1. HEZKUNTZA INKLUSIORAKO
MATERIALEN GIDA:
ADIMEN ETA GARAPEN URRITASUNA
HAUR HEZKUNTZA
LAGUNTZEN DU:

2. HEZKUNTZA INKLUSIORAKO
MATERIALEN GIDA:
ADIMEN ETA GARAPEN URRITASUNA
HAUR HEZKUNTZA
LAGUNTZEN DU:
FEVASek (Adimen Urritasuna dutenen aldeko elkarteen Euskal Federazioa) egindako gida.

3. aurkibidea
AURKEZPENA 6
SARRERA 11
HELBURUAK 15
MARKO TEORIKOA 17
Inklusiorako eskubidea 18
Adimen Urritasuna 22
Autismo Espektroaren Nahasketak 28
TUTORETZAK 31
INfORMAZIO OSAGARRIA 37
HAUR HEZKUNTZA, JARDUERAK 40
1) Posterra 42
2) Denak berdinak al gara? 44
3) Denok behar dugu laguntza 48
4) Diferentzia bizi 50 52
5) Desberdintasunak elkartu egiten gaituzte 54
BESTE ZENBAIT MATERIAL 57

4. Aurkezpena Aurkezpena
Gure ikasgeletan adimen eta garapen urritasuna duten ikasleak ego- Gida honekin adimen urritasunaren ezagutza eskolako erkidegora hurbildu nahi
tea ezinbesteko pausoa izan zen inklusiorako bidean. Baina FEVAS- dugu, eta, horretarako, hezkuntzako etapa bakoitzeko ikasleei egokitutako in-
ek, adimen eta garapen urritasuna duten seme-alaben familiak formazio garrantzitsua, edukiak eta egokitutako jarduerak bildu ditugu. Kontua
elkartzen dituen elkartze mugimendu bezala, lanean jarraitzeko da aniztasuna arazo gisa hartu beharrean, guztien ikasketa aberastuko duen
ardura dauka gaur egun ere gizartean benetako inklusioa ezinezko bilakatzen errealitate gisa hartzea da. Horrela, guztion artean, ikasketekin zuzenean erla-
duten oztopoak kentzen joatea. zionatutako alderdiez gain, elkartasunean, tolerantzian, enpatian eta besteekiko,
Lan zaila da hori, inolako zalantzarik gabe. Horregatik FEVASen lehentasunezko desberdinekiko, errespetuan oinarritutako jarreren eta balioen sustapenean oina-
ekintzetako bat hezkuntza da. Ondorioz lan talde bat eratu dugu, elkarteetako rritutako kultura bultzatuko duen eskola lortu ahal izango dugu; sentsibilizatuko
ordezkariek eta hezkuntza alorreko espezialistek osatua, ez ditzagun ahaztu adi- duen eta adimen urritasuna duten pertsonei beste era batera begiratzen eraku-
men eta garapen urritasuna duten 1.300 ikasle horiek; haurrek eta gazteek etor- tsiko duen eskola. Hori da gure helburua.
kizun hobea izango dute hezkuntza komunitatea eta familiak elkarlanean aritzen FEVASen badakigu, horrela egiaztatu ahal izan dugulako sarri askotan, irakasleak
bagara eta norabide berean jarduten badugu. direla gurekin egunero borrokan ari direnak inklusioa lortu ahal izateko. Horre-
Asko hitz egiten da adimen urritasuna duten pertsonak hezkuntza sisteman sar- gatik zuen ikasgeletan eta taldeetan gida hau erabiltzeko gonbidapena luzatzen
tzearen garrantziari buruz, izan ere justiziazkoa da, eta beraientzat oso ona, dizuegu. Guk, behar duzuen laguntza guztia emango dizuegu. Hor duzue.
baina oso gutxitan planteatzen da gai hori benetako interesa duen zerbait bezala, Juan Cid, FEVASeko presidentea
ikasle guztientzat onuragarria eta aberasgarria izango den zerbait bezala; hala
ere, uste dugu ikasle guztiek dutela adimen urritasuna ezagutzeko eskubidea.
6 7

5. Aurkezpena Aurkezpena
FEVAS zifratan
Adimen urritasuna duten 9.100 pertsona
800 bolondres
Adimen Urritasuna duten Pertsonen aldeko FEVASek zerbitzuak eskaintzen dizkie bere
Elkarteen Euskal Federazioak (FEVAS), Eus- kide diren erakundeei, eta beraien jarduerak 1.160 profesional 7.900 familia
2 zentro 3.000
kadiko Autonomia Erkidegoan adimen urri- koordinatzen ditu, talde osoaren interesei
tasuna duten pertsonei zerbitzuak eskaintzen dagozkien gaietan ekintzarako irizpideak Lan hastapeneko erabiltzaile Aisia zerbitzuetan
dizkieten familien elkarteak biltzen ditu. 11 bateratuz. Euskal Federazio honen helburu
erakundek eratzen dute eta, ondorioz, alor nagusietakoa gizartea sentsibilizatzea eta gi-
honetako Euskadiko antolakuntza sare ga- zarte politiketan eragina izatea da.
rrantzitsuena da.
ERAKUNDE ELKARTUAK:
Arreta Goiztiarreko 3 zentro Eguneko arretarako 37 zentro
Hezkuntza bereziko 2 Ikastetxe 69 Egoitza unitate
3 Babes zerbitzu Kontzertaturiko 47 Hezkuntza Unitate
8 9

6. SA-
Aniztasuna ez da
ikusten gainditu
beharreko arazo gisa,
rrera
guztien ikasketari
laguntzeko baliabide
aberasgarri gisa
baizik Hezkuntza Inklusiorako
Hezkuntzako Materialak
(Booth, Ainscow, Black-Hawkins, Vaughen eta Show)
10

7. Sarrera Sarrera
ahal izateko, eman beharreko laguntza
Beste alde batetik, ikusten dugu beha-
emango duten eta irakasleentzat erabilgarri
rrezkoa dela hezkuntzako inklusioa ikasle “Haur guztientzat eta
izango diren materialak sortu ditugu, urri-
tasunaren errealitatea barne izango duen
guztiek urritasunaren inguruan ikasteko haien desberdinta-
duten aukera gisa lantzea, horrela desber-
hezkuntza sistemaren eraikuntzan aurrera sun guztientzat to-
dinak diren pertsonekiko errespetua esku-
egiten lagungarri izan daitezen.
ratzeko edo garatzeko. Ezin dugu ahaztu kia izango duten eta
Orain arte askotan esan da oso garrantzi- ikasleek “urritasunari buruz jakiteko” es- horiek errespetatuko
tsua dela urritasuna duten ikasleak beste “Desberdintasunean” hez- kubidea dutela, eta irakasleen ardura dela
dituzten ikasgelak
guztien munduan aritzea, ikasgeletako tea ezagutzea eta onartzea kontzientziazio horretan laguntzea.
sortzea denbora
bizitzako parte izan daitezen eta gizarte
da, eta inoiz ez ezkutatzea. Hezkuntzako komunitate osoak ezagutu
harremanak eta erabateko garapena in- asko eskatzen duen
Ezkutatzen bada baztertu behar duen errealitatea da. Agente guztiek
dartuko duen hezkuntzako partaide izan
estrategia egokiak garatu behar dituzte erronka da… Aurre-
daitezen… Ardura horiek, gehien bat, ikas- egiten da.
gelan urritasuna duen ikasleren bat duten
hezkuntza sistema gero eta inklusiboa- ra jarraitu behar
goa izan dadin.
irakasleek izan dituzte. Hala ere, oso gu-
Irakasleei, jardunbide inklusiboak mar-
dugu borrokan
txitan egin da gai horri buruzko gogoeta
txan jartzea erraztuko dieten gakoak
Urritasunaren inguruan sentsibilizatzeko gure adierazpenekin,
urritasunik duen ikaslerik ez zegoen ikas- eta urritasun hori ulertzeko lan pedago-
gelatan.
eman nahi dizkiegu, adimen eta garapen
gikoa aurrera eramateko eta adimen urri- gure irakaskuntza
urritasunari buruzko oinarrizko edukiak
Hori dela eta, Adimen Urritasuna duten eskainiz. Halaber, hezkuntzako etapatan
tasuna duten pertsonekin elkarbizitzeko lanarekin eta gure
Pertsonen aldeko Elkarteen Euskal Fede- zehar, ikasleak sentsibilizatzen eta desber-
balio egokiak ezartzeko, hezkuntzako eta- curriculumarekin,
pa bakoitzera egokitutako materialak pro-
razioak (FEVAS) erabateko konpromisoa dintasunean eta urritasunaren ezagutzan,
posatzen ditugu. Azken helburua elkarbi- inklusioa, justizia
hartu du eskola inklusibo modeloaren ulerpenean eta onarpenean hezten lagun-
zitzara heltzea da, pertsona bakoitza den eta errespetua lortze-
garapenarekin. Funtsezkoa da irakasleek duko duten hainbat baliabide aurkezten di-
konturatzea zein garrantzitsua den aniz- tugu. Laburbilduz, balioetan oinarritutako
bezala aitortu behar dela ulertuz, eta ez ko ahaleginean”
izan nahiko lukeen bezala.
tasuna, desberdintasuna eta urritasuna hezkuntzaren inguruko kontzientziazioa (Stainback-Stainback, 1999)
beraien eguneroko irakaskuntza jardu- sustatuko duten oinarrizko ezagutzak eta
nean sartzea. Alor horretan aurre egin ikasgelako proposamenak.
12 13

