Azərbaycanın əsas iqtisadi inkişaf səbəbi.

1. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
KAFEDRA: İQTİSADİ COĞRAFİYA
FƏNN: İQTİSADİ COĞRAFİYANİN ƏSASLARI
FAKÜLTƏ: COĞRAFİYA
ELMİ RƏHBƏR: MUSAYEVA MƏTANƏT
TƏLƏBƏ: XASAYEV TURAL
FƏRDİ İŞ

2. İMİŞLİYƏ XOŞ GƏLMİŞSİNİZ

3. Sözümüz Muğanla Milin qovuşduğu yerdən, Arazın hər iki
sahilində qərar tutmuş İmişli torpağındandır (rayonun
sahəsi 1826 km2, əhalisi 118.000 nəfərdir). Rayonun
şimalında ləngər vura-vura Kür çayı, cənubunda isə Mil
düzü ilə Muğanı ayıran, xalqımızın dərdinə şərik başı-bəlalı
Araz çayı axır. Məhz İmişlidə Araz rahatlığa çıxmış kimi
genişlənib, böyük bir sahəyə yayılır, kiçik adalar əmələ
gətirir.
Araz sahili boyu bitən Toğay meşələri qədim və nadir
ağaclarla zəngindir. Burada hətta dəmirağac belə bitir.
İMİŞLİNİN COGRAFİ MOVQEYİ

4. İMİŞLİ SƏNAYE ŞƏHƏRİDİR
 İmişli Lokomotiv deposu
• Lokomotiv deposu 1968-ci ildə istismara verilmiş, işçilərin sayı 218 nəfərdir. Depoda
teplovozların cari və əsaslı təmir işləri həyata keçirilir.
 Muradxanlı İriləşdirilmiş Neft Mədəni
• Mədən 1970-ci ildə fəaliyyətə başlamış, sutkalıq hasilat gücü 85 tondur. Mədəndə orta
aylıq əmək haqqı 460 manat təşkil edir, işçilərin sayı isə 160 nəfərdir.
 Bəhrəmtəpə Dəmir-beton zavodu
• Zavod "Meliorasiya və Su Təsərrüfatı" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yerli
müəssisəsidir, dəmir-beton məmulatları istehsal edir. 1986-cı ildən fəaliyyət göstərir,
zavodda 51 nəfər işçi çalışır. Sutkalıq istehsal gücü 75 kubmetr təşkil edir.
 İmişli Dəmir-beton ASC
• Zavod 1960-cı ildən fəaliyyət göstərməklə dəmir-beton məmulatları istehsal edir.
Zavodda 185 nəfər işçi çalışır. Sutkalıq istehsal gücü 85 kubmetr təşkil edir.
 "Araz" Konservləşdirilmiş Şirələr və Konyak zavodu
• Zavod iş adamlarının vəsaiti hesabına tikilmiş və 2003-cü ildə fəaliyyətə başlamışdır.
Müəssisədə 150 nəfər çalışır, istehsal gücü 850 şərti bankadır.
 Və ən nəhayət keçmiş SSRİ məkanında analoqu olmayan ŞƏKƏR İSTEHSALI
ZAVODU fəaliyyət göstərir.

5. İMİŞLİDƏ NEFT SƏNAYESİ
Kanadanın "Zenith Energy Ltd." şirkəti
Azərbaycanın quruda yerləşən «Muradxanlı-
Cəfərli» yataqlar blokundan saziş
çərçivəsində ilk neft hasil edib.
2016 cı il martın 16-da Bakıda SOCAR və
“Zenith Aran Oil Company Ltd.” şirkətləri
arasında “Muradxanlı” və “Cəfərli” neft
yataqları ilə əlaqədar saziş imzalanıb.
Sazişi SOCAR-ın prezidenti Rövnəq
Abdullayev və "Zenith Aran Oil
Company”nin baş icraçı direktoru Andrea
Kattaneo imzalayıblar.
Sazişdə “Zenith” şirkəti 80%-lik, bütünlükdə
SOCAR-a məxsus ortaq neft şirkəti isə 20%-
lik iştirak payına malikdir. Saziş 25 il
müddətində qüvvədə olacaq. Yataqların
ümumi sahəsi 642,4 kv. km ərazini əhatə edir.
Gündəlik hasilat gücü isə 300 bareldir

