ هنر و فرهنگِ اسلامی، از آغازِ آن در قرنِ اوّلِ هجری تا به پایانِ قرنِ دوازدهمِ هجری. شاملِ بیست نمونه از آثارِ معماری، خوش‌نویسی، نگارگریِ نسخه‌هایِ خطّی، و هنرهایِ تزئینی (نسّاجی، فلزکاری، شیشه‌گری و کاشی‌کاری). در ارتباط با سه حوزه‌یِ کلّی: هنر برایِ مساجد، دانش و آموزش در عالمِ اسلام، هنرهایِ درباری، و تبادلِ هنری-فرهنگی میانِ شرق و غرب (برگردانِ فارسیِ جزوه‌اي از موزه‌یِ ملّیِ هنر، واشینگتن دی‌سی) Islamic Art and Civilization: A Resource for Teachers A resource for teaching Islamic art and culture, from its beginnings in the 7th century up to the 18th century. Drawing on 20 examples of architecture, calligraphy, manuscript illumination, and the decorative arts (textiles, metalwork, glass, ceramics), it addresses four general areas: arts for the mosque, Islamic science and learning, arts for the court, and exchange between East and West. (Rendered to Persian from a Booklet by NGA, DC) www.nga.gov/education/teachers/teaching-packets/islamic-art.html

1. ‫هنر‬‫و‬
ِ‫ن‬ّ‫د‬‫تمــ‬
‫اسالمی‬
‫س‬ّ‫ر‬‫مد‬:‫سلطاندوست‬ ‫سهند‬
‫زمستان‬۹۶-‫بهار‬۹۷

2. 2
DOWNLOAD

3. ‫ِفارسی‬‫منابع‬
3

4. ِ‫معماری‬‫و‬‫هرن‬
‫اسالمی‬
•ِ‫ی‬‫نوشته‬‫ب‬‫هیلن‬ ‫رابرت‬‫رند‬
•‫ارشاقی‬ ِ‫ر‬‫اردشی‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬
•‫روزنه‬ ِ‫انتشارات‬
•،‫چهارم‬ ِ‫چاپ‬۱۳۹۶
•۲۸۸‫صفحه‬
•۱۴۵۰۰‫تومان‬
4

5. ‫هــــــــــــــــرن‬
‫اسالمی‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬‫در‬
•ِ‫ی‬‫نوشته‬‫دورن‬‫هاگه‬ ‫آنته‬
•‫ارشاقی‬ ِ‫ر‬‫اردشی‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬
•‫روزنه‬ ِ‫انتشارات‬
•،‫ل‬ّ‫او‬ ِ‫چاپ‬۱۳۹۴
•۱۲۸‫صفحه‬
•۹۵۰۰‫تومان‬
5

6. ِ‫هرن‬ِ‫خ‬‫تاری‬
‫اسالمی‬
•ِ‫ی‬‫نوشته‬‫ا‬‫ر‬‫پ‬‫کریستین‬‫یس‬
•‫نیا‬‫رجب‬ ‫مسعود‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬
•‫امیرکبیر‬ ِ‫انتشارات‬
•،‫هشتم‬ ِ‫چاپ‬۱۳۹۳
•۲۱۴‫صفحه‬
•۸۵۰۰‫تومان‬
6

7. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•ِ‫ی‬‫نوشته‬‫کونل‬ ‫ارنست‬
•‫طاهری‬ ‫هوشنگ‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬
•‫طوس‬ ِ‫انتشارات‬
•،‫هفتم‬ ِ‫چاپ‬۱۳۸۷
•۳۱۷‫صفحه‬
•۱۰۰۰۰‫تومان‬
7

8. ‫در‬‫هرن‬
‫اسالم‬ ِ‫جهان‬
•ِ‫ی‬‫نوشته‬‫اتینگهاوزن‬‫د‬‫ریچار‬
•‫دانشم‬ ِ‫وحدتی‬ ِ‫مهرداد‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬‫ند‬
•‫حکمت‬ ِ‫انتشارات‬(‫بصیرت‬)
•،‫ل‬ّ‫او‬ ِ‫چاپ‬۱۳۹۰
•۸۰‫صفحه‬
•۷۵۰۰‫تومان‬
8

9. ‫ِها‬‫ه‬‫نقش‬
9

10. ‫ح‬ ،‫اسالمی‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬ ِ‫حدود‬.۹۰۰‫م‬
10

11. ‫ح‬ ،‫اسالمی‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬ ِ‫حدود‬.۱۵۰۰‫م‬
11

12. ‫مه‬ّ‫د‬‫مق‬
‫ــالمی‬‫ـ‬‫اس‬ ِ‫هــرن‬•‫نویســی‬‫خوش‬•‫ــییمی‬‫ـ‬‫اس‬•
‫ـی‬‫ـ‬‫هسیس‬ ِ‫ـای‬‫ـ‬‫ه‬‫طرح‬•‫ری‬ ‫ـورت‬‫ـ‬‫ر‬ ِ‫ی‬‫ـهیی‬‫ـ‬‫مس‬•
12

13. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•ِ‫ی‬‫برساخته‬‫اصطالحي‬‫نوزدهم‬ ِ‫قرن‬‫در‬‫غرب‬
•‫از‬‫ص‬ّ‫خ‬‫مش‬‫اي‬‫مجموعه‬‫با‬‫هرني‬ ِ‫توصیف‬ ِ‫عدم‬‫مذهبی‬ ِ‫دازی‬‫نمادپر‬
(ِ‫برخالف‬‫مسیحی‬ ِ‫هرن‬‫یا‬‫بودایی‬ ِ‫هرن‬)
•ِ‫رت‬‫کم‬ ِ‫تعداد‬ِ‫مذهبی‬ ِ‫نمادهای‬‫انحصاری‬ِ‫نمادشناسی‬‫با‬‫قیاس‬‫در‬،‫مسیحی‬
•ِ‫هرنهای‬ ِ‫ی‬‫همه‬ ِ‫شامل‬‫مذهبی‬‫یا‬‫دنیوی‬ِ‫تحت‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬‫در‬‫اسالم‬ ِ‫حاکمیت‬
•‫سازندگان‬‫و‬ِ‫دهنگان‬‫سفارش‬‫مسلمان‬ِ‫ر‬‫غی‬‫یا‬‫مسلمان‬
13© Sahand Soltandoost

14. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•‫مطالعه‬ ِ‫زمانی‬ ِ‫ی‬‫بازه‬:‫سال‬‫هزار‬
‫از‬:‫اسالم‬ ِ‫ر‬‫ا‬‫ر‬‫استق‬‫از‬‫پس‬‫اندکي‬‫هجری‬ ِ‫ل‬ّ‫او‬ ِ‫قرن‬(۷‫میالدی‬)
‫تا‬:‫اسالمی‬ ِ‫عظیم‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫دو‬:‫عثمانی‬‫و‬‫صفوی‬‫هجری‬ ِ‫یازدهم‬ ِ‫قرن‬(۱۷‫میالدی‬)
•‫مطالعه‬ ِ‫مکانی‬ ِ‫ی‬‫گسرته‬:
‫از‬:‫رشق‬‫افغانستان‬
‫تا‬:‫غرب‬‫اسپانیا‬
14© Sahand Soltandoost

15. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•‫از‬‫اواني‬‫ر‬‫ف‬ ِ‫ر‬‫شما‬‫اع‬‫و‬‫ان‬‫و‬‫هرنی‬ ِ‫های‬‫سبک‬‫مطالعه‬ ِ‫مکانی‬ ِ‫ی‬‫گسرته‬‫و‬‫زمانی‬ ِ‫ی‬‫بازه‬‫در‬
•ِ‫تشخیص‬ ِ‫امکان‬ِ‫ت‬ّ‫ی‬‫هو‬‫مکانی‬‫و‬‫زمانی‬ ِ‫ی‬‫محدوده‬‫این‬ ِّ‫کل‬‫در‬‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬
•‫هرن‬‫از‬‫ذهنی‬ ِ‫ی‬‫انگاره‬:
‫غرب‬‫در‬:‫پیکر‬‫درشت‬ ِ‫ی‬‫مه‬ ّ‫مجس‬‫یا‬‫دیواری‬ ِ‫اشی‬ّ‫ق‬‫ن‬ ِ‫تابلوی‬
‫اسالم‬‫در‬:‫دیگر‬ ِ‫هرنی‬ِ‫ر‬‫مظاه‬
15© Sahand Soltandoost

16. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•ِ‫بیان‬ ِ‫مظاهر‬‫ترین‬‫مهم‬‫هرنی‬‫اسالم‬ ِ‫عالم‬‫در‬:
–‫معماری‬
–‫ایی‬‫ر‬‫آ‬‫کتاب‬(‫افی‬ّ‫صح‬‫و‬،‫ّی‬‫ط‬‫خ‬ِ‫خ‬‫نس‬ ِ‫نگارگری‬،‫نویسی‬‫خوش‬)
–‫دستی‬ِ‫ع‬‫صنای‬(‫بافی‬‫پارچه‬‫و‬،‫گری‬‫شیشه‬،‫گری‬‫سفال‬،‫فلزکاری‬‫ویژه‬‫به‬)
16© Sahand Soltandoost

17. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
•‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬‫در‬‫سطوح‬ ِ‫تزئینات‬ ِ‫ی‬‫دایره‬:
–‫نویسی‬‫خوش‬
–‫وگیاه‬‫گل‬ ِ‫های‬‫طرح‬،‫پیچان‬ ِ‫الگوهای‬،‫ها‬‫اسلیمی‬
–‫هندسی‬ ِ‫های‬‫طرح‬
17© Sahand Soltandoost

18. ‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬
‫قایتبای‬‫سلطان‬ ِ‫منرب‬
(‫اثر‬‫از‬‫جزئي‬)
•‫مرص‬(‫مملوکی‬)
•‫قاهره‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫بین‬۱۴۶۸‫تا‬۱۴۹۶‫م‬
•‫عاج‬‫و‬‫چوب‬ ِ‫کاری‬‫ت‬ّ‫ب‬‫من‬
•‫لندن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
18

19. ‫نویسی‬‫خوش‬
•ِ‫فرهنگ‬‫در‬‫اسالم‬ ِ‫ی‬‫توسعه‬ِ‫نشین‬‫کوچ‬‫عرب‬
•ِ‫ارزش‬‫شعر‬‫و‬‫شفاهی‬ ِ‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬
•‫الهی‬ ِ‫وحی‬ِ‫قالب‬‫در‬‫آن‬‫ر‬‫ق‬‫اسالم‬‫در‬‫ایمان‬ ِ‫بنیادی‬ ِ‫رکن‬‫؛‬
•‫اسالم‬:‫الوهیت‬ ِ‫مقام‬‫به‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫انتساب‬ ِ‫عدم‬
•‫مسیحیت‬:‫عیسی‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫کالبد‬‫در‬‫خداوند‬ ِ‫د‬ ّ‫تجس‬
•ِ‫خود‬ ِ‫اولویت‬‫پیام‬‫به‬‫نسبت‬‫پیامرب‬‫بر‬‫تأکید‬‫کالم‬‫و‬ِ‫زبان‬ِ‫جای‬‫به‬‫الهی‬ ِ‫وحی‬‫شمایل‬ ِ‫تصاویر‬‫ی‬
19© Sahand Soltandoost

20. ‫نویسی‬‫خوش‬
•ِ‫یافنت‬‫یت‬ّ‫اهم‬‫نوشتار‬
•‫نویسی‬‫خوش‬(‫خط‬ ِ‫سن‬ُ‫ح‬)‫؛‬ِ‫ترین‬‫محرتم‬‫هرنها‬
•‫نویسی‬‫کتیبه‬‫بر‬‫ابنیه‬‫هرنی‬ِ‫ع‬‫انوا‬ ِ‫ی‬‫همه‬‫و‬
•ِ‫کالم‬ ِ‫انتقال‬‫اي‬‫جلوه‬‫با‬‫دیگر‬ ِ‫های‬‫پیام‬‫یا‬‫قرآن‬‫تزئینی‬
20© Sahand Soltandoost

21. ‫اسلیمی‬
•ِ‫الگوهای‬‫پیچان‬ِ‫های‬‫مایه‬‫نقش‬‫از‬‫وگیاه‬‫گل‬
•ِ‫های‬‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬ ِ‫ر‬‫دا‬‫وام‬،‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫برصی‬ ِ‫فرهنگ‬‫از‬‫بخيش‬‫بیزانس‬‫و‬‫ساسانی‬
•ِ‫تی‬ّ‫ی‬‫هو‬ ِ‫عنرص‬ِ‫دیدگاه‬‫از‬‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬‫غربی‬[‫عربانه‬]
21© Sahand Soltandoost

22. ‫اسلیمی‬
•‫خشک‬‫و‬‫گرم‬ ِ‫اقلیم‬‫گیاهی‬ ِ‫پوشش‬ ِ‫کمبود‬‫و‬‫اسالم‬ ِ‫عالم‬ ِ‫اعظم‬ ِ‫بخش‬‫در‬
•ِ‫اوان‬‫ر‬‫ف‬ِ‫ر‬‫تأثی‬‫محیط‬‫هرن‬ ِ‫روی‬‫بر‬
•ِ‫ر‬‫تصاوی‬‫بهشت‬‫خ‬ ِ‫آب‬ ِ‫روان‬ ِ‫های‬‫جوی‬،‫ّر‬‫ط‬‫مع‬ ِ‫بوی‬‫و‬‫گل‬‫و‬‫آب‬‫از‬‫انبوه‬ ِ‫دنیای‬ ِ‫ی‬‫بازتابنده‬‫؛‬‫نک‬
•ِ‫زینت‬‫تزئینی‬
22© Sahand Soltandoost

23. ‫هندسی‬ ِ‫های‬‫طرح‬
•ِ‫هندسی‬ ِ‫الگوهای‬‫ارشونده‬‫ر‬‫تک‬
•ِ‫مفهوم‬ ِ‫ی‬‫دربردارنده‬‫و‬‫گر‬‫بیان‬«‫کرثت‬‫در‬‫وحدت‬»‫و‬ِ‫هماهنگی‬‫چیز‬‫همه‬‫بر‬‫حاکم‬
•‫اسالم‬ ِ‫اصول‬ ِ‫استای‬‫ر‬‫در‬:‫توحید‬‫و‬‫میزان‬(‫عدل‬)
•ِ‫ی‬‫بازتابنده‬ِ‫کمال‬‫خل‬‫ق‬‫الهی‬ ِ‫ت‬
23© Sahand Soltandoost

24. ‫صورتگری‬ ِ‫ی‬‫مسئله‬
•ِ‫ج‬‫ای‬‫ر‬ ِ‫ر‬‫باو‬‫نادرست‬‫بر‬‫مبنی‬ِ‫تگری‬‫صور‬ِ‫ع‬‫من‬‫زنده‬ ِ‫موجودات‬(‫حیوان‬‫و‬‫انسان‬)‫قرآن‬‫در‬
•ِ‫پرستش‬‫از‬‫قرآن‬ ِ‫نهی‬‫تان‬ُ‫ب‬:
‫ا‬َ‫ی‬﴿ْ‫ز‬َ ْ‫اْل‬َ‫و‬ ُ‫اب‬ َ‫ص‬ْ‫ن‬َ ْ‫اْل‬َ‫و‬ ُ
ِ‫ِس‬ْ‫ي‬َ‫ْم‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ ُ‫ر‬ْ‫م‬َ‫خ‬ْ‫ل‬‫ا‬‫ا‬َ‫م‬َّ‫ن‬ِ‫إ‬‫وا‬ُ‫ن‬َ‫آم‬َ‫ن‬‫ي‬ِ‫َّذ‬‫ل‬‫ا‬‫ا‬َ‫ه‬ُّ‫ي‬َ‫أ‬ِ‫َان‬‫ط‬ْ‫ي‬ َّ‫الش‬ ِ‫ل‬َ‫م‬َ‫ع‬ ْ‫ن‬ِ‫م‬‫س‬ ْ‫ج‬ِ‫ر‬ُ‫م‬ َ‫ال‬...﴾
‫اى‬‫كساني‬‫ايمان‬‫كه‬‫ايد‬‫آورده‬!‫و‬‫قمار‬‫و‬‫اب‬‫رش‬‫ها‬‫بت‬‫پليدند‬‫قرعه‬‫تريهاى‬‫و‬[‫و‬]‫عمل‬‫از‬‫شيطانند‬...
-،‫مائده‬۹۰-
24© Sahand Soltandoost