8. Sarrera Introducción MATERIALES
IRAKASLE GUZTIARENTZAT
Hemen aurkezten ditugun
HEL-
materialak irakasle guztiei
daude zuzenduta, beren
ikasgeletan adimen urri-
tasuna duen ikaslerik izan
edo ez.
Merkatuan dauden hainbat
materiali buruzko proposa-
menak biltzen eta eskain-
tzen dira; guztiak ere bi- Etapa bakoitzean honako hau biltzen da:
laketa eta azterketa sakona
o Sentsibilizazio kartelak.
buruak
egin ondoren aukeratu dira,
eta ikasgelan erraz eta uneo- o Ipuinen, irakurketen proposamenak,
ro erabili daitezke.
bakoitza bere jarduerekin.
Jarduera bakoitza, bere
materialekin, hezkuntzako o Jolasak.
etapetan (haur hezkuntza,
lehen hezkuntza eta biga-
o Ikus-entzunezko euskarrian
rren hezkuntza) pentsatuz dauden materialak, filmak eta
orientatu eta diseinatu da; antzezlanak, ikusteko eta aztertzeko.
hori dela eta, etapa bakoi-
tzerako jarduera egokienak o Hala irizten badiote tutoreek garatu
ere adierazten ditugu. ditzaketen proposamenak.
14 11

9. Helburuak
HELBURUAK
Materialen erabilerarekin
bilatzen ditugun helburuak
honako hauek dira:
MARKO
• Bermatzea
Ikasleak, eskolako pro-
zesu osoan, adimen
edo garapen urrita-
suna duten ikaskideei Tutoretzak lantzean honako hau bilatzen da:
o Sentsibilizatzea Gizakien arteko desberdintasunen
teorikoa
buruzko informazio
egokia eta egokitua inguruan.
izan dezan bermatzea.
o Sentsibilizatzea “Ikusten diren urritasunen” inguruan.
• Heztea o Sentsibilizatzea Urritasunen inguruan haien sinto-
Adimen edo garapen men arabera (adibidez, jokaera, komunikazioa…).
urritasuna duten
pertsonekiko jarrera o Planifikatzea Etapa bakoitzerako egokiak diren
positiboetan heztea jarduerak planifikatzea eta burutzea, era egituratuan eta
(errespetua, tratu eduki argiekin.
egokia eta elkarrekiko
laguntza, etab.). o Implikatzea Ikasleak jardueraren burutzapenean.
o Akordioetara eta jardunbide adostuetara
heltzea.
16

10. Marko teorikoa Marko teorikoa
INKLUSIORAKO ESKUBIDEA Ikuspegi inklusiboak aniztasuna irakas- dintasunek ikasteko aukera handiak
kuntza-ikasketa prozesua aberastuko eskaintzen dituzte. Desberdintasunak
Inklusioa, beste ezer baino ge- Eskola inklusiboa honela ulertu behar da: duen elementu gisa eta, ondorioz, giza baliabide doakoa, ugaria eta berriztaga-
hiago, eskubidea da, baina argi garapena bultzatuko duen elementu gisa, rria dira”. (Robert Barth 1990, Stainback
dago oso kontzeptu zabala dela, o Ikasketarako eta parte hartzeko oztopoak identi- baloratzea bilatzen du. Inklusioak etenga- eta Stainback-etik hartua, 2004, 26. orr.).
fikatzen dituena, ondoren murrizteko, eta, halaber
eta argitu behar da. Definizio beko hobekuntza prozesuarekin konpro-
bi prozesu horiek bultzatzeko baliabideak indartzen Horrela, aniztasuna elkarrekintzak eta ikas-
bat baino gehiago bildu eta misoa eta jarrera eskatzen du; hezkunt-
dituena. ketak aberasteko aukera gisa onartu ahal
kontuan har dezakegu, Patter- zako kulturak, politikak eta jardunbideak
izango da. Beharrezkoa da “desberdinta-
sonena, adibidez: “Norbanako o Ikasleen beharretan zentratzeaz gain, eskolako aztertzeko eta horien gainean gogoeta egi-
suna sozializatzea”, informazioan eta elka-
bakoitzak bere balioa duela eta testuinguruaren planteamenduei buruzko gogoeta teko eta oztopoak eta hobetu beharreko
rrekintzarako adibide egokietan oinarrituz.
taldeko kide dela uste izatean egiten duena. alorrak identifikatzeko esfortzua eskatzen
oinarritutako bizitzeko modu du. Inklusioan aurrera egitea errespetu, to-
bat da, elkarrekin bizitzeko era. o Ikasle guztiei, aurrera egiteko hezkuntza alorreko lerantzia eta elkartasun jarreretan aurrera
Inklusioan oinarritutako eskola
aukerak eta laguntzak ematen dizkiena.
egitea da; balioetan heztea da, baina balio- “Ikasgelan denok
ikasle guztiak barne, partaide, o Ikasle guztiak ahalik eta irakaskuntza indibiduali- ak, erakusteaz gain, bizi egiten dira; elka- nolabait desberdinak
sentituko diren eskola izango zatuenean parte har dezaten prestatzen dituen ikas- rrekin biziz elkarrekin bizitzen ikastea da. garela planteatzea,
da”. Horrek esan nahi du ikas- keta giroa eskaintzen duena.
le guztiak onartuak izan behar
Helburu horiek errealitate bilakatzeko, eta denak berdinak ga-
o Aniztasuna arazo gisa ikusi beharrean guztiontzat rela, “Kepa” izan ezik,
desio onetan gera ez daitezen, beharrezkoa
direla, bakoitzari bere berezita-
aberastasun gisa erakusten duena. da Hezkuntza Erkidegoko agente guztiak
suna aitortu behar zaiola, balo-
informatzea, sentsibilizatzea eta mentali- planteatzea baino
ratu egingo direla, eta guztiek o Hezkuntzako Erkidegoak bere hartzen dituen ba-
ere eskolan parte hartuko du- lio inklusiboak garatzen dituena.
zatzea, baita ikasleak ere; oso garrantzitsua askoz ere aukera abe-
tela, bakoitza bere gaitasunen
da aniztasun hori ezagutzeko eta ulertzeko
rasgarriagoa da”.
arabera. Esan dugun bezala, o Desberdintasunean hezten duena, bakoitzaren be- aukera izatea.
rezitasuna ezagutaraziz. (Parrilla, 2005, 121.orr.)
FEVASen helburua, irakas- Hori dela eta, oso garrantzitsua da irakas-
kuntzari dagokionez, eskola o Aniztasunaren errespetuan, aitorpenean eta balio- leek desberdintasunean hezteko eran-
inklusiboa da. an hezten duena. tzukizuna beren gain hartzea. “Desber-
18 19