6. Bundan başqa İmişlidə neft-kimya , pambıqtəmizləmə, qum-
çınqıl və yeyinti sənayesi zavodu fəaliyyət göstərir.

7. İMİŞLİ ŞƏKƏR ZAVODU
İmişli Şəkər Zavodunun inşaat
işlərinə 2003-cü ildə, ümummilli lider
Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə
başlanılmışdır. İmişli şəhərində 70 hektar
ərazidə inşa olunan müəssisəyə ilkin
mərhələdə 83 milyon ABŞ dolları
məbləğində investisiya qoyulmuşdur.
23 Mart 2006-cı ildə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham
Əliyevin iştirakı ilə İmişli Şəkər Zavodunun
rəsmi açılış mərasimi keçirildi . Bu gün
İmişli Şəkər Zavodu bölgənin inkişafında və
sənayeləşməsində mühüm yer tutur. İmişli
Şəkər Zavodunun gündəlik emal gücü 5
min ton şəkər çuğunduru və ya 1800 ton
xam şəkərdir.

8. Şəkər zavodunun xammal mənbələri
YERLİ (şəkər çuğunduru) XARİCİ (şəkər qamışı)

9. ŞƏKƏRİN İSTEHSAL MƏRHƏLƏLƏRİ

10. 1.ÇUĞUNDURUN QƏBULU
 Çuğundur yük maşınından
boşaldılmazdan əvvəl yük maşınları
xüsusi tərəzilərə daxil olur. Burada həm
yükün ağırlığı, həm də çuğundurun
şəkərliliyi muəyyən olunur.
 Çuğundurun boşaldılması üçün xüsusi
siloslarda mövcuddur. Bu siloslar
çuğundurun boşaldılması və istehsalata
daxil olmamışdan əvvəl müəyyən
müddətə saxlanılması üçün nəzərdə
tutulmuş, səthi betonla örtülmüş
çüxurlardır.
 Çuğundur buradan istehsalata yüksək
təzyiqli su vasitəsi ilə daxil olur..
 Zavodun iki ədəd silosu vardır. Buradan
saatda 200 ton çuğunduru istehsalata
vermək mümkündür.

11. 2.Ekstraksiya
Ekstraksiya prossesi çuğundur şirəsinin
çıxarılmasında ən vacib mərhələdir. Diffuziya
qülləsi, daxilində hərəkət edən xüsusi
konveyorlara malik olan hündür avadanlıqdır.
Burada, doğranmış çuğundur və isti su əks
istiqamətdə hərəkət edərək şirə ifrazının daha
məhsuldar olmasına şərait yaradır. Diffuziya
qurğusunun gündə 5000 ton çuğundurdan xam
şərbət əldə etmə qabiliyyəti var.

12. 3.Şirə emalı
Diffuziya prossesində çuğundurun
şirəsi çıxarılaraq saflaşdırılmasına
başlanılır. Bunun üçün əhəng
südündən istifadə edilir. Şirənin
tərkibindəki qeyri şəkər maddələr
çökdürülərək saflaşdırılmış şirə əldə
olunur. Daha sonra təmizlənmiş
çuğundur şirəsi evaporatorlarda
buxarlaşdırılaraq yüksək
konsentrasiyada məhlul əldə edilir.
Evaporatorlar xüsusi daxili dizayna
malik olan fasiləsiz
buxarlaşdırıcılardır. İmişli Şəkər
Zavodunda müxtəlif ölçü və tiplərdə
evaporatorlar vardır.

13. 4.Kristallaşdırma
Yüksək konsentrasiyada
məhlul Rafinasiya sexinə
verilir. Burada şirə vakum
buxarlaşdırıcılarından
keçərək ifrat doymuş hala
gəlir. Bu şəraitdə kristal
dənələrinin yaranması
müşahidə olunur. Vakum
buxarlaşdırıcıları
Almanyanın Buckau R.Wolf,
Krupp Teknik və BMA
şirkətlərinin istehsalıdır.

14. 5.Sentrifuqalar
Şəkər kristalları ilə doymuş kütlə sentrifuqalara
verilir. Sentrifuqa avadanlığının vəzifəsi şəkəri
suspenziyadan ayırmaqdır. Mərhələli prossesin
sonunda məhsuldan əlavə melas əldə edilir.
Melasın tərkibində bir miqdar şəkər var, ancaq
bu şəkəri melasdan ayırmaq səmərəli deyil. Bu
avadanlıqlar Almanyanın BMA şirkətində
istehsal olunmuş qurğulardır. Bu qurğuların hər
biri gündə ortalama 600 ton kristal
suspenziyasını emal etmək qabiliyyətinə
malikdir.