25. ‫صورتگری‬ ِ‫ی‬‫مسئله‬
•‫به‬‫نسبت‬‫بهه‬ ُ‫ش‬‫بازنمایی‬ِ‫طبق‬‫بر‬،‫سیره‬‫و‬ِ‫حدیث‬‫پیامرب‬(‫گردآور‬‫بعدها‬‫بسیاري‬‫شده‬‫ی‬)
•ِ‫درک‬‫سازی‬‫شبیه‬ِ‫مثابه‬‫به‬‫قه‬ ّ‫خال‬ ِ‫عمل‬ ِ‫غصب‬‫خداوند‬ ِ‫ی‬
•ِ‫غیاب‬‫پیکره‬‫در‬‫آغاز‬‫از‬‫انسان‬ ِ‫ی‬‫مساجد‬ِ‫مانند‬‫مذهبی‬ ِ‫نهادهای‬‫در‬‫بعدها‬‫و‬،‫مدارس‬
•‫با‬‫مذهبی‬ ِ‫بناهای‬ ِ‫اجزای‬ ِ‫تزئین‬‫از‬‫پرهیز‬‫انسان‬ ِ‫ی‬‫پیکره‬
25© Sahand Soltandoost

26. ‫صورتگری‬ ِ‫ی‬‫مسئله‬
•‫غنا‬ِ‫ی‬‫زمینه‬‫در‬‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫ی‬‫نمایی‬‫پیکر‬:
–‫قرصها‬ ِ‫ر‬‫دیوا‬ ِ‫کاری‬‫کاشی‬‫و‬‫اشی‬ّ‫ق‬‫ن‬
–‫ّی‬‫ط‬‫خ‬ ِ‫های‬‫نسخه‬ ِ‫نگارگری‬
–‫ها‬‫پارچه‬
–‫سفالی‬‫و‬‫فلزی‬ ِ‫ر‬‫آثا‬(‫مذهبی‬ ِ‫ی‬‫استفاده‬ ِ‫بدون‬)
26© Sahand Soltandoost

27. ِ‫ِتاریخی‬‫مورر‬(۱)
‫اسالم‬ ِ‫ریر‬ ‫و‬ ‫ی‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬•‫راش‬ ِ‫خیفای‬‫یین‬
‫ی‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بسی‬ ‫و‬•‫یـن‬ّ‫ر‬‫ز‬ ِ‫عصـر‬:‫اسـ‬ّّ‫ع‬ ِِ‫خالفـ‬‫ی‬•
27

28. ‫اسالم‬ ِ‫صدر‬ ‫و‬ ‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬
•ِ‫سال‬‫در‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫والدت‬۵۳‫هجرت‬‫از‬‫قبل‬(۵۷۰‫میالدی‬)‫در‬‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬
•ِ‫ز‬‫مرک‬‫تجاری‬‫و‬ِ‫مذهبی‬‫در‬‫ثروتمند‬ِ‫غرب‬‫عربستان‬
•‫ترین‬‫مهم‬ِّ‫مقر‬‫معبد‬‫عربستان‬‫در‬:‫خدایان‬‫از‬‫بسیاري‬ِ‫پرستشگاه‬
•ِ‫الهام‬ِ‫ز‬‫آغا‬‫وحی‬ِ‫حدود‬‫در‬‫سالگی‬‫چهل‬
•ِ‫پیام‬ ِ‫پیروان‬ ِ‫پیدایی‬ِ‫توحید‬‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬‫در‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬
28© Sahand Soltandoost

29. ‫اسالم‬ ِ‫صدر‬ ‫و‬ ‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬
•ِ‫گرفنت‬‫باال‬‫تنش‬‫با‬ِ‫ان‬‫رس‬‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬ ِ‫قبایل‬
•ِ‫سال‬۶۲۲‫میالدی‬‫هجری‬ ِ‫تقویم‬‫مبدأ‬،(‫به‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫هجرت‬‫یرثب‬)
•‫به‬‫یرثب‬ ِ‫نام‬ ِ‫ر‬‫تغیی‬‫مدینةالنبی‬‫مدینه‬،‫بعدها‬‫و‬
•ِ‫گیری‬‫شکل‬ِ‫دنیوی‬ ِ‫عد‬ُ‫ب‬‫پیروان‬ ِ‫سیاسی‬ ِ‫هدایت‬‫و‬‫مدینه‬‫در‬‫جدید‬ ِ‫دین‬
•ِ‫صفت‬«‫اسالمی‬»ِ‫عد‬ُ‫ب‬‫بر‬‫ناظر‬‫فقط‬‫نه‬‫معنوی‬‫و‬‫اخالقی‬ِ‫عد‬ُ‫ب‬ ِ‫شامل‬‫بل‬،‫سیاسی‬
29© Sahand Soltandoost

30. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•ِ‫سال‬‫در‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫وفات‬۱۱‫هجری‬(۶۳۲‫میالدی‬)
•[‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫اهل‬ ِ‫روایت‬]:ِ‫تعیین‬ ِ‫بدون‬‫جانشین‬‫آن‬ ِ‫تعیین‬ ِ‫امکان‬‫یا‬
•‫با‬ً‫ا‬‫رصف‬‫مسلمان‬ ِ‫اد‬‫ر‬‫اف‬ ِ‫پیوند‬‫خدا‬‫با‬‫یا‬،‫یکدیگر‬ِ‫قالب‬‫در‬‫اسالمی‬ ِ‫حکومت‬‫؟‬
•ِ‫گیری‬‫کناره‬‫اسالمی‬ِ‫دستگاه‬‫از‬‫عرب‬ ِ‫قبایل‬‫برخي‬
•ِ‫ت‬ّ‫ق‬‫مو‬ ِ‫مرجعیت‬‫ابوبکر‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ِ‫جایگاه‬‫در‬
•‫سال‬‫دو‬ِ‫قبایل‬‫با‬‫د‬‫نرب‬ِ‫تضمین‬،‫نهایت‬‫در‬‫و‬‫جو‬‫ستیزه‬ِ‫ام‬‫و‬‫د‬‫اسالم‬ ِ‫سیاسی‬ ِ‫ی‬‫جامعه‬‫ی‬
30© Sahand Soltandoost

31. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•‫ابوبکر‬‫جمله‬‫از‬‫بعد‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬‫سه‬‫و‬‫صحابه‬‫و‬‫پیامرب‬ ِ‫ی‬‫نخستین‬‫مسلمانان‬
•‫اشدین‬‫ر‬ ِ‫خلفای‬ ِ‫ی‬‫دوره‬:۱۱‫تا‬۴۰‫هجری‬(۶۳۲-۶۶۱‫میالدی‬)
•ِ‫ز‬‫برو‬ِ‫درونی‬ ِ‫اختالفات‬ِ‫رغم‬‫به‬‫ی‬ّ‫جد‬ِ‫شتاب‬‫ر‬ُ‫پ‬ ِ‫گسرتش‬‫منطقه‬‫در‬‫دین‬
•ِ‫میان‬‫سوم‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬ ِ‫قتل‬ ِ‫درپی‬‫خالفت‬ِ‫رس‬‫بر‬‫نزاع‬‫معاویه‬(‫او‬ ِ‫خویشاوند‬)‫و‬‫علی‬ ِ‫حرضت‬(‫پیامرب‬ ِ‫داماد‬)
•ِ‫سال‬‫در‬‫علی‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫شهادت‬۴۰‫هجری‬(۶۶۱‫میالدی‬)
31© Sahand Soltandoost

32. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•ِ‫خالفت‬‫معاویه‬‫علی‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫شهادت‬‫از‬‫پس‬
•ِ‫انتخاب‬‫فرزند‬ِ‫عنوان‬‫به‬‫جانشین‬‫اسالمی‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬‫نخستین‬ ِ‫تأسیس‬‫و‬
•ِ‫گاه‬‫تخت‬ ِ‫ر‬‫تغیی‬‫امویان‬(۴۱-۱۳۲‫ه‬.‫ق‬)‫از‬‫مدینه‬‫به‬‫دمشق‬
•ِ‫دسرتسی‬ِ‫ی‬‫گسرتده‬ ِ‫های‬‫بخش‬‫به‬‫تر‬‫ساده‬‫خاورمیانه‬‫و‬‫انه‬‫رت‬‫مدی‬
•‫در‬‫ر‬ّ‫ث‬‫مؤ‬‫مرکزي‬‫توسعه‬‫حکومتی‬‫و‬‫نظامی‬،‫اداری‬ ِ‫عملکردهای‬ ِ‫ی‬
•‫حکومت‬ِ‫ع‬‫نو‬ ِ‫تغییر‬:‫قبایل‬ ِ‫ان‬‫رس‬ِ‫ع‬‫اجما‬‫تر‬‫خودکامه‬ ِ‫ی‬‫شیوه‬(‫بیزانسی‬‫و‬‫ساسانی‬ ِ‫الگوی‬)
32© Sahand Soltandoost

33. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•‫به‬‫اسالم‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬ ِ‫گسرتش‬‫مسکون‬ِ‫ع‬‫ب‬ُ‫ر‬ِ‫سال‬‫تا‬۱۳۲‫هجری‬(۷۵۰‫میالدی‬)
•‫از‬‫گسرته‬‫اطلس‬ ِ‫اقیانوس‬‫تا‬‫ند‬ ِ‫س‬ ِ‫رود‬
•ِ‫گردآوری‬ِ‫ثروت‬‫سابقه‬‫بی‬
•ِ‫تعمیق‬‫مذهبی‬ ِ‫شقاق‬ِ‫انتخاب‬ِ‫رس‬‫بر‬‫نزاع‬ ِ‫ی‬‫نطفه‬‫از‬‫خلیفه‬‫جدید‬ ِ‫ی‬
•ِ‫ی‬‫مسئله‬‫مرشوعیت‬‫و‬ِ‫مرجعیت‬‫اسالمی‬ ِ‫حکومت‬ِ‫رب‬‫ره‬
33© Sahand Soltandoost

34. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•‫عمده‬ ِ‫گروه‬‫سه‬ ِ‫پیدایش‬:
–‫ارج‬‫و‬‫خ‬:‫جای‬‫شود‬‫مرتکب‬‫عدالتی‬‫بی‬‫یا‬‫معصیت‬‫که‬‫آن‬ ِ‫حکومت‬‫که‬‫این‬‫بر‬‫مبنی‬‫اطی‬‫ر‬‫اف‬ِ‫دیدگاه‬‫نیست‬‫ز‬
(‫شدند‬‫حذف‬‫سیاسی‬ ِ‫حیات‬ ِ‫اصلی‬ ِ‫جریان‬‫از‬‫انجام‬‫رس‬‫گروه‬‫این‬.)
–‫شیعیان‬(‫علی‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫پیروان‬):‫باشد‬‫پیامرب‬ ِ‫بیت‬ ِ‫اهل‬‫از‬‫باید‬‫اسالمی‬ ِ‫ی‬‫جامعه‬ ِ‫حاکم‬.
–‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫اهل‬:‫کند‬‫تضمین‬‫ا‬‫ر‬‫اسالمی‬ ِ‫ی‬‫جامعه‬ ِ‫وحدت‬‫که‬‫اي‬‫خلیفه‬‫هر‬ ِ‫پذیرش‬:
•‫د؛‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫سیاسی‬ ِ‫جانشین‬ ِ‫ان‬‫و‬‫عن‬‫به‬‫خلیفه‬
•‫پیامرب‬ ِ‫معنوی‬ ِ‫جانشینی‬‫بر‬‫مبنی‬‫عا‬ّ‫اد‬ِّ‫رد‬.
34© Sahand Soltandoost

35. ‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ‫و‬ ‫راشدین‬ ِ‫خلفای‬
•‫ّحانه‬‫ل‬‫مس‬ ِ‫قیام‬‫شان‬‫خالفت‬ ِ‫ر‬‫آخ‬ ِ‫ی‬‫دهه‬‫در‬‫ه‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ِ‫علیه‬‫مناطق‬‫از‬‫بسیاري‬‫در‬
•ِ‫ار‬‫ر‬‫ف‬‫به‬‫اموی‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬‫آخرین‬‫مرص‬‫جا‬‫همان‬‫در‬‫او‬ ِ‫مرگ‬‫و‬
•ِ‫ار‬‫ر‬‫ف‬،‫اموی‬ ِ‫خاندان‬ ِ‫ی‬‫بازمانده‬‫آخرین‬‫حمن‬ّ‫ر‬‫عبدال‬‫به‬‫آفریقا‬ ِ‫شمال‬‫به‬‫جا‬‫آن‬‫از‬‫و‬،‫اسپان‬‫یا‬
•‫در‬‫اموی‬ ِ‫جدید‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬ ِ‫تأسیس‬‫طبه‬‫قر‬(‫کوردوبا‬)‫تا‬‫آن‬ ِ‫دوام‬‫و‬۱۰۳۱‫میالدی‬
•ِ‫سال‬‫تا‬‫مسلمان‬ ِ‫ام‬ّ‫ک‬‫ح‬‫دیگر‬ ِ‫حکومت‬۱۴۹۲ِ‫های‬‫بخش‬‫در‬‫میالدی‬ِ‫جنوبی‬ِ‫خاک‬‫اسپانیا‬
35© Sahand Soltandoost

36. ّ‫ی‬‫ام‬‫بسی‬ ِ‫هرن‬‫ی‬•‫ترین‬‫قدیمی‬ّ‫ی‬‫ام‬‫بنی‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫دو‬‫اسالمی؛‬ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫ی‬‫نمونه‬‫ه‬
•ِ‫هرنی‬ ِ‫های‬‫سبک‬‫ای‬‫منطقه‬‫در‬‫یکپارچگی‬ ِ‫برخالف‬،ِ‫قالب‬
ِ‫زبان‬‫و‬‫جدید‬ ِ‫دین‬ ِ‫لوای‬ ِ‫تحت‬،‫رشد‬‫به‬‫رو‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫عربی‬
•ِ‫هرنی‬ ِ‫های‬‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫دو‬‫عظیم‬
(‫مسلمین‬ ِ‫قلمروی‬‫در‬‫شده‬‫مستحیل‬)‫؛‬
‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫ی‬‫لیه‬ّ‫او‬ ِ‫های‬‫گام‬ ِ‫ی‬‫دهنده‬‫شکل‬
36© Sahand Soltandoost

37. ّ‫ی‬‫ام‬‫بسی‬ ِ‫هرن‬‫ی‬•‫غرب‬(‫بیزانس‬:)
–ِ‫ی‬‫مجموعه‬‫و‬‫ّر‬‫خ‬‫متأ‬ ِ‫کالسیک‬ ِ‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫گیری‬‫وام‬
‫گیاهی‬ ِ‫ی‬‫انه‬‫ر‬‫نگا‬‫چکیده‬ ِ‫های‬‫مایه‬‫نقش‬
–‫گنبدسازی‬ ِ‫ی‬‫زمینه‬‫در‬‫بیزانس‬ ِ‫تجربیات‬ ِ‫ر‬‫ا‬‫ر‬‫استم‬‫در‬
‫تا‬ ِ‫کاربری‬‫با‬‫آن‬ ِ‫دادن‬‫وفق‬‫و‬‫اسالمی‬ ِ‫م‬ّ‫متقد‬ ِ‫معماری‬‫زه‬
•‫رشق‬(‫ساسانی‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫ای‬:)
–‫شکار‬‫و‬‫دربار‬ ِ‫های‬‫صحنه‬ ِ‫ی‬‫مجموعه‬
–‫متقابل‬ ِ‫های‬‫شیردال‬‫و‬‫شیرها‬ِ‫ر‬‫نظی‬‫هایي‬‫مایه‬‫نقش‬
(‫ابریشمی‬ ِ‫های‬‫پارچه‬ ِ‫متقارن‬ِ‫ح‬‫طر‬ ِ‫اساس‬‫بر‬)
–‫ساسانی‬ ِ‫ایوان‬(ِ‫ز‬‫با‬ ِ‫فضای‬‫دار‬‫طاق‬)
‫اسالمی‬ ِ‫معماری‬‫تي‬ّ‫ی‬‫هو‬ِ‫رص‬‫عنا‬‫از‬‫یکي‬ ِ‫عنوان‬‫به‬
37© Sahand Soltandoost

38. ‫ین‬ّ‫ر‬‫ز‬ ِ‫عرص‬:‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫خالفت‬
•‫از‬‫یکي‬ ِ‫خالفت‬ِ‫بستگان‬‫امویان‬ِ‫ر‬‫ا‬‫ر‬‫ف‬ ِ‫دنبال‬‫به‬‫پیامرب‬ ِ‫خاندان‬
•ِ‫جدید‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬ِ‫ز‬‫آغا‬‫اس‬ّ‫ب‬‫ع‬‫بنی‬(۱۳۲-۶۵۶‫ه‬.‫ق‬–۷۵۰-۱۲۵۸‫م‬)
•ِ‫د‬ّ‫مجد‬ ِ‫ر‬‫تغیی‬‫گاه‬‫تخت‬،‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫دوم‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫املنصور‬(‫حک‬.۱۳۶-۱۵۸‫ه‬.‫ق‬)
•ِ‫سوی‬‫به‬‫تمرکز‬ ِ‫انتقال‬‫رشق‬
•ِ‫رودهای‬ِ‫گلوگاه‬‫در‬‫واقع‬‫کوچک‬‫دهي‬ ِ‫ر‬‫کنا‬‫در‬،‫دایره‬ ِ‫شکل‬‫به‬‫تأسیس‬‫تازه‬ً‫ال‬‫کام‬ ِ‫ر‬‫شه‬‫دجله‬‫و‬‫ات‬‫ر‬‫ف‬
•‫ابتدایی‬ ِ‫گذاری‬‫نام‬:‫مدینةالسالم‬/‫اصلی‬ ِ‫نام‬ِ‫ع‬‫رسی‬ ِ‫احیای‬:‫بغداد‬
38© Sahand Soltandoost