11. Marko teorikoa Marko teorikoa
Helburua ez da urritasuna ulertzea soilik,
Onartu behar dugu inklusioa prozesu bat dela izan ere eskolak aniztasunari erantzuteko
beste pauso bat eman behar da: urritasuna
duten pertsonekiko balio positiboak ga- “Aniztasunaz hitz erarik egokienak bilatu behar baititu. Horretarako estilo profesionala beharko da, irakas-
leek adimen urritasuna duten pertsonekiko jarrera eta ekintza positiboak sor ditzaten;
ratzea. Urritasuna duten pertsonak huma- egiteak berdintasunez beharrezkoak dira beraien inklusio jardunbideei buruzko gogoeta egingo duten eta
nizatuko, errespetatuko eta dignifikatuko
dituzten balioak; tolerantzia, elkartasuna,
hitz egitera garamatza. aurrera egiteko helburuak ezarriko dituzten profesionalak.
errespetua eta inklusioa bultzatuko duten Aniztasuna gizakiari
balioak. loturik dagoen berdin-
Zalantzarik gabe, ikasle guztiei desberdin- tasunaren adierazpen
tasunari buruzko informazioa ematea eta “Esperientziarengatik badakigu posible dela ikasle
jakin bat baino ez da”.
gai hori lantzea, eguneroko jardunaren guztiak ikasgeletan izatea, baldin eta hezitzaileek ho-
bidez urritasuna duten pertsonekin nola (Parrilla 2003; 98.orr.)
aritu erakustea, oso lagungarri izango da
riek hartzeko, adiskidetasuna sustatzeko, curriculuma
elkarbizitza sustatzeko, enpatia –bestea- egokitzeko eta praktikak graduatzeko esfor-tzua egiten
ren tokian jartzeko eta besteak sentitzen
FEVASen HEZKUNTZA INKLUSI- badute. Hala ere, erabateko inklusioa ez da beti erra-
duena sentitzeko gaitasuna– garatzeko,
pertsonak hobeto onartzeko eta, azken
BOAREN aldeko apustua egiten dugu, za izaten. Ondorioz, beharrezkoa da helduek haurra
hau da, guztiontzako eskola, pertsona
finean, urritasuna duen edozein pertsona-
guztiak bere izango dituen eskola, per- baztertzearen bide erraza ez hartzea, gizarte inklusio
ren bazterketa saihestuko du.
tsona horiek era batekoak edo bestekoak egokia lortzeko soluzioak bilatzea baizik”
Haurtzarotik balioetan heztea oso ga- izanik ere. Ikasgela eta eskola inklusiboak
rrantzitsua da helburu horiek lortu sortzen baditugu, desberdintasunak erres- (Stainback eta Stainback, 1999, Parrillatik hartuta, 2005, 115. orr.)
ahal izateko. Horrela, desberdintasunen petatuko dituzten eta desberdin ikusten
irakaskuntza-ikasketa prozesua susta- dena baztertuko ez duten gizarte inklu-
tzeko lana egiteko orduan irakasleentzat siboak lor ditzakegu. Aniztasuna abe-
lagungarri izango diren orientabideak rastasunerako benetako balio gisa hartu
eman nahi dizkiegu. behar da.
20 21

12. Marko teorikoa Marko teorikoa
ADIMEN URRITASUNA CIF 2001ak bi azpi-talde nagusitan anto-
latzen du informazioa:
Azken bi hamarkadatan aldaketa han- guruan dago. Faktore horiek funtsezkoak 1. fUNTZIONAMENDUA ETA
dia ikusi dugu urritasuna ulertzeko eran. izan daitezke aukera berdintasun egoera URRITASUNA
Laguntzan eta gaitasun funtzionalen be- edo bazterketa egoera izateko. Sistema
1 a) funtzionamendua:
rreskuratzean zentratutako betidaniko horren eraketa zehatza egin ahal izateko
planteamenduen ordez, urritasuna duten beharrezkoa izango da faktore horiek iden- Norbanako baten elkarrekintzaren (“osa-
pertsonek bizitzako alor guztietan parte tifikatzea, haien jokaera aztertzea eta per- sun baldintza” batekin) eta testuinguruko
har dezaten, aukera berdintasuna saihesten tsonarekiko berdintasuna edo bazterketa faktoreen alderdi positiboak adierazten
duten oztopoak identifikatzean eta ken- lortzeko orduan duten eragina ikustea. ditu. Bertan sartzen dira Gorputzaren
tzean oinarritutako beste planteamendu Funtzioak, Gorputzaren Egiturak, Jardue-
batzuk ezarri dira. rak eta Parte hartzea.
Uste dugu gure gizartea antolatzeko modua “Gure gizartea 1 b) Urritasuna:
aldatzen badugu, urritasuna duten pertso- antolatzeko modua Norbanako baten elkarrekintzaren (“osa-
nek aurkitzen dituzten oztopoak asko mu-
aldatzen badugu, sun baldintza” batekin) eta testuinguruko
rriztu daitezkeela, kasu askotan desagertu
ere egin daitezkeela. Gaur egun inklusioa urritasuna duten faktoreen alderdi negatiboak adierazten
ditu. Bertan sartzen dira Gorputzaren Fun-
bultzatzen da, mugatuagoa den egokitza- pertsonek aurkitzen tzioen eta Gorputzaren Egituren gabeziak,
penaren helburuaren gainetik, hori baita
dituzten oztopoak Jardueran dauden mugak eta Parte hartze-
urritasuna duten pertsonak gizarteratzeko
eta gizarte aktiboan parte hartzeko aukera asko murriztu ko zailtasunak.
ematen duen faktore nagusia. daitezkeela, kasu 2. TESTUINGURUKO fAKTOREAK
Urritasunaren eta Osasunaren Nazioarte- askotan desagertu Norbanako baten bizitzaren eta bizimo-
ko Sailkapenaren (CIF, OME-ak 2001ean ere egin daitezkeela” duaren oinarria dira. Bertan Ingurume-
onetsia) arabera, urritasuna duen pertsona, narekin eta Pertsonarekin erlazionatutako
zenbait faktore elkarrekin aritzen diren in- faktoreek dute eragina.
22 23

13. Marko teorikoa Marko teorikoa
AAIDD-aren iritziz, BOST pREMI- Beraz, eredu teorikoa aldatu egiten da aurreko definizioekin alderatuz.
Adimen Urritasunari buruzko Elkar- SA hartu behar dira kontuan definizioa Norbanako baten adimen mugak ez dira nahiko norbait adimen urri-
te Amerikarrak (AAIDD) honela aplikatu ahal izateko: dun gisa baloratzeko. Kontuan izan behar da pertsonaren eta ingurua-
definitzen du adimen urritasuna:
o Funtzionamenduan ematen diren mu- ren arteko elkarrekintza. Inguruari garrantzia ematearen ikuspegi hori
“adimen funtzionamenduan zein
gak, adin eta kultura berekoen erkidegoko da, baita ere, 1978an Warnock txostenak hartu zuena, hezkuntza, behar
egokitze jokaeran, egokitzeko gaita-
giro tipikoen testuinguruarekin erlaziona- berezien kontzeptuan sartzean eta behar horien alderdi erlatiboa eta inte-
sun kontzeptuzkoetan, sozialetan eta tuz hartu behar dira kontuan. raktiboa azpimarratzean.
praktikoetan adierazitakoan, muga
esanguratsuak dituen urritasuna. o Baliozko ebaluazioak kontuan izan be- AAIDD-ak kontuan hartzen duen adimen urritasunaren eredu teorikoa honako hau da:
Urritasun hori 18 urte bete aurretik har ditu kultur eta hizkuntz aniztasuna,
bai eta komunikazioarekin eta zentzume-
sortzen da”
nekin, trebezia motoreekin eta jokaerare-
(Luckasson eta cols) kin erlazionaturiko desberdintasunak ere. 1. Adimen
gaitasunak
o Mugak, sarri askotan, bat datoz norba-
nako baten gaitasunekin.
Definizio hori abiapuntutzat hartuta, 2. Jokaera
pertsona batek adimen urritasuna izan o Mugak deskribatzeko orduan xede ga- egokitzailea
dezan hiru irizpide bete behar ditu: rrantzitsua da beharrezko laguntzen pro- BANAKAKO
fila garatzea. 3 . Parte hartzea, LAGUNTZAK
o Muga esanguratsuak adimen funtzio- FUNTZIONA-
elkarrekintzak,
namenduan. o Eman beharreko laguntzak denbora MENDUA
gizarteko rolak
luzean ematen badira, kasu gehienetan
o Muga esanguratsuak egokitze jokaeran. urritasuna duen pertsonaren bizitza fun-
o Urritasuna 18 urte bete aurretik agertzea. tzionamenduak hobera egingo du. 4. Osasuna
5 . Testuingurua
24 25

