1. EUROPA
ITSASALDEA…
Kostaldetik harago, uharte edo irla ugarik osa-tzen
dute Europako mapa. Handienen artean Sizi-lia
eta Sardinia daude, Mediterraneo aldean, eta,
Atlantiko aldean, berriz, Islandia eta Britainia
Handia. Britainia Handiak, gainera, Irlandako
uharte handiarekin eta beste zenbait uharte txikia-gorekin
batera, Britainiar uhartedia osatzen du.
Ipar lurmuturra
Europako lur kontinentaleko punturik iparraldekoe-na
da. Norvegiako Mageroy uhartean dago, 70 para-lelotik
iparraldera.
Europa, Eurasiako penintsula
Izatez, Europa bera Eurasiako kontinente zabalaren penin-tsula
bat besterik ez da.
Europako erliebearen ezaugarri
nabarmenena itsasoa da. 43.000 km-ko
kosta du, eta estatu askok dute kostalde
zati bat.
Europako mapak azaltzen duen profila ertz eta
sartu-irten askokoa da. Itsasaldera begira dauden
eta ia inguru guztia itsasoz inguratuta duten lurral-deak
edo penintsulak nabarmentzen dira mapa ho-rretan.
Hor ditugu, esate baterako, Eskandinaviako
penintsula Europako iparraldean, eta Iberiar penin-tsula
hego-mendebaldeko muturrean.
Itsaso Beltza, Europa eta Asia artean
Barne-itsaso hori, Mediterraneoarekin lotzen da Bosforo
eta Dardaneloen itsasarte naturalen bidez.
Europako kostalde luzea eta malkartsua in-guratzen
duten bi itsaso nagusiak, Ozeano
Atlantikoa eta Mediterraneo itsasoa, hain zuzen
ere, hainbat zati edo itsaso txikiagotan bana-tzen
dira. Horietakoak ditugu Itsaso Baltikoa,
Ozeano Atlantikoko IE-an, Eskandinaviako pe-nintsularen
eta kontinentearen artean, eta Itsa-so
Adriatikoa, Mediterraneoan, Italiako eta Bal-kanetako
penintsulen artean.
30
Gauerdiko eguzkia, Ipar lurmuturrean.

2. Europako barrualdea mendiz inguraturik dagoen lautada handi baten inguruan
antolatzen da. Nahiz eta altitude txikiko ordokia izan (lurraldearen % 66k ez du
200 m-tik gorako altuera gainditzen), nabarmena da mendien eragina.
Hegoaldea, berriz, mendilerro eta mendi mul-tzoz
zeharkaturik dago. Bi eratako mendiak bereiz-ten
dira. Batetik, ordoki handiarekin muga egiten
duten mendi zaharrak; horren adibide dira Erdial-deko
Mendigunea, Frantzian, edo Renaniako men-digunea,
Alemanian. Bestetik, hegoaldeko mendi
gazteak daude. Mendebaldetik ekialderantz, hona-ko
hauek dira garrantzitsuenak: Kantabriar mendi-katea,
Mendikate Betikoak, Iberiar mendikatea, Pi-rinioak,
Alpeak, Apeninoak, Dinariar Alpeak, Kar-patoak,
Balkanak, Kaukaso…
Ben Nevis (1.343 m), Britainia Handiko gailurrik altue-na,
Granpiar mendietan.
Volga ibaiak, Europako luzeenak, Errusiako
ordokia zeharkatzen du.
Elbrus (5.642 m), Europako mendi altuena, Kaukaso
mendikatean.
…ETA BARRUALDEA
Iparraldean, oro har, altuera txikiko ordokiak
eta mendiak daude, Europako zaharrenak, eta ha-ran
zabalek bereiziak. Altuera txikiko mendikate eta
muinoez gainera, badira hain txikiak ez diren zen-bait
mendi ere: Eskandinaviako Alpeetako Glitter-lind
mendiak 2.472 m ditu, esaterako. Eskandina-viako
mendikate horrez gainera, Eskoziako Gran-piar
mendiak eta Irlandako mendiak dira Europako
iparraldeko mendirik adierazgarrienak.
Ordoki handia Frantziako
Landetatik hasi, Belgika eta
Herbehereak zeharkatu eta
Ural mendietaraino zabaltzen
da. Eremu lau hori estuagoa da
mendebaldean, baina zenbat
eta ekialderago, orduan eta za-balagoa
da. Ordoki eta goi-or-doki
horietan badira muino
eta mendixka apalak, baina lu-rralde
laua da nagusi Erdialde-ko
Europa deritzon horretan.
31