39. ‫ین‬ّ‫ر‬‫ز‬ ِ‫عرص‬:‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫خالفت‬
•ِ‫عنوان‬‫به‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫خالفت‬ ِ‫نخستین‬ ِ‫قرن‬‫سه‬ ِ‫گذاری‬‫نام‬«‫ین‬ّ‫ر‬‫ز‬ ِ‫عرص‬»
•ِ‫های‬‫داستان‬ ِ‫جنس‬‫از‬‫عظیم‬ ِ‫سلطنتی‬ ِ‫شهرهای‬‫و‬‫دربارها‬‫شب‬‫یک‬‫و‬‫هزار‬
•‫ثروت‬،‫اوان‬‫ر‬‫ف‬ ِ‫ت‬ ّ‫تجمال‬‫و‬ِ‫فرهنگ‬‫با‬‫قیاس‬ ِ‫قابل‬ ِ‫ر‬‫غی‬‫غنی؛‬‫و‬‫غامض‬‫اروپا‬‫زمان‬‫آن‬ ِ‫ی‬
•ِ‫دادن‬‫دست‬‫از‬‫کنرتل‬‫سال‬‫صد‬ ِ‫عرض‬‫در‬‫اسالمی‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬ ِّ‫کل‬‫بر‬
•ِ‫های‬‫سلسله‬ ِ‫برآمدن‬‫مستقل‬‫در‬‫مستقل‬‫نیمه‬‫و‬‫مرص‬،‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫با‬‫نقاط‬‫دیگر‬‫و‬ِ‫ضعف‬ّ‫ب‬‫ع‬‫اسیان‬
39© Sahand Soltandoost

40. ‫ین‬ّ‫ر‬‫ز‬ ِ‫عرص‬:‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫خالفت‬
•‫به‬‫اسیان‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫قدرت‬ ِ‫شدن‬‫محدود‬‫اق‬‫ر‬‫ع‬‫هجری‬ ِ‫چهارم‬ ِ‫قرن‬‫تا‬(۱۰‫میالدی‬)
•ِ‫تسخیر‬ِ‫ی‬‫باره‬‫سه‬‫بغداد‬‫تا‬۱۰۵۵‫میالدی‬:
‫اي‬‫سلسله‬ ِ‫دست‬‫به‬‫بار‬‫یک‬‫شیعه‬ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫دوبار‬‫و‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫از‬‫سلجوقی‬ ِ‫کان‬‫تر‬
•ِ‫حافظان‬ ِ‫مقام‬‫در‬‫اعتبار‬‫و‬‫نفوذ‬ ِ‫حفظ‬‫ی‬ّ‫ن‬ ُ‫س‬ ِ‫کیشی‬‫است‬‫ر‬
•‫به‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫خلفای‬ ِ‫شدن‬‫تبدیل‬‫نشاندگان‬‫دست‬‫سیاسی‬ِ‫ی‬‫عرصه‬‫در‬
•‫در‬‫بغداد‬‫به‬‫د‬ّ‫مجد‬ ِ‫ی‬‫حمله‬۶۵۶‫ه‬.‫ق‬ِ‫ر‬‫لشک‬ ِ‫ر‬‫انگ‬‫ر‬‫وی‬ ِ‫یورش‬‫در‬‫مغول‬‫مرکزی‬ ِ‫آسیای‬‫از‬
‫به‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬ ِ‫ی‬‫بجامانده‬ ِ‫اعضای‬ ِ‫ر‬‫ا‬‫ر‬‫ف‬‫و‬ِ‫مرص‬ِ‫حکومت‬ ِ‫تحت‬‫مم‬ ِ‫سالطین‬‫لوک‬
40© Sahand Soltandoost

41. ‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫هرن‬
‫پ‬‫نگ‬‫ر‬ ِ‫تزئین‬‫با‬‫بشقاب‬‫اشی‬
•‫اق‬‫ر‬‫ع‬(‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬)
•‫برصه‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫قرن‬۹-۱۰‫م‬
•ِ‫لعاب‬‫با‬‫اندود‬‫قلع‬ ِ‫سفال‬ ِ‫ظرف‬‫رنگی‬
•‫لندن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
41

42. ‫اسی‬ّّ‫ع‬ ِ‫هرن‬•ِ‫اساسی‬ِ‫ر‬‫تأثی‬‫سبک‬‫و‬ِ‫فنون‬‫بر‬‫باسی‬ّ‫ع‬ ِ‫رن‬‫ه‬
ِ‫تکامل‬‫آن‬ِ‫ع‬‫وسی‬ ِ‫گسرتش‬ ِ‫دلیل‬‫به‬‫اسالمی‬ِ‫رن‬‫ه‬
•ِ‫ی‬‫ویژه‬ ِ‫سبک‬‫اری‬ّ‫حج‬‫چ‬‫و‬‫گچ‬،‫سنگ‬‫با‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫های‬‫وب؛‬
ِ‫گیاهی‬ ِ‫الگوهای‬‫با‬‫ارشونده‬‫ر‬‫تک‬،‫انه‬‫ر‬‫نگا‬‫چکیده‬‫و‬
‫ساز‬‫هندسی‬
•ِ‫قالب‬‫در‬‫تحکیم‬‫ها‬‫اسلیمی‬ِ‫ح‬‫سطو‬ ِ‫تمام‬‫به‬‫نفوذ‬‫و‬‫هرنی‬
•ِ‫ی‬‫بازتابنده‬‫اسی؛‬ّ‫ب‬‫ع‬ِ‫رن‬‫ه‬ِ‫دربار‬ ِ‫ل‬ّ‫تجم‬‫خالفت‬
•‫به‬‫ه‬ّ‫توج‬‫گری‬‫سفال‬‫ف‬ ِ‫عنوان‬‫به‬‫بار‬‫نخستین‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫هرنی‬ ِ‫رم‬
‫اب‬ ِ‫ی‬‫ه‬ّ‫جاد‬‫از‬‫تجارتی‬ ِ‫های‬‫چینی‬‫به‬‫پاسخ‬‫در‬ً‫ال‬‫احتما‬‫ریشم‬
42© Sahand Soltandoost

43. ِ‫ِتاریخی‬‫مورر‬(۲)
‫ـــــــر‬‫در‬‫میانـی‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سیسیی‬:ِ‫فـاطمیون‬‫و‬
‫وبیــان‬ّ‫ی‬‫ا‬•‫شـــــــر‬‫در‬:‫ســیاوقیان‬‫و‬‫ـزنویــان‬•
‫ر‬ّ‫خ‬ ‫ـــ‬ ‫م‬ ِ‫ی‬‫میانـــی‬ ِ‫قـــرون‬:‫ـــان‬ ‫ممیو‬‫و‬‫مغـــوون‬• 43

44. ‫غرب‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫فاطمیون‬‫وبیـان‬ّ‫ی‬‫ا‬ ‫و‬
•ِ‫ال‬‫و‬‫ز‬ِ‫تدریجی‬ِ‫اقتدار‬‫اسیان‬ّ‫ب‬‫ع‬
•ِ‫ی‬‫سلسله‬ ِ‫برآمدن‬‫فاطمیون‬(۲۹۷-۵۶۷‫ه‬.‫ق‬–۹۰۹-۱۱۷‫م‬)‫در‬‫قدرت‬‫به‬‫آفریقا‬ ِ‫شمال‬
•‫به‬‫بردن‬‫نسب‬ ِ‫عای‬ّ‫اد‬‫فاطمه‬ ِ‫حرضت‬‫علی‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫ِس‬‫هم‬‫و‬‫پیامرب‬ِ‫رت‬‫دخ‬،
•‫تا‬‫گسرتش‬‫مرص‬‫و‬‫سوریه‬
•ِ‫سال‬‫در‬‫جدید‬‫پایتختي‬ ِ‫تأسیس‬۹۶۹‫در‬‫میالدی‬‫قاهره‬:‫فرهنگی‬ِّ‫م‬‫مه‬ ِ‫ز‬‫مرک‬
•ِ‫کنرتل‬‫تجارت‬ِ‫اف‬‫ر‬‫اط‬‫در‬‫انه‬‫رت‬‫مدی‬‫انبوه‬ ِ‫ثروت‬‫و‬‫سود‬ ِ‫کسب‬‫و‬
44© Sahand Soltandoost

45. ‫فاطمی‬ ِ‫هرن‬•‫فاطمی‬ ِ‫هرنی‬ ِ‫حامیان‬‫و‬‫هرنمندان‬:
‫از‬‫ترکیبي‬‫مسیحیان‬،‫مسلمانان‬‫و‬‫یهودیان‬
•ِ‫دشواری‬ِ‫انتساب‬‫یک‬‫به‬‫اثر‬‫یک‬ِ‫گروه‬‫ص‬ّ‫خ‬‫مش‬
•ِ‫کشیش‬‫قبطی‬
‫با‬‫سوز‬‫بخور‬‫دست‬‫در‬
•ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬ً‫ال‬‫احتما‬
ِ‫جماعت‬ِ‫مسیحیان‬‫مرص‬
‫جال‬ِ‫ح‬‫سط‬‫با‬‫بشقاب‬
•‫مرص‬(‫فاطمی‬)
•‫قاهره‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫قرن‬ ِ‫دوم‬ ِ‫ی‬‫نیمه‬۱۱‫م‬
•‫جال‬ ِ‫لعاب‬‫با‬‫چینی‬
•‫لن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬‫دن‬
45© Sahand Soltandoost

46. ‫فاطمی‬ ِ‫هرن‬•‫التی‬ّ‫تجم‬ ِ‫ذوق‬‫هرنها‬ ِ‫شکوفایی‬ ِ‫موجب‬
•‫سطاط‬ُ‫ف‬(‫قاهره‬ ِ‫قدیمی‬ ِ‫ر‬‫شه‬)‫؛‬
ِ‫اصلی‬ ِ‫ز‬‫مرک‬‫التی‬ّ‫تجم‬ ِ‫کاالهای‬
•‫در‬‫فاطمی‬ ِ‫هرنمندان‬ ِ‫شهرت‬‫گری‬‫سفال‬(‫ظرو‬‫ویژه‬‫به‬ِ‫ف‬
ِ‫سفالین‬‫اق‬ّ‫ر‬‫ب‬ِ‫فلزات‬‫به‬‫شبیه‬‫فلزنما‬ِ‫ح‬‫سطو‬‫با‬‫قیمتی‬)
•‫در‬‫مهارت‬‫اجی‬ ّ‫نس‬،‫گری‬‫شیشه‬،ِ‫کاری‬‫ت‬ّ‫ب‬‫من‬
‫و‬،‫عاج‬‫و‬‫چوب‬‫اری‬ّ‫حج‬‫سنگی‬ ِ‫ر‬‫بلو‬‫با‬
•ِ‫اق‬ّ‫بر‬ ِ‫های‬‫سفالینه‬ِ‫مرقوم‬‫جای‬ ِ‫ن‬ّ‫ی‬‫مب‬‫اشان؛‬ّ‫ق‬‫ن‬‫اتر‬‫ر‬‫ف‬‫گاهي‬
•‫با‬‫تزئین‬‫نویسی‬‫خوش‬ِ‫ی‬‫زنده‬ ِ‫های‬‫طرح‬،‫گیاهی‬‫و‬
ِ‫دقیق‬ ِ‫الگوهای‬‫هندسی‬‫به‬‫ه‬ّ‫توج‬‫نیز‬‫و‬‫؛‬‫نگ‬‫پیکر‬‫اری‬
46© Sahand Soltandoost

47. ‫غرب‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫فاطمیون‬‫و‬‫وبیـان‬ّ‫ی‬‫ا‬
•ِ‫کمک‬ ِ‫درخواست‬‫فاطمیون‬‫از‬‫سوریه‬ِ‫مهاجم‬ ِ‫نیروهای‬‫با‬‫مقابله‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫صلیبیون‬
•ِ‫دست‬‫به‬‫فاطمیون‬ ِ‫افتادن‬‫ر‬‫ب‬‫وبی‬ّ‫ی‬‫ا‬ ِ‫ین‬ّ‫الد‬‫صالح‬‫سوری‬ ِ‫ر‬‫رسدا‬،
•ِ‫جدید‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬ ِ‫تأسیس‬‫وبیان‬ّ‫ی‬‫ا‬(۵۶۹-۶۴۷‫ه‬.‫ق‬–۱۱۷۴-۱۲۵۰‫م‬)
•‫به‬‫مرص‬ ِ‫مذهب‬ِ‫ر‬‫تغیی‬‫ی‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫کیشی‬‫است‬‫ر‬
•‫تا‬‫ین‬ّ‫الد‬‫صالح‬ ِ‫دست‬‫به‬‫وبی‬ّ‫ی‬‫ا‬ ِ‫قلمروی‬ ِ‫گسرتش‬‫یمن‬،‫سوریه‬‫و‬‫اق‬‫ر‬‫ع‬
ِ‫ر‬‫اختیا‬ ِ‫تحت‬ ِ‫مناطق‬‫بر‬‫او‬ِ‫ع‬‫قاط‬ ِ‫ی‬‫غلبه‬‫و‬‫صلیبیون‬
•‫تجزیه‬ِ‫مناطق‬‫از‬‫اي‬‫مجموعه‬‫به‬‫وبی‬ّ‫ی‬‫ا‬ ِ‫قلمروی‬ ِ‫ی‬‫خودمختار‬‫نیمه‬‫ال‬‫صالح‬ ِ‫مرگ‬‫از‬‫پس‬‫ین‬ّ‫د‬
47© Sahand Soltandoost

48. ‫رشق‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫غزنـویان‬‫سلجوقیان‬ ‫و‬
•ِ‫ی‬‫گسرتده‬ ِ‫مهاجرت‬‫ک‬‫تر‬ ِ‫نشینان‬‫کوچ‬‫آ‬‫و‬‫میانه‬ِ‫ر‬‫خاو‬‫به‬‫مرکزی‬ ِ‫آسیای‬ ِ‫های‬‫پ‬ِ‫ست‬ِ‫ا‬‫از‬‫صغیر‬ ِ‫سیای‬
•‫ک‬‫تر‬ ِ‫پیاپی‬ ِ‫های‬‫سلسله‬ً‫ا‬‫عمدت‬ ِ‫انی‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫حاکمان‬ ِ‫جانشین‬‫شیعه‬‫خلفا‬ ِ‫هماوردان‬‫و‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫ی‬
•‫ترک‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬‫نخستین‬:‫غزنویان‬(۳۴۴-۵۸۳‫ه‬.‫ق‬–۹۷۵-۱۱۸۷‫م‬)
•‫در‬‫اصلی‬ِ‫خاستگاه‬‫از‬‫حرکت‬‫افغانستان‬‫زمین‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫خاک‬ ِ‫داخل‬‫به‬
•ِ‫خاذ‬ّ‫ت‬‫ا‬ِ‫رسوم‬‫و‬‫آداب‬ِ‫زبان‬‫و‬‫انی‬‫ر‬‫ای‬‫فارسی‬
48© Sahand Soltandoost

49. ‫رشق‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫و‬ ‫غزنـویان‬‫سلجوقیان‬
•ِ‫تسلیم‬‫اي‬‫عمده‬ ِ‫بخش‬ِ‫قلمروی‬‫از‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫غزنویان‬
‫به‬ِ‫ی‬‫سلسله‬‫سلجوقی‬ ِ‫کان‬‫تر‬(۴۲۹-۵۵۲‫ه‬.‫ق‬–۱۰۳۷-۱۱۹۴‫م‬)
•ِ‫عنوان‬ ِ‫اجباری‬ ِ‫اعطای‬«‫سلطان‬»‫د‬‫بغداد‬ ِ‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬ ِ‫سوی‬‫از‬‫سلجوقی‬ِ‫شاه‬‫به‬‫ر‬۱۰۵۵‫م‬
•‫غالم‬-‫ک‬‫تر‬ ِ‫رسبازان‬:
–‫خالفت‬ِ‫دستگاه‬ ِ‫خدمت‬‫در‬‫ها‬‫قرن‬
–‫اسالمی‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫از‬‫اي‬‫عمده‬ ِ‫بخش‬ ِ‫ی‬‫یکپارچه‬ ِ‫کنرتل‬،‫اکنون‬(‫خلیفه‬ ِ‫نام‬‫به‬ً‫ا‬‫رصف‬)
•ِ‫ی‬‫برجسته‬ ِ‫نیروی‬‫سلجوقیان؛‬‫نظامی‬‫بر‬‫حاکم‬،‫ان‬‫ر‬‫ای‬،‫اق‬‫ر‬‫ع‬،‫سوریه‬‫و‬‫کیه‬‫تر‬
49© Sahand Soltandoost