14. Marko teorikoa Marko teorikoa
Dimentsio bakoitzeko garrantzitsuena 3 . Parte hartzea, interakzioak eta
“Inguru erabilerrazen egokitza-
laburbilduz: B. Sozialak gizarte rolak:
pena eta diseinua ezinbestekoa da
1. Adimen gaitasunak: o Interpertsonala Dimentsio honek, norbanakoak erkide- adimen urritasuna duten pertso-
o Erantzukizuna goan duen parte hartzea eta bertan bete- nen funtzionamendua hobetzeko”
Adimena gaitasun orokor gisa hartzen da,
eta haren barruan sartzen dira arrazoiketa, o Autoestimua tzen duen tokia ebaluatzen du.
plangintza, arazoen konponketa, kontzep- o Sineskortasuna (engainatua 4. Osasuna (fisikoa, burukoa, etiologia): Kontzeptu berri horretan, bere gaitasune-
edo manipulatua izateko aukera)
tu abstraktuen pentsamendua, ideia kon- tan muga jakin batzuk dituen pertsonaren
plexuen ulerpena, azkartasunez ikastea eta o Xalotasuna Osasunaren Mundu erakundeak eman-
funtzionamenduan inguruak duen garran-
esperientziatik ikastea. o Arauak jarraitzea dako definizioa kontuan izanik, erabateko
tzia aitortzen da. Hau da, atzerapena ez
o Legeak betetzea ongizate fisikoa, burukoa eta soziala dela
2. Jokaera moldatzailea: o Biktimizazioa saihestea ulertzen da.
dago pertsonan edo inguruan, baizik eta
pertsonak, bere inguruan aritzeko di-
Pertsonek, beraien eguneroko bizitzan C. praktikoak 5. Testuingurua (giroak eta kultura): tuen gaitasunen ondoriozko funtziona-
funtzionatzeko ikasi dituzten gaitasun menduan.
kontzeptuzkoen, sozialen eta praktikoen
m Eguneroko bizitzako jarduerak Dimentsio honek, urritasuna duen pertso-
Jatea, transferentzia / mugikorta- nak egunero bizi dituen baldintzak deskri- Pertsonen gaitasunak genetikoki markatu-
multzoa da.
suna, garbitzea, janztea batzen ditu. Gutxienez hiru maila biltzen rik datoz, baina gaitasun horiek garatzea
Kontzeptuzko trebezien, trebezia sozia- dituen Bronfenbrenner-en eredu ekolo- ez da genetikaren kontu soila: testuin-
len eta praktikoen ADIBIDEAK: o Eguneroko bizitzako jarduera gikoan oinarritzen da: guruak ere badu eragina. Beraz, ingurua
instrumentalak
lagungarria edo ez hain lagungarria izan
Janariak prestatzea, etxea garbi- • Mikrosistema: hurbileko inguru soziala,
daiteke. Inguru erabilerrazen egokitzapena
tzea, garraioa, botikak hartzea, di- pertsona, familia eta inguruko beste zen-
A. Kontzeptuzkoak eta diseinua ezinbestekoa da adimen urri-
rua erabiltzea, telefonoa erabiltzea bait pertsona barne.
tasuna duten pertsonen funtzionamendua
o Hizkuntza (hartzailea eta
adierazlea) o Lanbide hastapeneko trebeziak • Mesosistema: auzokideak, erkidegoa eta hobetzeko.
hezkuntza edo laguntza zerbitzuak es-
o Irakurketa eta idazketa o Inguru osasungarria izatea kaintzen dituzten elkarteak.
Garrantzitsuena, pertsona urritasunaren
o D iruarekin erlaziona- gainetik dagoela ulertzea da; beste ezer
tutako kontzeptuak • Makrosistema: kultur patroi orokorrak, baino lehen pertsona bat ikusi behar dugu,
o Zer egin nahi duten jakitea gizartea, herrialdea edo eragin sozio-poli- bere eskubideak onartu eta garapenerako
tikoak. aukerak eskaini.
26 27

15. Marko teorikoa Marko teorikoa
AUTISMOAREN ESPEKTROAREN NAHASKETAK (TEA) 1. Elkarrekiko gizarte elkarrekin- pronominala eta hitzen asmakuntza.
tzaren garapenaren nahasketa
Aurpegiko adierazpenak, jarrerak edo kei-
TEA hitzak dimentsio desberdinen ja- Pertsona batzuengan gizarte isolamendua nuak ulertzeko zailtasunak izan ohi di-
rraipena azpimarratzen du, kategoria ikusten dugu; beste batzuk pasibo egoten tuzte; jokaera horiek gizarte elkarrekintza
bakarra kontuan hartu beharrean. TEA “Nahasketa neuro-psikia- dira, besteenganako interes gutxi eraku- zailtzen dute. Ez dute hizkuntza erabiltzen
duten pertsonengan era kualitatiboan trikoak dira, mota as- tsiz. Pertsona batzuek era arraroan ezar esperientziak konpartitzeko. Zailtasunak
aldatzen da gizarte elkarrekintzarako, kotako adierazpen kli- ditzakete gizarte harremanak. Orokorrean, dituzte elkarrizketa bat hasteko edo jarrai-
komunikaziorako eta irudipenerako gizartearen arauak ulertzeko eta emozioak, tzeko; ez dituzte txantxak, ironia eta esa-
nikoak dituzte eta nerbio
gaitasunen multzoa. Ondoren laugarren pentsamenduak eta interesak konpartitze- nahi bikoitzak ulertzen.
sistema zentralaren gara-
faktorea ere sartu zen: jardueren eta inte- ko zailtasunak izaten dituzte. Ez dituzte 3. Interesen eta jokaeren erreper-
resen patroi errepikakorrak. peneko faktore anitzeko ulertzen esanahi bikoitza duten esaldiak,
torio mugatua
Horrek esan nahi du TEA duten baina oi- disfuntzioen ondorio zailtasunak dituzte besteen intentzioez ja-
betzeko. Hori guztia dela eta, pertsona ho- Pertsona gehienek ez dute ohiko simulazio,
narrizko sintoma anitzak dituzten pertso- dira. Zergati organiko
rientzat zaila izaten da gizarte harremanak fikzio edo fantasia jolasa garatzen, eta ho-
nak aurkituko ditugula: desberdinak dituen adie- ezartzea. rrek asmo mugatzen du besteen emozioak
razpen kliniko espektro
2. Ahozko komunikazioaren eta
eta intentzioak ulertzeko gaitasuna. Oso
zabal horren ezaugarria ahozkoa ez denaren nahasketa
zaila egiten zaie gertatu behar dena aurrez
ikustea.
zenbait funtzio fisio-
Pertsona batzuek ez dute inolako hizkun-
logikoren eta neuro- tza motarik garatzen; beste batzuk sistema
Jokaeraren patroiak errepikakorrak eta erri-
tozkoak dira, eta ezohiko objektu bitxiak
psikologikoren ukipen alternatiboak edo komunikazio handiga-
hurbileko izan ditzakete. Pertsona batzuek
nuklearra da” rriak erabiliz komunikatzen dira.
interes bereziak izaten dituzte. Horrez gain,
Sarri askotan, beraien hizkuntz trebezien ez ohiko sentsibilitatea erakusten dute senti-
(Autismo-Europa) era eta edukia desberdinak izaten dira. Ba- menen estimuluen aurrean. Mugimendu es-
tzuek ekolalia izan ohi dute, hau da, hi- tereotipatuak izaten dituzte: hegaz egitearen
tzen edo esaldien errepikapena; inbertsio itxura, eskuak igurztea, balantza egitea…
28 29

