5. sınıf ışığın ve sesin yayılması

1. IŞIK VE SESIN
YAYILMASI
5.SINIF

2. IŞIK
Işık kaynaklarından etrafa doğrular
boyunca yayılan ve cisimleri görmemizi
sağlayan enerjiye ışık denir.Işık üreten
maddelere ise ışık kaynağı denir.Işık
kaynakları doğal ve yapay olmak üzere
ikiye ayrılır.Kendiliğinden ışık yayan
maddeler doğal ışık kaynakları insanlar
tarafından yapılanlar ise yapay ışık
kaynaklarıdır.

3. Işığın izlediği yolu gösteren çizgiye ışık
ışını denir. Işık ışınları doğrular boyunca
yayılır. Örneğin ormanda sık ağaçların
aralarından yayılan ışık, ışık ışınlarının bir
doğru boyunca ilerlediğini göstermektedir.

4. IŞIĞIN YAYILMASI
Araba farından çıkan ışık ışınlarının,Güneş
ışınlarının doğrular boyunca ilerlediğini her gün
gözlemleriz.Bir engelle karşılaşmadığı sürece
ışık ışınları her yöne yayılır. yayılabilir.Engelle
karşılaştığında ise o yüzeyin ışığı geçirip
geçirmeme özelliğine göre farklı davranır.

5. IŞIK BİR ENGELLE KARŞILAŞMADIĞI
SÜRECE YOLUNA DEVAM EDER…

6.  Işık kaynağından çıkan ışık ışınları farklı cisimlerle karşılaştırıldığında bu
cisimlerin bazılarından geçerken,bazılarından geçemez.Maddeler ışığı geçirip
geçirmemelerine göre üçe ayrılır.
MADDE
SAYDAM
MADDE YARI SAYDAM
MADDE
OPAK
MADDE

7. SAYDAM MADDELER
Işığı bir ortamdan diğer
ortama tamamen geçiren
maddelerdir.Cam,su,hava
gibi maddelere örnektir.

8. YARI SAYDAM MADDELER
Işığı az geçiren maddelerdir.Buzlu
cam,renkli cam,sisli hava,yağlı kağıt
gibi maddeler yarı saydam maddelere
örnektir.

9. OPAK MADDELER
 Gelen ışığı hiç geçirmeyen maddelere
saydam olmayan maddeler denir.Taş
tahta karton duvar

10. GÖLGENIN OLUŞUMU
 Işık yapısal özelliklerine göre bazı maddelerden
geçerken bazılarından geçmez.Işık kaynağının önüne
ışık geçirmeyen bir madde konularak gölge
oluşturulabilir.Işık doğrusal hareket ettiğinden saydam
olmayan maddenin arkasına ulaşmaz.Böylece opak
maddenin arka tarafı ışıksız yanı karanlık olacaktır.Bu
karanlık kısma gölge denir.

11. GÜNEŞ TUTULMASI
Ay,Dünya etrafında dönerken aynı
zamanda Dünya ile birlikte Güneş
etrafında da döner.Bu dönme hareketi
sırasında Güneş,Ay ve Dünya aynı
doğrultuda sıralanır.Bu sıralamada
Ay,Dünya ile Güneş arasına girer ve
Dünya’nın bazı bölgeleri Güneş ışığını
alamaz.Ay’ın gölgesinde kalır.Bu olaya
Güneş tutulması denir.

12. Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girmesiyle
Güneş tutulması olur.
Tam Gölge YARIM GÖLGE

13. AY TUTULMASI
Ay’ın Dünya ile birlikte Güneş etrafında
dönmesi sırasında Güneş,Dünya ve Ay
aynı doğrultuda olacak şekilde sıralanır.Bu
sırada Dünya,Ay ile Güneş arasına girerek
Ay’ın ışık almasını engeller.Ay karanlıkta
kaldığı için görünmez.Bu olaya Ay
tutulması denir.Güneş ve Ay tutulmaları ve
gölge oluşumları ışığın doğrular boyunca
yayıldığını gösterir…

14. Tam Gölge YARI GÖLGE
Dünya’nın, Güneş ile Ay arasına girmesiyle
Ay tutulması olur.

15. SESİN YAYILMASI
 Titreşen maddelerin bulunduğu ortama yaydığı
enerjiye ses denir.Titreşen her madde az veya
çok ses çıkarır.Ses dairesel dalgalar halinde
etrafa yayılır.Tıpkı suya atılan bir taşın meydana
getirdiği dalgaların etrafa yayıldığı gibi.Sesi
göremeyiz.Sesi ancak duyarak
algılarız.Örneğin;okullarımızdaki zil seslerini
algılayarak içeri girer ya da teneffüse çıkarız.

16. Suya atılan taş gibi ses de dalgalar halinde
yayılır..

17. Ses boşlukta yayılmaz.Sesin yayılabilmesi
için katı,sıvı,gaz gibi maddesel ortamlar
gereklidir.Bu sebepten ses boşlukta
yayılmaz.Sesin farklı ortamlardaki yayılma
hızları da fraklıdır.Bir sonraki sayfada sesin
bazı ortamlarda yayılma hızı verilmiştir.

18. ORTAM SANİYEDEKİ YAYILMA
HIZI
Boşluk Yayılmaz
Demir 5130 m/s
Bakır 3500 m/s
Su 1500 m/s
Hava 340 m/s

19. SESİN KATI SIVI VE GAZ ORTAMDA
YAYILMASI
Sesin yayılabilmesi için katı sıvı veya
gaz ortamlardan biri gereklidir.Ses
havada yayılır.Bu sayede biz insanlar
birbirimizle iletişim kurarız.Alçaktan
uçan uçakların ev ve işyerlerimizin
camlarını titretmesi de bunu
göstermektedir.Ses sıvılarda da
yayılır.Örneğin denizlerdeki yunuslar
ve balinalar bu sayede birbirleri ile
iletişim kurarlar.

20. KATI SIVI VE GAZ SIRALAMASI
KATI
>
SIVI
>
GAZ

21. SESİN YAŞAMIMIZDAKİ YERİ
İlk insanlar iletişim kurarken çeşitli sesler
çıkarıyorlardı.Daha sonra anlamlandırılmış
sözlerle konuşarak anlaşmaya
başladılar.Bazı hayvanlar da birtakım sesler
çıkararak iletişim kurar.Balina ve yunuslar
özel sesler çıkararak
anlaşırlar.Ses,konuşmanın yanında bir çok
alanda uyarı amaçlı kullanılır…

22. IŞIK SES
Madde olmayan ortamlarda
da yayılır.
Boşlukta yayılmaz.
Opak maddelerden
geçemez.
Dalgalar halinde yayılır.
Doğrular boyunca yayılır. Opak maddelerde de yayılır.
Doğrusal bir yol izlediği
için daha hızlı yayılır.
Yayılırken doğrusal bir yol
izlemez.
Boşlukta yayılır. Işığa göre daha yavaş yayılır.
En hızlı boşlukta yayılır. En hızlı katılarda yayılır.

23. ELIF TOMBUL
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYEL DERSİ