Huan luyen vdmde - vat ly buc xa ung dung y học - phan 2 - 20161207

HUẤN LUYỆN CHUYÊN MÔN
CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN VỀ VẬT LÝ BỨC XẠ
ỨNG DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH Y NHA
TP.HCM – THÁNG 11 NĂM 2016
(HƯỚNG DẪN NỘI BỘ)
CÔNG TY CỔ PHẦN THIẾT BỊ Y NHA KHOA VIỆT ĐĂNG
BỘ PHẬN KỸ THUẬT LABO

A. MỤC TIÊU HUẤN LUYỆN
(LƯU HÀNH NỘI BỘ)
TRANG BỊ CÁC KIẾN THỨC CƠ SỞ CHUNG VỀ VẬT LÝ ỨNG DỤNG TRONG CHẨN
ĐOÁN HÌNH ẢNH X - QUANG:
1. BẢN CHẤT VẬT LÝ CỦA TIA X
2. NGUYÊN LÝ TẠO HÌNH ẢNH CHẨN ĐOÁN X-QUANG
3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NGUỒN X-QUANG
4. AN TOÀN BỨC XẠ TRONG CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
5. MỘT SỐ QUY CHUẨN VỀ AN TOÀN BỨC XẠ TRONG CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH

4.3. MỘT SỐ LOẠI VẬT LIỆU AN TOÀN CHỐNG BỨC XẠ
VẬT LIỆU AN TOÀN
CHỐNG BỨC XẠ
VẬT LIỆU CẢN TIA*
(Lý tưởng)
VẬT LIỆU LỌC TIA
VẬT LIỆU HẤP TIA
HOÀN TOÀN

VẬT LIỆU HẤP TIA
KHÔNG GIAN LÀM VIỆC
CON NGƯỜI
NGUỒN PHÓNG XẠ
TẤM CHÌ (Pb)
BARITE (BaO)
KÍNH CHÌ
VẢI-TẤM CHÌ
CAO SU-CHÌ
VỎ CHÌ
2.0/2.5/3.0/
3.5 mm
Gạch/ vữa
Barite
(5.0 – 1.0) mm
Cấu trúc
đa lớp
Hỗn hợp
(3.0 – 4.5) mm

VẬT LIỆU LỌC TIA
CON NGƯỜI
(KTV CĐHA & Bệnh nhân)
NGUỒN PHÓNG XẠ
(phụ thuộc vào
thông số nguồn)
Màng nhôm
theo thủ thuật
Nhôm (Al) lọc
tia X mềm
Hỗn hợp
với cao su
(0.8 – 5.0) mm
theo kVp

VẬT LIỆU CẢN TIA
(*)
KHÔNG GIAN LÀM VIỆC
CON NGƯỜI
NGUỒN PHÓNG XẠ

4.4. KHÔNG GIAN AN TOÀN BỨC XẠ
PHÒNG ĐẶT MÁY CHỤP PHIM
PHÒNGĐIỀUKHIỂN

MÔI TRƯỜNG
XUNG QUANH

5.2. QUY CHUẨN TRONG THÔNG TƯ 41/2015/TT-BYT
Điều 25. Điều kiện cấp giấy phép hoạt động đối với phòng khám chuyên khoa
1. Cơ sở vật chất:
a) Xây dựng và thiết kế:
– Địa điểm cố định, tách biệt với nơi sinh hoạt gia đình;
– Xây dựng chắc chắn, đủ ánh sáng, có trần chống bụi, tường và nền nhà phải sử dụng các chất liệu dễ tẩy
rửa làm vệ sinh;
b) Phòng khám chuyên khoa phải có buồng khám bệnh, chữa bệnh có diện tích ít nhất là 10m2 và nơi đón
tiếp người bệnh, trừ phòng tư vấn khám bệnh qua điện thoại, phòng tư vấn chăm sóc sức khỏe qua các
phương tiện công nghệ thông tin, viễn thông và thiết bị y tế. Riêng đối với phòng …
c) Ngoài quy định tại Điểm b Khoản 1 Điều này, tùy theo phạm vi hoạt động chuyên môn đăng ký, phòng
khám phải đáp ứng thêm các điều kiện sau:
– Có buồng thủ thuật với diện tích ít nhất là 10 m2 nếu có thực hiện thủ thuật, bao gồm cả kỹ thuật cấy ghép
răng (implant);
– Có buồng thăm dò chức năng với diện tích ít nhất là 10 m2 nếu có thực hiện thăm dò chức năng;…
– Phòng khám chuyên khoa răng hàm mặt nếu có từ ba ghế răng trở lên thì diện tích cho mỗi ghế răng ít
nhất là 5 m2;