16. Marko teorikoa
TU-
Nahasketa horiez gain, TEA duten pertsonek loturiko bigarren mailako sintomak izaten
dituzte. Ohikoenak honako hauek izaten dira: krisi epileptikoak, elikaduraren nahaske-
tak, loaren nahasketak, inpultsibitatea, hiperaktibitatea, adimen urritasuna…
Autismoaren jatorria oso argi ez dagoen arren, jatorri biologikoa duen nahasketa dela
uste da. Baron-Cohen eta Bolton-en arabera, zergati biologikoen artean faktore gene-
tikoak, infekzio birikoak eta haurdunaldian edo erditzean gertaturiko zailtasunak daude;
horietako edozeinek sor dezake TEA eragiten duen buru kalte arina. Zergati biologiko
horiek ez dira haur guztiengan aurkitzen, eta horrek esan nahi du oraindik beste zenbait
faktore biologiko aurkitu gabe daudela.
TEAk eragin handiagoa du gizonezkoen artean (hiru bider gehiago ematen da gizo-
nezkoen artean emakumezkoen artean baino), baina emakumeek pronostiko larriagoa
izaten dute. Ez dakigu zergatik dauden desberdintasun horiek gizonezkoen eta emaku-
toretzak
mezkoen artean.
Joaquín Fuentesen iritziz (Gipuzkoako Poliklinikako haur eta gazte psikiatria zerbitzuko
burua), Euskadin 250 haurretatik 1ek TEA-ren bat erakusten du, kasu arinenetatik hasi eta
larrienetaraino.
30

17. Tutoretzak Tutoretzak
Ikasle talde bakoitzak, bere ezaugarriak eta
beharrak ezagutzen dituen irakasle tutore
bat du bere eskola bizitza osoan. Tutore “Desberdintasuna ez
horren lana ezinbesteko laguntza da ikas-
leen trebakuntza integralerako, izan ere, da bakoitza den iza-
hezkuntzako etapa bakoitzean ezaugarri ki errepikaezin ho-
edo jokaera desberdinak dituen arren, beti rren adierazpen soila,
ere ahalegina egingo baitu ikasgelan har-
monia egon dadin helburuen, edukien eta kasu askotan, izatera
taldearen sozializazio prozesuaren artean. heldu ahal izanaren,
Gure iritziz tutoreen lana prozesu jarrai- izateko aukera ge-
tua da eta ikasleei munduaz eta besteez
hiago edo gutxiago
duten ikuspegi propioa eraikitzen lagun-
du behar die; horrek diziplina anitzeko izatearen eta gizarte,
jarduerak burutzea eskatzen du, izan ere, ekonomia eta kultura
tutoretzak hezkuntza ekintza eta irakas-
kuntza lana osatzen baititu. alorretako ondaree- Tutoreak ikaslea bere ikasketa prozesuan bertan inbolukratzen du ikasgai bakoitzaren
UNESCO-ren aurrean aurkeztutako XXI.
tan parte hartzeko programan beren beregi biltzen ez diren trebatze eta heltze prozesuaren zenbait alderdi
menderako hezkuntzari buruzko Nazioar- adierazpena ere bada” lantzen baititu. Horrela, balioetan hezten du eta ikasleentzat eredu da, erreferente
garrantzitsua. Helduak beti dira funtsezko elementua; esaten eta egiten dutena, nola
teko Batzordearen txostenaren arabera
(Gimeno Sacristán, 1999, López jokatzen duten eta nola zuzentzen diren urritasuna duten pertsonengana, imitatzeko ere-
“hezkuntza, bizitza osoan, lau zutabetan oi-
Melerotik hartua 2004, 69. orr.) du izango dira ikasle guztientzat. Hau da, haurrek helduengan ikusten dituzten jarre-
narritzen da: ezagutzen ikasi, egiten ikasi,
rek eta jokaerek zerikusi handia izango dute urritasuna duten pertsonekiko balioak
elkarrekin bizitzen ikasi eta izaten ikasi”.
ezartzeko orduan. Hori guztia “curriculum ezkutuaren” parte da. Oso garrantzitsua
Horretarako tutorearen lana funtsezkoa da;
da argi izatea eta ondorio hori ezagutzea, desberdintasuna onartuko, errespetatuko eta
ikasleari laguntzen dio hezkuntza prozesu
aitortuko duen eredu inklusiborantz aurrera egin ahal izateko.
osoan, ezagutzaren eta ikasketaren aldeko
jarrerak bultzatuz eta sormena, autonomia
eta erantzukizuna sustatuz.
32 33

18. Tutoretzak Tutoretzak
Tutoretzak oso une egokia dira eskolako rrezkoa da irakasleek, tutoretzen bitartez,
Informazioaren eta sentsi-
antolakuntzan pertsona eta gizarte mai- ikasleen iritzia ezagutzea, iritzi hori az-
lako trebakuntza hedatuko duten zenbait bilizazioaren bidez berezko tertzea eta egituratzea eta eman beharreko
gai lantzeko orduan. Hori dela eta, tutore- laguntza sortuko dira ikas- azalpenak ematea. Garrantzitsua da, bai-
tza lana, ongi planifikatuta baldin badago, gelako ateak zeharkatzen ta ere, familiari baimena eskatzea edo-
oso erabilgarri izan daiteke ikasleak adi- dituzten eta adimen urrita- zein ekintza edo jarduera burutu ahal
men edo/eta garapen urritasunaren ingu- suna duten pertsonentzat. izateko.
ruan sentsibilizatzeko.
Irakasleei ematen zaien laguntza osatze-
Gure esperientziak erakutsi digu irakas- nak ulertzeko eta beraienganako ulermen ko, “sareko” lanaren edo elkarlanaren
leek, gai jakin batzuen inguruan, adimen eta arreta giroa sortzeko. ideia gomendatuko genuke. Kasu horre-
urritasunaren inguruan, adibidez, sentsi- tan, urritasuna duten pertsonak beraiek,
Hau da, tutoretzak eguneroko jardunaren
bilizatu ahal izateko eta ideia garrantzi- auto-kudeatzaileen taldeen bitartez, une
osagarria dira; ikasleak onespenerako
tsuak transmititu ahal izateko, horrekin batzuetan tutoretzetan har dezakete par-
prestatu ahal izateko, irakasleek anizta-
bat datozen sinesmenak eta jarrerak izan te, beraien esperientziak ezagutarazteko…
suna eta urritasuna onartu behar dituzte.
behar dituztela, seguru sentitzeaz gain. Auto-kudeatzaileak, adimen urritasuna
Ezinbestekoa da irakasleek ikasleak duten pertsona helduak dira, eta aldian be-
Horretan laguntzeko oinarrizko ezagutzak
motibatzea besteak onar ditzaten. Beraz, hin beraien elkarteetan biltzen dira, komu-
emango ditugu, eta baita ikasgela barruan
desberdintasunak aurkitzen, ezagutzen eta Adimen edo/eta garapen urritasuna duten nikaziorako trebeziak jasotzeko, pertsona
erabili beharreko zenbait material, ikasleak
errespetatzen lagundu beharko diete, gelan pertsonak dauden ikasgeletako ikasleek eta gizarte mailan autonomia handiagoa
sentsibilizatzeko eta beraien artean urrita-
horretarako giro egokia ezarriz. Guztien ezagutzen dute zer den desberdintasuna, lortzeko eta beraien kabuz hitz egiteko eta
suna duten pertsonekiko jarrera positiboak
errespetuan eta onarpenean hezi behar beraien ideiak sortu dituzte urritasuna erabakitzeko aukerak zabaltzeko. Horrez
sortzen laguntzeko.
dituzte, elkarlanean eta elkarrekiko lagun- duen pertsonarekin izandako esperien- gain, beraien eguneroko bizitzan eraba-
Emaitzak lortzeko oso garrantzitsua da tzan eta erantzukizunean. Komenigarria da tziaren arabera, helduei pertsona horie- kiak hartzen eta pertsona eta hiritar gisa
profesionalek adimen edo/eta garapen urri- informazioaren eta sentsibilizazioaren kin ikusten dieten jarreraren arabera eta beraiei ere dagozkien gai praktikoen ingu-
tasuna duten pertsonengan sinestea eta es- bitartez berezko laguntzak sortzea ikas- beraien gurasoen eta ingurukoen iritzia ruan eztabaidatzen ere ikasten dute. Adi-
kolan elkarrekintzarako eredu positibo gisa gelako ateak zeharkatzen dituzten eta kontuan izanik. Kasu horretan, ikasleek men urritasuna duten pertsonen elkartee-
agertzea, horrela urritasuna duten pertso- adimen urritasuna duten pertsonentzat. beraien informazioa jaso dute, eta beha- tan oso ohikoa da talde horiek eratzea.
34 35