50. ‫رشق‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫و‬ ‫غزنـویان‬‫سلجوقیان‬
•‫به‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫ام‬ّ‫ک‬‫ح‬ ِ‫مقام‬ ِ‫ی‬‫دوباره‬ِ‫ع‬‫ارتجا‬‫بدوی‬ ِ‫دمان‬‫مر‬
•ِ‫تحمیل‬‫آداب‬‫و‬‫سنن‬‫زبان‬‫عرب‬‫و‬‫فارس‬ِ‫ع‬‫جوام‬‫بر‬
•ِ‫احیای‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫ی‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫سلجوقیان‬ ِ‫اقدامات‬‫مذهبی‬ ِ‫کیشی‬‫است‬‫ر‬‫رشق‬‫در‬:
–ِ‫ی‬‫گسرتده‬ ِ‫تأسیس‬ِ‫مدارس‬‫مذهبی‬[‫نظامیه‬]
–ِ‫سنگین‬ ِ‫رسکوب‬ِ‫گری‬‫شیعی‬‫پیشین‬ ِ‫حاکمان‬
50© Sahand Soltandoost

51. ‫رشق‬ ‫در‬ ‫میانه‬ ِ‫قرون‬ ِ‫های‬‫سلسله‬:
‫و‬ ‫غزنـویان‬‫سلجوقیان‬
•‫تجزیه‬‫سلجوق‬ ِ‫مختلف‬ ِ‫های‬‫شاخه‬ ِ‫حکومت‬ ِ‫تحت‬ ِ‫های‬‫بخش‬‫به‬‫سلجوقی‬ ِ‫قلمروی‬ ِ‫ی‬
•‫مهم‬ ِ‫تأثیر‬‫و‬ِ‫ماندگار‬ِ‫لحاظ‬‫به‬،‫اسالم‬ ِ‫دنیای‬‫بر‬‫سلجوقیان‬‫سیاسی‬،‫فرهنگی‬‫و‬‫هرن‬‫ی‬
•‫تأثیر‬‫ترین‬‫مهم‬:ِ‫های‬‫رسزمین‬ ِ‫جانب‬‫از‬‫تمرکز‬ ِ‫ر‬‫تغیی‬‫عرب‬ِ‫سمت‬‫به‬،‫غرب‬‫در‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬
•ِ‫جدایی‬‫در‬‫اسالم‬ ِ‫میان‬‫بنیادین‬‫رشق‬‫و‬‫غرب‬‫کنون‬‫تا‬‫زمان‬‫آن‬‫از‬
51© Sahand Soltandoost

52. ‫سیاوقی‬ ِ‫هرن‬•ِ‫پاالیش‬ً‫ال‬‫مث‬‫پیشین؛‬ ِ‫هرنی‬ ِ‫های‬‫فرم‬:
ِ‫مسجد‬‫انی‬‫و‬‫ای‬‫ر‬‫چها‬(ِ‫قرصهای‬‫از‬‫برگرفته‬‫ساسان‬‫ی‬)
•ِ‫چشمگیر‬ ِ‫رشد‬‫هرنی‬ ِ‫تولیدات‬:
‫گری‬‫سفال‬‫و‬‫اجی‬ ّ‫نس‬،‫فلزکاری‬
•ِ‫گسرتش‬ِ‫حمایت‬ِ‫ی‬‫محدوده‬‫از‬‫اتر‬‫ر‬‫ف‬‫هرنی‬‫دربار‬
•ِ‫اشیای‬ ِ‫تزئین‬‫دی‬‫کاربر‬(‫با‬‫اغلب‬‫نگاری‬‫پیکر‬)
•ِ‫فنون‬ِ‫ظروف‬‫با‬‫رقابت‬ ِ‫قابل‬‫لعابی‬ ِ‫سفال‬‫تازه؛‬‫چ‬‫ینی‬
•ِ‫طالیی‬ِ‫رص‬‫ع‬ِ‫فلزکاری‬ِّ‫ن‬‫ف‬ ِ‫تکامل‬‫و‬‫اسالمی‬
ِ‫کاری‬‫ترصیع‬‫طال‬‫گاهي‬‫و‬‫مس‬،‫نقره‬‫با‬‫برنج‬‫و‬‫مفرغ‬
52© Sahand Soltandoost

53. ‫ر‬ّ‫متأخ‬ ِ‫ی‬‫میانه‬ ِ‫قرون‬:
‫و‬ ‫مغــوالن‬‫مملوکان‬
•‫ها‬‫سال‬‫آشوب‬ِ‫حاکم‬‫آخرین‬ ِ‫مرگ‬ ِ‫دنبال‬‫به‬‫اق‬‫ر‬‫ع‬‫و‬‫سوریه‬‫در‬‫وبی‬ّ‫ی‬‫ا‬
•‫رهربي‬ ِ‫برآمدن‬‫نظامی‬‫جدید‬‫اي‬‫سلسله‬ ِ‫تأسیس‬‫و‬‫آشوب‬ ِ‫دل‬‫از‬
•ِ‫ی‬‫طبقه‬‫از‬‫جدید‬ ِ‫ام‬ّ‫ک‬‫ح‬‫نظامی‬ ِ‫غالمان‬(‫مملوکان‬)‫سالطین‬ ِ‫فرزندان‬‫نه‬،
•ِ‫حکومت‬‫مملوکی‬ ِ‫سالطین‬(۱۲۵۰-۱۵۱۷‫م‬)ِ‫ت‬ّ‫مد‬‫به‬۲۵۰‫در‬‫سال‬‫قاهره‬
•‫بر‬‫انی‬‫ر‬‫حکم‬‫مرص‬،‫سوریه‬ِ‫غرب‬،‫عربستان‬‫از‬‫هایي‬‫بخش‬‫و‬‫آناتولی‬
•ِ‫تعقیب‬ ِ‫پیگیری‬‫صلیبیون‬‫میانه‬ِ‫ر‬‫خاو‬‫از‬
53© Sahand Soltandoost

54. ‫ان‬ ‫ممیو‬•ِ‫ی‬‫واژه‬«‫مملوک‬»ِ‫معنای‬‫به‬«‫ّک‬‫ل‬‫تم‬ ِ‫تحت‬»
•‫ان‬‫و‬‫ج‬ ِ‫ان‬‫رس‬‫پ‬‫اغلب‬،‫ک‬‫تر‬‫و‬‫کس‬‫چر‬،‫اسیر‬‫یا‬‫فروخ‬‫ته‬
‫به‬‫انتقال‬‫شان؛‬‫خانواده‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫شده‬‫مرص‬‫یا‬‫سوری‬‫ه‬
•‫به‬‫گرویدن‬‫اسالم‬ِ‫فنون‬‫در‬‫ممارست‬،‫نظامی‬‫یا‬
ِ‫ر‬‫امو‬‫اداری‬‫و‬،‫تعهّد‬ِ‫خدمت‬‫به‬‫سلطان‬
•‫تقا‬‫ار‬،‫اتب‬‫ر‬‫م‬‫سلسله‬‫در‬
‫آزادی‬ِ‫ی‬‫طبقه‬ ِ‫اعضای‬‫به‬‫شدن‬‫بدل‬‫و‬‫حاک‬ ِ‫نخبگان‬‫م‬
54© Sahand Soltandoost

55. ‫ی‬ ‫ممیو‬ ِ‫هرن‬•‫قاهره‬‫از‬‫پس‬‫اسالم‬ ِ‫دنیای‬ِ‫ع‬‫بالمناز‬ ِ‫ز‬‫مرک‬‫؛‬ِ‫سقوط‬‫بغداد‬
ِ‫دست‬‫به‬‫الن‬‫و‬‫مغ‬‫در‬۶۵۶‫ه‬.‫ق‬–۱۲۵۸‫م‬
•‫شهر‬‫کالن‬ِ‫ر‬‫رهگذ‬‫از‬‫غنی‬‫ي‬‫تجارت‬‫هزار‬‫صدها‬،
‫جمعیت‬ِ‫ع‬‫ارتفا‬‫تا‬‫هایي‬‫ساختمان‬،‫طبقه‬‫شش‬
•‫مملوکی‬ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫ر‬‫اث‬‫ترین‬‫بزرگ‬:‫شهرسازی‬
•ِ‫ر‬‫نمودا‬‫شهرها‬ ِ‫ی‬‫گسرتده‬ ِ‫ساخت‬‫قدرت‬‫و‬‫اعتبار‬
•ِ‫شامل‬،‫عظیم‬ ِ‫های‬‫مجموعه‬ ِ‫وقف‬‫مساجد‬،‫مدارس‬
‫سات‬ ّ‫مؤس‬‫دیگر‬‫و‬–‫گاه‬‫و‬ِ‫امگاه‬‫ر‬‫آ‬‫مملوک‬ ِ‫سالطین‬
55© Sahand Soltandoost

56. ‫ی‬ ‫ممیو‬ ِ‫هرن‬•ِ‫ی‬‫بازتابنده‬‫نظامی‬ ِ‫فرهنگ‬
•‫بر‬‫تأکید‬‫اتب‬‫ر‬‫م‬‫سلسله‬‫اجتماعی‬ِ‫جایگاه‬‫و‬
•‫نویسی‬‫کتیبه‬ِ‫نام‬ ِ‫ر‬‫ذک‬‫با‬‫حامی‬ِ‫ضمن‬ِ‫ح‬‫مدای‬‫طوالنی‬
•‫فلزکاری‬‫از‬‫بعد‬،‫معماری‬‫هرنی‬ ِ‫ی‬‫عمده‬ ِ‫ر‬‫مظه‬‫دومین‬،
•ِ‫یت‬ّ‫کم‬‫و‬‫اوان‬‫ر‬‫ف‬ِ‫کیفیت‬‫مملوک‬ ِ‫فلزکاری‬ ِ‫عالی‬،‫ی‬
ِ‫ی‬‫کننده‬‫خیره‬ ِ‫مهارت‬ ِ‫ی‬‫نماینده‬‫ی‬ّ‫ن‬‫ف‬
•ِ‫گری‬‫شیشه‬ِ‫ی‬‫شیشه‬ ِ‫ساخت‬‫استادانه؛‬‫نگ‬‫ر‬‫بی‬ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬
ِ‫های‬‫رنگ‬‫با‬‫آن‬ ِ‫ایش‬‫ر‬‫آ‬‫و‬‫بار‬‫لین‬ّ‫او‬‫مینا‬‫و‬‫طال‬
56© Sahand Soltandoost

57. ‫ر‬ّ‫متأخ‬ ِ‫ی‬‫میانه‬ ِ‫قرون‬:
‫مغــوالن‬‫و‬‫مملوکان‬
•‫از‬۱۲۱۹‫بعد‬‫به‬‫م‬:
ِ‫نیروهای‬ ِ‫ر‬‫نابودگ‬‫و‬‫پیاپی‬ ِ‫های‬‫یورش‬ ِ‫رضب‬ ِ‫ر‬‫زی‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫مغول‬ِ‫رهربی‬ ِ‫تحت‬‫آغاز‬‫در‬،‫چنگ‬‫یزخان‬
•‫مغول‬ ِ‫فتوحات‬‫در‬‫چنگیزخان‬ ِ‫مرگ‬ ِ‫هنگام‬‫به‬۱۲۲۷‫م‬:‫از‬‫چین‬ ِ‫دریای‬‫تا‬‫این‬‫ر‬‫اوک‬
•‫در‬‫حکومت‬‫چین‬:ِ‫ی‬‫سلسله‬‫آن‬‫و‬‫ی‬
•‫در‬‫حکومت‬‫روسیه‬:‫ین‬ّ‫زر‬ ِ‫اردوی‬(‫دو‬‫ُر‬‫ا‬‫آلتین‬)
•ِ‫ح‬‫فت‬ ِ‫دنبال‬‫به‬‫بغداد‬‫در‬۱۲۵۸‫م‬:ِ‫ی‬‫سلسله‬ ِ‫تأسیس‬‫ایلخانان‬(۶۵۴-۷۵۰‫ه‬.‫ق‬-۱۲۵۶-۱۳۳۵‫م‬)
57© Sahand Soltandoost

58. ‫ر‬ّ‫متأخ‬ ِ‫ی‬‫میانه‬ ِ‫قرون‬:
‫مغــوالن‬‫و‬‫مملوکان‬
•ِ‫عنوان‬«‫ایلخان‬»ِ‫معنای‬‫به‬«‫کوچک‬ ِ‫های‬‫خان‬»ِ‫ع‬‫تاب‬،‫اعظم‬ ِ‫خان‬‫در‬‫چین‬[‫خاقان‬]
•‫از‬‫انی‬‫ر‬‫حکم‬‫اق‬‫ر‬‫ع‬‫تا‬‫افغانستان‬‫پیاپی‬ ِ‫های‬‫حکومت‬‫از‬‫اي‬‫مجموعه‬ ِ‫قالب‬‫در‬
•ِ‫ز‬‫آغا‬‫جدید‬ِ‫ج‬‫مو‬ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫حمالت‬‫از‬‫ي‬‫تیمور‬
•ِ‫حکومت‬‫تیموریان‬(۷۷۱-۹۱۱‫ه‬.‫ق‬–۱۳۷۰-۱۵۰۶‫م‬)‫بر‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬،‫اق‬‫ر‬‫ع‬‫و‬‫کزی‬‫مر‬ ِ‫آسیای‬
•ِ‫ی‬‫دهنده‬‫شکل‬‫مغوالن؛‬ ِ‫یورش‬‫قطعی‬‫گسستي‬‫ر‬ّ‫خ‬‫متأ‬‫و‬‫م‬ّ‫متقد‬ ِ‫اسالم‬ ِ‫میان‬
•ِ‫دست‬‫به‬‫اسالم‬ ِ‫عالم‬ ِ‫کنرتل‬،‫زمان‬‫آن‬‫از‬‫رقیب‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫دو‬
58© Sahand Soltandoost

59. ‫مغولی‬ ِ‫هرن‬•ِ‫های‬‫مسافرت‬‫امن‬ِ‫میان‬‫چین‬‫و‬‫غرب‬‫نخستین‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫بار‬
‫و‬‫صلح‬ ِ‫اری‬‫ر‬‫برق‬‫با‬‫امنیت‬ِ‫ی‬‫دوره‬‫در‬‫مغول‬
•‫گشودگی‬‫به‬‫ها‬‫فرهنگ‬‫و‬‫دیگر‬ ِ‫ی‬‫قی‬‫رش‬ ِ‫ی‬‫ذائقه‬
‫مغول‬ ِ‫حاکمان‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫تولیدی‬ ِ‫هرنهای‬‫در‬
•ِ‫ظروف‬‫از‬‫هرنمندان‬ ِ‫تقلید‬ِ‫وسفید‬‫آبی‬‫چینی‬
•‫با‬‫بنا‬ ِ‫پوشش‬‫لعابی‬ ِ‫کاری‬‫کاشی‬‫در‬ ِ‫های‬‫رنگ‬‫به‬‫خشان‬
•‫بر‬‫تازه‬ ِ‫تأکید‬‫ایی‬‫ر‬‫آ‬‫کتاب‬ ِ‫هرنهای‬
•ِ‫ر‬‫آثا‬ ِ‫نگارگری‬‫ادبیات‬‫از‬‫ر‬ّ‫ث‬‫متأ‬‫سبکي‬‫با‬‫اش‬ّ‫ق‬‫ن‬‫چینی‬ ِ‫ی‬
•ِ‫های‬‫مایه‬‫نقش‬ ِ‫ر‬‫ظهو‬‫چینی‬‫بر‬‫پارچه‬‫انبها‬‫ر‬‫گ‬ ِ‫های‬
59© Sahand Soltandoost

60. ِ‫ِتاریخی‬‫مورر‬(۳)
‫ـــالم‬‫ـ‬‫اس‬ ِ ‫ـــال‬‫ـ‬‫ع‬ ‫در‬ ‫ـــا‬‫ـ‬‫ه‬‫اموراطوری‬ ‫ـــین‬‫ـ‬‫واپس‬:
‫ــــــر‬ ‫در‬ ‫عثمـــــانی‬•‫در‬ ‫رـــــفوی‬•
60

61. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫غرب‬ ‫در‬ ‫عثمانی‬
•ِ‫ال‬‫و‬‫ز‬ِ‫سیاسی‬‫مملوکان‬‫میالدی‬ ِ‫چهاردهم‬ ِ‫قرن‬ ِ‫ر‬‫اواخ‬‫از‬
•«‫سیاه‬ ِ‫مرگ‬»‫در‬‫میر‬‫و‬‫مرگ‬‫؛‬‫مرص‬‫و‬‫سوریه‬‫اروپا‬ ِ‫مانند‬‫به‬،
ِ‫ع‬‫شیو‬ ِ‫دلیل‬‫به‬‫طاعون‬ِ‫ی‬‫دهه‬ ِ‫ر‬‫اواخ‬‫در‬۱۳۴۰‫میالدی‬
•‫اقتصادی‬ ِ‫معضالت‬ِ‫ز‬‫برو‬ ِ‫پی‬‫در‬‫قحطی‬
•ِ‫ان‬‫ر‬‫جستجوگ‬ ِ‫یابی‬‫اه‬‫ر‬‫با‬‫معضل‬ ِ‫تشدید‬‫غربی‬ِ‫مسیرهای‬‫از‬‫دریایی‬ ِ‫جدید‬
ِ‫غنایم‬‫به‬‫دستیابی‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫زمین‬‫مرشق‬ِ‫زدن‬‫دور‬‫و‬‫میانه‬ِ‫خاور‬
•‫در‬‫قدرت‬ ِ‫گیری‬‫دست‬‫به‬‫صغیر‬ ِ‫آسیای‬‫از‬‫پیش‬۱۳۰۰‫م‬
‫از‬‫گروهي‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬ِ‫کان‬‫تر‬ِ‫حکومت‬ ِ‫تشکیل‬‫و‬‫مملوکی‬ ِ‫حاکم‬‫عثمانی‬(۱۲۸۱-۱۹۲۴‫م‬)
61© Sahand Soltandoost

62. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫غرب‬ ‫در‬ ‫عثمانی‬
•ِ‫گشایی‬‫کشور‬ِ‫سمت‬‫به‬‫عثمانی‬ ِ‫سالطین‬ ِ‫د‬ّ‫مجد‬‫غرب‬ِ‫خاک‬ ِ‫داخل‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬‫و‬‫اروپا‬
•‫قسطنطنیه‬ِ‫ح‬‫فت‬(‫امروزی‬ ِ‫استانبول‬)ِ‫سال‬‫در‬۱۴۵۳‫میالدی‬
•ِ‫ر‬‫تسخی‬ِ‫پایتخت‬ِ‫ی‬‫شده‬‫مضمحل‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬ ِ‫ارزشمند‬‫بیزانس‬ِ‫ساخنت‬‫خود‬ ِ‫آن‬‫از‬‫و‬‫آن‬
•ِ‫رهربی‬ ِ‫گیری‬‫دست‬‫به‬‫ی‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫اسالم‬‫عثمانی‬ ِ‫سالطین‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬
•ِ‫ع‬‫تجمی‬‫حکومت‬‫با‬ِ‫ع‬‫رش‬‫اسالمی‬
•ِ‫های‬‫حلقه‬‫از‬‫حمایت‬‫صوفی‬ِ‫سلوک‬‫و‬‫عرفانی‬‫بر‬‫عالوه‬،‫مذهبی‬ ِ‫مدارس‬
62© Sahand Soltandoost

63. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫غرب‬ ‫در‬ ‫عثمانی‬
•‫از‬‫حفاظت‬‫ال‬‫و‬‫ام‬‫و‬ِ‫حقوق‬ِ‫سیاسی‬‫ها‬‫ّیت‬‫ل‬‫اق‬‫مسلمان‬ِ‫ر‬‫غی‬ ِ‫ی‬
•‫بر‬‫اه‬‫ر‬ ِ‫گشودن‬‫فناوری‬‫و‬‫غربی‬ ِ‫آوری‬‫و‬‫ن‬
•‫از‬‫برخورداری‬ِ‫ساالری‬‫ان‬‫و‬‫دی‬‫یافته‬‫سازمان‬
•‫از‬‫برخاسته‬‫پرشمار‬ ِ‫ان‬‫ِس‬‫اف‬‫و‬‫رسبازان‬‫دوشیرمه‬ ِ‫نظام‬:
–ِ‫های‬‫خانواده‬‫از‬‫جوان‬ ِ‫ان‬‫ِس‬‫پ‬ ِ‫اجباری‬ ِ‫جداسازی‬‫مسلمان‬ِ‫غیر‬
–‫و‬‫آنان‬‫از‬‫تحصیلی‬ ِ‫حمایت‬ِ‫ت‬‫گماش‬‫خدمت‬‫به‬‫ایشان‬[‫چری‬‫ینی‬]
63© Sahand Soltandoost

64. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫غرب‬ ‫در‬ ‫عثمانی‬
•ِ‫ج‬‫او‬ِ‫ی‬‫سده‬‫در‬‫عثمانی‬ ِ‫نفوذ‬‫و‬‫فرهنگ‬ِ‫شانزدهم‬‫میالدی‬:
ِ‫سلطنت‬ ِ‫ی‬‫دوره‬‫محتشم‬ ِ‫سلیمان‬‫سلطان‬(‫حک‬.۱۵۲۰-۱۵۶۶‫م‬)
•‫تا‬‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬ ِ‫قلمروی‬ ِ‫گسرتش‬‫النهرین‬‫بین‬‫و‬‫اروپا‬ ِ‫رشق‬
•ِ‫تهدید‬‫وین‬‫در‬‫عثمانی‬ ِ‫نیروهای‬ ِ‫سوی‬‫از‬۱۵۱۹‫در‬‫دیگربار‬‫و‬،۱۶۸۳‫م‬
•ِ‫ال‬‫و‬‫ز‬‫و‬‫میالدی‬ ِ‫شانزدهم‬ ِ‫ی‬‫سده‬‫از‬‫پس‬‫عثمانی‬ ِ‫قدرت‬ِ‫کود‬‫ر‬‫جامعه‬
•ِ‫لقب‬«‫اروپا‬ ِ‫مریض‬ ِ‫مرد‬»‫از‬‫پس‬‫اندکي‬‫تا‬‫سلطنت‬ ِ‫ی‬‫ادامه‬‫و‬‫ترکیه‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬ِ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ِ‫جنگ‬‫جهانی‬
64© Sahand Soltandoost

65. ‫عثمانی‬ ِ‫هرن‬
‫کودک‬ ِ‫لباس‬(‫پلنگ‬ِ‫خفتان‬‫ی‬)
•‫ترکیه‬(‫عثمانی‬)
•‫بورسه‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫قرن‬۱۶‫م‬
•‫ف‬ ِ‫های‬‫رشته‬‫با‬‫بافته‬ ِ‫ابریشم‬‫لزی؛‬
‫کتان‬ ِ‫آسرتی‬
•‫لندن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
65

66. ‫عثمانی‬ ِ‫هرن‬•‫تأثیر‬‫و‬ِ‫تأثر‬‫عثمانی‬ ِ‫هرنمندان‬ ِ‫ر‬‫کا‬‫در‬‫غرب‬‫و‬‫رشق‬
ِ‫بین‬‫واسط‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬ ِ‫خدمت‬‫در‬‫میانه‬ِ‫خاور‬‫و‬‫اروپ‬‫ا‬
•ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫از‬‫بازمانده‬ ِ‫فرم‬‫به‬‫ان‬‫ر‬‫معما‬ ِ‫التزام‬‫بیزان‬‫س‬:
‫گنبد‬ِ‫ی‬‫پایه‬‫بر‬‫ع‬ّ‫ب‬‫مر‬
•ِ‫های‬‫سفال‬‫ایزنیک‬‫ع‬ِ‫رن‬‫ه‬ِ‫ر‬‫آثا‬‫ترین‬‫شده‬‫شناخته‬‫از‬‫ثمانی‬
•‫با‬‫ها‬‫سفال‬ ِ‫معمول‬ ِ‫تزئین‬‫ها‬‫گل‬‫انه‬‫ر‬‫نگا‬‫چکیده‬ ِ‫ی‬
•‫از‬‫عثمانی‬ ِ‫سالطین‬ ِ‫حمایت‬‫ساز‬‫کتاب‬ ِ‫های‬‫گاه‬‫کار‬‫ی‬:
‫ادبی‬ ِ‫ر‬‫آثا‬‫دیگر‬‫و‬‫قرآن‬ ِ‫ایی‬‫ر‬‫آ‬‫کتاب‬
66© Sahand Soltandoost

67. ‫عثمانی‬ ِ‫هرن‬•ِ‫های‬‫صحنه‬ ِ‫همزمان‬ ِ‫نمایش‬‫خیالی‬،
ِ‫دنیای‬ ِ‫رخدادهای‬‫نیز‬‫و‬‫اقعی‬‫و‬:‫درب‬ِ‫ع‬‫وقای‬‫و‬‫تواریخ‬‫ار‬
•ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫واالی‬ِ‫جایگاه‬‫نویسی‬‫خوش‬
•ِ‫نام‬‫به‬‫خط‬‫از‬ ّ‫خاّص‬ِ‫ع‬‫نو‬ ِ‫کاربرد‬«‫ا‬‫ر‬‫طغ‬»ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫امض‬ِ‫ای‬
‫سلطان‬‫بر‬ِ‫اسناد‬،‫رسمی‬‫ها‬‫ه‬ّ‫ک‬‫س‬‫و‬‫ابنیه‬
•ِ‫پوشاک‬‫بجامانده‬ ِ‫د‬ّ‫متعد‬(‫پیش‬ ِ‫های‬‫دوره‬ ِ‫برخالف‬‫ین‬)
67© Sahand Soltandoost

68. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫رشق‬ ‫در‬ ‫صفوی‬
•‫قدرت‬ ِ‫انتقال‬‫به‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫در‬ِ‫ی‬‫سلسله‬‫صفوی‬(۹۰۷-۱۱۳۵‫ه‬.‫ق‬–۱۵۰۱-۱۷۲۲‫م‬)
•ِ‫انتساب‬‫تبار‬‫به‬‫علی‬ ِ‫حرضت‬‫صفوی‬ ِ‫شاهان‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬
•ِ‫تأسیس‬‫شیعی‬ ِ‫حکومت‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫در‬
•ِ‫گیری‬‫شکل‬ِ‫ّی‬‫ل‬‫م‬ ِ‫ت‬ّ‫ی‬‫هو‬‫امروز‬‫به‬‫تا‬‫آن‬ ِ‫پایداری‬‫و‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬
•‫رهربي‬‫صفوی؛‬ِ‫شاه‬‫نخستین‬‫کاریزماتیک‬،‫دست‬‫چپ‬‫و‬‫موی‬‫رسخ‬،ِ‫ح‬‫فت‬‫تربیز‬‫چهار‬‫در‬‫سالگی‬‫ده‬
68© Sahand Soltandoost

69. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫رشق‬ ‫در‬ ‫صفوی‬
•ِ‫توان‬ ِ‫تقویت‬‫نظامی‬‫و‬‫اداری‬ِ‫دهی‬‫سازمان‬،‫اقتصادی‬
ِ‫رقیب‬ ِ‫قدرت‬‫به‬‫ان‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫تبدیل‬‫و‬‫عثمانی‬ِ‫دست‬‫به‬‫اس‬ّ‫ب‬‫ع‬‫شاه‬
•ِ‫پایتخت‬ ِ‫تأسیس‬‫اصفهان‬ِ‫ی‬‫گسرتده‬ ِ‫ی‬‫پروژه‬‫و‬‫بناسازی‬
•‫اصفهان‬ ِ‫بزرگ‬ ِ‫میدان‬(‫بر‬‫بالغ‬۸‫هکتار‬)‫جهان‬‫در‬‫عمومی‬ ِ‫میدان‬‫ترین‬‫بزرگ‬ً‫ال‬‫احتما‬‫؛‬
•ِ‫احداث‬ ِّ‫محل‬‫بازارها‬ِ‫مسابقات‬ ِ‫برگزاری‬،‫چوگان‬‫و‬‫اندازی‬‫ر‬‫تی‬،‫رژه‬ِ‫میدان‬‫و‬‫نظامی‬ ِ‫ی‬‫اع‬‫دام‬
•ِ‫تأمین‬‫روشنایی‬‫اغ‬‫ر‬‫چ‬‫هزار‬‫پنجاه‬‫با‬‫شب‬‫در‬
69© Sahand Soltandoost

70. ‫ها‬‫امپراطوری‬ ‫واپسین‬:
‫رشق‬ ‫در‬ ‫صفوی‬
•‫از‬‫شاه‬ ِ‫برداری‬‫بهره‬‫اروپاییان‬ ِ‫حمایت‬ِ‫دشمن‬ِ‫علیه‬‫بر‬‫عثمانی‬
•‫اکت‬‫رش‬‫در‬‫اروپاییان‬‫با‬ِ‫تجارت‬‫ویژه‬‫به‬،‫کاالها‬‫پارچه‬[‫ابریشم‬]
•ِ‫تضعیف‬‫با‬‫صفوی‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬ِ‫تجارت‬ ِ‫ال‬‫و‬‫ز‬‫خارجی‬
•‫اصفهان‬ ِ‫سقوط‬‫اي‬‫قبیله‬ ِ‫ی‬‫حمله‬ ِ‫پی‬‫در‬‫افغان‬‫در‬۱۱۳۵‫ه‬.‫ق‬–۱۷۲۲‫م‬
70© Sahand Soltandoost

71. ‫رفوی‬ ِ‫هرن‬•‫معماری‬ِ‫اصلی‬ِ‫گاه‬‫جلوه‬‫؛‬ِ‫عظمت‬‫صفوی‬ِ‫رن‬‫ه‬:
–ِ‫ح‬‫سطو‬ ِ‫ؤ‬‫تألل‬‫کاری‬‫کاشی‬
–ِ‫های‬‫درگاه‬ِ‫ه‬ ّ‫توج‬ ِ‫جالب‬ِ‫ج‬‫روا‬‫دار‬‫طاق‬
–ِ‫شکوه‬‫و‬‫زیبایی‬‫گنبد‬‫مساجد‬ ِ‫های‬
•ِ‫هرنهای‬‫در‬‫صفوی‬ ِ‫هرنمندان‬ ِ‫استادی‬‫ایی‬‫ر‬‫آ‬‫کتاب‬
•‫ترین‬‫باکیفیت‬‫جمله‬‫از‬ِ‫ّی‬‫ط‬‫خ‬ ِ‫های‬‫نسخه‬‫تولی‬‫دشده‬
•ِ‫رقم‬‫بار؛‬‫لین‬ّ‫او‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫ان‬‫ر‬‫گ‬‫نگار‬ِ‫ر‬‫کنا‬‫در‬‫نوی‬‫خوش‬‫سان‬
71© Sahand Soltandoost

72. ‫رفوی‬ ِ‫هرن‬•‫از‬‫اشی‬ّ‫ق‬‫ن‬ ِ‫گسرتش‬‫ها‬‫کتاب‬‫به‬‫گ‬‫بر‬‫تک‬ ِ‫های‬‫نگاره‬‫ی‬
ِ‫جلب‬‫و‬ِ‫مخاطبان‬‫تر‬‫گسرتده‬
•‫ها‬‫پارچه‬ِ‫سان‬‫به‬‫صفوی؛‬ ِ‫ی‬‫اشی‬ّ‫ق‬‫ن‬‫دی‬‫اي‬‫رسانه‬‫در‬‫گر‬
•‫ها‬‫فرش‬‫میال‬ ِ‫شانزدهم‬ ِ‫قرن‬‫در‬‫محتشم‬ ِ‫سلطنتی‬ ِ‫ی‬‫دی‬
ِ‫ای‬‫ر‬‫دا‬‫اغلب‬‫ها‬‫پیکره‬‫از‬‫برگرفته‬‫یي‬‫ها‬‫نگاره‬‫کت‬ ِ‫ی‬‫ها‬‫اب‬
•ِ‫های‬‫زمینه‬ِ‫گیاهی‬ِ‫های‬‫باغ‬ ِ‫ر‬‫یادآو‬‫ظریف‬‫و‬‫دقیق‬‫ب‬‫هشتی‬
•ِ‫تولید‬‫فرش‬،‫مخمل‬‫قال‬‫در‬‫انبها‬‫ر‬‫گ‬ ِ‫های‬‫پارچه‬‫دیگر‬‫و‬ِ‫ب‬
‫ّی‬‫ل‬‫م‬ ِ‫صنعت‬‫املللی‬‫بین‬‫و‬‫داخلی‬ ِ‫بازارهای‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬
•ِ‫وسفید‬‫آبی‬ ِ‫ظروف‬‫از‬‫صفوی‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫گ‬‫سفال‬ ِ‫اقتباس‬‫چینی‬
72© Sahand Soltandoost

73. ِ‫ِموردی‬ ٔ‫مطالعه‬
(۱)
•‫ن‬ ِ‫ــــان‬ ‫ار‬ ‫و‬ ‫اســــالم‬•‫مســــای‬•‫ن‬‫قــــر‬•
73