– Phòng khám chuyên khoa nếu sử dụng thiết bị bức xạ (bao gồm cả thiết bị X-quang chụp răng gắn liền với
ghế răng) phải đáp ứng các quy định của pháp luật về an toàn bức xạ;
d) Bảo đảm xử lý rác thải y tế theo quy định của pháp luật; bảo đảm vô trùng đối với buồng thực hiện thủ
thuật, buồng kế hoạch hóa gia đình;
đ) Bảo đảm có đủ điện, nước và các điều kiện khác để phục vụ chăm sóc người bệnh.
2. Thiết bị y tế:
a) Có đủ thiết bị, dụng cụ y tế phù hợp với phạm vi hoạt động chuyên môn mà cơ sở đăng ký;
b) Có hộp thuốc chống choáng và đủ thuốc cấp cứu chuyên khoa;
c) Phòng tư vấn khám bệnh qua điện thoại, phòng tư vấn chăm sóc sức khỏe qua các phương tiện công
nghệ thông tin, viễn thông và thiết bị y tế không phải có thiết bị, dụng cụ y tế quy định tại Điểm a và b Khoản
2 Điều này nhưng phải có đủ các phương tiện công nghệ thông tin, viễn thông, thiết bị phù hợp với hoạt
động tư vấn đã đăng ký.

3. Nhân sự:
a) Người chịu trách nhiệm chuyên môn kỹ thuật của phòng khám chuyên khoa phải là bác sỹ có chứng chỉ
hành nghề phù hợp với chuyên khoa mà phòng khám đăng ký và có thời gian khám bệnh, chữa bệnh ít nhất
là 54 tháng tại chuyên khoa đó;
b) Ngoài người chịu trách nhiệm chuyên môn kỹ thuật của phòng khám chuyên khoa, các đối tượng khác
làm việc trong phòng khám chuyên khoa nếu có thực hiện việc khám bệnh, chữa bệnh thì phải có chứng chỉ
hành nghề và chỉ được thực hiện việc khám bệnh, chữa bệnh trong phạm vi công việc được phân công. Việc
phân công phải phù hợp với phạm vi hoạt động chuyên môn được ghi trong chứng chỉ hành nghề của người
đó;

4. Phạm vi hoạt động chuyên môn:
f) Phòng khám chuyên khoa răng hàm mặt:
– Khám bệnh, chữa bệnh thông thường, cấp cứu ban đầu các vết thương hàm mặt;
– Làm các tiểu phẫu sửa sẹo vết thương nhỏ dài dưới 02 cm ở mặt;
– Nắn sai khớp hàm;
– Điều trị laser bề mặt;
– Chữa các bệnh viêm quanh răng;
– Chích, rạch áp xe, lấy cao răng, nhổ răng;
– Làm răng, hàm giả;
– Chỉnh hình răng miệng;
– Chữa răng và điều trị nội nha;
– Thực hiện cắm ghép răng (implant) đơn giản với số lượng từ một đến hai răng trong một lần thực hiện thủ
thuật (riêng cắm răng cửa của hàm dưới được cắm tối đa 04 răng) nếu bác sỹ trực tiếp thực hiện kỹ thuật
có chứng chỉ hoặc giấy chứng nhận về cắm ghép răng do trường đại học chuyên ngành y khoa hoặc bệnh
viện tuyến tỉnh trở lên cấp. Không ghép xương khối tự thân để cắm răng hoặc người bệnh đang có bệnh lý
về nội khoa tiến triển liên quan đến chất lượng cắm răng;

f) Phòng khám chuyên khoa răng hàm mặt:
– Tiểu phẫu thuật răng miệng;
– Các kỹ thuật chuyên môn khác do Giám đốc Sở Y tế tỉnh phê duyệt theo quy định tại Thông tư số
43/2013/TT – BYT ngày 11/12/2013 của Bộ Y tế trên cơ sở năng lực thực tế của người hành nghề và điều
kiện thiết bị y tế, cơ sở vật chất của phòng khám.
 Không đề cập tới trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh chuyên khoa  3D CBCT trong phòng khám
 Tùy theo quy định tại từng địa phương