19. Presentación FEVAS
“Aniztasunaz hitz
INfOR-
egiteak berdintasunez
hitz egitera garamatza.
MAZIO
Aniztasuna gizakiari
loturik dagoen berdin-
Osagarria
tasunaren adierazpen
jakin bat baino ez da”.
(Parrilla, 2003:98).
Adimen urritasuna
36 33

20. Informazio Osagarria Informazio Osagarria
AtAl honetAn hAinbAt libururen etA “Valora la diferencia” ikasgelatik urritasuna lantzeko presta- web gune interesgarriak:
hAinbAt web guneren erreferentziA sAr- tu den hezkuntza programa da. jerezko udalak, omad bule-
FEVAS Adimen urritasuna duten pertsonen aldeko elkarteen euskal federazioa.
tuko dugu, lAgungArri izAn dAitezkeelAko goaren (oficina municipal de Atención a la disCApACidAd)
www.fevas.org
irAkAsleek Adimen urritAsunAri etA gArA- bitartez, honako gune honetatik jaitsi daitezkeen programa
penAren beste nAhAsketA bAtzuei buruz ge- hauek bultzatzen ditu: FEAPS Confederación española de organizaciones a favor de las personas con discapacidad intelectual
hiAgo jAkin dezAten www.feaps.org
http://www.omad.jerez.es/index.php?id=11
Déjame que te hable de los niños y niñas con autismo de tu Attem Asociación para el tratamiento de personas con alteraciones del desarrollo
Oinarrizko premisa honako hau da: www.attem.com
escuela. hernández, j; martín, A. y ruíz, b. (2007). madrid:
- bazterketa ezaren gehi ekintza positiboaren emaitza gizarte-
teleno ediciones, s.l. CERMi Comité español de representantes de personas con discapacidad
ratzea da.
Liburu hori lagungarri izan daiteke autismoaren espektroko na- www.cermi.es
hasketa duten ikasleen aurrean erantzun egokia emateko. Lan horiek lantzeko honako material hauek jaitsi daitezke:
Confederación Autismo España
- hezitzailearen gidaliburua - guía del educador. www.autismo.org.es/AE/default.htm
¡Mírame! Forma de ser. Forma de actuar. Alonso-garcía, j.
(2005). madrid: Cepe. - lehen hezkuntzako unitatea - unidad primaria. Creena Centro de recursos de educación especial de navarra. departamento de educación del gobierno de navarra
- bigarren hezkuntzako unitatea - unidad secundaria. www.pnte.cfnavarra.es/creena/003Documentacion/descargar.html
¡Escúchame! Relaciones sociales y comunicación. Alonso-
garcía, j. (2005). madrid: Cepe. - batxilergoko unitatea - unidad bachillerato.
Discapnet el portal de la discapacidad
¡Atiéndeme! Ocio y aprendizajes. Alonso-garcía, j. (2005). Jarduera gehienak gehiago zentratzen dira sentimen urritasune- www.discapnet.es
madrid: Cepe. tan edo urritasun fisikoetan.
inico instituto universitario de integración en la Comunidad
Andresen bitartez, garapenaren nahasketa jeneralizatua (GNG- La discapacidad en el cine. Alegre de la rosa, o.m. (2003). inico.usal.es
TGD) diagnostikatu zaion kasu errealera hurbiltzeko aukera barcelona. ediciones octaedro.
emango diguten hiru liburu. Junta de Andalucía los trastornos generales del desarrollo. una aproximación desde la práctica
Liburu horrek Hezkuntza Bereziak zinean izan duen historia la- www.juntadeandalucia.es/educacion/nav/contenido.jsp?pag=/Contenidos/PSE/
Actividad física adaptada: El juego y los alumnos con dis- burbiltzen digu. Filmak laukietan agertzen dira sailkatuta. Eta orientacionyatenciondiversidad/educacionespecial/Publicaciones
capacidad. ríos hernández, m; blanco rodríguez, A; bonany zinea irakaskuntzarako baliabidea dela kontuan izanik, liburua-
ren amaieran zenbait gidoi ditugu, ikasleekin urritasunaren gaia NeeDirectorio. Recursos para la Atención a la Diversidad. Región de Murcia Consejería de educación y Ciencia
jané, t. y Carol gres, n. (2006). barcelona: paidotribo.
www. needirectorio.murciadiversidad.org/
Liburu honetan zenbait sentsibilizazio jolas biltzen dira, anizta- landu ahal izateko.
sunaren errespeturako bide gisa. Real Patronato sobre Discapacidad
www.rpd.es
38 39

21. Presentación FEVAS Introducción EDUCACIÓN INFANTIL
HAUR Haur hezkuntzako lana helburu nagusi batera dago zuzenduta:
Ikasleak kontzientziatzea, denak
HEZKUNTZA desberdinak garela ikus dezaten,
eta badaudela laguntza behar du-
ten haurrak.
Ikasgelan egiteko bost jarduera proposatzen ditugu; horretarako zenbait material auke-
ratu ditugu, horiek nola erabili azalduz. Horrez gain, ikasgelan erabili daitezkeen beste
zenbait material kontsultatzeko gonbidapena luzatzen da.
36 A

22. Posterra Haur Hezkuntza
Desberdintasunen inguruan
1 JARDUERA
sentsibilizatzeko posterra
Zuen esku ikasgelan jartzeko poster bat laguntza mota. Pertsonen arteko desber-
jarriko dugu. Posterra ikasturteko hainbat dintasunak ugariak izan daitezke: batzuek
unetan erabili daiteke, taldearentzako inte- sentimen zailtasunak dituzte, beste batzuek
res gune gisa. oinez ibiltzeko zailtasunak, beste batzuek
gauzak ulertzeko, beste batzuek hitz egite-
ko, beste batzuek gauzak egiten zentratze-
Jarduera honen helburua irudien
ko, beste zenbaitek jolasteko… Bakoitzari
bitartez sentsibilizatzea da. Ikas-
era batean lagundu diezaiokegu, eta gure
leek desberdintasunak identifika-
laguntzarekin hobeto egongo dira.
tzea eta ezagutzea eta informazioa
izatea bilatzen da. Azpimarratu
Beste zenbait iradokizun:
behar da pertsona batzuek zailta-
sunak dituztela, baina horrek ez Guztion artean egin panel bat kartulina
duela esan nahi ez dutela eskolan batzuetan; ikasleek desberdinak diren
egon behar; denak talde bateko pertsonak agertzen diren irudiak bilatu
1
kide gara eta haiek ere eskolan beharko dituzte, ondoren ebakitzeko eta
dauden haurrak dira. itsasteko.
Jarduera talde handian egin daiteke, alfon-
bra gainean daudenean, edo talde txikietan,
bestela. Irudien laguntzaz desberdintasunak
azalduko dira, eta baita eman dezakegun
jarduera 43