74. ‫قرآن‬ ‫و‬ ‫مسجد‬ ،‫اسالم‬
•‫از‬‫بیش‬ ِ‫مشرتک‬ ِ‫دین‬‫اسالم؛‬‫د‬‫میلیار‬‫یک‬‫جهان‬ ِ‫نقاط‬‫اقصی‬‫در‬‫مسلمان‬
•ِ‫ی‬‫ریشه‬‫هم‬‫تسلیم‬‫و‬‫اسالم‬«‫سالم‬»=(‫امش‬‫ر‬‫آ‬‫و‬‫صلح‬:)‫تسلیم‬ ِ‫امش‬‫ر‬‫آ‬‫خدا‬ِ‫پیشگاه‬‫در‬
•‫غرب‬‫در‬‫ایج‬‫ر‬ ِ‫تمایل‬:‫در‬‫آن‬ِ‫زادگاه‬‫با‬‫اسالم‬ ِ‫پیوند‬‫میانه‬ِ‫خاور‬‫ا‬ّ‫ام‬‫؛‬:
•‫اندونزی‬‫مسلمان‬ ِ‫جمعیت‬‫بیشرتین‬ ِ‫شامل‬
(‫از‬‫بیش‬ِ‫ع‬‫مجمو‬‫سعودی‬ ِ‫عربستان‬‫و‬‫مرص‬،‫سوریه‬،‫اق‬‫ر‬‫ع‬،‫ان‬‫ر‬‫ای‬)
74© Sahand Soltandoost

75. ‫قرآن‬ ‫و‬ ‫مسجد‬ ،‫اسالم‬
•‫در‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬‫به‬‫اسالم‬ ِ‫های‬‫آموزه‬ ِ‫وحی‬‫میالدی‬ ِ‫هفتم‬ ِ‫قرن‬
•‫ترین‬‫ان‬‫و‬‫ج‬‫جهان‬‫در‬‫یکتاپرست‬ ِ‫بزرگ‬ ِ‫ادیان‬ ِ‫بین‬‫در‬‫دین‬
•‫اسالم‬‫به‬‫مسلمانان‬ِ‫دیدگاه‬:‫تداوم‬–‫و‬‫تکامل‬–‫یهودیت‬‫و‬‫مسیحیت‬
ِ‫مقام‬‫در‬‫عیسی‬‫تا‬‫اهیم‬‫ر‬‫اب‬‫از‬‫ان‬‫رب‬‫پیام‬‫و‬‫پادشاهان‬ ِ‫داشت‬‫امی‬‫ر‬‫گ‬ِ‫پیشینیان‬‫مح‬ ِ‫حرضت‬‫د‬ّ‫م‬
•‫مسلمانان‬ ِ‫پرستش‬ ِ‫مورد‬ ِ‫خدای‬ ِ‫اک‬‫رت‬‫اش‬(‫عربی‬‫به‬:‫ّه‬‫ل‬‫ال‬)ِ‫خدای‬‫با‬‫مسیحیان‬‫و‬‫یهودی‬‫ان‬
75© Sahand Soltandoost

76. ‫قرآن‬ ‫و‬ ‫مسجد‬ ،‫اسالم‬
•ِ‫تفکیک‬ِ‫بین‬‫اسالم‬ِ‫ح‬‫رصی‬‫خالق‬ِ‫اجزای‬ ِ‫تمامی‬‫و‬ِ‫خلقت‬‫او‬
•ِ‫مقام‬‫در‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬ ِ‫اکت‬‫رش‬ ِ‫عدم‬ِ‫الوهیت‬‫خداوند‬
ً‫ا‬‫رصف‬ِ‫پیامرب‬‫و‬‫خدا‬‫حسنه‬ ِ‫الگوی‬‫رسه‬‫یک‬‫موجودي‬‫ا‬ّ‫ام‬‫مؤمنان؛‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫ی‬‫برش‬
•‫و‬‫رجالل‬ُ‫پ‬ ِ‫خدای‬‫متعالی‬‫در‬‫مسلمانان‬ ِ‫ی‬‫ادعیه‬ ِ‫اغلب‬‫؛‬‫مدح‬‫خدا‬ ِ‫داشت‬‫بزرگ‬‫و‬
•‫به‬‫مسلمانان‬ ِ‫ر‬‫باو‬‫اخروی‬ ِ‫داوری‬‫زمینی‬ ِ‫زندگی‬ ِ‫بد‬‫و‬‫نیک‬ ِ‫خصوص‬‫در‬
•‫به‬‫باور‬ِ‫پاداش‬‫در‬‫ابدی‬ ِ‫حیات‬‫با‬‫نیکی‬‫بهشت‬
76© Sahand Soltandoost

77. ‫قرآن‬
•ِ‫اساسی‬ ِ‫اصل‬ِ‫ایمان‬‫اسالمی؛‬ِ‫وحی‬‫د‬ّ‫محم‬ ِ‫حرضت‬‫بر‬‫خداوند‬
•‫جدید‬‫و‬‫قدیم‬ ِ‫عهد‬:‫از‬‫روایی‬ ِ‫گزارش‬ِ‫زندگی‬ِ‫بازگویی‬‫یا‬‫ان‬‫رب‬‫پیام‬‫ها‬‫آموزه‬‫آنان‬ ِ‫ی‬
•‫آن‬‫ر‬‫ق‬:ِ‫کالم‬ِ‫خود‬‫خداوند‬‫جربئیل‬ ِ‫ر‬‫تقری‬،
•ِ‫تالوت‬‫دینی‬ ِ‫ایمان‬ ِ‫نمودارهای‬‫ترین‬‫عمیق‬‫از‬‫یکي‬،‫قرآن‬ ِ‫ی‬‫انه‬‫ر‬‫شاع‬ ِ‫کالم‬ ِ‫بلند‬
•ِ‫عظیم‬ ِ‫یت‬ّ‫اهم‬‫عربی‬ِ‫عنوان‬‫به‬‫اسالمی‬ ِ‫های‬‫رسزمین‬ ِ‫مشرتک‬ ِ‫زبان‬‫به‬‫آن‬ ِ‫شدن‬‫بدل‬‫و‬‫زب‬‫آن‬‫ر‬‫ق‬ ِ‫ان‬
•‫از‬‫اقتباس‬‫و‬‫استفاده‬‫عربی‬ ِّ‫ط‬‫خ‬‫جمله‬‫از‬،‫دیگر‬ ِ‫های‬‫زبان‬‫در‬‫کی‬‫تر‬‫و‬‫فارسی‬
77© Sahand Soltandoost

78. ‫قرآن‬
•ِ‫جایگاه‬ ِ‫تعالی‬‫نویسی‬‫خوش‬ ِ‫هرن‬‫آن‬ ِ‫عربی‬ ِ‫منت‬‫و‬‫قرآن‬ ِ‫یت‬ّ‫اهم‬ ِ‫دلیل‬‫به‬
•ِ‫پرتعداد‬ً‫ا‬‫نسبت‬ ِ‫های‬‫قرآن‬‫بجامانده‬‫اسالم‬ ِ‫نخستین‬ ِ‫های‬‫دوره‬‫از‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬،
•‫استنساخ‬‫و‬ِ‫کتابت‬‫مؤمنانه‬‫عميل‬،‫قرآن‬
•ِ‫حفظ‬ِ‫خ‬‫س‬ُ‫ن‬ِ‫رسشت‬ ِ‫دلیل‬‫به‬،‫ابی‬‫ر‬‫خ‬‫و‬‫کهنگی‬ ِ‫صورت‬‫در‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬‫قرآن‬ِ‫س‬ّ‫مقد‬‫آن‬
•‫حدیث‬(‫پیامرب‬ ِ‫اعمال‬‫و‬‫اقوال‬)‫قرآن‬ ِ‫ر‬‫کنا‬‫در‬‫مسلمین‬ ِ‫اهنمای‬‫ر‬‫دومین‬‫او؛‬ ِ‫پیروان‬ ِ‫قول‬‫از‬
78© Sahand Soltandoost

79. ‫اسالم‬ ِ‫ی‬‫گانه‬‫پنج‬ ِ‫ارکان‬[‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ ِ‫اهل‬]
‫شهادتین‬‫صالة‬(‫نماز‬)‫زکاة‬
‫صوم‬(‫روزه‬)ّ‫حج‬
79© Sahand Soltandoost

80. ّ‫حج‬
‫کعب‬ ِ‫گرد‬‫به‬ ‫حج‬ ِ‫زائران‬‫ه‬
•‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬(۲۰۰۲)
Photograph
© Manoocher/Webistan/CORBIS
80

81. ‫مسجد‬
‫معمولی‬ ِ‫مسجد‬‫یک‬ ِ‫اجزای‬
•‫حیاط‬ ِ‫اف‬‫ر‬‫اط‬ ِ‫ساختمان‬‫و‬‫طاقگان‬‫؛‬
‫ل‬ّ‫تأم‬‫و‬‫مطالعه‬ ِّ‫محل‬
•‫وضو‬ ِ‫آب‬ ِ‫تأمین‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫حويض‬
•‫رسپوش‬‫و‬‫خالی‬ِ‫ع‬‫وسی‬ ِ‫فضای‬‫یده‬
‫ان‬‫ر‬‫نمازگزا‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬
•ِ‫سمت‬‫به‬،‫اب‬‫ر‬‫مح‬ ِ‫نام‬‫به‬‫تورفتگی‬
‫قبله‬(‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬)‫ان‬‫ر‬‫ا‬‫ز‬‫نمازگ‬ِ‫ز‬‫تمرک‬،
© Dorling Kindersley Limited
‫محراب‬
‫مناره‬ِ‫حیاط‬‫ورودی‬
(‫صحن‬) 81

82. ‫مسجد‬
•‫پیامرب‬ ِ‫ی‬‫خانه‬‫گانی؛‬‫طاق‬ ِ‫حیاط‬‫با‬‫مدینه‬‫در‬‫لیه‬ّ‫و‬‫ا‬ ِ‫الگوی‬‫مساجد‬ ِ‫تمام‬ ِ‫ی‬
•ِ‫فضای‬‫رسپوشیده‬‫ظهر‬ ِ‫ر‬‫نو‬ ِ‫تابش‬‫و‬‫نامناسب‬ ِ‫وهوای‬‫آب‬‫از‬‫ان‬‫رض‬‫حا‬ ِ‫حفظ‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬
•‫کاربری‬‫اسالمی‬ِ‫ع‬‫جوام‬‫در‬‫مسجد‬ ِ‫د‬ّ‫متعد‬ ِ‫های‬:
–‫ان؛‬‫ر‬‫نمازگزا‬ ِ‫گردهمایی‬ ِّ‫محل‬
–‫شخصی؛‬ ِ‫ی‬‫مطالعه‬
–‫شهری‬ ِ‫حیات‬ِ‫ز‬‫مرک‬.
•‫مختلف‬ ِ‫های‬‫بخش‬ ِ‫دربرگیری‬‫و‬‫مساجد‬ ِ‫رشد‬:‫از‬‫اي‬‫مجموعه‬‫مدرسه‬،‫قربستان‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬‫و‬‫باز‬‫ار‬
82© Sahand Soltandoost

83. ‫مسجد‬•‫مناره‬ِ‫مساجد‬ ِ‫ی‬‫ویژه‬ ِ‫اجزای‬‫از‬‫یکي‬‫؛‬‫بعدی‬
•ِ‫ی‬‫اقامه‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫برجکي‬‫اذان‬‫ن‬ّ‫ذ‬‫مؤ‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬
•‫ها؛‬‫مناره‬‫نخستین‬‫هایي‬‫سازه‬‫جدا‬‫مسجد‬‫از‬
‫با‬‫یا‬ِ‫کاربری‬‫متفاوت‬:ِ‫یابی‬‫موقعیت‬‫ش‬‫در‬‫مسجد‬‫هر‬
•‫ه؛‬‫منار‬ ِ‫مختلف‬ ِ‫های‬‫م‬‫فر‬
–‫ا‬‫ر‬‫سام‬‫در‬‫حلزونی‬ ِ‫ات‬‫ر‬‫زیگو‬‫از‬
–‫عثمانی‬ ِ‫ز‬‫تی‬‫نوک‬ ِ‫های‬‫مناره‬‫تا‬
‫ا‬‫ر‬‫سام‬ ِ‫مسجد‬ ِ‫ی‬‫مناره‬
•‫اق‬‫ر‬‫ع‬
•۸۴۲-۸۵۲
Photograph
© SEF/Art Resource, NY
83© Sahand Soltandoost

84. ‫سهِمسجد‬
‫مساجی‬ِ‫ح‬‫طر‬‫و‬‫د‬‫ر‬ ‫ار‬•ِ‫برابـر‬‫در‬‫نمـا‬‫پیکر‬ ِ‫هرن‬ِ‫هـرن‬
‫نما‬‫پیکر‬ِ‫ـیر‬•‫بیزانسی‬ ِ‫های‬ِّ‫س‬‫س‬ ِ‫ثیر‬ ‫ت‬‫ساسانی‬‫و‬
•‫عثمــــانی‬‫و‬‫ســــیاوقی‬ ‫امــــوی‬ ِ‫هــــای‬‫دوره‬• 84

85. ‫مسجد‬ ‫سه‬
ِ‫صحن‬‫جامع‬ ِ‫مسجد‬
ِ‫قرن‬ ِ‫اوایل‬ ،‫سوریه‬ ،‫دمشق‬۸‫م‬
© photograph Carla Brenner
ِ‫صحن‬‫جامع‬ ِ‫مسجد‬
ِ‫قرن‬ ،‫ایران‬ ،‫اصفهان‬۱۱-۱۲‫م‬
© photograph Roger Wood/CORBIS
‫سلیمیه‬ ِ‫مسجد‬
،‫ترکیه‬ ،‫ادرنه‬۱۵۶۹-۱۵۷۵‫م‬
© photograph Art Resource, NY
۳ ۲ ۱ 85

86. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۱.‫دمشق‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫ی‬‫دوره‬‫در‬‫شده‬‫ساخته‬‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ِ‫ولید‬ِ‫ی‬‫خلیفه‬،‫اموی‬(‫حک‬.۷۰۵-۷۱۵‫م‬)
•‫بطوطه‬ ِ‫ابن‬ِ‫قرن‬ِ‫ح‬‫ا‬ّ‫ی‬‫س‬،۱۴‫م‬:
«‫و‬‫ساخت‬ ِ‫کیفیت‬‫بهرتین‬،‫جهان‬ ِ‫مسجد‬‫ترین‬‫باشکوه‬
‫بالمنازع‬‫و‬‫نظیر‬‫بی‬‫کمال؛‬‫و‬‫افت‬‫ر‬‫ظ‬،‫زیبایی‬‫ترین‬‫اصیل‬»
•‫در‬‫ولید‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫مساجد‬ ِ‫ساخت‬‫دمشق‬(‫بجامانده‬)،‫مدینه‬‫و‬‫س‬ّ‫د‬‫املق‬‫بیت‬
•ِ‫ر‬‫نمودا‬‫ثروت‬‫و‬ِ‫موقعیت‬‫اسالم‬ ِ‫دین‬ ِ‫ی‬‫تازه‬
86© Sahand Soltandoost

87. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۱.‫دمشق‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫ر‬‫تغیی‬ِ‫گاه‬‫تخت‬ِ‫ای‬‫ر‬‫صح‬‫از‬‫امویان‬‫عربستان‬‫به‬‫دمشق‬
ِ‫نزدیکی‬ِ‫ر‬‫مدا‬‫به‬‫اسالمی‬ ِ‫تکامل‬ ِ‫حال‬‫در‬ِ‫رن‬‫ه‬‫بیزانس‬ ِ‫اطوری‬‫ر‬‫امپ‬‫و‬‫تأثیرپذی‬‫ری‬‫آن‬‫از‬
•‫یک‬ ِ‫ی‬‫طه‬ّ‫محو‬‫در‬‫مسجد‬ ِ‫موقعیت‬‫رومی‬ ِ‫معبد‬‫یک‬ ِ‫شامل‬‫کلیسا‬(ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫شده‬‫خریداری‬‫ولید‬)
•ِ‫کارگیری‬‫به‬‫ها‬‫ستون‬‫و‬‫ها‬‫ستون‬‫رس‬‫قدیمی‬ ِ‫معبد‬ ِ‫ی‬
•ِ‫شبستان‬ِ‫بنیادی‬ِ‫ح‬‫طر‬ ِ‫و‬‫پیر‬‫مسجد‬‫مسیحی‬ ِ‫باسیلیکای‬‫سه‬‫با‬‫اهه‬‫ر‬(‫غالمگ‬‫و‬‫ردش‬)
•ِ‫تزئینات‬ِ‫الگوهای‬‫به‬‫شبیه‬‫کالسیک‬
•‫ها‬‫موزائیک‬ِ‫دیواری‬ ِ‫های‬‫اشی‬ّ‫ق‬‫ن‬ ِ‫ر‬‫یادآو‬‫حیاط‬ ِ‫ر‬‫دیوا‬‫بر‬‫رومی‬ِ‫هرنمندان‬ ِ‫ر‬‫کا‬ً‫ال‬‫محتم‬،‫ب‬‫یزانسی‬
87© Sahand Soltandoost

88. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۱.‫دمشق‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫ی‬‫ائه‬‫ر‬‫ا‬ِ‫انداز‬‫چشم‬‫روان‬ ِ‫های‬‫جوی‬‫و‬‫درختان‬ِ‫انبوه‬‫با‬،‫رآب‬ُ‫پ‬
•ِ‫معماری‬‫از‬‫تلفیقي‬‫ا‬‫ر‬‫گ‬‫اقع‬‫و‬‫و‬‫داز‬‫پر‬‫خیال‬
•‫از‬‫تصویري‬ ِ‫ی‬‫بازتابنده‬ِ‫بهشت‬‫رآب‬ُ‫پ‬‫و‬‫رسسبز‬(ِ‫خاستگاه‬ ِ‫برخالف‬ِ‫بیابانی‬‫اس‬‫الم‬)
•‫گونه‬‫هیچ‬ ِ‫عدم‬‫بازنمایی‬‫حیوانات‬‫و‬‫انسان‬‫از‬
•‫سفت‬ ِ‫تفکیک‬-‫و‬-ِ‫نهادهای‬ ِ‫میان‬،‫لیه‬ّ‫او‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫دو‬‫در‬‫ی‬ّ‫ت‬‫ح‬،‫سخت‬‫مذهبی‬‫و‬‫مذهبی‬ِ‫غیر‬
•‫با‬‫مسجد‬ ِ‫فرم‬ ِ‫ر‬‫ا‬‫ر‬‫تک‬‫طاقگانی‬ ِ‫حیاط‬‫و‬،‫گنبد‬‫بر‬‫تأکید‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫اب‬‫ر‬‫مح‬
•ِ‫تزئینات‬ ِ‫جایگزینی‬‫موزائیک‬‫با‬‫نویسی‬‫خوش‬،‫اسلیمی‬‫و‬‫هندسی‬ ِ‫الگوهای‬
ِ‫مسجد‬ ِ‫های‬‫موزائیک‬
‫دمشق‬ِ‫ع‬‫جام‬
© photographCarla Brenner
88© Sahand Soltandoost

89. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۲.‫اصفهان‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫ی‬‫دوره‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫ای‬‫در‬‫مساجد‬ ِ‫دوم‬ِ‫ع‬‫نو‬‫سلجوقی‬
•ِ‫های‬‫نمونه‬‫نخستین‬‫از‬‫یکي‬‫اصفهان؛‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬‫انی‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫مسجد‬ِ‫قرن‬‫از‬،۱۰‫م‬
•،‫امروز‬‫عظیم‬‫اي‬‫مجموعه‬ِ‫بزرگ‬ ِ‫طول‬‫به‬۱۵۰‫صدها‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫دا‬،‫مرت‬‫گنبد‬
•ِ‫ر‬‫گ‬‫نمایان‬‫ها‬‫پروژه‬‫ساخت‬ ِ‫ی‬-‫و‬-‫و‬‫متوالی‬ ِ‫ز‬‫سا‬‫دها‬‫کر‬‫کار‬‫اجتماع‬ ِ‫ز‬‫مرک‬‫در‬‫مسجد‬ ِ‫د‬ّ‫متعد‬ ِ‫ی‬
•ِ‫برگرفنت‬‫در‬ِ‫بازار‬‫شهر‬
89© Sahand Soltandoost

90. ‫ایوان‬•ِ‫معماری‬ ِ‫فرم‬‫ان‬‫و‬‫ای‬ِ‫اث‬‫ر‬‫می‬،‫ساسانیان‬
•ِ‫خ‬‫کا‬‫تیسفون‬ِ‫ی‬‫محدوده‬ ِ‫نزدیکی‬‫در‬،ِ‫بغداد‬‫آین‬‫ده‬
•ِ‫بناهای‬‫معدود‬‫از‬ِ‫ی‬‫بجامانده‬‫ساسانی‬
•ِ‫عنوان‬‫به‬‫ایوان‬‫ورودی‬‫به‬ِ‫عام‬ ِ‫بار‬ ِ‫تاالر‬‫شاه‬
‫ساس‬ ِ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ِ‫شاپور‬ِ‫خ‬‫کا‬‫انی‬
•‫اق‬‫ر‬‫ع‬،‫تیسفون‬
•۲۴۲-۲۷۲
Photograph
© Scala/Art Resource, NY
90© Sahand Soltandoost

91. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۲.‫اصفهان‬ِ‫ع‬‫جام‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫کاربرد‬‫ان‬‫و‬‫ای‬‫انی‬‫ر‬‫ای‬ ِ‫مسجد‬ ِ‫معماری‬ ِ‫ی‬‫صه‬ّ‫خ‬‫مش‬‫؛‬
•ِ‫ز‬‫با‬ ِ‫فضای‬‫طاقدار‬‫مسجد‬ ِ‫حیاط‬ ِ‫ر‬‫دیوا‬‫چهار‬‫هر‬ ِ‫دل‬‫در‬
•‫ترین‬‫گ‬‫بزر‬ِ‫ر‬‫دیوا‬‫بر‬‫ایوان‬‫قبله‬
•ِ‫های‬‫ایوان‬‫تر‬‫کوچک‬ِّ‫محل‬ً‫ال‬‫محتم‬ِ‫تدریس‬‫مذهبی‬
•ِ‫تزئین‬‫ها‬‫ورودی‬ ِ‫چارچوب‬(‫طاق‬‫پیش‬)‫درخش‬ ِ‫های‬‫رنگ‬‫با‬‫کاری‬‫کاشی‬‫یا‬‫سنگ‬ ِ‫اری‬ّ‫حج‬‫با‬‫ان‬
91© Sahand Soltandoost

92. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۳.‫سلیمیه‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫شده‬‫ساخته‬ِ‫فرزند‬‫محتشم‬ ِ‫سلیمان‬‫سلطان‬
•ِ‫معماری‬ِ‫ع‬‫نو‬ ِ‫ی‬‫نماینده‬‫عثمانی‬ ِ‫مساجد‬
•‫کزی‬‫مر‬ ِ‫گنبد‬ِ‫ز‬‫ا‬‫ر‬‫ف‬‫بر‬‫ع‬ّ‫ب‬‫مر‬ ِ‫پالن‬‫نمازگزاری‬ ِّ‫محل‬‫؛‬
•ِ‫گنبدهای‬‫از‬‫دي‬ّ‫متعد‬ ِ‫ر‬‫شما‬‫ثانوی‬‫و‬‫گنبدها‬‫نیم‬‫مرکزی‬ ِ‫عظیم‬ ِ‫گنبد‬ ِ‫ر‬‫کنا‬‫در‬
•ِ‫بند‬‫پشت‬‫و‬‫خارجی‬‫ها‬‫پنجره‬ِ‫داخلی‬ ِ‫فضای‬ ِ‫ی‬‫کننده‬‫تأمین‬‫بزرگ؛‬ ِ‫ی‬‫وسیع‬‫و‬‫نو‬‫ر‬ُ‫پ‬‫ر‬
•‫تیز‬‫نوک‬ ِ‫های‬‫مناره‬ِ‫ی‬‫کننده‬‫ص‬ّ‫خ‬‫مش‬‫ها‬‫گوشه‬ِ‫ر‬‫گ‬‫نمایان‬‫و‬‫شبستان‬ ِ‫ی‬ِ‫موقعیت‬‫مس‬‫دور‬‫از‬‫جد‬
92© Sahand Soltandoost

93. ‫مسج‬ ِ‫الگوی‬‫د‬•ِ‫داری‬‫الگوبر‬‫از‬‫عثمانی‬ ِ‫مساجد‬ ِ‫ی‬‫آگاهانه‬ِ‫کلیسای‬
‫ایاصوفیه‬‫استانبول‬‫در‬‫واقع‬(‫سا‬ ِ‫ی‬‫قسطنطنیه‬‫بق‬)
•ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫شده‬‫ساخته‬‫ژوستینین‬ِ‫ر‬‫اطو‬‫ر‬‫امپ‬،‫بیز‬‫انس‬
•‫گنبددار‬ ِ‫فضای‬‫ترین‬‫گ‬‫بزر‬‫اخی‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫دو‬‫تا‬‫جهان‬‫در‬‫ر‬
•‫به‬‫شدن‬‫تبدیل‬‫مسجد‬ِ‫پی‬‫در‬‫قسطنطنی‬ِ‫ح‬‫فت‬‫ه‬
‫در‬‫دوم‬ ِ‫د‬ّ‫محم‬‫سلطان‬ ِ‫عثمانی‬ ِ‫نیروهای‬ ِ‫دست‬‫به‬۱۴۵۳‫م‬
‫ایاصوفیه‬
•‫ترکیه‬،‫استانبول‬
•‫میالدی‬ ِ‫ششم‬ ِ‫قرن‬
Photograph
© Vanni/Art Resource, NY
93

94. ‫مسجد‬ ‫سه‬
۳.‫سلیمیه‬ ِ‫مسجد‬
•ِ‫گمنامی‬‫از‬‫زیادي‬ ِ‫ر‬‫شما‬ِ‫ان‬‫ر‬‫معما‬‫مسلمان‬
•‫سلیمیه‬ ِ‫مسجد‬ِ‫ر‬‫معما‬ِ‫ح‬‫ا‬ّ‫طر‬:‫نان‬ ِ‫س‬(۱۴۹۱-۱۵۸۸‫م‬)‫؛‬‫عثمانی‬ ِ‫معمار‬‫ترین‬‫برجسته‬
•ِ‫ساخت‬‫سلیمیه‬ ِ‫مسجد‬ِ‫سنین‬‫در‬‫هشتادسالگی‬‫نان‬ ِ‫س‬ ِ‫ر‬‫اث‬‫ترین‬‫مهم‬‫؛‬
•ِ‫ر‬‫تبا‬‫با‬‫یونانی‬ِ‫نظام‬ ِ‫طریق‬‫از‬‫عثمانی‬ ِ‫خدمت‬‫در‬،‫دوشیرمه‬ِ‫ی‬‫طبقه‬‫به‬‫ارتقا‬‫؛‬‫چ‬‫ینی‬‫ری‬
•ِ‫ان‬‫ر‬‫معما‬ ِ‫ئیس‬‫ر‬‫در‬‫محتشم‬ ِ‫سلیمان‬‫سلطان‬ِ‫ر‬‫دربا‬۱۵۳۸‫م‬
•ِ‫اگیری‬‫ر‬‫ف‬،‫مسلمان‬ ِ‫ان‬‫ر‬‫معما‬ ِ‫ی‬‫همه‬‫همچون‬ِ‫عملی‬‫معماری‬
ِ‫مقام‬‫در‬‫نظامی‬ ِ‫مهندس‬‫عمومی‬ ِ‫ی‬‫ابنیه‬‫دیگر‬‫و‬‫ها‬‫پل‬،‫دفاعی‬ ِ‫بناهای‬ ِ‫مسئول‬،
94© Sahand Soltandoost

95. ‫ِمسجد‬‫منبر‬
‫اسالمی‬ ِ‫هرن‬‫در‬‫هسیسی‬ ِ‫وی‬ ‫ال‬ ِ‫اربرد‬•‫محاسـ‬ِ‫ّات‬
‫چرخش‬‫و‬‫تکرار‬ ِ‫ریاضی‬•‫مس‬ ِ‫تاهیز‬‫و‬‫تزئین‬‫ای‬•
95

96. ‫مسجد‬ ِ‫منرب‬
•‫خطبه‬ِ‫مناسک‬‫در‬‫معمول‬‫جزئي‬‫جمعه‬ ِ‫نماز‬
•‫منرب‬ِ‫ر‬‫کنا‬‫در‬‫بلندي‬ ِ‫ی‬‫خطابه‬ ِ‫کرسی‬‫؛‬‫اب‬‫ر‬‫مح‬‫مدینه‬‫در‬‫پیامرب‬ ِ‫وعظ‬ ِ‫کرسی‬ ِ‫ر‬‫یادآو‬،
•ِ‫نماد‬ِ‫مرجعیت‬‫خوانند‬‫می‬‫او‬ ِ‫القاب‬‫و‬‫نام‬‫به‬‫ا‬‫ر‬‫خطبه‬‫که‬‫حاکمي‬
•‫لیه‬ّ‫و‬‫ا‬ ِ‫منربهای‬‫دار‬‫چرخ‬‫و‬‫حمل‬ ِ‫قابل‬
•‫بعدي‬ ِ‫منربهای‬‫ها‬‫آن‬ ِ‫ترین‬‫بزرگ‬ً‫ال‬‫معمو‬‫و‬‫مساجد‬ ِ‫ثابت‬ ِ‫ادوات‬‫از‬
96© Sahand Soltandoost

97. ‫مسجد‬ ِ‫منرب‬
ِ‫منرب‬‫قایتبای‬‫سلطان‬
(‫جزئي‬‫اثر‬‫از‬)
•‫مرص‬(‫مملوکی‬)
•‫قاهره‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫بین‬۱۴۶۸‫تا‬۱۴۹۶‫م‬
•‫عاج‬‫و‬‫چوب‬ ِ‫کاری‬‫ت‬ّ‫ب‬‫من‬
•‫لندن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
97

98. ‫مسجد‬ ِ‫منرب‬
‫قایتبای‬‫سلطان‬ ِ‫منرب‬
•ِ‫فرم‬ِ‫نمون‬‫نوع‬ِ‫حدود‬ِ‫ع‬‫ارتفا‬‫به‬‫منرب‬۶‫مرت‬
•‫با‬‫بلندمرتبه‬‫اي‬‫سازه‬‫ّکان‬‫ل‬‫پ‬ِ‫سمت‬‫به‬‫دري‬‫و‬ِ‫دار‬‫بان‬‫سایه‬ ِ‫وی‬ّ‫ک‬‫س‬‫فوقانی‬
•ِ‫تزئین‬‫با‬‫سطوح‬ِ‫ر‬‫رسشا‬‫ها‬‫کتیبه‬‫و‬‫قرآنی‬ ِ‫ی‬ِ‫ح‬‫مدای‬‫سلطانی‬
•ِ‫ان‬‫ر‬‫دو‬ِ‫النی‬‫و‬‫ط‬۳۱ِ‫انی‬‫ر‬‫حکم‬ ِ‫ی‬‫ساله‬ِ‫قایتبای‬‫سلطان‬‫مملوکی‬(۱۴۶۸-۱۴۹۶‫م‬)
•‫از‬‫شماري‬ ِ‫بازسازی‬‫و‬‫گذاری‬‫بنیان‬‫مذهبی‬ ِ‫نهادهای‬‫در‬‫مرص‬‫و‬‫سوریه‬
•‫در‬‫واقع‬‫مسجدي‬‫در‬‫استفاده‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬ً‫ال‬‫احتما‬‫قاهره‬
۴
98© Sahand Soltandoost

99. ‫ه‬ّ‫ک‬‫ِم‬‫نمای‬
‫اسـالم‬ ِ‫ی‬‫گانی‬‫پسج‬ ِ‫ان‬ ‫ار‬(ّ‫حـج‬)•ِ‫حـــرت‬ ِ‫حیـات‬
‫اسـالم‬ ِ‫ریر‬ِ‫خ‬‫تاری‬‫و‬‫ی‬ّ‫محم‬•‫مسـا‬ ِ‫هـای‬‫ویژگی‬‫ی‬
(‫ــــرا‬‫ـ‬‫مح‬‫و‬‫ــــی‬‫ـ‬‫قّی‬)•‫ــــ‬‫ـ‬‫ایزنی‬ ِ‫های‬ِ‫ــــفا‬‫ـ‬‫س‬• 99

100. ‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬ ِ‫نمای‬
﴿ُ‫م‬َ‫ة‬َّ‫ك‬َ‫ب‬ِ‫ب‬‫ي‬ِ‫ذ‬َّ‫ل‬َ‫ل‬ ِ‫اس‬َّ‫ن‬‫ل‬ِ‫ل‬ َ‫ع‬ ِ‫ض‬ُ‫و‬ ٍ‫ت‬ْ‫ي‬َ‫ب‬ َ‫ل‬َّ‫و‬َ‫أ‬ َّ‫ن‬ِ‫إ‬‫ى‬ً‫د‬ُ‫ه‬َ‫و‬‫ا‬ً‫ك‬َ‫ار‬َ‫ب‬َ‫ي‬ِ‫َم‬‫ل‬‫ا‬َ‫ع‬ْ‫ل‬ِ‫ل‬﴾
ِ‫يه‬ِ‫﴿ف‬َ‫ك‬ ُ‫ه‬َ‫ل‬َ‫خ‬َ‫د‬ ْ‫ن‬َ‫م‬َ‫و‬َ‫م‬‫ي‬ِ‫اه‬َ‫ر‬ْ‫ب‬ِ‫إ‬ُ‫م‬‫ا‬َ‫ق‬َ‫م‬‫ات‬َ‫ن‬ِّ‫ي‬َ‫ب‬‫ات‬َ‫ي‬‫آ‬َ‫ن‬‫ا‬ِ‫ه‬َّ‫ل‬ِ‫ل‬َ‫و‬‫ا‬ً‫ن‬ِ‫آم‬َ‫َل‬َ‫ع‬ِ‫اس‬َّ‫ن‬‫ال‬
ُّ‫ج‬ ِ‫ح‬ِ‫ه‬ْ‫ي‬َ‫ل‬ِ‫إ‬َ‫ع‬‫َا‬‫ط‬َ‫ت‬ ْ‫اس‬ ِ‫ن‬َ‫م‬ ِ‫ت‬ْ‫ي‬َ‫ب‬ْ‫ل‬‫ا‬ً‫يال‬ِ‫ب‬ َ‫س‬...﴾
‫اي‬‫خانه‬‫ل‬ّ‫او‬‫که‬ِ‫عبادت‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫خانه‬‫همان‬‫شد‬‫بنا‬‫خلق‬(‫کعبه‬)‫است‬
‫که‬‫و‬‫برکت‬‫آن‬‫در‬‫که‬‫است‬‫ه‬ّ‫ک‬‫ب‬‫در‬ِ‫هدایت‬‫خالیق‬‫است‬.
‫در‬‫آیات‬‫خانه‬‫آن‬(‫ت‬ّ‫ی‬‫ربوب‬)،‫هویداست‬ِ‫اهیم‬‫ر‬‫اب‬ ِ‫مقام‬‫خلیل‬،‫است‬
‫و‬‫باشد‬‫ایمن‬‫شود‬‫داخل‬‫آنجا‬‫در‬‫که‬‫هر‬.‫و‬ ّ‫حج‬‫ا‬‫ر‬‫مردم‬‫و‬ِ‫زیارت‬‫آن‬‫خانه‬
ِ‫ر‬‫ام‬‫به‬‫هر‬‫بر‬‫است‬‫واجب‬‫خدا‬‫کيس‬‫که‬ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫توانایی‬‫آنجا‬‫به‬‫رسیدن‬‫دارد‬...
-،‫ان‬‫ر‬‫عم‬ ِ‫آل‬۹۶-۹۷-
۵
‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬ ِ‫زیارت‬ ِ‫یادمان‬
‫ترکیه‬(‫عثمانی‬)
‫ایزنیک‬ً‫ال‬‫احتما‬
ِ‫قرن‬۱۷‫م‬
‫مینایی‬ ِ‫رنگ‬ ‫با‬ ‫لعابی‬ ِ‫کاشی‬
‫لندن‬ ،‫الربت‬ ‫و‬ ‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
100© Sahand Soltandoost

101. ‫ایزنی‬ ِ‫کاشی‬‫ک‬
ّ‫ک‬‫م‬ ِ‫زیارت‬ ِ‫یادمان‬ ِ‫کاشی‬‫ه‬
•ّ‫ک‬‫م‬‫در‬‫خدا‬ ِ‫ی‬‫خانه‬ ِ‫باالی‬‫از‬ ِ‫نمای‬‫ه‬
‫آنی‬‫ر‬‫ق‬ ِ‫ی‬‫کتیبه‬ِ‫ر‬‫زی‬‫در‬
•‫خد‬ ِ‫ی‬‫خانه‬‫لین‬ّ‫او‬،‫آن‬‫ر‬‫ق‬ ِ‫اساس‬‫ر‬‫ب‬‫ا‬
ِ‫حرضت‬ ِ‫ی‬‫ساخته‬‫اهیم‬‫ر‬‫اب‬
•‫ترین‬‫مهم‬ِ‫زیارتگاه‬‫عربستان‬
‫در‬ِ‫رص‬‫ع‬‫پیشااسالمی‬
‫و‬‫ه‬ّ‫ک‬‫م‬ِ‫ر‬‫اعتبا‬‫و‬‫آمد‬‫ر‬‫د‬ِ‫ع‬‫منب‬
•ِ‫نمایش‬«‫اهیم‬‫ر‬‫اب‬ ِ‫مقام‬»،
ِ‫چاه‬‫منرب‬‫یک‬‫نیز‬‫و‬،‫زمزم‬
101

102. ‫ایزنی‬ ِ‫کاشی‬‫ک‬
‫طاق‬‫یک‬ ِ‫بغل‬‫پشت‬
•‫ترکیه‬(‫عثمانی‬)
•‫ایزنیک‬ً‫ال‬‫احتما‬
•ِ‫قرن‬ِ‫ر‬‫اخ‬‫و‬‫ا‬۱۶‫م‬
•‫مینای‬ ِ‫رنگ‬‫با‬‫لعابی‬ ِ‫کاشی‬‫ی‬
•‫لن‬،‫الربت‬‫و‬‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬‫دن‬
•‫عثمانی‬ ِ‫سالطین‬ ِ‫ر‬‫انحصا‬‫در‬
102© Sahand Soltandoost

103. ‫ِقرآن‬‫کتابت‬
‫رمـان‬ ِ‫احکام‬‫و‬‫ن‬‫قر‬•‫هـ‬ ِ‫مثابی‬‫بی‬‫نویسی‬‫خوش‬‫رن‬
•‫زمین‬ ‫مغــــر‬‫و‬‫ـــین‬‫ـ‬‫چ‬‫ـــا‬‫ـ‬‫ب‬‫ـــی‬‫ـ‬ ‫فرهس‬ ِِ‫ـــاد‬‫ـ‬ّ‫ت‬•
103

104. ‫قرآن‬ ِ‫کتابت‬
•‫و‬‫بزرگ‬ ِ‫های‬‫قرآن‬‫نفیس‬ِ‫های‬‫مجموعه‬‫در‬‫اغلب‬،‫جزئی‬‫سی‬
•ِ‫ماه‬ ِ‫روزهای‬‫در‬‫جزء‬‫هر‬ ِ‫تالوت‬ ِ‫جهت‬‫رمضان‬
•ِّ‫ط‬‫خ‬‫ق‬َّ‫ق‬‫مح‬‫قرآن‬ ِ‫کتابت‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬ً‫ا‬‫غالب‬
•‫و‬‫ن‬ّ‫ی‬‫مز‬ ِ‫های‬‫رسسوره‬‫َّب‬‫ه‬‫ذ‬ُ‫م‬
۶
‫قرآن‬ ِ‫ّی‬‫ط‬‫خ‬‫نسخه‬
‫ایران‬(‫شیراز‬ً‫ال‬‫احتما‬)
‫ح‬.۱۳۷۰-۱۳۸۰‫م‬
‫کاغذ‬ ِ‫روی‬ ‫الوان‬ ‫و‬ ‫طال‬ ،‫ب‬ّ‫ک‬‫مر‬
‫چرم‬ ِ‫جلد‬ ،‫ب‬ّ‫ه‬‫ذ‬ُ‫م‬
‫لندن‬ ،‫الربت‬ ‫و‬ ‫ویکتوریا‬ ِ‫ی‬‫موزه‬
104© Sahand Soltandoost

105. ‫قرآن‬ ِ‫کتابت‬
•ِ‫های‬‫پاره‬‫ترین‬‫قدیمی‬‫بجامانده‬ِ‫قرن‬‫از‬‫قرآن‬‫از‬ِ‫هشتم‬‫میالدی‬ِّ‫ط‬‫خ‬‫به‬‫کوفی‬
•ِّ‫ط‬‫خ‬‫به‬ ِ‫های‬‫قرآن‬‫کوفی‬ِ‫روی‬‫بر‬‫پوست‬ِ‫ع‬‫قط‬‫با‬‫افقی‬
•‫با‬‫خطوطي‬‫از‬‫استفاده‬‫انحنا‬ِ‫حدود‬‫از‬‫بیشرت‬ ِ‫ی‬۱۰۰۰‫م‬(‫دور‬ِ‫رت‬‫باخ‬‫در‬‫جز‬‫به‬)
•ِ‫جایگزینی‬ِ‫کاغذ‬ِ‫بجای‬‫تر‬‫آسان‬ ِ‫ی‬‫استفاده‬‫با‬،‫تر‬‫ارزان‬‫پوست‬
•‫از‬‫سپاهي‬‫بر‬‫مسلمانان‬ ِ‫ی‬‫غلبه‬‫چین‬ِ‫اف‬‫ر‬‫اط‬‫در‬‫سمرقند‬ِ‫سال‬‫به‬۷۵۱‫م‬
•ِ‫ز‬‫رمو‬ ِ‫اگیری‬‫ر‬‫ف‬،‫ها‬‫افسانه‬ِ‫ر‬‫اب‬‫ر‬‫ب‬‫کاغذسازی‬ِ‫ز‬‫رسبا‬‫دو‬‫از‬ِ‫اسیر‬‫چینی‬
•ِ‫دنیای‬‫به‬‫اسالم‬ ِ‫عالم‬‫از‬‫کاغذ‬ ِ‫فی‬ّ‫معر‬‫غرب‬
105© Sahand Soltandoost

106. ‫قرآن‬ ِ‫کتابت‬
•‫از‬‫یکي‬‫ترین‬‫قدیمی‬ِ‫های‬‫رسسوره‬‫با‬‫قرآن‬ ِ‫های‬‫نسخه‬‫َّب‬‫ه‬‫ذ‬ُ‫م‬
•ِ‫های‬‫سوره‬ ِ‫ی‬‫دربردارنده‬۳۸‫و‬۳۹
•ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫قرمزرنگ‬ ِ‫نقاط‬ِ‫تسهیل‬‫ائت‬‫ر‬‫ق‬(‫اب‬‫ر‬‫ع‬ِ‫ا‬‫نه‬)
•ِ‫ح‬‫طر‬‫با‬‫تزئین‬‫نخلی‬ ِ‫برگ‬
‫قرآن‬ ‫از‬ ‫برگي‬
‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫ی‬‫سلسله‬
ِ‫قرن‬۹‫م‬
‫پوست‬ ِ‫روی‬ ‫الوان‬ ‫و‬ ‫طال‬ ،‫ب‬ّ‫ک‬‫مر‬
‫فریر‬ ِ‫رن‬‫ه‬ ِ‫ی‬‫نگارخانه‬
‫واشنگنت‬ ،‫اسمیتسونین‬ ِ‫بنیاد‬
106© Sahand Soltandoost

107. ِ‫ِموردی‬ ٔ‫مطالعه‬
(۲)
•‫ــــــــــــــــــــوزش‬‫ـ‬‫م‬ ‫و‬ ‫ــــــــــــــــــــش‬‫ـ‬‫دان‬•
107

108. ‫آموزش‬ ‫و‬ ‫دانش‬
•ِ‫پیرشفت‬‫دانش‬ِ‫قرون‬ ِ‫بین‬،‫دیگري‬ ِ‫فرهنگ‬‫هر‬‫از‬‫بیش‬‫اسالم‬ ِ‫عالم‬‫در‬‫سوم‬‫تا‬ِ‫هشتم‬‫هجری‬
•ِ‫ع‬‫وسی‬ ِ‫ی‬‫گسرته‬‫دانشمند‬ ِ‫عالیق‬-‫د‬ّ‫متعد‬ ِ‫های‬‫رشته‬‫در‬‫مسلمان‬ ِ‫فیلسوفان‬‫ا‬ّ‫ز‬‫مج‬‫و‬:
‫منظر‬ ِ‫علم‬،‫فلسفه‬،‫افی‬‫ر‬‫جغ‬،‫نجوم‬،‫ریاضیات‬،‫طب‬
•ِ‫متون‬ ِ‫حفظ‬‫باستان‬ ِ‫یونان‬‫و‬‫آن‬ ِ‫نابودی‬‫از‬‫جلوگیری‬،ِ‫انتقال‬‫کالسیک‬ ِ‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬
•ِ‫عدم‬ِ‫محض‬ ِ‫پذیرش‬«ِ‫ع‬‫اج‬‫ر‬‫م‬»‫باستان‬(ِ‫فیلسوفان‬ ِ‫برخالف‬ِ‫سی‬ِ‫در‬َ‫م‬‫قرو‬ ِ‫اروپای‬‫میانه‬ ِ‫ن‬)
•‫بر‬‫تأکید‬‫تجربه‬‫و‬‫مشاهده‬،‫آزمایش‬‫و‬‫گری‬‫پرسش‬ِ‫های‬‫پایه‬ ِ‫گذاری‬‫بنیان‬‫؛‬‫مدرن‬ ِ‫علم‬
108© Sahand Soltandoost

109. ‫آموزش‬ ‫و‬ ‫دانش‬
•ِ‫ی‬‫کتابخانه‬ ِ‫تبدیل‬‫بغداد‬ِ‫ط‬ ّ‫توس‬‫مأمون‬‫اسی‬ّ‫ب‬‫ع‬ ِ‫ی‬‫خلیفه‬،(‫حک‬.۸۱۳-۸۳۳‫م‬)‫به‬‫الحکمه‬‫بیت‬
•‫از‬‫گروهي‬،‫رصدخانه‬،‫مدرسه‬،‫کتابخانه‬‫اخان‬ ّ‫نس‬،‫مرتجمان‬‫و‬‫افان‬ّ‫صح‬
•ِ‫جستجوی‬‫در‬‫شهرها‬‫دیگر‬‫و‬‫قسطنطنیه‬‫به‬‫نمایندگان‬ ِ‫فرستادن‬ِ‫ّی‬‫ط‬‫خ‬ِ‫خ‬‫نس‬‫خ‬ ِ‫قابل‬‫رید‬
•ِ‫ر‬‫آثا‬‫از‬‫بسیاري‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬‫یونانی‬ِ‫زبان‬‫به‬‫عربی‬ِ‫ت‬ّ‫مد‬‫در‬،۷۵‫سال‬:
–‫ارسطو‬ ِ‫علمی‬‫و‬‫فلسفی‬ ِ‫های‬‫کتاب‬
–‫نجوم‬‫و‬‫افی‬‫ر‬‫جغ‬‫در‬‫بطلمیوس‬،‫هندسه‬‫در‬‫اقلیدس‬،‫طب‬‫در‬‫جالینوس‬ ِ‫ر‬‫آثا‬
•ِ‫د‬ّ‫مجد‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬‫به‬‫عربی‬ ِ‫های‬‫نسخه‬‫همین‬‫التین‬‫غرب‬‫در‬‫ها‬‫آن‬ِ‫ر‬‫انتشا‬‫و‬
109© Sahand Soltandoost

110. ‫آموزش‬‫و‬‫دانش‬
‫مدرسه‬ ِ‫ی‬‫صحنه‬
•‫ان‬‫ر‬‫ای‬،‫تربیز‬
•‫ح‬.۱۵۴۰‫م‬
•‫و‬‫ب‬ّ‫ک‬‫مر‬،‫مات‬ ِ‫آبرنگ‬‫جدا؛‬ ِ‫ی‬‫برگه‬
‫کاغذ‬ ِ‫روی‬‫طال‬
•‫م‬‫آرتور‬ ِ‫ی‬‫نگارخانه‬.،‫کلر‬ َ‫س‬
‫اشنگ‬‫و‬،‫اسمیتسونین‬ ِ‫بنیاد‬‫نت‬
110

111. ‫آموزش‬ ‫و‬ ‫دانش‬
•ِ‫اندیشمندان‬ِ‫ر‬‫آثا‬ ِ‫ی‬‫ترجمه‬‫و‬‫گردآوری‬‫انی‬‫ر‬‫ای‬‫و‬‫هندو‬
•‫نویسی‬‫رشح‬ِ‫ر‬‫آثا‬ ِ‫تألیف‬‫و‬‫جدید‬‫الحکمه‬‫بیت‬ ِ‫قان‬ّ‫ق‬‫مح‬ ِ‫ط‬ ّ‫توس‬
•ِ‫ان‬‫ر‬‫دو‬ ِ‫دانشمندان‬‫ترین‬‫بزرگ‬‫از‬‫مأمون‬:‫ارزمی‬‫و‬‫خ‬(‫ح‬.۸۰۰-۸۴۷‫م‬)‫دان‬‫افی‬‫ر‬‫جغ‬‫و‬‫دان‬‫ریاضی‬،
–ِ‫کتاب‬«‫هندی‬ ِ‫اعداد‬‫با‬‫محاسبه‬»‫از‬‫استفاده‬ِ‫منشاء‬،«‫عربی‬ ِ‫اعداد‬»‫غرب‬‫در‬
–«‫املقابله‬‫و‬‫الجرب‬»ِ‫ی‬‫درباره‬‫ساز‬‫ان‬‫ر‬‫دو‬ِ‫ر‬‫اث‬‫؛‬‫دوم‬‫درجه‬ ِ‫معادالت‬‫در‬‫التین‬‫به‬‫ترجمه‬‫؛‬۱۱۴۵‫م‬
ِ‫عنوان‬‫به‬‫استفاده‬‫و‬ِ‫سی‬‫در‬ ِ‫کتاب‬‫سال‬‫چهارصد‬ ِ‫ت‬ّ‫مد‬ ِ‫ای‬‫ر‬‫ب‬‫ریاضیات‬ ِ‫ی‬‫رشته‬‫در‬‫اصلی‬
–ِ‫های‬‫واژه‬algebra‫و‬algorithmِ‫ی‬‫واژه‬‫از‬‫برگرفته‬،‫اروپایی‬ ِ‫های‬‫زبان‬‫در‬‫جرب‬ِ‫نام‬‫و‬‫می‬‫ارز‬‫و‬‫خ‬
111© Sahand Soltandoost