15. 6.Qurutma
Yaş şəkər sentrifuqalardan
çıxaraq qurutma aparatlarına daxil
olur. Bu avadanlıqlarda şəkər isti
hava ilə əks istiqamətdə alçaq
sürətlə nəql olunur. Bu prosses yaş
şəkərin qurumasına səbəb olur.
Cəmi üç ədəd Almanya istehsalı
olan bu avadanlıqların hər birində
gündə 500 ton yaş şəkəri qurutma
imkanı vardır. Şəkər tamamilə
qurudulduqdan sonra ələklərdən
keçərək paketləmə bölməsinə
göndərilir.

16. 7.Paketləmə
Burada şəkər tozu
torbalara doldurularaq
transportyor vasitəsi ilə
anbara göndərilir. Bölmə,
İngiltərə istehsalı olan
yarı-avtomatik paketləmə
qurğuları ilə təmin
olunmuşdur. Torbaların
ağzı işçilərin yardımı
hesabına aparat vasitəsilə
tikilir. Və zavodun xüsusi
anbarına göndərilir.

17. İstehsalın səmərəli təşkil edilməsinə xidmət
edən əməliyyatlar
 Keyfiyyətə nəzarət laboratoriyası: Keyfiyyətə nəzarət xüsusi cihazlarla təmin
olunmuş laboratoriyada 24 saat fasiləsiz olaraq aparılır. Gün ərzində burada 1000-ə
yaxın analiz aparılir.
 İstilik Elektrik Mərkəzi: İEM qazan və turbin bölmələrindən ibarət olub İmişli
Şəkər Zavodunu fasiləsiz olaraq elektrik enerjisi və buxarla təmin edir.
 Əhəng müəssisəsi: Əhəng sexi istehsalat prossesini xüsusi əhəmiyyətə malik
olan əhəng məhlulu və karbon qazı ilə təmin edir.
 Su Hovuzları və Təmizləyici Qurğular: İmişli Şəkər Zavodunun işlətdiyi su
dünyada qəbul edilmiş normalara uyğun təmizləmə prossesindən keçdikdən sonra
istehsalata verilir.
 Daşkəsən Dağ Mədən Sahəsi: Çıxarılan iri daşlar xırdalanır və yuyularaq
tozdan təmizlənir. Daha sonra əhəng daşı dəmir yolu stansiyasına gətirilərək
vagonlara yüklənir və buradan da İmişli rayonuna gətirilir.
 Avtomatika və prosesə nəzarət: İmişli Şəkər Zavodunda istehsal prossesinin
avtomatlaşdırılması layihəsi Polşa Respublikasında 2004 - 2005 -ci illərdə
hazırlanmışdır. Hal-hazırda zavod layihədə nəzərdə tutulmuş həcmdə tam
avtomatlaşdırılmışdır.

18. Zavodun texniki təchizatı
Dünya stsndartlarına cavab
verən texnologiyalar ilə təchiz
edilmiş İmişli Şəkər Zavodunun
layihə və montaj işləri Almaniya,
Polşa. Türkiyə və Ukrayna
mütəxəsislərinin nəzarəti altında
azərbaycanlı mühəndis və
montaj heyəti tərəfindən həyata
keçirilib. Zavod nəzərdə tutulan
qədər tam avtomatlaşdırılıb. Bu
müasir cihazlar Türkiyə,
Almaniya, İngiltərə, Amerika və
Ukraynada istehsal olunub.

19. 2010-cu ildən müəsisənin tərkibində Qarışıq
Yem və Bitki yağları fabriki fəaliyyətə
başlayıb. Müəsisədə müxtəlif ev heyvanları
üçün yem məhsulları istehsal edilir.
Damazlıq, südçülük, broyler, yumurta, cücə,
bildirçin və balıqçılıq təsərrüfatlarının
ehtiyaclarına uyğun hər növ yem məhsulları
istehsal edilir.Təkcə İmişli yem fabriki
regionun 29 rayonunu yem məhsulları ilə
təmin edir. Eyni zamanda həmin rayonların
iqtisadi inkişafına birbaşa təsir göstərir.

20. Qarışıq yem fabriki Bitki yağları fabriki

21. KƏLLƏ QƏND FABRİKİ
2012-ci ildən müəsisədə
kəlləqənd fabriki istismara
verilib. Kəllə qənd fabrikində
Azərbaycanın ənənəvi şəkər
məhsulu olan kəllə qənd
istehsal edilir. Müəsisənin
gündəlik məhsuldarlığı 200
ton qablaşdırılmış kəllə qənd
məhsuludur. Bu fabrik 8
sexdən ibarətdir və 200 nəfər
işlə təmin olunmuşdur.