23. Denak berdinak Haur Hezkuntza 2 JARDUERA
Denak berdinak al gara?
al gara?
Haurrentzako ipuinen bitartez des- Elmerrek izan ezik, izan ere, Elmer koloretako
berdintasunerantz sentsibilizatu de- elefantea baita. Gehienetan besteek barre egi-
zakegu. Komenigarria da jarduera ho- ten zuten Elmerrekin, baina nekatuta zegoen
rretaz baliatzea, ikasleek ikus dezaten desberdina izateaz eta, ondorioz, egun batean
“desberdina” izatea ez dela inor baino taldea utzi zuen. Oihanean, beste animaliekin
gutxiago izatea. gurutzatzean, denek agur egiten zioten. Ele-
fante koloreko baiez betetako zuhaixka aurkitu
Material gomendatua: Elmer
eta gorpu-tza igurtzi zuen, bere gorputz osoa
McKee, D. (2006),
gris geratu arte, baien zukuaren eraginez. Bere
Bartzelona: Beascoa.
taldera itzultzeko bidean animalia guztiek
Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.
“egunon elefante jauna” esaten zioten Elme-
rri, inork ez zekien Elmer zenik. Taldean ere
inor ez zen konturatu Elmer heldu zenik, bes-
Elmerren istorioa kontatzen da. Elmer kolo-
te elefanteei txantxak egiten hasi zen arte, de-
2
retako elefantea da, gainerako elefanteen des-
nak oso serio ikusten zituelako. Denak barrez
berdina, besteak grisak baitira. Ikasgelan izan
hasi ziren. Euria hasi zuen, eta euriak berriro
dezakegun ipuin bilduma da, eta ikasgelako
ere Elmerren benetako koloreak atera zituen.
lan materialaren barruan ere sar dezakegu.
Azkenean, urtero jai bat egitea erabaki zuten,
Ipuinaren laburpena: Elmerren eguna ospatzeko. Egun horretan ele-
Elefante talde batean badira gazteak, zaharrak, fante guztiek kolorez margotzen dute beraien
altuak, potoloak edo argalak. Denak desberdi- gorputza, denek Elmerrek izan ezik, Elmerrek
nak dira, baina kolore bera dute, grisa, denak bere gorputza grisez margotzen du eta.
40
jarduera 45

24. Haur Hezkuntza Haur Hezkuntza 2 JARDUERA
JARDUERAK Elmerren lagun izan nahiko zenuke?
Marraztu nolakoa izango litzatekeen egun
Ipuina kontatu ondoren honako jarduera
bat Elmerrekin. Jardueraren
hauek iradokitzen dira:
Ondorioa
1. Egin gogoeta honako gai hauei buruz: 2. Ikasleek azal dezatela zer gertatzen
den ipuinean.
Zergatik utzi zuen Elmerrek bere elefante
taldea? 3. Ikasle bakoitzak Elmer marraz deza- Badira, Elmer bezala, besteen desber-
Elmer gainerakoen desberdin sentitzen zelako.
Elmer taldera itzuli zenean, ezagutu al
la, eta denbora batez ikasgelako “masko-
ta” izan dadila. din senti daitezkeen pertsonak, baina
zuten?
Inork ez zuen ezagutu, ez baitzuen bera ema-
4. Ikasleek beste pertsonaia batzuk bila
ditzatela etxean dituzten edo liburute-
lagunak dira eta garrantzitsuak dira.
ten, gainerako elefante guztien kolore gris gian irakurtzen dituzten ipuinetan. El-
bera zuelako. mer bezala, desberdin sentitzen diren
BESTE AHOLKU BATZUK: Elmerri buruz Mckee-k idatzi-
pertsonaiak izan beharko dira.
Bere itxuraz gain, zein beste ezaugarri berezi tako istorio gehiago ere badaude:
Klik gunean, gainera, “Aprendiendo a leer con
du Elmerrek? 5. Ikasleek Elmerren istorio berriak
Elmer” bezalako jarduerak daude, kontuan har- • “El baño de Elmer”.
Besteei barre eragiten die, bere txantxekin. asma ditzatela.
tzeko modukoak, Lehen Hezkuntzan batez ere.
• “El chapuzón de Elmer”.
Nolakoa da Elmerren egunaren ospakizu- Egilea Remedios de Cabo Laso da.
na eta zergatik ospatzen da? (http://clic.xtec.net/db/act_es.jsp?id=2051) • “Elmer en la nieve”.
Elefanteak kolorez margotzen dira, eta
• “Elmer en zancos”.
Elmer gris elefante kolorez margotzen da.
Bere gorputza gainerako elefanteek zuten • “Elmer juega al escondite”.
gris kolorez margotuz egun batean Elme-
• “Elmer y el abuelo Eldo”.
rrek bere taldeari txantxa egin ziola ospa-
tzen da. • “Elmer y el clima”...
46 47

25. Denok behar dugu Haur Hezkuntza 3 JARDUERA
laguntza Denok behar dugu laguntza
Taldea kontzientziatu behar dugu,
denok behar dugu laguntza zerbait
egiteko.
Material gomendatua:
La tortuga Marian.
Taboada, A. (2008). Madril: Ediciones SM.
Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. o Ipuinaren argumentua:
1
Marian dortokak irakurtzeko eta idazteko zail-
tasunak ditu. Bere ikaskideek lagundu egiten
Ipuin honetan Down sindromea era ez diote. Bere urtegunean, guztien artean hegoak
zuzenean lantzen da, ikastea gainerakoei oparitzen dizkiote, ahal duen lekuraino hegaz
baino gehiago kostatzen zaion dortoka ba- egin dezan.
ten bitartez. Amaieran, Down sindromea
duten haurrei buruzko zenbait testutxo
3
daude. Ipuin hori astebeteko epean landu
daiteke, egun bakoitzean zenbait orrial-
de irakurriz. Estrategia hori lagungarri
izan daiteke arretari eusteko eta ulermena
hobetzeko.
ACTIVIDAD
jarduera 49

26. Haur Hezkuntza Haur Hezkuntza 3 JARDUERA
JARDUERAK Jardueraren
Ondorioa
Ipuina irakurri ondoren egin daitezkeen galderak:
Zuen ustez Marian dortoka ikasteko gai al da?
Bai, Down sindromea (adimen urritasuna eta garapenaren beste nahasketa batzuk) duten
pertsona batzuek, Marian
haurrekin gertatzen den bezala, Marian dortokak ikas dezake, laguntza eta denbora ge-
hiago behar badu ere.
dortokari gertatzen zaion
Zer egiten du okilak Marian dortokarekin? bezala, denbora gehiago behar dute
Bere ondoan eseri eta hizkiak ikasten laguntzen dio.
Nola tratatzen dute eskolan Marian dortoka?
ikasteko, kostatu egiten zaie eta zaila-
Onartu egiten dute, beste ikasle bat da. goa da. Oso garrantzitsua da guztion
Zure ustez zergatik oparitzen dizkiote hegalak?
Gauza guztietan (irakurketan, idazketan…) ahal duen lekuraino hel dadin.
artean eman diezaiekegun laguntza,
Nahiko zenuke Marian dortokak bere urtegun jaira gonbidatzea? Erantzuna baiezkoa bal- ahal duten lekuraino hel daitezen.
din bada, marraztu urtegun jai hori
Marraztu ondoren esan behar da ez daudela berdinak diren bi izaki, guztiak bakarrak Haur bakoitzak identifikatu behar du
eta desberdinak garela.
zein laguntza behar duen.
50 51