5.2. QUY CHUẨN TRONG THÔNG TƯ 41/2015/TT-BYT Điều 30. Điều kiện cấp giấy phép hoạt
động đối với phòng khám chẩn đoán hình ảnh
a) Xây dựng và thiết kế:
– Địa điểm cố định, tách biệt với nơi sinh hoạt gia đình;
– Xây dựng chắc chắn, đủ ánh sáng, có trần chống bụi, tường và nền nhà phải sử dụng các chất liệu dễ tẩy
rửa làm vệ sinh;
– Phòng X quang, chụp cắt lớp vi tính (CT scanner), cộng hưởng từ (MRI) phải đáp ứng các điều kiện theo
quy định của pháp luật về an toàn bức xạ;
b) Bảo đảm xử lý rác thải y tế và các điều kiện về an toàn bức xạ theo quy định của pháp luật;
c) Bảo đảm có đủ điện, nước và các điều kiện khác để phục vụ chăm sóc người bệnh.

5.2. QUY CHUẨN TRONG QUY CHẾ 41
Điều 30. Điều kiện cấp giấy phép hoạt động đối với phòng khám chẩn đoán hình ảnh
2. Thiết bị y tế:
a) Có đủ thiết bị, dụng cụ y tế phù hợp với phạm vi hoạt động chuyên môn mà cơ sở đăng ký;
b) Có thiết bị phòng hộ cá nhân theo quy định của pháp luật về an toàn bức xạ.
3. Nhân sự:
a) Người chịu trách nhiệm chuyên môn kỹ thuật của phòng khám chẩn đoán hình ảnh phải là bác sỹ hoặc
cử nhân, kỹ thuật viên X quang (tốt nghiệp đại học) có chứng chỉ hành nghề và có thời gian trực tiếp khám
bệnh, chữa bệnh về chẩn đoán hình ảnh ít nhất là 54 tháng;
b) Ngoài người chịu trách nhiệm chuyên môn kỹ thuật của phòng khám chẩn đoán hình ảnh, các đối tượng
khác làm việc trong phòng khám chẩn đoán hình ảnh nếu có thực hiện các kỹ thuật chuyên môn về chẩn
đoán hình ảnh thì phải có chứng chỉ hành nghề và chỉ được thực hiện việc khám bệnh, chữa bệnh trong
phạm vi công việc được phân công. Việc phân công phải phù hợp với phạm vi hoạt động chuyên môn được
ghi trong chứng chỉ hành nghề của người đó.

5.2. QUY CHUẨN TRONG QUY CHẾ 41
Điều 30. Điều kiện cấp giấy phép hoạt động đối với phòng khám chẩn đoán hình ảnh
a) Chẩn đoán X.Quang, chụp cắt lớp, cộng hưởng từ;
b) Chẩn đoán siêu âm doppler, siêu âm thường, nội soi chẩn đoán;
c) Được sử dụng thuốc cản quang tĩnh mạch: nếu có bác sỹ lâm sàng và có đủ trang thiết bị, dụng cụ cấp
cứu;
d) Không chọc dò dưới hướng dẫn của siêu âm, không làm phẫu thuật nội soi, không soi phế quản, không
làm các can thiệp X.Quang chảy máu;
đ) Cử nhân X.Quang (tốt nghiệp đại học) không được kết luận chẩn đoán;
e) Các kỹ thuật chuyên môn khác do Giám đốc Sở Y tế tỉnh phê duyệt theo quy định tại Thông tư số
43/2013/TT – BYT ngày 11/12/2013 của Bộ Y tế trên cơ sở năng lực thực tế của người hành nghề và điều
kiện thiết bị y tế, cơ sở vật chất của phòng khám chẩn đoán hình ảnh.