22. İmişli ölkə iqtisadiyyatında oynadığı xüsusi
çəkisi ilə seçilməkdədir. Burada digər sahələrlə
yanaşı sənaye çox güclü inkişaf etmişdir. Bu
gün İmişlidə sənayenin inkişafı özünün yeni
yüksəlişini yaşamaqdadır. İmişli yeganə aqrar
rayondur ki, dövlətdən dotasiya almır və özü
özünü maliyyələşdirir. Əlavə olaraq dövlətə
vergi ödəyir. Bu isə özü-özlüyündə onu göstərir
ki, İmişlidə təsərrüfat, o cümlədən sənaye
kifayət qədər inkişafdadır və hal-hazırdada
sürətlə inkişaf edir.

23. Məhsul istehsalı
Kənd təsərrüfatı
(64,6 %) Sənaye
(35,4 %)

24. Bu gün İmişlidə məhsul istehsalının əsasını özəl sektorlar təşkil edir. Bu
da dövlətin sahibkarlara dəstək olduğunu bir daha göstrir. Onuda qeyd
edək ki, İmişli büdcəsinin 46 %-ni Şəkər zavoddan gələn gəlirlər təşkil
edir.
Sənaye
ÖZƏL
(91,5 %)
DÖVLƏT
(8,5 %)

25. Çuğundur becərilməsinin iqtisadi əhəmiyyəti
Şəkər zavodunun xammala olan
təlabatını ödəmək məqsədilə ətraf
rayonlarda şəkər çuğunduru becərilməsi
üçün sahibkarlarla iş münasibəti
qurulub. Onuda qeyd edək ki,
Azərbaycan torpaq-iqlim şəraiti
şəkərliliyi 17-19 % olan çuğundur
yetişdirməyə imkan verir. Şəkər
çuğunduru becərilməsi üçün ayrılan 25
min hektar ərazidə 100 min nəfər işlə
təmin olunub. Azərbaycanda açılan bu
ilk Şəkər Zavodu nəinki İmişlidə, hətta
ətraf rayonlarda inkişafın başlanğıcı
oldu. İmişlidə yaşayan çoxsaylı məcburi
köçkün bu zavod ilə iş imkanı əldə etdi.
Hal-hazırda Respublikada çuğundur
becərilməsi geniş vüsət almışdır.

26. ŞƏKƏRƏ OLAN TƏLƏBAT...
İmişli Şəkər Zavoduna qədər
Azərbaycanda şəkərə olan təlabat
idxal hesbına ödənilirdi. Müəsisənin
tikilməsindən sonra şəkər nəinki idxal
olunmadı, hətta müxtəlif məhsul
formalarında ölkə sərhədlərindən
kənara şəkər ixrac olunmağa
başlandı. Eyni zamanda zavodda
şəkər tozu, heyvan yemi, kəllə qənd və
etanol istehsalı da uğurla aparılir.

27. Şəkər Zavodun Təsirləri
MÜSBƏT
 Zavodda 3000-ə yaxın iş yeri
açıldi.
 Regionda işsizlik azaldı.
 İmişli öz-özünü maliyyələşdirən
yeganə rayona çevrildi.
 Şəkər idxalı sıfıra endirildi.
 Heyvandarlığın inkişafına birbaşa
təsir göstərdi.
MƏNFİ
 Ekologiyaya müəyyən qədər
ziyan vurur.
Bu da öz-özlüyündə təsərrüfat
işlərinə, bitkilərə, yaşlı
insanlara müəyyən dərəcədə
təsirini göstərir.

28. Mənə elə gəlir ki, tək İmişlidə deyil, Respublikanın digər
bölgələrində də EKOLOGİYAnın qorunması prioritet məsələlərdən
biri olmalıdır. EKOLOGİYA dedikdə «Bəxt üzüyü» filmindən
aşağıdakı fraqmenti yada salmamaq olmur.
«ayə, Moşu, ekologiya budurmu?"

29. Ədəbiyyat:
Mövqe qəzeti: «İmişlidə sənaye sektoru sürətlə inkişaf edir»
Ramiz Bayramov, 2014.04.16
Xalq qəzeti: «İmişli bütün sahələrdə sürətlə inkişaf edir»
Səməd Hüseynoğlu, 2015.12.07
Xalq qəzeti: «İmişli tərəqqi yolunda inamla addımlayır»
Səməd Hüseynoğlu, 2015.05.06
http://www.Azeri.net
http://www.imishli.com

30. TƏŞƏKKÜRLƏR