27. Diferentzia bizi Haur Hezkuntza 4 JARDUERA
Diferentzia bizi
Jarduera honekin haurrek zailta- Jardueraren
sunak esperimentatzea eta bizitzea Ondorioa
bilatzen da.
Diferentzia,
Adibidez, zirkuitu bat antola daiteke, eta
bertan ikasleek oilo itsuaren jolasera jolas desberdintasuna,
dezakete, ikaskideren bati begiak estaliz,
keinuen bidez komunikatzen ahalegindu sentitu
daitezke, hanka bakar baten gainean edo
gurpildun aulki batean toki batetik beste-
ra joan, zenbait objektu esku bakarrarekin
hartu…
4
jarduera 53

28. Desberdintasunek Haur Hezkuntza 5 JARDUERA
elkartu egiten gaituzte Desberdinasunek elkartu
egiten gaituzte
Ikasleekin, desberdintasuna eta ezin- o Beltzitina antzerkiaren argumentua:
tasuna erakusten den antzezlan bat Beltzitina buruko atzerapena duen neskatila
edo filma bat ikustera joatea gomen- eta Txuribeltz ahatetxo itsusia. Biak desberdin
datzen da. sentitzen dira eta besteek baztertu egiten di-
tuzte, baina elkarrekin adiskidetasunaren ba-
“Panta Rhei” konpainiak Beltzitina
lioa aurkitzen dute.
1
estreinatu zuen 2000. urtean. An-
tzezlanak 60 minutu irauten ditu. Beste aukera batzuk “SHREK” eta “Bus-
cando a Nemo” filmak izan daitezke.
http://www.teatropantarhei.com/caste-
llano/repertorio/beltzitina.htm
Adin gomendatua: 4 urtetik aurrera.
Hizkuntza: Gaztelania eta Euskara.
5
Apdema Elkarteak eta Eusko Jaurlaritzak
lagundu zuten antzezlan honetan.
ACTIVIDAD
jarduera 55

29. “Desberdintasunek
ikasketarako aukera
handiak biltzen dituzte. Beste zenbait
Desberdintasunak
MATE-
RIAL
doako baliabide ugaria
eta berriztagarria dira”.
(Robert Barth 1990, Stainback eta Stainback-etik hartuta 2004:26).
56

30. Beste zenbait material Beste zenbait material
ikAStuNitAtEA Ahatetxo itsusia haur literaturako klasikoa da, eta asko dira Está bien ser diferente. parr, t. (2004). bartzelona: serres s.l. - Elmer matematika orduan.
Elkarrekin ikasten dugu lan hau argitaratu duten argitaletxeak. Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. - Elmer eta zientziak.
Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. egileak adierazi nahi die haurrei desberdina izatea ondo dagoela. - Elmer eta hizkuntza
“Aprenem junts” elkartasuna, tolerantzia eta banakoen arteko des-
berdintasunen onarpen balioak lantzeko sortzen da. kalandraka ediciones Andalucíak piktogramaz egindako ipuin un bicho raro. urberuaga, p; rodero, p. y morán, j. (2003). za- - Elefanteei buruzko ipuinen bibliografia.
honen egokitzapena du. ragoza: edelvives.
http://www.aprenemjunts.es/indexflashesp.html Elmer y Wilbur
horrez gain, walt disney-ren “el patito feo” (1939) filma ere Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.
ordenagailuaren bitartez ikastetxean zein familian egin daiteke badugu. ikasleek ikus dezakete. “teatro de la luna” konpainiak (madril) 50 minutu irauten
Txori jaio berria bere nortasuna bilatzen ari da, desberdina izatea ez
lan, izan ere, bertan eskaintzen diren jarduerak anitzak baitira. duen lan hau estreinatu zuen 2007an.
dela ezer txarra konturatzen den arte.
“marimba” antzerki taldeak lan horri buruzko antzezlana du. http://www.teatrodelaluna.com
Etapak: Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza komenigarria da, baita ere, ipuin egokituz osatutako materialak
Lolo, un conejo diferente. genechten, g.V. (1999). madril: Adin gomendatua: 3 urtetik 8 urtera.
izatea. piktogramak dituzten ipuinak, mAkAkiÑos bildu-
iPuiNAk sm. makoak. bAtAk (autismoa duten pertsonei zerbitzuak eskaintzen wilbur elmerren lehengusua da. lauki zuridun eta belzdun
haur literatura, berez garrantzia izateaz gain, baliabidea izan Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. dizkien elkartea) argitaratutako ipuinak. bilduma horietako bat- elefantea da, eta animalia askoren ahotsak imitatzen ditu.
daiteke irakasleentzat, balioak eta jarrerak transmititzeko, zuk betidaniko ipuinak dira, sagutxo pinpirina, untxitxo zuria…
elkartasuna, tolerantzia, adiskidetasuna, etab. Lolo besteak ez bezalako untxia da, belarri bat erorita baitu. Be- El patito feo
(www.kalandraka.com)
rak besteak bezalakoa izan nahi du, baina konturatzen da desber-
familian zein eskolan oso garrantzitsua da pertsona helduak din izatea ez dela txarra. “marimba” konpainiak (madril) 55 minutu irauten dituen lan
betetzen dugun lana, haurren esku jarriko diren ipuinak auke- ANtzEzLANAk hau antzezten du.
ratzeko orduan, eta baita ipuin horiek interpretatzen laguntze- Mi hermano tiene autismo. gonzález, A. y labat, V. (2008).
Antzezlanak ere baliabide egokia izan daitezke gure helburuak http://www.marimbamarionetas.com/index.php
ko orduan ere, beraien erreferenteak baikara. un libro explicativo para niños entre 4 y 5 años. madril: lan
lortu ahal izateko. koaderno pedagogiko bat proposatzen dute:
eta gizarte gaietarako ministerioa.
El gallo Jacinto. Alcántara, r. (1999). león: everest, d.l. Elmer, el elefante http://www.marimbamarionetas.com/doc/Cp-patitofeo.pdf
Adin gomendatua: 4 eta 5 urte.
Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. ipuin hau 2005. urtean argitaratu zen lehen aldiz. Autismoa du- “teatro de la luna” konpainiak (madril) 45 minutu irauten gidoi osoa dohainik jaitsi daiteke honako helbide honetan:
Jacintok gehien atsegin zuena abestea zen, baina hain gaizki abes- ten pertsonen anai-arrebei zuzenduta dagoen arren, oso erabil- duen lan hau estreinatu zuen 1995ean. http://www.lulu.com/items/volume_47/712000/712952/1/
ten zuenez, gainerako animaliek ezin zuten jasan. garria da, baita ere, gainerako ikasleentzat eta irakasleentzat. print/el-patito-feo.pdf
Adin gomendatua: 3 urtetik 8 urtera.
El gallo que no sabía cantar. dallas-Conté, j. (2001). madril: Óscar el botón. nagy, e. (2001). barcelona: ediciones beascoa, s.A. Adin gomendatua: 2 urtetik aurrera.
Antzezlana gaztelaniaz eta euskaraz ikus daiteke.
ediciones s.m.
Adin gomendatua: 4 urtetik aurrera. txosten pedagogikoa dute elmerrentzat lan egin ahal izateko.
Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera honako orri honetan ikus daiteke:
Oscar oso beroki serioan bizi da, eta bidaiatzea erabaki du. La-
Oilarrak ahaztu egin zuen nola kantatu behar zen, eta saiatzen zen http://www.teatrodelaluna.com/mediafiles/14-es-1.pdf
gunak egin nahi ditu, baina baztertu egiten dute, desberdina de-
bakoitzean gaizki egiten zuen. Horregatik beste animalia guztiak lako. Azkenean ilargiarekin elkartuko da, eta hark oso aholku ona txostenean honako aurkibide hau proposatzen da:
berarekin sartzen ziren. emango dio.
58 59