ÔN TẬP
Q & A

ÔN TẬP
1. CẤU TRÚC NGUYÊN TỬ:
- HÌNH CẦU
- GỒM 2 PHẦN: VỎ NGUYÊN TỬ (ELECTRON (-)) & HẠT NHÂN (PROTON (+) & NEUTRON (0))
- VỎ NGUYÊN TỬ: ELECTRON SẮP XẾP THEO MỨC NĂNG LƯỢNG  LỚP & PHÂN LỚP
- NĂNG LƯỢNG LIÊN KẾT CỦA CÁC ĐIÊN TỬ TRÊN LỚP/ PHÂN LỚP CÀNG ↓ KHI CÀNG CÁCH XA HẠT NHÂN
2. CẤU TRÚC LỚP VỎ NGUYÊN TỬ:
- CHỨA ĐIỆN TÍCH ÂM (-)
- VỎ NGUYÊN TỬ: ELECTRON SẮP XẾP THEO MỨC NĂNG LƯỢNG  LỚP & PHÂN LỚP
- THEO QUY TẮC PAULI, HUND & KLECHKOWSKI (/AUFBAU*)
- CÁC ELECTRON  KÍCH THÍCH  NHẬN/ PHÓNG THÍCH NĂNG LƯỢNG  TRẠNG THÁI ỔN ĐỊNH NĂNG
LƯỢNG
ĐỊNH LUẬT CÂN BẰNG NĂNG LƯỢNG E

ÔN TẬP
3. ĐẶC TÍNH CỦA LIÊN KẾT LIÊN NGUYÊN TỬ:
- CẶP LỰC TƯƠNG TÁC TĨNH ĐIỆN GIỮA CÁC PHẦN MANG ĐIỆN CỦA CÁC NGUYÊN TỬ LIỀN KỀ:
• VỎ NGUYÊN TỬ vs VỎ NGUYÊN TỬ
• VỎ NGUYÊN TỬ vs HẠT NHÂN
• HẠT NHÂN vs HẠT NHÂN
4. CÁC LIÊN KẾT NGUYÊN TỬ:
- LIÊN KẾT KIM LOẠI  GIỮA HAI NGUYÊN TỬ KIM LOẠI  GÓP CHUNG TOÀN BỘ ELECTRON  CHUNG “LỚP VỎ”
- LIÊN KẾT ION  GIỮA ION (+) VÀ ION (-)  GÓP CHUNG TOÀN BỘ ELECTRON LỚP NGOÀI CÙNG
- LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ  GIỮA HAI NGUYÊN TỬ  “CỘNG CHUNG” HÓA TRỊ  CHUNG TOÀN BỘ ELECTRON
HÓA TRỊ (PHÂN LỚP NGOÀI CÙNG*)

ÔN TẬP
4. BẢN CHẤT BỨC XẠ ĐIỆN TỪ:
- HÌNH THÀNH BỞI SỰ KẾT HỢP CỦA SÓNG ĐIỆN TRỰC GIAO VỚI SÓNG TỪ
- BỨC XẠ ĐIỆN TỪ CÓ BẢN CHẤT:
• SÓNG
• HẠT
- TÍNH CHẤT SÓNG – HẠT:
• PHẢN XẠ
• KHUẾCH XẠ/ TÁN XẠ/ KHÚC XẠ
• GIAO THOA
• HẤP THỤ HOÀN TOÀN  VẬT “ĐEN” LÝ TƯỞNG
- BỨC XẠ ĐIỆN TỪ CÓ CÁC THÔNG SỐ ĐẶC TRƯNG:
• BƯỚC SÓNG
• TẦN SỐ
• CHU KỲ
• PHA
• NĂNG LƯỢNG SÓNG
• BIÊN ĐỘ SÓNG

ÔN TẬP
5. NGUYÊN LÝ TẠO BỨC XẠ TIA X:
- CẤP NĂNG LƯỢNG CHO ELECTRON BỀ MẶT  ĐỘNG NĂNG ↑
- PHÓNG THÍCH ELECTRON RA KHỎI CATHODE (TỪ DÂY TÓC)
- ELECTRON MANG NĂNG LƯỢNG BẮN VÀO BẢN ĐỐI CỰC
- BẮN PHÁ CẤU TRÚC NGUYÊN TỬ CỦA “BIA” KIM LOẠI NẶNG, HÌNH THÀNH BỨC XẠ TIA X, GỒM:
- BỨC XẠ “HÃM” (BREMSSTRALUNG RADIATION)  BẮN SÂU VÀO CÁC PHÂN LỚP CẬN HẬT NHÂN  TẠO
BỨC XẠ  ĐA SỐ
- BỨC XẠ ĐẶC TRƯNG (PRIMARY RADIATION)  TẠO “LỖ TRỐNG”  ELECTRON CHUYỂN TRẠNG THÁI VỀ
CÂN BẰNG  TẠO BỨC XẠ  THIỂU SỐ
6. PHÂN LOẠI BỨC XẠ TIA X:
- BỨC XẠ TIA X MỀM (KHÔNG XUYÊN THẤU HOÀN TOÀN)  SURFACING SCANNING
- BỨC XẠ TIA X CỨNG  VOLUMETRIC PENETRATION SCANNING
7. BẢN CHẤT NĂNG LƯỢNG PHÁT SINH TRONG QUÁ TRÌNH TẠO BỨC XẠ X:
- (98 – 99)%: NHIỆT NĂNG
- ~1% NỘI NĂNG “TRÔI” TRONG CẤU TRÚC*
- 1% BỨC XẠ TIA X

ÔN TẬP
6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU SUẤT TẠO BỨC XẠ X:
- HIỆU ĐIỆN THẾ NGUỒN CẤP (kVp)
- CƯỜNG ĐỘ DÒNG (mA)
- KHOẢNG CÁCH GIỮA CÁC BẢN CỰC CATHODE vs BẢN ĐỐI CỰC (ANODE)
- ĐẶC TÍNH NGUYÊN TỐ (A/Z) CỦA KIM LOẠI NẶNG (“BIA” BẢN ĐỐI CỰC)
7. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA BỨC XẠ X:
- KHOẢNG CÁCH ĐẾN NGUỒN TẠO TIA X (DISTANCE)
- LIỀU CHIẾU (COLLIMATOR) (DOSE)
- THỜI GIAN CHIẾU (EXPOSURE TIME)
- VẬT LIỆU CẢN TIA (NẾU CÓ) (SHIELDING)

ÔN TẬP
8. ĐỘ AN TOÀN CỦA THIẾT BỊ CHỤP PHIM X – QUANG NHA KHOA:
- THEO TIÊU CHUẨN FDA/ CE/ ISO – 14586/ OSHA/ IEAE/ ICRU
- THIẾT BỊ CẦM TAY  (18 – 25) µSv (THEO TIÊU CHUẨN 20 mSv/ NGƯỜI/ NĂM)
- THIẾT BỊ QUANH CHÓP  (18 – 30) µSv (THEO TIÊU CHUẨN 20 mSv/ NGƯỜI/ NĂM)
- THIẾT BỊ PANORAMA  (18 – 25) µSv (THEO TIÊU CHUẨN 20 mSv/ NGƯỜI/ NĂM)
- THIẾT BỊ CEPHA  (18 – 30) µSv (THEO TIÊU CHUẨN 20 mSv/ NGƯỜI/ NĂM)
- THIẾT BỊ CẮT LỚP CBCT  (9 – 26) µSv (THEO TIÊU CHUẨN 20 mSv/ NGƯỜI/ NĂM)
- LƯU Ý: 1000 µSv = 1 mSv
9. KHÔNG GIAN AN TOÀN CỦA PHÒNG CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH X – QUANG:
- DIỆN TÍCH PHÒNG ĐẶT MÁY MIN. 22 m2/ MÁY/PHÒNG + DIỆN TÍCH PHÒNG ĐIỀU KHIỂN MIN. 3 m2/ MÁY/
PHÒNG
- CHIỀU CAO TỐI THIỂU TỪ NÓC MÁY: MIN. (2.5 – 3.0) m
- KHOẢNG CÁCH TỪ MÁY ĐẾN CÁC TƯỜNG BAO: MIN. (2.0 – 3.0) m
- QUY CÁCH CHIỀU DÀY LỚP CHÌ CHỐNG TIA: MIN. (2.5) mm

ÔN TẬP
10. DỤNG CỤ BẢO HỘ AN TOÀN BỨC XẠ:
- ÁO CHÌ
- KÍNH CHÌ
- BAO TAY

HẾT PHẦN 2!
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
SỰ CHÚ Ý CỦA QUÝ VỊ!

Huan luyen vdmde - vat ly buc xa ung dung y học - phan 2 - 20161207

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Huan luyen vdmde - vat ly buc xa ung dung y học - phan 2 - 20161207

Similar to Huan luyen vdmde - vat ly buc xa ung dung y học - phan 2 - 20161207 (17)

More from Lam Dao

More from Lam Dao (16)

Recently uploaded

Recently uploaded (14)

Huan luyen vdmde - vat ly buc xa ung dung y học - phan 2 - 20161207